Katalog

28 EYLÜL 1985 CUMHURIYET/7 Istatistiklerin tersine üye sayısı hızia düşüyor Sendikalar güç yitiriyor 6 Çahşma ve Sosval Guvenhk Bakanlığı'nın resmı ıstatıstıklerıne bakarak bır sonuca varma>a kalkışırsak, Turkı>e'de olağanustu bır sendıkalaşmanın vaşandığı sonucuna varabıhnz Resmı rakamlara gore son ıkı yılda Turkıve'de 500 bın ve son 6 ayda da 200 bın cıvarında ışçı, sendıkalara uye oldu Eğer bu rakamlar doğru>sa, bu ka dar sendıkah ışçının avnı zamanda toplusozleşme hakkından >ararlanmış olması da gerekmez mf> Çahşma ve Sosyal Guvenhk Bakanı Mustafa Kalemli, geçen hafta ıçmde Turkıye'de toplusozleşmeden vararlanan ışçı sayısını açıkladı Bakan Kalemlı'nın verdığı bılgıve gore, Turkıye'de toplusozleşme hakkından \ararlanan ışçı sayısı 1 rniljon cıvarındavdı Uygulamadan bıldığımız, toplusozleşmelerden yararlanan ışçı sayısınm bugun, YHK donemı ışçı savısından epeyce duşuk olduğu, vanı sendıkal haklarını kullanabılen ışçı sa>ısında 12 Eylul 1980'den bu yana kayda değer hıçbır artış olmadığı. 12 Eylul Harekâtı'vla bırlıkte faahyetlerı askıya ahnan DISK ve uvesı sendıkaların yonetıcılerı hakkında açılan da\a suru>or Istanbul 2 Numaralı Sıkıvonetım Mahkemesı'nde devam eden >argılamada, gunumuze kadar gelınen delıllerın okunması da tamamlandı 11 ekım cuma gunu yapılacak duruşmada, savunma avukatları ve sanıklar, okunmasını ıstedıklerı ek delıllerını sunacaklar Konsey kararıvla faaloetlerı askıya ahnan DlSK'ın durumu, 2821 sayıh Sendikalar Yasası'run geçıcı 5 maddesıyle yakından ılgılı Bu madde>e gore DISK ve uvesı sendıkaların yenıden faalıyete geçebılmelen ıçm gerek sendikalar, gerekse yonetıcıler hakkında açılan davaların beraatle sonuçlanması gerekıyor Davanın gehşımı, yargılamanın sonuçlanıp ust >argı organında karar kesınleşene kadar vılların geçebıleceğı ızlenımını verıvor DISK'e bağlı sendıkaların uyesı ışçılerın YHK elı ıle vapılmış sozleşmelerı, genellıkle 1984 >ılı başlannda sona erdı Bu ışçıler de orgutsuz ve sozleşmesız kalmamak ıçın >a var olan sözleşmelerden dayanışma aıdatı odeyerek vararlanma yolunu seçıyorlar, ya da başka sendıkalara u>e olu>orlar Bir kısım DİSK uyesı ışçı (Fotozraf ARA CLLER) Bızım tanık olduğumuz olaylar, guçlenmeyı değıl, tersine guç yıtırılmesını sergıhyor Işyerlerınde sendıkalar etkınlığı kayboldukça kaybolmuş durumda 12 Eylul oncesınde, ışyerlerınde çıkan sozleşme uygulama sorunlarında haksız ışten çıkarmalan onlevebılen sendıka ağırlığı kaybolup gıtmış Bırçok ışverınde ışçıler, sendıkalarından ıstıfaya zorlanıyor, sendikalar da buna ses çıkartamıyor Sendıkaışçı ılışkısı ıse ıyıce kopmuş Işçının sendıkasına guvenı kalmamış Sorunlarının çozuYasa değişıklıklen ve uygulamadakı munde sendıkalarına guvenmeyen ışçıler, sureklı ılgısızlıkten, sorunlanna sahıp çıkılmamasından, gelışme ıle bır kalemde uye sayıları hıçbır şe> yapılmamasından, onlem alınmamasından kabarmış gorunen sendikalar, yenı yakınıyorlar orgutlenmeler ıle buyumedıler. Toplu Istatıstıklenn gosterdığının tersine, sendıkalı ışsozleşme hakkını kullanabılmek ıçın çı sayısı her geçen gun bıraz daha azahyor Ustelık bu olgu, valnız ozel sektor ışletmelerınde de DISK uyesı sendıkaların ışçılerı ıle değıl, KIT'lerde bıle yaşanıvor Çunku, yıllardır yapılan zprakı nıkâh urunu gelıştüer. KÎT'lere yenı ışçı alınmıyor Emeklı olan, ayrılan ya da olenlerın verıne ıse genellıkle ozel staKâğıt ustunde buyume, sendıkalara tude, yasaların korunmasının dışında kalan sozleşmelı personel alınıyor Hatta, kımı bolumguç, ya da etkınlık kazandırmadı. ler taşeron elıyle bıle çalıştırılıyor KlT'lerde çaIşyerlerınde çahşma koşullannda, lışan ışçıler, başka ışyerlerıne aktarılmıyor ışçı çıkarmalannda, sozleşmelerın Tazmınatları odenerek ışten ayrılmaya zorlanıuygulanışında etkınliklerını yıtıren yorlar Sumerbank orneğınde olduğu gıbı, bazen sendıkalara ışçılerın de guvenı bu tazmınatlar da eskı makıneve çevrılıyor Boykalmadı. Sendıkasına, hakkının lece sendıkalı ışçı sayısı hızla duşuyor korunacağına guvenemeyen ışçi, Bu da yetmıyor Bır de serbest bolgeler var ışveren zorlaması ıle kolayca Serbest bolgelerde çalışacak ışçıler, 10 yıl sureyle sendıkal hakların tumuvle dışında kalacaklar sendıkadan kopanlabıhr oldu. Bugun bırçok buvuk holdıng yonetıcısının, fabıse sendıkasından ıstıfa da etmedı, başka sendı rıkalanna sendıka sokmamakla ovunduklerım ka>a uye de olmadı Ancak otekı sendikalar, bu söyle>ebılırız Isım vermeden, "35 fabrıkamda ışçılerı eskı tarıhh sahte uyelık fışlerıyle uye gıbı sendıka yok 36 fabrıkamı da kurtaracağım," dıgösterdıler, yetkı yarışına katıldılar Yıne de ol yen ışverenler bulunduğunu belırtelım Bır kısım dukça onemlı bır grup ışçı, yaklaşık 1,5 yıldır soz ışverenımız, "Sendıkalann ışçılere verdığı bır şey yok Bız, aynen sendıka vermış gıbı yuksek ucret leşmesız duruvor Kâğıt uzerınde onemlı uye artışı sağlayan 46 oduvoruz lkramıye, sosyal hak, fazla mesaı, yesendıka, halen 27 ışkolunda sozleşme yapma >et mek, vol parası verıyoruz Boşuna nıye sendıkakısını elınde tutuyor Yasada bır dızı hak kısıtla cılan zengın etsınler," dı\e savunma da ması, sendıka enflasyonunu onleme ve guçlu yapıyorlar sendıka yaratma adına getırılmıştı Gerçekten de bır kerede >aklaşık 800 sendıkadan 46'ya ınılmış bulunuvor Bu sendikalar guçlendıler mı acaba 9 12 Eylul'den bu yana, yenı sendıkalaşmış ışçı, ya da sendıkanın yenı gırdığı ışyerı sayısında kayda değer bır artış yok. Halen toplu sozleşmesı yururluğe konamamış ya da sendıkalı ıken orgutsuz kalrrnş ışçı sayısı ıse oldukça kabarık. Bır yandan da sendıkasızlık, sendıkalardan ıstifalar gelışıyor. Y AKI\: İş güvenligi ne âlemde? KİPLAS'tan Tuğrul Kutatgobilig: Özel sektör sözleşmeleri sorun yaratmadı Koç Hofdıng AŞ Personel ve Endustrı llışkılerı Koordınatoru ve KIPLAS Yonetım Kurulu uyesı Tuğrul Kudatgobılık, ışcı ısveren ılışkılennın genış açıdan bır değerlendınlmesının yapılması gerektığını soyledı Ozetle şöyle dedı 'Endustrı munasebetlerı sıstemlerının uç tarafı vardır bunlar ısçı ışveren ve toplumdur Bu sıstemın uygulanmasında ışçı ve ışverervkendı başlarına olmayıp bır üçuncu tarafın yanı uretılen mal ve hızmetlerı kullanan toplumun yanı tuketıcının de taraf olduğu bır munasebetler zıncırıdır Bu denge her uç tarafı da memnun edecek bıçımde kurulduğu takdırde bır mana ılade eder Dengenın her hangı bır tarafın lehıne veya aleyhıne değısmesı uzun vadede sıstemın ve dolayısıyla ulusun aleyhıne olur Bu açıdan bakıldığında Turkıye 1980 lı yıllardan bu gune muhım bır değışmeyı yaşamaktadır Kırk kusur sene boyunca ulkenın genel ıhracatı ıçınde % 10 % 15 pay alan sanayı mamullerı 1984 senesınde % 65 ve bu sene de °/o 75 mertebesınde pay ışgal eden bır duruma gelmıştır 1980 lı yıllardan bu yana cok buyuk sanayı yatırımları yapılmamıştır Yabancı sermaye de gelmemıştır ama Turk sanayıının mevcut kurulu kapasıtesı ve Türk muhendıs ve ışcılerının bılgı bırıkımı sanayıde bu ıhracat aşamas P varatmıştır Buc, ı teorık olarak ulkemızde uretılen sanayı mamullerının beste bın ıhrac edılmektedır Ihraç malın kalıtesını en onemlı konu halıne getırmıştır Sanayı mamullerımız dıs pıyasalarda sanayıleşmış ulkelerın en meşhur fırmalanyla savaşmaktadırlar Ote yandan dahılı pıyasa ıcın uretılen mallar ıse yıne ıthal yoluyla gelen sanayı ülkelerının dıs rekabetıne karsı ıçte de bır kalıte savaşı vermektedır Şurası açıktır kı kalıte ışçının elınden çıkar Bugun Turk sanayıını ıdare eden profesyonel sevk ve ıdarecıler, uretımın en mühım unsuru olan ışgucunu ışletmenın en onemlı olayı olarak ele almışlardır Toplusozleşme duzenı 2821 ve 2822 sayılı yasalarla duzenlenmış ve aksayan bazı yanları dışında toplusoz leşme mekanızmasını oturtmuş ve toplusozleşme pro sedurunu suratlendırmıstır Uç yıldan ben yenılenen toplu ış sozleşmelerı ozel sek torde bır problem yaratmamış ve bır şıkâyete sebep ol mamıştır Şu anda gorulen sıkâyetler kamu sozlesmelerınden doğan rahatsızlıklardır Kamu sektöru sanayı ıdarelerı nın ana teorının dışında tutulması zaten yanlış bır yaklasım ıdı Ote yandan ozel sektor uygulaması toplusozleşme du zenımıze yenı bazı boyutlar ve sıstem lehıne bazı yenı lıkler kazandırmıstır Bunlar şoyle ozetlenebılır 1 Grup Sozleşmelerı Ozellıkle madenı esya tekstıl ve kımya ışkolunda gozlenen sozlesmeler sıste me buyuk bır yenılık ve adalet getırmıştır 2 Is değerlendırmesıne Oayalı ucret sıstemı Eskıden seyyanı olarak duzenlenen gerek ıse gırış ve gerekse yıllık zamlar çalışanın yaptıgı ışle orantılı bılgı deneyım mesulıyet çahşma sartları ve dığer hususları nazarı ıtı bare alan modern ış degerlendırılmesıne dayalı bır ucret sıstemıne oturtulmustur Bu duzenlemeler toplu ış sozlesmesınde ve sendıka ların tam tasvıp ve gorüslerı alınarak sendıkalarla bırlıkte duzenlenmış ve bu yolla tatbıkata gırmıstır 3 Kalıte cemberlen gıbı ıscının yaptığı ışle dırekt ırtıbatlı konularda soz ve gorus sahıbı olmasını temın eden sıstemler tatbıkata gırmış ve yaygınlaşmaya baslamış tır Boylece Japon mucızesının harıka sıstemı olarak ba hısedılen kalıteler çemberı ulkemızde uygulanmaya konulmuştur 4 Işçı eğıtımı sıstemlerı Hemen hemen her buyuk sanayı ısletmesı ışçının egıtımını on plana alarak gerek ıs başı ve gerekse tekamül eğıtımlerı duzenlemeye baslamış ve bu eğıtımlerı netıcelerı dırekt kalıtede ken dını hıssettırmıştır Özetlemek gerekırse calışan ınsanın daha mesut da ha huzurlu olması ve yaptığı ışle butunleşmesı kalıte ve verımle sıkı surette ılışkılıdır Bu modern sevk ıdarenın bır numaralı konusudur Ote yandan sanayı 'şçısı dedığımız ve toplusozleşme sıstemınden yararlanan grup 1 5 2 mılyondur Bunun dışındakı Turkıye de çalışan nufus (16 5 mılyon) henuz bu asamalardan mahrumdur Kanaatımıza gore Turkıye de endustrı munasebetle rını dar bır açıdan yorumlamak hatalı olacaktır Bugun yenı sıstemın getırdığı etkılı ve guçlu ışçı ısveren sendı kacılığı (ıkrı yerleşmıştır Kamu Iktısadı Teşkılatları nın aynı pıyasayı paylaştıkları ve aynı kaıdelere tabı olduk ları bu genel sıstem ıçınde yerlerını almaları faydalı ola caktır İşçi Dosyası ŞÜKRAN KETENCİ 'Nasıl yaşıyorlar?' sorusunun yanıtıdır: Bir günlük dikişin bedeli bin lira Işçılenn ucretlerıne ılışkın rakamlan ortaya koy laşıyoruz Hıçbır zaman da mandırıcı, yeterlı yanıt duğunuzda, ornekler haklarına goz dıkılen sendı bulamıyoruz kalı ışçıler de olsa olayın dışındakı çevrelerın hep Çok merak edılen soruyu bız de durmadan ken"Nasrf yaşayabtltyortar oy/eyse?" sorusu ıle karşı dılerıne, aılelerıne yoneltmeyı surdurduk Oturdukları kahvelerde, yaşadıkları evlerde dolaştık Nasıl yaşayabıldıklennın yanıtına gelınce Işte ıkı yıldır duzenlı bır ıs bulamayan N T adlı ışçının aılesı Topkapı Maltepe de oturdukları bu gecekonduyu arsa olarak kıralamışlar 15 yıldır oturdukları arsa uzerındekı evı kendılerı yapmışlar Şu anda aylık kıra olarak 10 bın lıra venyorlar Gecekondu yıkılırsa yapımdan doğan zarar kendılennın Ancak aynı yerı sımdı kıralamaya kalksalar en az 2025 bın lıra ödemek zorunda kalabılırlermış Duzenlı ış bulamayan ışçı N T 'nın karısı ve ıkı kızı, bır konfeksıyoncuya çalışıyorlar Makınede örulmuş kazakların yan dıkışlerını yapıyorlar Uçu bırden gun boyu yapabıldıklerı ışın karşılığında 1000 lıra kazanıyoriar Ev ışınden arta kalan zamanlarının tamamı bu ışle geçıyor yapılan ışlerı anne, çuvalla taşıyıp ış sahıbtne teslım edıyor Esnaf derneklerı yonetıcılennın bıze verdıklerı bılgılere göre, bu turden kayıtlara geçmeyen, evde konfeksıyona nakış ışleme duğme dıkme gıbı ışlerı yapanların sayısı sadece Kapalıcarşı yoresınde yuz bınlerı aşıyormuş Tabıı kı doğruluğu hakkında bır fıkrımız yok Sadece ara sokaklardan sabahtan akşama kadar elı torbalı, bohcalı kadınların ış almak ya da teslım etmek uzere gelıp gıttıkE\DE URETIM Sureklı bırışiolmavan VZVı/n lerını ve çok ucuza çalıştıklarını soyleyebılıyoruz eşı ve kıu, sabahtan akşama kadar e\de dıkış dıkı Bu turden uretım Saym Ozal'ın bır ara teşvık edılyorlar. Bır konfeksıyoncu adına yapılan bu ışın karmesı gerektığını söyledığı uretım bıçımı Herhalde ışcılığın en ucuzu şıltğında kazamlan para ıse sadece bın lıra. IŞCI GIBI IŞVEREN Bu gorduğunüz fotoğraftakı ınsanlar ışçı değıl Valıde Handakı dokuma tezgahlarının sahıplerı ısverenler Calısma koşullannda ısçılerden farklı bır konumları yok Çunku fason calıstırılan dokuma tezgahlarından tezgâh sahıplerı değıl sıparısı veren toptancı tuccariar kazanıyor Esnaf dernektenne kayıtlı dokuma ısverenlen oytesıne mağdur arada ezılmıs kı kendılennın ısrarla ışcı sayılması gerektığını agır ıscılık yaptıklarını soyluyorlar 13 saatlık bır calışma karsılıgı bır dokuma tezgâhı ortalama 9 bın lıralık gelır getırıyor ve başta elektrık kıra olmak uzere butun gıderler bundan cıkıyor bır de uzun vadelı senetler yapılıyorsa bız de ıstemlerıne uyarak bu ısverenlen ışçıler arasında sayar sorunlarına burada soyle bır değınmıs oluruz KAMUDA BIR TEMIZLIKISCISI Işte son yıllardaadı cok para kazanıyor a cıkanlardan bırı bır kamu ışcısı Tren îemızlıyor Ayda elıne gecen 60 70 bın lıra arasında btr para En buyuk derdı, ayda 20 bın lıra cıvarında olan gecekondu kırası ıle 15 bın lıralık yol parası Sendikalısendikasız ayrımı kaldı mı? Sendıkalı, toplusozleşme kapsamındakı ışçılerın uygulanan ekonomık modelın urunu olarak ve yasal hak kısıtlamalanndan yararlamlarak uğradıklan buyuk yoksullaşma, çahşma yaşamındakı dengeyı altust etmış Bırkac yıl oncesıne kadar, 'kara" sanayıde caltşanlann yasam kosullarına her eğılışımızde sendıkalı ışçılerın ucretlermın ve ozellıkle asgarı ucretın onların da ucretlerını doğrudan etkıledığıne tanık olurduk Aynı yorelerde aynı turden çalışanlarla yaptığımız soyleşılerde. bu kez saskınlığa duştuk Kapalıçarsı yoresınde sendıkasız sıgortasız kayıtlara gecırılmeksızın çalıstırılanların bugunku ortalama net ucretlerı geçen hafta henuz yenıden belırlenen çıçeğı burnunda asgarı ucretın brutu kadar Kapalıcarşı yoresınde tekstıl atolyelerınde pek de kahfıye ışçılıgı ıstemeyen makınelerın başında calışanlar 40 bın lıranın ustunde net ucret alıyorlar Kahfıye ışçılıklerde, sendıkasız sıgortasız ışçıler 70 bın lıraya kadar bır ortalamaya çıkabılıyorlar Yaşam gerçeğı çalısma dunyasındakı dengeyı sendıkalı sosyal guvence ıcındekı ışçıler aleyhıne bozmus Bugun ayda net 70 Din ııra/ı en son sozleşmelerı sonrası, ancak lyı duzeyde olan kamu ısyerlerı ışçılerı alabılıyor Ortalama sozleşmelı ısçılerın net ucretının 50 bınlerde kaldığını daha once vurgulamıştık Bugunun fiyatları ıle yaşayabılme ışçı çalıştırabılme koşulları "kara" sanayı ışverenlerını sendıkalı ıscılerle başabas ucretler vermeye zorlamış Tabıı çoğunluğu 'kara" sanayıde çalısan ısçılerımızın aleyhıne çok buyuk avantajlarını koruyarak Oncelıkle en az 10 saat ve cogunlukla 13 saat kadar mesaısız ve hıçbır çahşma sağlık koşulu onlemını alma gereğını duymaksızın calıştırıyorlar Meslek oğretme gerekçesı lie çocuklarda ucretler derhal 20 bın lıralara kadar dusuyor Işın olduğu gunler, ışın olduğu kadar calıştırılıp, ış bıttıkten sonra hemen çıkartılıyorlar Bosuna ücret fazla mesaı, kıdem tazmmatı yok Gunubırlık evıne, çocuklarına para goturmek zorunda olan ışcı ıse bugunun yasal asgarı ucretı, duşük ucretı ıle aılesını gecındıremeyınce butun bu onemlı hak kayıplarını bıle bıle kara sanayıde calısmayı yeğlemek zorunda kalıyor Yıllardan bu yana ılk kez mılyonlarla sayılan ışsızlığe rağmen. fabrıkalar onunde asgarı ucretle ışçı arandığının ılanlarını gorduk BIR KAMU ISCISI DAHA Yukandakı ıscı de kamu sekto runde Istanbul Sehır Hatları nda bır vapurun halatcısı Ay da 50 btn lıra kadar para kazanıyor 0nun da derdı yol pa rasıyla gecekondu kırası Zaten ıscıler arasında gecekon duda oturmayanına rastlayamadık BIR EMEKLI Suleyman Kartal emeklı ışcı Emeklı uc ay lıgı net 50 bın lıra Bu para ıle 4 nufus nasıl yaşasın? Yasayamadıgı ıcın Mahmutpasada terlık satıyor Gunde 30 bın lıra cro yaparsa terhgın masratını çıkarıp evı de geçındırebılecegını soyluyor