Katalog

ARALIK 1985 CUMHURİYET/U 'Münih'e kuşkusuz şeref verebilirdim' aspiskopos Schrattenbach'ın Mozart'ı çocuk denecek bır yaşta saray orkestrası şefliğine (Konzertmeister) atadığını bıliyoruz. Piskopos, kultürlü, iyi kalpli bir adamdı. Adamlanna, özellikle değerinı iyi ölçtüğu Mozart'a karşı"hoşgörülu idi. Ama ölumunden sonra onun yerine seçilen Baron Hyoronimus von Kollorado, aksinin aksisi, berbat mı berbat bır adamdı. ' îş arayan Mozart, Münih'te "Münhal yok" diyen prensi yanıtlıyor: B Mozart '> İ.. açıyor. Kibar adam, Mozart'ı saygı ile karşılıyor, ama bir turlu ağzından olumlu bir söz çıkmıyor, "Peki, uygun bir zamanımda dileğinizi iletirim" diyemiyor. Bir sure mınn kınn ettıkten sonra, "Valla siz kendiniz Brzetmelisiniz, eğer huzura kabul etmezse bir dilekçe yazarsınız" demekle yetinıyor. Nıhayet, saray orkestrasında görevli violonselcı Woçika ve Prens'ın yakınlarından Kont Seean'nun hazırladıkları bir mizansenle Prens'i görmek fırsatını elde ediyor. Sarayın kUçük bir salonunda Mozart, yerlere kapanırcasına Prens'i (Kurfust) selomladıktan sonra, son derece şatafatlı, kendini aşağılatıcı sözlerle ona "arzı hizmet" ediyor. Mozart'lara uşak muamelesi yapıyordu. Piskoposluk sınırlan dışına çıkabilmesi içın her seferinde turlü engeller one süruyor, kımi zaman düpeduz "(Mmaz, ben nerede isem sen de orada olacaksın" diyordu. Oldukça burokrat yaradılışlı ve guvenliğe bağlı bir adam olan baba Mozart, durumu kabullenip boyun eğdıği halde, çocukluktan deükanlılığa doğru yol alan Wolfgang için karşısındaki despot, gittikçe dayanılmazlaşıyordu. Zaten öz babasuun koruyucu melekliğinden bile sıkılmaya başlamıştı. Müzik dünyasında Avrupa'ya adını duyurmuş, 18 yaşını henuz bitirmeden sanatın üst basamaklarına tırmanmayı başarmıştı. Kendı kanatlanyla ne zaman uçacaktı? Kımseye açılamıyordu ama babasının baskısından da adamakılh sıİcılmaya başlamıştı, kurtulmaya can atıyordu. Bir fırsat çıksa? Belkı de kendı yarattığı o fırsat'bir gün çıktr. Piskoposun maiyetinde Viyana'da bulunduğu bir sırada Kont d'Arko adında; piskoposun baş sckreteri mi, kâhyası mı her neyse bir yakıru ile arasında bu tartışma çıktı. Kont d'Arko, herhalde Mozart'ın kışkınmasıyla kuplere bindi, Mozart'a söylemediğini bırakmadı. ^ Maalesef 'Vacatur' yok '>., >İ Prens soruyor: Salzburg'dan temelli ayrıldın mı? Evet Haşmetmeap! Ya, neden? Haşmetmeap, bir gezi için izin rica etmişüm, vermedi. Ben de bu karan almak zorunda kaldım. Zaten uzun zamandır avnlmayı duşunuyordum. Çiınku Salzburg benim için değil. Ya, evet! Tanrım! Genç bır adam. Ama baban hâlâ orada. Evet, Haşmetmeap, hakipayınıza sonsuz saygılannı sunuyor. Ben uç kez İtalya'da>dım, uç opera besteledim. Bologna Akademisi uyeliği için sınav geçirdim. Başkalarının dort beş saat çalışıp terieyerek başardıklannı ben bir saatte tamamladım. Butün bunlar herhangi bir sarayda gore> alabilecegimi gösteren tanıklardır. Haşmetmeaplarından tek istirhamıra, haşmetmeabıma hizmet edebilmektir, (bir seyler daha söyleyecek, ama Prens sozunu kesiyor). Evet azız evladım ama "ıst keine vacatur" (munhal yok) Teessuf ederim, bir vacatur olsaydı Haşmetmeabı terain ederim: Munih'e kuşkusuz şeref verebilirdim. Prens bır yapışkan dilenciden kaçarcasına geçip giderken, Mozart'ın lafı ağzında kalıyor. (30 Eylul 1777 tarihlı babasına yazdığı mektuptan.) Vacatur yok, (münhal yok), vacatur, vacatur, bu Latince sözcük, bır ömur boyu peşinden koştuğu, hiçbir zaman da temelli kavuşamadığı bır duş olarak zihnını hep kurcalayacaktır. Bır vacatur bulunsa da orayı doldursa ne olacaktı? Daha çok mu beste yapacak, eserleri daha mı gönul doldurucu olacaktı? • ' / V Mozart, arinesiyle birlikte Münih yolunda Kimseye bir şey söylemedi. Yalnız babasına yazdığı bir mektupta olayı kendine acındıracak, kendine hak verdirecek bır biçimde anlattı. Şalzburg'a döndükten sonra da piskoposa (kabul edileceğinden kuşkulanmadığı çok saygılı) bir dilekçe ile istifayı bastı. Piskopos istifayı onaylamuş, baba Mozart'a dokunmamıştı. O, görevınde kalıyordu. Ama ortada çözulmesi gereken bir sorun vardı. Şimdi ne olacaktı? Salz ÜRETKEN BESTECİ 6 yaşından beri beste yapmaya başlayan Mozart, giderek uretkenliğini antırdı ve 23yaşlannda 300 kadar besteyt imzasım attı. Yukarda Marianne'nin defterinde bulunan notalar, Mozart'm 6 yaşmda yaptığı ilk bcstelerden biri Piskopos Schrattenbach 'ın yakını Kont d'Arko ile tartışan Mozart istifasmı verir ve kendi * kanatlanyla uçabilmek amaayla Münih 'e gitmek ister. Baba Mozart oğlunu yalnız bırakmak istemediği için onu annesine emanet eder... burg gibi kapalı, dar bir çevrede, henuz yirmisinı tamamlamamış genç bir sanatçı ne yapabilir, neyle geçinir, nasıl ilerleyebılirdi? Burada, Salzburg'ta başpiskopos prensin sarayı dışında is bulmak olanaksızdı. O dönemde prens olan pıskoposlann yalnız dinsel değil, dunyasal (dunyevı) yetkileri de vardı. Oğlunun geleceğı ustune yureği titreyen, o gune dek onu bir an yalnız bırakmayan baba, guç durumda idı. Ailecek düşünduler, nıhayet karar verdiler: Baba Mozart, yalnız bırakmaya kıyamadığı yirmi yaşındakı oğlunu annesine emanet ederek iş aramaya, başka kentlere göndermeye razı oldu. Bavyera'run başkenti Munih, Şalzburg'a yakındı. Orada tanıdıkian da vardı. Üstelik bu kent hareketlı bır muzik yaşaıru surdurüyordu. 18 YAŞI\DAKİ MOZART SaUburgVaki Uozart Muzest'nde bulunan bu portrenin ressamt belirsiz. Resmin 17741775 yıllarında Mozart 1819 yaşlanndayken yapıldığı kaydediliyor. Prensin yanıtı: îst keine vacatur! (Münhal yok)... Vacatur, vacatur, bu Latince sözcük, bir ömür boyu peşinden koştuğu, hiçb'ir zaman da temefli kavuşamadığı bir düş olarak hep zihnini kurcalayacaktır. Bir vacatur bulunsa ve orayı doldursa ne olacaktı. Daha çok mu beSte yapüCük, eserleH dükü mi gÖnÜl CİOldUrUCU OlaCüktlr manda onu etkilemeye çalışarak. Mozart'ın mantıksal bir dille açığa \rurduğu bu harika önerinin aksayan bir yani vardı. Her ay sırf sanat aşkına ortaya birer düka altın koyacak on muziksever nereden bulunacaktı? Bulunsa da, bunlar yıllar boyu yuklendikleri yardımı ödeyebilecekler miydi? lçlerinden biri ölse, ya da işı bozuldufu ıçın yardımdan vazgeçmek zorunda kalsa ne olacaktı? Bereket, bır rnantık adamı olan baba Mozart oğlunu yola getirdi. Olmayacak duaya amin denemezdi. Başladığı yerde projeden vazgeçildi. Kalıyordu Prens'in onayı ile orkestraya ya da tıyatroya girmek. Bunun için Prens'i, olmazsa yakınlarmdan birini kazanmak gerekiyordu. Mozart, sarayda Prens'in bir yakını, Kont Seean'yu buldu. Ona içini • Işsiz 2 yılda 100'e yakın beste Herhalde daha rahat çalışacaktı. Ama rahat çalışmak olanağı sanatçının yaratıcı gucünu her zaman destekler mi? Desteklese bile ne olçude desteklerdi? Annesıyle birlikte eylül 1777'de başladığı "iş arama" gezisi Munıh, Ausburg, Maınheim'den geçerek Paris'e kadar yaklaşık ıkı yıl sürdu. Gerçı maaşlı bir iş bulamadı ama Ausburg'da, Özellikle Maınheim'de sınl sıklam âşık oldu. Pans'te annesi ölunce ustelik yalnız da kaldı. Babasının sık sık yazdığı mektuplar dışında ona yol gösteren kimse yoktu. Bir zamanların kucaklarda gezen, pohpohlanan harika çocuğu gıtmiş, onun yerine 22 yaşında şapşal bir delıkanh gelmişti. O kentten bu kente, sürekli iş, yani güvence arayan, çok kez yann ne yiyecefirti bilemeyen, dugmesini dikmekten acız bır genç adam, şaşılacak şey, durmadan yaratıyordu. Evet, yaratıyordu. Yanında annesi, Salzburg'dan ayrıldığı 1777 eylulune gelinceye dek, dağarcığında 200'u aşkın beste birikmişti. 2 yıl sonra 1779 guzunde baba ocağına dönerken dağarcığına 100'e yakın beste daha ekleniyordu. Her sanatçının her yaptığı, kuşkusuz bir başyapıt değildir. İyisı vardır, daha az lyisı vardır. Hatta basmakalıp olanlan da vardır. Genel olarak üerleme, olgunluğa varma, sonunda da kımi zaman bır gerilemeden söz etmek olasıdır. Mozart'ın yapıtını bu açıdan inceleyenler arasında bır kaç dönemden başlayarak 34 doneme kadar varanlara rastlanır. Ben bır muzikolog değilim. Sanat tarihçisi de değılım. Sade'ce Mozart'a hayran bir muziksever, amator bır kemancıyım (geçen yıl emekliye ayrıldığım için artık amatörce bile çalamıyorum.) Mozart uzerine sistemli bir çalışma yapamadım. Hem yaşadığım çeyrenın kısırlığı, hem ehme geçen belgelerin yetersızliği, hem de gunu gunüne yurutmek zorunda olduğum kendı mesleğim buna pek elvermiyordu. Daha önce de belırttığim gıbı, Mozan'ın bestelediğı 600 şu kadar bestenin yansmdan biraz çoğunu tanıyabilmıştım. Ancak, keman pıyano sonatlarını, keman \e piyano konçertolannı, yaylı sazlar uçlu ve dortlulerini, bir bolum senfonilerini, dıvertimento, serenat ve cassationlarını, bellı bash operalarını oldukça ıyi incelemek olanağını bulduğumu soyleyebılirim. Bu bilgının ışığında bence Mozart acemüikten kurtuiup olgunluk çağına sanırım 1778 yazında girmiştir, divebiliriz. şına geçmek ya da saray bestecısı olarak görev âlhametli ve şefkath olduğunu duşunsun. Babamın elmak. Atama işlemi için elbette Prens'in onayı gereklerınden bınlerce kez öperım ve kardeşim Kanaryali. Orkestrada görevli violonselcilerdcn birinin yaryı bugUn ne kadar tutıin çektımse o kadar kucakladımını sağlayarak tiyatro mudüru ile tanışıyor. Soz nm. Samnm âiplomalanmı (5) evde unutmuşum. Onmu söz! Meşgul olacak. ları bana 24 eylül sabah saat 7 postasıyla göndermenızı rıca ederım. Bizımki sabırsız. lçi icıne sığmıyor. O arada Albert (4) Muftu diycrek piskoposu kasdediyor. adında yeni tanıdığı birinin şöyle bir önerisi: Müzik(5) Bologna'dan ve Verona'dan aldığı dıplomayla Padre Marsever on paralı dostu bir araya toplasak. Bunlardan tini'nin tavsiye mektubu. her biri ayda beşer düka verseler, ettı mi elli duka, yani yılda 600 florın. Saraydan da 200 florin sağlanş arayan genç bir adam dı mı al sana yılda 800 florin. Gul gibı yaşarsın. Nasrettin Hoca'nın çalılara surtünen koyunlardan toplayacağı yun\t borcunu ödeyec'eğı öyküsünü anMunıh'te kadınlı erkekli tanıdıkian, sevdikleri var. dıran bu öneriyi babasına yazıyor. Hem de gerçekOnlarla duşup kalkıyor. Ama kafasını kurcalayan soleşmesini olanaksız sanmadığını belirterek, aynı zarun: Bır iş bulabilse! Amacı, saray orkestrasının ba İ O halde ver elini Münih Staın'dan berbat bır araba ile yola çıktık. Yolda, molayerıne varacağımızdan umudu kesmıştık. Neyse vardık. (Bu satırları yazurken annem, şımdıden uyuklamaya başladı. Ferbertthaim'dan Wasserburg'a kadar her şey yolunda gıttı. Vivıamo came i prınaps (prensesler gıbı yaşıyoruz.) Babamızdan başka hiçbir eksiğimızyok. Neyapalım, Tann boyle istiyor. Her şey iyi olacak. Babamın da benım gıbi sıhhath ve iyi olmasını dilıyorum. Ben de otekı babayım. Herşeye dikkat edıyorum, gelır gelmez arabamn parasını odemeye davrandım. Çunku bu herıflerle annemden daha iyi konuşabilırim. Wasserburg'ta, Yüdız'da fevkalade hızmet edılıyor. Orada bır prens gıbı oturuyorum. Yarım saat önce (annem apteshaneye gıtmıştıj garson kapıyı vurarak emırlerımi sordu. Ben deportrede olduğu gıbı butun cıddiyetımle cevap verdim. Artık biürmeliyım, annem tamamıyle soyundu. tkımiz de rica ediyoruz: Babam sıhhatıne dikkat etsin. Sabahları erken sokağa çıkmasın. Kendi kendine dert icat etmesin. Bol gulsun, her zaman bızim gıbı neşeli olsun. Müftu'nun (4) bırkuyruk, Tanrı'mn we mer © kentten bu kente, sürekli iş, yani güvence arayan,çok kez yarın ne yiyeceğini bilemeyen, düğmesini dikmekten aciz bu genç adam, şaşılacak şey, durmadan yaratıyordu. Yanında annesi, Salzburg'dan ayrıldığı 1777 eylülüne gelinceye dek, dağarcığında 200'ü aşkın beste birikmişti. 2 yıl sonra 1779 güzünde baba ocağına dönerken dağarcığına 100 beste daha ekleniyordu. ISTANBUL KÖMÜR PAZARLAMA Cazip ödeme koşullarıyla KALORİFER VE SANAYİ KÖMÜRLERİ 147 04 50 140 68 32 Kulu az, Curufsuz MANNHEtM GÜNLERt Mozart iş aramak için geldiği Mannheim'da sırılsıklam aşık oldu. Ren nehri kıyısındaki Mannheim 18. yuzyılda Avrupa'run gorkemli kentlerinden biriydL YARI^İ: ATATÜRK'tF!^ KADtR ÎVADİVE O\ERİSİ GA2ETECİLER CEMİYETİ Cenç Gazeteciler Eğitim Semineri 5. HAFTA 12 ARALIK 1985 Konu: Magazin Haberleri 5. OTURUM KONUŞMACILAR Yener Sü»oy, Milliyet Gazetesı, Magazin Muduru Magtzjn nedir, ne değildir? Orhan Tahsin, Gazeteci Yazar Dış ülkelerde ve Turk basınında magazin Yalçın Pekşen, Cumbunyet Gazetesi, Magazin Şefi Magazin haberleri konusu seçimi ve değerlcndirilmesi Türk Ansiklopedisi 'Yazanyla, muhtevasıyla, bizim ansiklopedimiz' Yeni Tamamı hazır, hemen alabilirsiniz. Yeni Turk AnsıHopaiısı tercümeve davanma2 Bütun madcelen Tüıiuye ae ve Türk ıtım adamlan tarafından hazırianmştır Yeni ve çajjdastır Her rrudde gunumuzun en yeni bılgılemie donatılmıs. ümın en son venlenne da\andınlmıştır Herkese hıtâb eder Ilkokuldan ünrversıleve bunm ogrencılef 0£retmer!w' \eiUer1 1 Avdmlar Yeni Turk Ansiklopedisi nde aradığınm buhbıUrsınız. Tamamlanmıştır Artık vıllarca fasıkül tâkıb elmek zorundi değılsınız' İ9et (Kşın. Bter taksıtk tamâmını bır defada alabıhrsınız lcuzdur \e her turlu odeme kolavhklarıvla te mın etmek mumkıiı dur Her konuda guvenerek Ki^\ıratiıUxegınız >enı Turk Arsıklopedısı unı\erai£İenreızc egıtnı \e ılım ha\itımıza mensup seçfcn tccrubeiı degeriı hr grap iMİmın d j i Mİlık erregıraı üruniı olarak haarlandı Her tOrlu hılgının Turk karau o^una, dusunce ısfkiâlı, ümî zıhr.ı\«t \e formas;ı>n sâhıbı mılfi dikkat \t hasUsıvrtlenne gu\enılır a\ldınlanrnızın kalermnden benâk bır Turkçt ile smüması başlıca prensıt>ırm7 oldu Itide ve muhtcâ oürak ılmî \e mılli bır âhtriık \e butunluk sajlı\dbıldıgımızı sinnTim.' & >1 h r kd«ı,iği < vt kulnırumu* kayandırabılnıib olnuktan dolavı BILSAK'TA BUGÜN Bınuklere Ojunlar: saat 19.00 KOŞEBAŞI M1M TIYATROSU •SESSİZ Cf MBÜŞ" Pal>açomım \slan TIMUR Konser: saat 21 00 Omer OZGEÇ (gıtar) "BOYLE BİR SEVMEK" CafeFo>er: saat 10.00 Yerlıyabancı basın, fotokopı, ça>, kahve, kek. kahvaltı Lokanta: saat 22 00 CengızBulent Turgut (gıtar) Onceden >er avırtmak sçıır BİLSAK:'l43 28 ^9/143 28 99 Hukuk Fakultesı'nden aldığım oğrencı karnemı ka\bettım /Lİuı \1cHWET 4KT1 Huvıyet cuzdanımı kaybettim. Hukumsuzdur. ERKAN ŞAHMAR öttlken Nesrtyat A.SAnsıklopedık tw«ia i : biMik cılt 12 000 nudde S000 sayfa (000 tin fazia ıwm ^kıl v« T haru A* ıca renklı sa^lar 90 gram ! harrur ııefıs bır nfs^ı baskı Gend Dığıtım TUR YAYIN LTD ŞT1 İDonü Cad. 37 '6 Taksıımlstanbul Tel 149 99 13 BASIN SARAYI BURHAN FELEK KONFERANS SALONU Her hafta perşembe saat 17.00'de Fıak Kııma \sn»nom Makmatık Geonitm Bowık Zooloi1 fıh Ikttsat Turk \e [Wr\j Tânrıı Türk \t I»mrâ Ed.+n\alı Tıırk \t l>un\"ı Cografvası Felsete Martık liın Dınler Tânhı Ahlâlv San dt T\'*ı Muzık Turt. MusîkiM llukuk Egılun BiMi^raf; spor Foiklor \ik gıhı ıht t.\ dınulan her konuda bınleat ıııaddc Er. gcr.ıs