Katalog

5 EYLÜL 1985 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURtYET/5 BUTUN ÖMCÛNU B'R TBIc CANU DÜNYASINDA İNCELEME ARAŞTTRMA YÖNETEN ŞAHİN ALPAY HAYVANLAR İSMAİL GÜLGEÇ Bilimin Işığında Felsefe Nusret Hızır, Adam Yayıncılık tstanbul 1985, 124 s. tLBER ORTAYLI ~ Nusret Hızır, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi'nde felsefe profesorüydü. Fakat Ankara'da felsefeyle ilgili öğrenci ve aydınlar çevresi onu Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve nihayet evindeki salı akşamları düzenlediği derslerden tanırlar. Gerçekten hayatırun son senelerinde sık sık tekrarladığı üzere, 1947'den sonra bir çöl haline getirilen DTCF onun sıkıntıh yıllarına oluşturmuştu. Mesleğini gerçekten zevkle yurüttüğu öğrencileriyle bu çevrede tanışmıştı. öğrenci dediklerimizin yaşı 2530 arasıydı ve çoğu öğretim üyesiydi. Mimar, mühendis, sosyal bilimci, şehirciler bu grupta çoğunluktu. bilirdi; edebiyat alanında herşeyi sağlıklıca tartışırdı. Fizikçi ve matematikçi idi. Berlin'de okumuştu, Istanbul'da da Reichenbach'ın asistanı olmuştu. Viyana çevresini izlerdi. Nusret hocaya göre, felsefe bilimin yöntemiyle yapılmalıydı. Bu tutumu epistemoloji ile meşguliyeti, metafizik duşmanı olduğunu her fırsatta göstermesi, onun bizdeki bir grup felsefeciyle diyalog kurmasını gücleştirdi. Ama şu kadarını soyleyeyim, gördüğum kadanyla bu kendınden genç kuşağın hakkını en iyi veren de gene oydu. KİM KİME DUM DUMA BEHÎÇ AK bir haldeyım tfy şonunda Tezinu bihrd\m.. Ender raslanan bir aydın Fransız ve Alman dillerıne adamakıllı hâkimdi. (Örneğin, bir Rabelais'yı rahatça okuyacak, Hegel veya Kant'ı pek rahat çözümleyecek kadar). Nietzscbe'den yaptığı çeviri kusursuzdur. Hegel, Fichle ve Heidegger'den yaptığı alıntılar; Türkiye'de bu düşunürlerin en başta dillerinin anlaşılmadığından dolayı yanlış değerlendirildiklerini gösterecek bir mukemmellikteydi. Kitapta ilk olarak Nusret hocayla yapılan ilginç bir söyleşiyi okuyoruz. Sonra felsefenin bilimler karşısındaki yeri uzerinde yazılması bir kazanç olan bir deneme; "kavram kargaşası" gibi yanlış kullarıılan bir deyim uzerine düşundukleri; Heisenberg ve Ataç üzerine zamanında ilgiyle dinlenen ve şimdi de okuyabilmekten dolayı memnunluk duyulacak iki konferans; gene " b a r o k " üzerine ilginç bir tartışma (bir sözcuğun serüveni) sadece mantıki bir spekulasyon olan "laıklık kavramı" üzerine bir deneme daha... Derleme bu kadarla bitmiyor. Bildiğim kadanyla Fusun Akatlı, Nusret Hızır'ın ders ve konferanslanndan; daha doğrusu notlanndan oluşan üçüncü bir kitabı daha hazırlıyor. Biz de Türkiye'deki filozoflann en ılgincini, artık Avrupa'da dahı ender rastlanan geniş bilgili bir aydınımızı ölümunden sonra daha iyi tanıyıp, anlamaya başlayacağız. Felsefe literatürüne katkı Daha çok epistemoloji meseleleri uzerinde durulan ve yedi yıl süren bu akşam kurslarında, bir iki yıl mantık, bir yıl da "olasılık" sorunlan ele alınrnıştı. Nusret Hoca'nın yayın kuskünlüğü de bu yıllarda kırıldı. Gerek sımfının teşviki, gerekse Füsun Akatlf nın gayretiyle gecmiş yıllardaki yazıları toplanarak ilk derlemesi çıktı (Felsefe Yazüan, 1977). Şimdi önumüzde gene onun kıymetlı öğrencisi ve Hacettepe Üniversitesi FelseDeğerli felsefecimiz Nusret Hızır (18991980) fe bölumu eski öğretim uyelerinden Akatlı'nın derlediği BUim Işıgında Felsefe" adlı ikinci bir kitabı var. Burada derlenen bazı yazılar son zamanlarda bazı yayın organlannda çıkmıştı. Ama hemen hepsi Akatlı'nın notlayıp, redakte ettiğı yazılar. Bu kıtap Türkiye'de felsefe literatürüne gerçek bir katkı niteliğini taşıyor cünku Nusret Hızır'ın geniş bilgisi ötesinde, felsefe ve bilim sorunlanna bakışı böylece anlaşılacaktır. Derlemede yayınlanmamış konferanslar; salı akşamlan göruşülen (kendi öyle söylerdi) derslerin notlan var. Nusret Hınr Turkiye'de, iki dünya savaşı arasındaki Orta Avrupa aydınlarının temsilcisi gibiydi. Akıl almaz bir hafızanın ve eğitimin beslediği engin bilgi birikimine sahipti. Birinci sınıf bir müzikologdu; tarihi çok iyi PİKNİK PİYALE MADRA İki gözlemcinin Kurtuluş Savaşı TürkiyesVne bakışı LeonidFriedrich, ANKARA 1922, Çev. Gizem Gürtürk, Kaynak Yayınlan, tstanbul 1985, 75 s. BÜLENT TANÖR Türk Kurtuluş Savaşı ve genç cumhuriyetle ilgili yabancı yayınların (anı, gözlem, tez, monografı, vb.) boUuğu karşısında insanın kendisini "aşılmaz bir dağ" önünde hissedip, zaman zaman da çaresizlik duygusuna kapılmaması elde değıldir. Ne var ki bu duygu bile, yabancı dillerde okuyabilme lüksüne sahip olanların bir ayncaiığı. Geniş okuyucu kitlesi ise çevirilerle yetinmek zorunda; ve ne yazık ki bugüne kadar Türkçeye aktarılabilen, var olanın herhalde onda biri bile değil. Burada kısaca tanıtmaya çalışacağım anıgözlem türunden bir çeviri kitap, bu çorakhğa adeta yeni bir su serpiyor. Sözünıi edeceğim kitap, Leonid ve Friedrich adlarında iki Komintern gözlemcisinin Turk Kurtuluş Savaşı'yla ilgili yazılannı içermektedir. Orijinal baskısı 1923'te Almanya'da yapılan kitap Türkçeye "Ankara 1922" başlığı altında aktarılmış bulunuyor. 1922 ağustos ve eylülünde Ankara'da bulunan ve Türkiye Halk tştirâkiyun Fırkası kongresine katılan gözlemcilerin notlan; dünyadaki bunalım ve saflaşmalann, emperyalistler arası ve emperyalistler ile ezilen uluslar arasındaki çelişkilerin berrak bir tahlili ile başlamakta; bunlann Yakm Doğu denen çalkantılı zemindeki izduşümlerini derinlemesine göstermektedir. Burada; ABD'nin bölgede asıl ilerleyen guç oluşuna, bölgedeki egemenlik "şanslarının fngiltere ve Fransa'nınkinden çok daha fazla olduğu"na işaret eden, ABD ile Ingiltere arasındaki çelişkileri irdeleyen satırlar özellikle dikkat çekicidir. lülü ortasında yapılan tahlil ve tahminlerdeki derinlik ve isabet yüksek düzeydedir. Siyasal bağımsızlığını elde etmiş olan Türkiye'nin önundeki sorunun "bağırnsız bir kapitalist güce dönüşüp dönuşmeme" noktasında düğümlendiğini belirten yazarlar; ataerkil, feodal ve dış guçlere karşı "Turk burjuvazisinin ancak kendisınin kuracağı bir Turk sana\iM\le iktidarda kalabileceğı"ni vurguluyorlar. Bundan sonra gelen birtakım öngörülere birkaç örnek vereyim: bir şeyi dikkate almadılar: Türkiye'nin bağımsız kapitalist kalkınması için, daha yeni yenik kıhnan lngilizlerle beraber Fransızlardan da daha tehlikeli olan Amerikan emperyalizmini. Birleşik Devletlerin Yakm Doğu'daki emperyalist çıkarlan ki bunlar yalmzca petrolle ilgili değildir ister istemez Türkiye'nin Ustü kapalı bir sömürgeleştirilmesini beraberinde getirecektir. Türklerin, Amerikahlann inceltilmiş emperyalist yöntemlerine (...) başanyla karşı koyabilecekleri söylenemez hiç olmazsa yakm gelecek için söylenemez." • "Gelmekte olan iktisadi kalkınma ile, yeni Türkiye'nin iç politik gelişimi arasında ne derece bir bağlantı olacaktır? (...) Kesin olan, Kemalistler Türkiye'de iktisadi devrimle beraber iç politikada da belli bir devrirn yapacaklarıdır (...) Bu çevreler, iktidarın çürumuş feodal irticanın eline geçmesine bundan böyle hiçbir zaman izin vermeyeceklerdir (...) lrticanın muhalefetıni kırmak, mollaları siyasetten tasfiye etmek, Türkiye'nin yeni egemeni için zor olmayacak. Ona zorluk cektirecek şey kö>lü ve işçilerle ilişkilerini bicimlendirmek olacaktır." Bu göruşleri, bugün, yani yazılmalarından 60 yıl sonra okumak daha da ilginç oluyor. • Doç. Dr. Bulent Tanör, tstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi eskı öğretim uyesı. HIZLI GAZETECİ mchET ŞEN Ş UffluTIN CILVELERİNE OKICE. PB/A ABAC I K E N , KEYİFLİ BİR Tt?LOJLU><Tj&\M VE 1ÜRBOB MUMI AD'MDA &İR CETRE Kısa... Kısa... Kemali Savbaşılı / S h ASET BİLtMtNDE TEMEL YAKLAŞIMLAR, Birey ve Toplum Yayınları, Nisan 1985, 385 s. Kemaii Saybaşılı tarafından hazırlanan bu kitap, esas olarak çeşitli Batılı siyaset bılimcilerin "Geleneksel" ve " R a d i k a l " yaklaşımlar başlıkları altında aynlan incelemelerinin çevirilerinden oluşan bir derleme. Kitabın ilk 64 sayfasında Saybaşılı'nm kaleme aldığı, derlemenin kapsamına giren yaklaşımları tanıtıcı uzun bir giriş bölümü yer alıyor. Derlemede yazıları bulunan tanınmış siyaset bilimcileri arasında S.E. Finer, David Easton. Charles Lindblom ve Amitaı Etzioni var. tbn Tufeyl / RUHUN UYANIŞI, Haz. N. Ahmet Özalp, İnsan Yayınlan, tslanbul 1985, 188 s. "Ruhun Uyamşı ya da Hayy Ibn Yakzan'ın Olağanustu Serüveni", ünlu Islam duşunuru tbn Tufeyl'in felsefi romanı. Babanzade Reşit tarafından yapılan Osmanhca çevirisi. 1923 yılında yayımlanmıştı. OOOY OY>... Öngörüler • "Türk burjuvazisi (...) Avrupalı kapitalisılerin akıllarına bile gelmeyen bir gücu devreye sokmak istiyor: Devlet kapitalızmi. Türk burjuvazisinin iktidar aracı olan Turk Devleti, büyuk bir endüstri kurabilmesi için yerli kapitalizme yardım etmek amacıyla buyuk görevler üstlenecektir." • "Ancak bir yandan genç sanayi kunılduktan ve öte yandan yerli özel sermaye güçlendirilip endustriyi ustlenmeye muktedir hale geldikten sonradır kı devlet, devlet kapitalizmınde oynadığı kendi rolünü bıtmiş ilan edecek ve hisse senetleri çıkanp, bunlan satarak sanayiyi ozel sermaveye verecektir." • "Ama onlar (Kemalistleı) ÇİZGILİK KÂMİL MAS.4RACI AĞAÇ YAŞKEN EĞÎLİR KEMAL GÖKHAS CUMHURtYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER Izmir Fuarı'nda kitap şenliği sürüyor 54. Izmir Entemasyonal Fuan'nda Cumhuriyet standında yer alan Cumhuriyet Kitap Kulübü 'nün kitap sergisi devam ediyor. Sarmaşık Düğün Salonu 'nun alt katındaki basın pavyonu içinde yer alan sergide, yeni çıkan kitaplar ile çok aranan kitaplar sergilenebilmektedir. Okurlann yoğun ilgisiyle karşılaşan fuann tek kültur etkinliği olan Cumhuriyet Kitap Kulubü sergisinde kitaplar eski fîyatlarıyla ve indirimli olarak satümakta, yeni üye kayıtları yapılmaktadır. Cumhuriyet Kitap Kulübü tarafından düzenlenen imza ve sohbet günleri devam etmekte olup, önumüzdeki günlerin imza programı şoyledir: 5 eyhUper şembe: Şiıkran Kurdakul, 6/7 eylül cumacumartesi: Aziz Nesin, 8 eylül pazar: H. Veldet Velidedeoğlu, 9 eytiil pazartesi: Muzaffer îzgü, 13/14 eylül cumacumartesi: Oktay Akbal, 18 eylül cuma: Cuneyt Arcayurek. "Yarının Türkiyesi" Türkiye'yle ilgili bölümlerde de, Türkiye ve SSCB arasında o dönemdeki kader birliği ve dostluk olgusunu vurgulayan, bunlann Ankara ve Anadolu'daki en sıradan insanlardan yüksek yetkilılere kadar hemen herkesçe bilinçli bir şekilde hissedilişıni anlatan pasajlar, Aralov ve Frunze'nin daha önce Türkçeye aktanlan anılarındaki malzemeyi tamamlıyor. Kanımca, kitabın en ilginç bölümü, "Yannın Türkiye'si" başIığmı taşıyan bölümdur. 1922 ey AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI ÇOCUK 30.7.19854.9.1985 Sıra: Kod: 1 002.227 2 002.163 3 021.188 4 021.104 5 097.294 6 097.282 7 022.122 8 083.003 9 075.016 10 021.107 Fiyatı: Kitabın Adı/Yazan: Temel Müzik Eğitimi/Muammer Sun 227.50 Şimdiki Çocuklar Harika/Aziz Nesin 591.Uzun Çoraph Kız Pippi Issız Koskte/ Astrid Lindgren 400.Ben de Çocuktum/Aziz Nesin 400.Yumurtadan Çıkan Öğretmen/ Topal Arkadas/Fakir Bçykurt Hoş Bulduk Selim Dede/ Halikarnas Balıkçısı Uçurtma/Müjdat Gezen TV Çocuk Kahramanlan Dizisi (12 kitap) Kuçük Çingene/Veriskova TARIHTE BUGUN MÜMTAZ ARIKAN 'KDYLU BRUEGEL 1S63'DA 8U6UN,ÛNUl HOUANCHU JSESSAM P/ETER BRUS6HEL (&İ&4) ÖLDÛ. f/OLUWM SAMATTNIM £A/ SüYU/t: USTALAeiMPAN SAYtLAN B/SUE6H£L(Secy6EL),MA*i ' ZAgAUVÜ, PlNÎ KDMPOZieyOUlAIZI VE ÖZetUKLE PF 5 Eylül Muzaffer tzgü 200.200.300.100.240.300. .Bu NepeuLB "KOYLÜSKUE&EL" DİYE AOLAM&RILAH BESSAKI, YANLIŞ g/R LA KÛYLU SANtLMAlOAOlfZ BRU£G£L 'ıM ^ ${ GALERİLER VAKKO SANAT GALERİLERİ SUNAR: Vakko/Istanbul Itenı/Olıjj} 528 66 29526 10 00/412 mamsutn tuausi tuausi AEDPA A RestaSenisJ l)İ\m s MUZAYEDE SALONLARI , ' Antikalannız, mücevherieriniz. sanat değeri olan eşyaıannız ve her türtü kitaplanmz için... ^^ MACI mnzı, s/eAz DA BOSCH'U (BOŞ) ANIMOATMAtCmblRBlUNDIĞl Gt&,OPA YAUU YILr LAR&A MŞAMIŞ &'£• HOLLAAJCAU g£SSAMPI. SOLPAKJ, "SUYÜK 8ALIK, KVÇUK &4L/& YUTAR" ADLI R££/M, BEiJ£GEL'ıU SOZ KONUSU TAŞLAMACl 77VZZIU/ AÇIK.ÇA YANSlTMAkJADl/Z. "YAZ NOTLARI" Huaev Gerede Cad 126 ISTANBUL Teı 141 2711 5 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet Boğaziçini giızellpştirme Boğaziçmde rıhtımlar yaparak, eğlence yerleri vucude getirilerek, eskı bahçeler ıhya edılerek, mesıre yerleri canlandırılarak bu guzel kıyıları guzelleştırmek içın "Boğazıçıni Güzelleştirme Cemıyetı'' adında bir kurum yapılmak üzere iken teşebbus s Eyiaı 1935 halka gosterılmesi içın eski izerlerı koruma encumeninin verdiğı karar üzerine hazırlık yapmaktadır. Mozaiklerı muhafaza içın yapılması takarrur eden bınanın msaasına da dün başlanmıştır. Londradan mozaiklerı görmeğe gelen profesor Rosso! dun birçok fotoğraflar çekerek gene Londraya hareket etmişıir. 1935 1985 Her PERŞEMBE saat 14.00 HALIKİLİM Yerebatan Cad No 37 Cağaıoğlulstanbuf Tel 526 43 89 Vakko Izıtıir AMIII İ'jh.r un KilımOıvsı Sergısı Ö/giın liuskıKcsım Se 3 30 IMul TW5 330 IMııl 1085 Vakko Ankara ()?m"ın Kılımfjiv 1030 Kvül'1985 Resim çiçektir, bakım ister. Maçka Cad 73/1 Teşvıkıye / Islanbul Tel 146 32 96 RESİM ONARIM MERKEZI Ltd. gevşemışti. Bu sosyetenin kurulmasmda önayak olan Turıng kulub, Balkan fesüvalı gıbı önemli ve mustacel işler bıttikten sonra Urayla temas ederek kurumu vucude getirecektır. Sultanahnteddeki mozayik Profesor Baxter Kabasakalda meydana çıkardığı mozaiklerın SVECıA Markalı «ı'it MAKİNASININ leıuınat bmidir ITD ST!. *F ».?•«<