Katalog

14 OCAK 1986 Kaygı insanı erken yıpratır 3 CUMHURİYET/Û Sınav kaygısı içindeki bir öğrencinin düşünceleri: tilen bir hoşnutsuzluk olarak görülecektir. Yüksek performans kaygılı kişilerin en belirgin özelliklerinden bir tanesi, belirli bir ölçüde başkalannı mutlu etme seferberliğine çıkmış olmalandır. Yani sınanmalar, ömeğin annebabalann üzüntülerinin ve çocuklanna yönelttikleri duygusal yatınmlann bir ibresi olarak görülecektir. Böylelikle, performans ortamları, bilgi ve beceriyi sınamadan çok, başkalannı memnun etme araçları Hatalı düşünce stilleri anlamını kazanacaktır. örneğimizdeki "Ama benYüksek performans kaygılı bir öğrencinin smav dcn de evlat mı olur...","Ben layık degilim onlaortamında düşündilklerini yan sütunlarda sunu «", "Gözkrinden düşecegim..." gibi düşünsel tepyoruz. Bilgi ve beceri sınanmasından başka ger kiler bu bölume ilişkin verilebilecek örneklerdir. çekçi bir tanımı ve anlamı olamayacak smav olayına ne gibi anlam yakıştırmalarıyla yaklasarak kaygısını körüklediğini görebiliriz. Burada üzerin 4 . Facialaştırma de duracağım konular, genelde yüksek performans Yüksek performans kaygılı kişilerin, kaygı sükaygılı kişilerde gözlenen tipik aksak düşünce stilreci içinde sıkhkla girdikleri bir başka aksak düleridir. Aksakhklann en belirgin özelliği "akla yatşünce stili de "facialaşlınna"dır. Bu tür düşünce kıo", "gerçekçi" veya "akılcı" (rasyonel) olmayış stilinin en belirgin özelliği, ufacık bir deliğe, kayılandır. ğın batacağı anlamının yakıştırılmasıdır. Genelde, Sınanma kaygısı belli bir durumla sınırlı veya anlık bir duygu hali olmayıp, bir süreç izler. Sınanma öncesi, sınanma esnası ve sınanma sonrası olarak üç aşamada ele alınmalıdır. Sınanma öncesi bir ısınma, sınanma esnası doruğa çıkış ve sınanma sonrası da kaygmın durulma evreleri olarak görülmelidir. Sınanma süreci içinde, kaygı kendini iki temel boyutta gösterir. Bunlardan biri fîzyolojik göstergeler olup, önemli olarak kalp atışlarında sıklaşma, nefes alışta sıkışma, terleme, mkieye aşın asit salgılama, kaslarda gerilme gibi tepkileri kapsar. Böyle bir fızyolojik uyarüma sonucunda birey, kendini rahatsız, sinirli, huzursuz hisseder, donup kalır, zihin kanşıklığı ve konsantrasyonda engellenme ortaya çıkar. Ikinci tepki türü, düşünsel/zihinsel olanıdır. Bunlar genelde, sınanmanın içeriğiyle ilgisiz ve sınanma sonucunun özellikle kişilik değerinde meydana getireceği zararlar üzerinde duran düşünsel tepkilerdir. Yüksek "başan" kaygısı duyan bir bireyde sınanmayla ilintisiz tipik düşünsel tepkilerden bazıları, sınanma öncesinde ve sınanma sırasında; alınacak not, okulun bitirilip bitirilmeyeceği, başansızlığın doğuracağı sonuçlar, başkalarının daha üstün olup olmadıklan gibi konuları gündeme getirebilir. Yoşamboyu karşımıza iildkn tehiit YÜKSEK PERFORMANS KAYGISI DOĞURAN HATAU DÜŞÜNCELER YÜKSEK PERFORMA.NS KAYCISININ DOCURDUfttJ OLfMSLZ SONUÇLAR Sınav korkusu Hazırtayan: Dr. Kadir Özer 1 Sınavı, bir kişilik sınanması olarak görmek 2 Geçmiş başansızlıkları örnek almak 3 Değer ve sevgi kaybı korkusu 4 Facialaştırma 5 Başkalanyla kıyaslama 6 Süpermen sendromu 7 Zaman atlama 1 Performansta başansızlık 2 Erken yıpranma 3 Yaşama küskünlük, çöküntü 4 Sitem ve öfke 5 Yaşamdan kaçınma ve gerileme 6 Aileden kopma eğilimi Annem, babam bunca emek verdi, aptalım galiba Smav kaygısını daha yakından tanımak için, bir örnek sunmak istiyorum. Bu örnek, yüksek başan kaygısı taşıyan bir öğrencinin gerçek hikâyesidir: "Bütün her şey o önemli sınav tarihinin ilan edilmesiyte başlıyor. Nefesim sanki duracakmış gibi oluyor ve vücudumu bir sıcaklık kapiayıp gidiveriyor. Aklıma ilk gelen 'Ya başarısız olursam' düşüncesi. Sonra nasıl hazırlanacağımı düşünmeye başlıyorum. Nasıl gececek bunca gün... Binbir türlü acı içinde. O gün adeta her şeyden kaçıyorum. Hiçbir şey yapmıyorum. Bu işleri daha da kötüleştiriyor. Çalışmadığım için suçluyorum kendimi. Yarın çalışınm diyorum. Bugün ders çalışmaya oturdum. Bir türlü dikkatimi toplayamryorum. Kafamda hep dönüp dolaşan 'Ya başaramazsam?' ya da 'Başaramayacağım!' düşüncesi... Başarısız olmanın doğuracağı sonuçları düşünmek korkunç... Ürperiyorum sanki. Mahvolurum. Muhakkak başarmalıyım. Başaramazsam ne derler? Anamı, babamı düşünüyorum. larda olmama savaşımı vermek gerektiğini duşunürken, diğerleri en üstte olma savaşımı vereceklerdir. Hemen hatırlatmak gerekir ki, zihinleri meşgul eden bu sıralama bilgi ve yetenek sergilemedeki başandan çok, bunun aracılığıyla kişiliğin erişeceğini varsaydıkları statü veya değerle ilgilidir. Yüksek kaygılı bireyin genelde eğilimi, kendisinden daha yüksek bir not almış arkadaşmın, kişisel açıdan 'daha yüksek' bir düzeye çıktığını düşünmektedir. yapan genç bir banka yöneticisi, bankacı olamayacağını düşunebilecektir. Böylelikle bu bireyler, performansta görülebilecek bir düşüşün telâfisi için alınmasında yarar bulunan önlemler yerine, büyük büyük adımlar atarak, ilerilerde bir yerde neler olabileceğini kestirmeye yöneleceklerdir. Smav kaygısının olumsuz sonuçlan Sınanma kaygısının şüphesiz en belirgin sonucu, "performansta" başansızlıktır. Ancak yüksek performans kaygılı bireylerin gösterdikleri başansızlığın kendine özgü önemli farkhlıkları vardır. Genelde, bu bireyler performans için yeterli sayılabilecek zihinsel yeteneklerle donacılmış olup, gerekli bilgi ve becerileri de özumlemiş olabilirler. İşte bu bireylerde, bunlara rağmen başansızlık söz konusudur. Daha önce de sözünü ettiğimiz gibi, zihinsel yetenekler, kaygıyı doğrudan etkileyen bir unsur değlidir. Smav veya performans kaygısı "zeki olmayanların" sorunudur tezi dayanaksızdır. Birçok araştırma ve klinik verisi, zekâ potansiyeli yüksek birçok bireyin, ürettikleri kaygı sonucu, potansiyellerinin çok altında performans gösterdiklerini işaret etmektedir. Bu bireylerde gözlenen performansları kişiselleştirme, onlara bir kişilik testi gözüyle bakma ve performans başansızlığını kişilik başansızlığıyla eş tutma eğilimleri, zekâ seviyesiyle ilişkili değildir. Bu kişilerde gözlenen performans basansızlığının en belirgin özelliği, potansiyellerini yeterince ifade edememeleridir. Bunu 5 vitesli bir arabanın sadece 1. ve 2. viteste gitmesine ve bir türlü yüksek hıza geçemeyişine benzetebiliriz. 6» Süpermen sendromu Bu bireylerde kaygıyı körükleyen aksak düşünce stillerinden birisi de aşın bir şekilde "meli, malı" lama eğilimidir: Başarmalıyım, yapmalıyım, etmeliyim, anlamalıyım, kesinlikle söyle, kesinlikle böyle, muhakkak başarmalıyım, kazanmahyım, onlan memnun etmeliyim, hata yapmamalıyım... vs. "Süpermen sendromu" diyebileceğimiz bu tür düşünce stilinde birey, yengi ya da yenilgi gibi, yer çekimi yasası eşdeğerinde, başka olasılıklara kapalı ve iddialı bir mantık içine girecektir. Sınav .ep sınav sonunda başansızJtk görüyor ve bunun getireceği felaketleri düşünüyorum Arkadaşlar mutluluktan uçarken, ben bir köşede büzülüp kalmışım. Acaba nasıl bir not alırım? Sandığımdan daha mı düşük gelir acaba? Anneme babama ne diyeceğim? Bunca emek verdiler. Başaramazsam ne olur halim? Sanki bende acaiplik var. Aptalım galiba. BEN ONLARA LAYIK DEĞİLİM Gene içim sıkıldı. Yerimde duramıyorum. Uzaklaşmak istiyorum şu dersten. Ellerimi ovuşturmaktan da bıktım. Bazen bu kalp atışlarımı hissettiğim zaman sinirim de bozuluyor. Şimdkjen böyle heyecanlanırsam, sınavda ne yaparım. Herhalde kalbım dışarı fırlayıverir. Bu sırada annem geldi. "Çalışıyor musun?" diye sordu. "Evet, tab'i" dedim. Zavallı kadıncağız kendini parçalıyor benim için. Ama benden de evlat mı olur? Ne evlatlar var şu dünyada. Ben layık değilim onlara. Başaramazsam ne hale düşerler, düşünmek bile istemiyorum. Gözlerinden de düşeceğirr. Orları mutlu etmek için mutlaka başarmalıyım. Ama bazen de çok düşüyorlar üzerime. DÜŞÛNMEKTEN UYUYAMIYORUM ~ Sınava İki gün kaldı, ve ben hâlâ yarılamadım ders çalışmayı. Başkaları şimdi çoktan bitirmiştir. Ben nıye böyleyim? Nasıl bitiririm bu konuyu? Artık geceleri düşünmekten uyuyamıyorum. Hep smav sonunda başansızlık görüyor ve bunun getireceği (elaketlerı düşünüyorum. Arkadaşlar mutluluktan uçarlarken ben bir köşede büzülüp kalmışım; acaba nasıl bir not alırım? Sandığımdan daha mı düşük gelir acaba? Anneme babama ne diyeceğim? Suratları gözümün önüne geliyor Hep bunları düşünüyorum. Yarın değil öbür gun sınav. Artık iyice gergin bir haldeyim. Kafamda düşünceler daha hızlı yanşıyor. Sanki başaramayacağıma daha çok inanıyor gibiyım. Sanki şimdiye kadar çalıştığım konulan unutuyor gibi hissediyorum. Bunu düşündükçe ürperiyorum, vücudumu ter basıyor, daha da gerginleşiyorum. H 1 . kişilik sınanması düşüncesi Sınanma kaygısı yüksek bireylerde gözlenen belki de en önemli düşünce aksaklığı, sınanmalann bilgi ve becerinin yoklanmasının ötesinde, kişiliğin sınanması olduğuna inanmadır. Onlar tarafından sınav ortamlarına yüklenen anlam, kişiliğin şu veya bu şekilde sınanması ve değerlendirilmesidir. Bu kişilerde, şöylesine bir tezin geçerliliği oldukça güçlüdür: "Herhangi bir orUmdaki veya konudaki 'başan'm, benim kişilik degerimi yansıtan en önemli ölcüttür." Bu tez içinde bir kere, bir "kişilik degeri" olduğu vurgulanmaktadır. Böylesine bir inanç yaklaşımının tüm sınanma ortamlanna uygulanacağmı düşünürsek, bireyin kendisini ne denli zorlu bir amaca yönlendirdiğini, işi ne kadar zorlaştırdığını, her bir ortamda başarılı olma gibi akılcı olmayan bir yol tutturduğunu görebiliriz. Sınav başarısmı kişilik başarısı ile eş tutmak gerçekçi bir yaklaşım değildir. "Efcer..."le başlayan 'facialaştırma' eğilimlerinde, peTformansın "vahim" (!) sonuçlarının, vahim ol 2 . Geçmiş başarısızhkları örnek almak Yüksek performans kaygılı kişilerin gerçekçi olmayan düşünsel yaklaşımlarından bir başkası da, sıkhkla önceki başansnhklan daha sonraki sınanmalann başarı grafiği için ölçüt almalarıdır. Buradaki aksak mantık, "daha önce başansız isem, şimdi de başarısız olacagım" şeklinde ifade edilir. Orneğin daha önce 30, 40, 30 gibi notlar alınan bir derste, dördüncü bir sınavdan gene düşük not alınacağına kesin gözüyle bakılacaktır. Gerçekçi bir değerlendirme yapılacak olursa, daha önceki sınavlardan alınan potlann nedeni ve anlamı bilgi eksikliği olabilir. Bunun gerçekçi bir çözümü, bilgi eksikliklerini saptadıktan sonra bunları giderebilmektir. Oysa, sınav kaygısı yüksek bir öğrencinin genelde eğilimi, düşük notlara kendisinin bu işi beceremeyeceği anlammı yakıştınp, kendisini, bu beceriksizliğin gelecekte de devam edeceğine inandırmasıdır. "Tarih tekerriir eder" sözü bu kişiler için son derece geçerlidir. Tarih tekerrür edebilir de, etmeyebilir de. tlle de etmesi gerekmez. 3. Değer ve sevgi kaybı korkusu Yüksek performans kaygılı bireylerde sıkhkla rastlanan bir başka aksak düşünsel tepki de, sınanmadaki başansızlığın, öncelikle önemli sayılan kişilerin gözünde değer ve sevgi kaybı anlamına geldiğidir. Başkalannın belirli bir performansa ilişkin gosterebüecekleri hoşnutsuzluk, kişüiğe yönel Yüksek performans kaygısının doğuracağı bir başka olumsuzluk da bu bireylerin 'erken yıpranma' gösterip pes etmeleridir. Nasıl ki, 5 vitesli araba surekli 1. ve 2. viteslerde gidip zorlanacak ve gerçek performans potansiyelini gösteremeyip yıpranacaksa, yüksek kaygılı birey de böylesine yıpranma ve yılma içine girecektir. Bunun sonuncunda yaşama küskünlük, çöküntü halleri ortaya çıkabilir. Bir başka olumsuz sonuç, kendisini sınava iten kişilere karşı sitem ve kaygıdan kaynaklanan öfke PERFORMANS KAYGISI Sürtkli performans kaygısı taşıyan kişiler, smav sırasmda performans dü tepkileridir. şüklüğü gösterirler. 5 vitesti bir arabanın 2. viteste gitmesi gibi, kaygı yükü altındaki bu kişiler de, sınav Bu bireylerde gözlenen olumsuzluklardan biri başansını kişilik değerine bağlayarak kendüerini otumsuz bir ktskaç içine sokariar. Smavlann bir kişilik de, kaygı üretimlerini yaşamın geneline yöneltebisınanması olmadığını anlamak ise kişileri rahatlatır. lecekleri olasılığıdır. Birçok ortam bu bireyler için sınanma ortamları olarak değerlendirilebilecektir. mayan sonuçlara kıyasla çok daha yüksek olaca daki başan, paçayı kurtarma; yenilgi, gomulmeKonuşurken, yürürken, bakarken, giysilerinde, evğının beklenmesi söz konusudur. Yüksek kaygılı dir bu bireyler için; ve onun içindir ki, 'muhakkak' liliklerinde, analıklannda, babaüklannda, toplanbireyin düşük performans sonunda gördükleri, bir ve 'kesinlikle' ve İlle de* başarmalıdırlar, hata yaptılarda, misafirliklerde, vs. vs. bu bireyler sürekli dizi trajedidir: En başta kişiliğin hırpalanması söz mamalıdırlar. Her hata, facianın ta kendisidir. sınandıklarını ve performans gösterdiklerini varkonusudur; başkalannın gözünden düşme, gelesayacaklardır. ceğin mahvolması (!), başkalannın üzüntülerine neden olma, akran grubu içinde dışlanma, "her 7. Zaman atlama Önemli olumsuzluklardan bir başkası da, bu bişeyin bitmesi", vb. facialar bu bireylerin perforreylerin genel bir kaçınma davranışı içinde olacakmans ortamlarında üretebilecekleri aksak düşünYüksek performans kaygılı bireylerin, kaygı üre larıdır. Performans göstermemek her zaman tercelerdir. örneğimizde de, "Başaramazsam mahvo timlerine katkısı olan düşünce stilleri arasında son cih edilecektir. Her zaman geri planda kalma islorum", "Mezarımı kazarım", "Hayatım olarak, "Zaman atlama" olarak tanımlayacağımız teği hâkim olacaktır. Performanstan kaçınılması mahvolacak" gibi düşünceler facialaştırma eğilibir eğilimden söz etmek istiyorum. Bu aksak dü zor durumlarda, bu bireyler, zihinsel yeteneklerimi göstermektedir. şünce stili içinde birey, sınavda söz konusu olabi ni en az zorlayacak, potansiyellerinin çok altında lecek bir başansızlığın kısa vade yerine, uzun va performans ortamlarına eğilim gostereceklerdir. dede ne gibi facialar doğracağı üzerinde duracak Böylelikle üretici ve yaratıcı olmayan, yerinde say5 . Başkalanyla kıyaslama tır. Yüksek kaygılı bir öğrencide, yılın ilk matema mayı bile yapamayıp, geriye giden blreyler haline Yüksek kaygılı bireylerin sıkhkla düşuncelerin tik yazılısından düşük not almak, o yıl matema gelebileceklerdir. Yüksek performans kaygılı bireylerde ortaya çıde dönüp dolaştıklan bir konu da, kendüerini baş tikten ikmâle kalma anlamını doğuracaktır, hatta kalanyla topyekün bir kıyaslamaya tabi tutup pe daha da ileri giderek, gelecek yıl aynı sınıfı tek kan olumsuz uzun vadeli sonuçlardan bir başkaşin hükümlere varmalarıdır. Sınava hazırlanırken rarlayacağım da düşünebilecektir. Üniversiteye giriş sı, aileleriyle ilişkilerinde ortaya çıkmaktadır. Gesınav esnasında ve sonrasında bu kişiler, sıkhkla sınaviarına hazırlanan yüksek kaygılı birey, belli nelde gözlenen, bu bireylerin aileden bir an evvel zihinlerini başkalannın başarılarıyla meşgul ede bir konuda zorlanma karşısında, üniversiteye gi kopma eğilimleridir. Bazı yüksek kaygılı bireyler, ceklerdir. Onlar için, sınanmanın bir işlevi, Ali remeyip nasıl sefil olacağını düşünecektir. Tıp fa ailelerine layık olmadıklanm, bazıları da kaygılanin, Ayşe"nin kendilerine kıyasla nasıl bir statüye kültesinin ilk senesinde anatomi dersinden düşuk nna aile üyelerinin neden olduklan inançlarını gesahip olacaklardır. Yüksek kaygılı bireylerin ba not alan bir öğrenci, kesinlikle doktor olamaya liştirecekler ve uzaklaşma eğilimi göstereceklerdir. zıları, bu karşılaştırmalarda, en azından, alt sıra cağını düşünecektir. Yeni girdiği işte ilk hatasını StRECEK Mhvaltı ederken bile sınavda yaşayacağım heyecanı düşünüyorum. Vücudumdaki gerginlik ve kafamdaki . kuruntular atbaşı gitmeye başladılar. Annemin endişeli yüzünü görmezlikten geliyorum. Sanki evden ölü çıkmış gibL. Yarın 9'da sınav. Gece oturmuşum ders çalışmaya çaiışıyorum. Dikkatimi sık sık dağıtıyorum. Düşüncelerim yarış eder gibi. Sık sık yerimden fırlıyorum. Vücudum gergin mi gergin. Yannı düşündükçe artık nefes alışlarım, kalp atışlarım, daha da sıklaşıyor. Kafamı derse vereyim diyorum, ama ergeç kendimi, 'Başaramazsam mahvolurum1 düşünceleri içinde buluyorum. iyice küçülüyorum Bazen acıyorum bile kendime. Niye ben diğerleri gibi değilim, diyorum. Geleceğımin gümbürtüye gittiğini düşünüp ılıklerime kadar titriyorum. Kahvaltı ederken bile sınavda yaşayacağım heyecanı düşünüyorum. Vücudumdaki gerginlik ve kafamdaki kuruntular at başı gitmeye başladılar. Annemin endişeli yüzünü görmezlikien geliyorum. Sanki evden ölü çıkmış gibi; sanki kalp atışlarımı duyuyorum. AVUÇLARIM SIRILSIKLAM Sınıfta yerimi aldım. Herkes birbirine bir şey söylüyor. Bana bazı şeyler soran arkadaşlara boş boş bakıyorum. Daha da kafam kanşıyor. Bu arada avuçlarımın içi sırılsıklam. Koltuk altlarım sırılsıklam. Kalbim isyan içinde. Soru kâğıîları dağıtıldı. Içimden bakmak gelmiyor. Acaba ilk soruyu K Sınavlarla boğuşan üniversite gençliği taşıyordum" diyor ve devam ediyor: "Gültepe'de akrabamın yanında kalıyorum. Ne de olsa akraba yanında iyi çalışamıyorsun. Sonra lise eğitimi yetersiz. Bilgi boşluğunu doldurmak zor oluyor. Insan az bir şey bilse dahi sınavda rahat oluyor. Son hakkıma girdikten sonra listeyi gördüm. Ben geçememişim. Benim kapasitemden daha düşük bazı arkadaşlarım geçmişler. Şaşırdım. Aşağı indim. Atıldığıma inanamadım, tekrar yukan çıktım. Listeye baktım. Doğruy Ali Rıza Karabulut Yıldız muş. Bu yıl afçıkmasa da yeni Cniversitesi "Atılmayı düşünden üniversite sınaviarına girece mek bile istemiyorum." Yıldız Üniversitesi İnşaat Fa Ali Rıza Karabulut (22): Smavlann peş peşe geldiği ğim." kültesi öğrencilerinden Atilla geceler uykularım kaçıyor. Yatakia dönüp duruyorum. stıın.uıu, mıiKkale'den okul Heyecanla sınava girdiğimde sorulan dahi anlamıyorum. için Istanbul'a gelen Cem ise, Dülger (24) anlatıyor: Şafak Şengül (19): Gültepe'de akrabamın yanında "Bu yıl dersler çok ağır. Ge"Benim için atılmak ile mahvolrilim içindeyiz. Bu ayın basında kahyorum, ne de olsa akraba yanında iyi çalışamıyorsun. mak aynı anlama geliyor'' diyor. sınavlar başladı. 10 ocağa kadar Atılanlar listesinde adını görunce Sonra lise eğitimi yetersiz. Son hakkımı kaybedince surecek. Vizeler, artı ödevler bir atıldım. Bu yıl yeniden sınavlara gireceğim. çok şaşırdığım söyleyen Cem, tikte yürütüyoruz. Toplam 20 viCem Erkal (19): Zorlanacağım sınavlar olunca ikiüç şunlan anlatıyor; ze sınavı, 10 da bitirme; bütün"Zorlanacağım sınavlar olungün öncesinden uykum kaçıyor. Son hakkını kullandığım leme de olabilir. Yanm öğretim ca ikiüç gün öncesinden geceleri sınavlar kötü geçince, diğer sınavlar da kötü geçiyor. döneminde 30'un üzerinde sıuykum kaçıyordu. Son haklannav. Bazı dersleri anlayabilmek Atıldığımı öğrenince gülme krizi tuttu. nı kullandığın derslerin sınavlaiçin küçük çapta projeler üzerinrı kötü geçince girdiğin öteki sıde çalışmak gerekli. Sonra askerlik. Hiçbir iş yapaAym okuldan Şafak Şengül navlar da kötü geçiyor. PsikoloBir evde arkadaşlarımla kalı mam herhalde. Şimdiye kadar (19) ve Cem Erkal (19) smav ge jik baskı altında oluyorsun. yorum. Soba kurmadık. Tüple hiç iş hayatına girmedim. Mah rilimi içinde değiller. Çünkü Okuldan atıunca yurttan da atılısınıyoruz. Artı elektrik sobası. volurum. " okulla ılişkileri kesilmiş. Şimdi dım. Memlekete dönmedim. Okul sabah saat 8.00'de başlıAli Rıza Karabulut (22) Atil' 'öğrenci affı'' ya da yeni' 'sınav Amcamın yanında kalıyorum. yor, öğlen birbuçukta bitiyor. la ile aynı okulda. Ali Rıza ar hakkı" çıkacak mı çıkmayacak Elimde birsanat, birişyok. AtılSınav varsa hemen derse oturu kadaşmın bıraktığı yerden soru mı bekleyişi içindeler. Bolu Ak mak benim için yıkım oldu. Lisyonız. Bu dönem her gün çalı lanmızı yanıtlıyor: çakoca'dan okumak ıçın Istan tede adtmı görunce önce şaşırşıyoruz tabü. Geriiim, sorumlu' 'Smavlann peşpeşe geldiği ya bul'a gelen Şafak, "Atılma kordım, şaşkınlığım geçtikten sonlukla ilgili. Düzenli çalısırsan dason gece çalışmak zorunda oi kusu bende ders yılı başmdan ra bir gülme krizi tuıtu. İ'niverŞafak Şengül Okulla ilişıği keoluyor. Bir de çalışsan da yapa duğum zamanlar çok sıkılıyo beri ohluğundan sınava girdi site sınaviarına yeniden girecesı'lmis "Lisedeki bilgi boşlumadığın oluyor. Orneğin 200 rum. Uykulanm kaçıvor. Yatak ğimde de aynı korkuyu ğim. " ğunu doldurmak zor oluyor." ASİYE UYSAL sayfauk bir kitabın çalışamadı ta dönüp duruyorum. Geçen yıl ğuı tek bir bölümü sınavda so Analiz diye bir dersim vardı. Son Sınav, sınav, smav... Gece rü ruluyor. Kötü not alıyorsun. smav hakkını kuUanacaktım. yada, otobüste, durakta, yolda Bu yıl Mukavemet diye bir Çok heyecanlıydım, atılma koryürürken, kahvede; vizesınavla dersim var. Ondan korkuyonım. kusundan. Heyecanh sınava girn, yılsonu bitirme sınavlan, bü Yapı Statiği dersinden de korku diğinde sorulan dahi anlayanutünleme sınavlan, son hak sınav yonım. Duyduğuma göre, anor yorsun. Atılsaydım... Hayır bulan... En kötüsü de bir dersin mal sorular geliyormuş. Verilen nu düşünmek bile istemiyorum. "son hak " sınavı. Heyecan do süre de yetersiz. Ne zoruıkla geldik buralara. ruk noktasında. Sinirler gergin. Ben okuldan atılsam mahvo Okul kütüphanesi çok küçük. Sanki yaşamın bir döneminin bi lurum. Atümamam lazım. Bura Ev, soğuk. Çalışmak zor olutip, bir döneminin başlama nok ya başka üniversiteden geldim. yor." tası. öğrenimleri süresince aralıksız sınavla boğuşan üniversiAtilla Dülger (24): Bu yıl dersler çok ağır, geriiim te öğrencilerinin duygu ve düiçindeyiz Bir evde arkadaşlarımla kahyorum. Soba şünceleri bunlar. Ikisi atılmış, ikisı atılmamıs dört gençle gö kurmadık, tüple ısınıyoruz. Okuldan atümamam lazım. İş hayatına hiç girmedim. Sonra askerlik... rüştük. Okuldan atılırsam herhalde mahvolurum Atilla Dülger Yıldız Üniversitesi inşaat Fakültesi öğrencisi "Geriiim içinde..." Ak soruyu hemencecik okuyuveriyorum ve dehşete kapılıyorum. Anlamadım, bir daha okuyorum. Hata yapmamalıyım ve mutlaka becermeliyim bu soruyu diye düşünüyorum. Birden çok fazla durduğumu farkediyorum, nefes darlığı hissediyorum... biliyor muyum? Ya bilemezsem? Tamam işte o zaman hapı yuttum. İlk soruyu hemencecik okuyuveriyorum. Ve dehşete kapılıyorum. Aniamadım. Bir daha okuyorum. Hata yapmamalıyım ve mutlaka becermeliyim bu soruyu djye düşünüyorum. Sanki sorunun cevabını biliyor gıbiyim. Ama bir türlü toparlayamıyorum. Birden, çok fazla durduğumu fark ediyorum. Sanki anlık bir nefes darlığı hissediyorun. İşte beklediğım başıma geldı, olmayacak bu iş diyorum. Midem bir acayip oluyor. Eitenm hâlâ terli. Kendimi zoria ikinci soruya itiyorum. Ama aklım hâlâ birincı soruda. Dikkatim iyice can çekişiyor. Bir türlü toparlanamıyorum. Çuvaüadığım düşüncesi hücum ediyor kafama. Annem, babam. geleceğim, yıtırdığim değerim geliyor aklıma. BİTSİN ARTIK BU ACI ~~ Zaman azaldı, ben daha yarılamadım bile. Acele etmeliyim diyorum. Sorular daha zor gibi geiiyor. Sık sık iç geçiriyorum. Midem bulanıyor sanki. Dayanamıyorum artık. bitsin bu acı diye içten haykırıyorum. Artık son soruları cevaplandırırken kendımde değıiim ve sınav bıtti. Bir rahatladım. Ayaklarım adeîa çözülmüş gıbiydı. yorgundum. Heyecan biraz durulciü. Ama hâia a!ıcağım kötü notu ve bunun hayatımı nasıl mahvedeceğıni düşünüyordum." i Cem Erkal Okulla ilışiği keiilmiş "Psikoiojık baskı alunda oluyorsun."