Katalog

1 ARALIK 1985 EKONOMİ Geçen hafta RUDOLF HOH 1936'da doğdu. Endüstri işletnteciliği öğrenimi yapan Hoh, 1959 yılında DaimlerBenz AG'de binek otomobili ve kamyon satış bölümünde göreve başladı. 1967'de DaimlerBenz AG Pazarlama Müdu'rü asistam olan Rudolf Hoh, iki yıl sonra DaimlerBenz kamyon bulümü pazarlama mudürlüğüne getirildi. 197379 doneminde DaimlerBenz 'in çeşitli bölümlehnde direktörlük görevinde butunan Hoh, 197983 yıüannda ise, Nijerya da kurulu ANAMCO şirketinin genel müdürlüğünu yaptı. Rudolf Hoh, 1 Nisan 1984'te DaimlerBenz'in btiyük hissedarı bulunduğu Otomarsan 'm Direktörler Kurulu Başkanı oldu. devalüasyonu da bizim fiyaüanmızı etkiliyor. Bu şartlar altında fiyatlanmızı arttırmamız bir mucize olurdu. Biz kullandığımız girdilerin yuzde 50'sini hâlâ ithal etmek zonında olduğumuzdan enflasyon ve devalüasyonlar fiyatlarımızı doğrudan etkiliyor... Bunnn yanı a n , enflasyonun yüzde 4050 doiayında kalması genel olarak nasıl etkiliyor sizi, ekonominin ve finnanızın gelecegi açısından bir rahatsızlık yaratıyor mu? Ve gelecege nasıl bakıyorsunuz? HOH Ben size şunu soyleyeyım kı. hiçbır hukumet ve bir bütün olarak endüstri, enflasyon olayına sempatiyle bakamaz. Biz bu konuda ekonomik hesap yapan kişiler olarak gerçekçi davranmak zorundayız. Biz önümuzdeki beş yıl içinde enflasyonun aşağı ineceğine inanıyoruz, ama bunun birdenbire olamayacağını da biliyoruz. Bizim tahminimize göre 1990'a gelindiğinde enflasyonun ytizde 20 dolayına ınmiş olması lazım. Bu yıl ise sizin söylediğiniz gibi yuzde 4050 arasında kalacağını umuyoruz. Biz geçen y\l 1985 enflasyonunun yüzde 40 dolayında olacağım tahmin etmiş ve hesaplarımızı ona göre yapmıştık, samrım bu yılki enflasyon oranı bu tahminimize yakın gerçekleşecek... 1986 enflasyonu için nasıl bir tahmin yapıyorsunuz? HOH 1986'da enflasyonun yüzde 35 dolayında olacağım tahmin ediyoruz... İthalat rejimindeki degişikltkler sizi nasıl etkUedi? HOH Bu Otomarsan olarak bizi iki yönden etkıledi. Bir yandan Mercedes otomobıllerinın ithalatçısı olduğumuz için ithalatın liberasyonundan olumlu etkilendik. Öte yandan kamyon ve otobüs ithaline izin verilmesı, bu alanlarda büyuk yatırımlara girişmiş bir fırma olarak bizi uzdü. Biz liberasyon politikasının bir butun olduğunu kavramak zorundayız, ama hukumet de elverişsiz koşullarda yatınm yapmış olan fırmalann durumunu göz önünde CUMHURİYET/11 EKONOMDE DIYALOG Doinr 2.50 Mark smırmda Amerikan Doları hafta boyunca onemli tiim paralar karşısında zayıftı. önceki hafta Japon Yeni'nin dolar karşısındaki hızlı yükselişi durdurulurken bu kez de Batı Alman Markı tırmanışa geçti. Batı Alman ekonomisindeki olumlu gelişmeler markın dolar karşısında değer kazanmasında onemli etki yaptı. Bir hafta içinde 7 fenik değer kazanan Batı Alman parası, doları 2.50 sınırına yaklaştırdı. Ancak ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Paul Volcker'in yen ve markın dolar karşıstndaki değerlerinden hoşnut olmadığını açıklamasmdan birkaç gün sonra Batı Alman Markı'nın yükselişe geçmesi dikkati çekti. Doların mark karşısmdaki paritesini 2.50'de görmek istedıklerini açıklayan ABD yetkililerinin bu isteği doların 2.51 mark a kadar çekilmesiyle yerine gelmiş oldu. Aynı şekilde Japon Yeni'nin de önceki hafta hızlı bir yükselişten sonra hızının birdenbire kesilmesi ve 200201 yen arasında istikrara kavuşması ABD yetkililerinin dolann her iki para karsısında da değer kaybına, görmek istedikleri bir düzeye kadar izin verdikleri şeklinde değerlendiriliyor. Dolann hafta boyuncaki iniş çıkışlannı etkileyen ekonomik göstergeler ise ticaret açığının eylüldeki 15.5 milyar Doların Mark deöeri 22 Tiirkiye'de yatınm yapmış yabancı sermaye de ithalat sürprizine karşı "Ekonomıde Dıyahg"un bu hafıakı konuğu MercedesBenz kamyon ve otobuslerim ulkemizde uretmek ve otomobü dah'A lum MercedesBenz üriinlermi pazarlamak amactyla faaliyet gösteren Otomarsan Şirkeli'nin Direktörler Kurulu Başkanı Rudolf Hoh'la, Türkiye'de yenı bir yatınmı gerçekleşmekte olan Otomarsan'ın tepe yöneticısıyle yabancı sermayenin Türkiye1 nin bugününde ve yanmnda oynayabileceği rolü ve ekonomimn genel gidifatını konuştuk. Sayın Hoh, siz yabancı yatınmcılann Türkiye'de yeni yatınm yapma konosunda henuz çekimser davrandıklan bir donemde buytikce bir yeni yatınmı başlaltınız. Boyle bir yatınm karannı neye dayanarak aldınız ve şimdi yalınıu Uerlerken almış oldugunuz bu yatınm karanndan memnun musuanz, "iyi kı girişıik bu yatınma" diyebiliyor musunuz? HOH Biz NiğdeAksaray'da kamyon, kamyonet, arazi binek araçları ve motor uretmek amacıyla almış olduğumuz yatınm karanndan memnunuz. Bunun birkaç nedeni var. Binncısi Otomarsan'ın büyük hissedarı olan DaimlerBenz AG, altı tonluk kamyon alanında dunyanın önde gelen fırması olduğu halde Türkiye pazannda yer alamamışu. Oysa Türkiye büyük potansiyelleri olan, sanayii ve nüfusu hızla gelişen bir ülkeydi ve yaptığımız piyasa araştırmaları da, Türkıye'de bu tür kamyonlar için iyi bir pazar olduğunu ona>a koyuyerdu. İkincisı, biz Turkıye'dekı kamyon üretimimizde en yeni teknolojıyi kullanacağımız için Turk hükumeti de gelmemizı ve ulkede otomotiv teknolojisinin gelişmesine katkıda bulunmamın istedi. Bunun da yatınmın gerçekleşmesinde payı oldu. Biz Türkiye'deki üretimimizde yerîi girdi kullanma oranımızı zaman içinde yuzde 7075'e kadar yükseltmeyi düşündüğurouz için ve ancak DaimlerBenz standartlanna uygun gırdileri kullanacağımız için bunun bize girdi sağlayacak yan sanayileri geliştirici, onlann standartlannı iyileşmeye zorlayıcı bir etkisi olacak. Üçuncusu, Türk hiikumetı Anadolu'yu sanayileştirmek, sanayii Anadolu içine göturmek isıediği için bizim NiğdeAksaray'da tesis kurmayı kabul etmemiz hükümetten anlayış görmemize yardımcı oldu. Bizim Türkiye'de otobüs ureterek edinmiş olduğumuz tecrübe ve olumlu izlenımler de bunlara eklenince böyle bir yeni yatınm için şartların elverişli olduğunu duşundük ve bu yatınm karannı aldık... Ulagay sordu, Rudolf Hoh yanıtladv 147 milyon mark yeni yatırımla NiğdeAksaray'da kurulmakta olan yeni tesislerimizde MercedesBenz markasıyla gerçekleştireceğimiz kamyon, kamyonet, arazi aracı ve motor üretimini tümüyle iç pazarda satmayı planladık. bulundurmalı ve ithalata izin verirken Türkiye'de uretim yapan firmalan koruyacak önlemleri de almalı. Biz iç pazarı dış rekabete kapatın demiyoruz, ama Türkiye'de yatınm riskini göze alanların bir ölçude korunması gerekir diyoruz .. Şikâyetlenlen biri de konıma politikasının sık degismesi ve zaman içinde nasıl degişeceginin bilinememesi galiba... HOH Hukumetın bu konuda izleyeceği politika istikrarh olmalı, çizilen genel çerçeve hiç değilse uç yıl, hatta beş yıl değişmemeli. Örneğin biz şimdi Türkiye'de motor uretme kararı vermışiz ve bu amaçla bir yatınma girişmişiz. Hukumet yarın motor ithalatındaki gümrükleri sıfıra indirirse bu yatırımın hiçbir anlamı kalmaz. Hükümet otomobillerde kullanılacak dizel motorlar için buna benzer bir uygulama yaptı, gümrukleri yuzde l'e indirdı ve Türkiye'de dizel motor ureten fırmayı zor duruma soktu. Bu tür kararlar çok daha dıkkath alınmalı ve endüstrinin böyle bir karara hazırlık derecesi hesaba katümalı. Bu yapılmazsa endüstri ciddi sıkıntıya duşebilır. Biz hukumetin endüstrinin çalışmasım ve yatınm yapmasını kolaylaştıracak bir çerçeve oluşturarak bunun dışına çıkmamasını diliyoruz. Bu arada ihracata verilen teşviklerde, subvansıyonlarda bir azalma olmayacağını umuyoruz. Bizim dış pazarlarda rekabet etme gücumuzu kıracak her adım, ihracatımızı olumsuz yönde etkileyebilecektir... Bunun dışında Turk sanayiine ve yönetime tavsiye edebileceginiz önlemler var mı? HOH Türkiye'de muhendıslerle, üniversite mezunlanyla düz işçiler arasmda kalan buyük alanda eleman yetersizliğı var, büyuk bir boşluk var. tyi yetişmiş, nitelikli zenaatkâr bulamıyorsunuz. Bence hukumet ve özel sektör bu konuya büyuk önem vermeli, gerek okullarda teorik olarak, gerekse işverlerinde uygulamalı olarak eğitim programlan uygulanarak bunların yetıştırilmesi sağlanmalı. Yabancı yatınmcı açısından olumsuz sayılabilecek noktalar neler? HOH Demin belirttiğim DaimlerBenz orneğinde olduğtı gibi, yabancı fırmalar çoğu kez kendılerıne girdi sağlayacak yan sanayilerin belli bir teknoloji ve üretim standardı duzeyini tutturmasım isterler. Türkiye'de bu konuda gelişmeler var, ama yeterli degil. Aynca bizim NiğdeAksaray'da belki bazı lojistık sorunlanmız olabilir, demiryolu ulaşımı yetersız kalabilir, kışın karayolu ulaşımında zorluklar çıkabilir... dolarlık rekor büyümesinden sonra ekimde 11.1 milyar dolara çekilmesi ve dar anlamdaki, para arzı Ml'nin 2.8 milyar dolarlık artışla beklenenden daha yüksek çıkmasıydı. Mldeki şişme doların son gündeki değer kaybı üzerinde etkili oldu. Mark haftanın en kârh parası olurken, tngiliz Sterlini de 1.48 dolara ulaştı. Dolann dış piyasalardaki inişi cıkışı Türk Lirası karşısmdaki değerini fazla etkilemedi. Doların döviz alış kuru hafta başı ile hafta sonu arasında 25 kuruşluk bir hareket gösterdi ve son günde 557.90 TL. olarak açıklandı. Batı Alman Markı ise dışardaki yükselişine paralel olarak Türk Lirası karsısında bir haftada 620 kuruş alarak 222r 20 TL'ye çıktı. Altın deneevi karbetti Altın fiyatları hem içerde hem de dış borsalarda onemli inişçıkışlar gösterdi. Doların hafta başındaki hızlı düşuşüne paralel olarak altın fiyatları tüm dış borsalarda 331.50 dolara çıktı. Ancak altının ilk iki gündeki iyi performansı hafta ortasında hızlı bir değer yitirişine dönüştü. önce 328 dolara düşen altının 31.1 gramlık onsu haftanın son gününde Londra borsasında 326 dolara New York'ta da 322.50 dolara kadar indi. Genellikle dolar değer kaybedince yükselen altının bu hafta dolarla birlikte aşağı çekildiği görüldü. Dış borsalardaki altının hızlı iniş çıkışı hafta başında Cumhuriyet Altmının Kapalıçarşı'da 41 bin 300 liraya çıkmasnı sağladı. Bu arada 24 ayar külçe altının gramı da 610 TL'ye kadar çıktı. Ancak dışarda altın fiyatlarının hızlı düşüşüyle Cumhuriyet ve külçe altmı da değer kaybına uğradı. Cumhuriyet dun Kapalıçarşı'da 40 bin 600 liradan satıhrken külçe de 6060 TL'den işlem gördü. Altın fi>ıatlarının önümüzdeki hafta da bir ölçüde düşmesi bekleniyor. Türkiye'deki genel ekoaomik ortamın sizin karariannızda nasıl bir etkisi oluyor? Meseia iç pazann genişlemesi ne kadar onemli? HOH Tabii hızlı ve sağhklı büyüyen bir ekonomi, bütun sanayi için olduğu gibi bizim için de yararlıdır. Bu bakımdan hükümetin aldığı ekonomik önlemler büyümeyi hızlandınyorsa bu bizi teşvik eder. thracatın ve özellikle milli gelirin hızlı artması bizi sevindirir. Aynca nüfusun artışı da bizi sevindirir. Ülkede üretim arttıkça, ticaret arttıkça, nufus arttıkça nakliye ve ulastırma ihtiyacı da anacak. Türkiye'de demiryoUarı da çok yetersiz olduğuna göre bu bizim gibi kamyon ve otobüs üreücilerinin işine yarayacak. Türkiye nüfusu 50 milyonu aşmış, umanz yakında 60 milyonu da asar... Peki enflasyonnn yüksek oranlarila kalması olnmsuz bir etki yapmıyor mu sizin faaliyetlerinize? Örneğin fiyat politikanızı nasıl etkili>or? HOH Tabii yalmzca enflasyon değıl, buna bağlı olarak Turk Lirasının u 41 üOO Türkiye'deki yeni yatınnunuın çapı ve raali portrcsi konusunda kısaca bilgi verir misiniz? HOH NiğdeAksaray'daki yatınmın ilk safhası beş yılda 147 milyon mark (bugünku değerlerle yaklaşık 30 milyar lira) harcanarak gerçekleştirilecek. Bu tesislerde yılda 4.200 kamyon/kamyonet; 1.200 arazi binek aracı ve 7.000 motor üretilecek, 1000 kişiye iş sahaîı açüacak. Bu tesislere girdi sağlayacak yan sanayilerde ise tahraınen 45.000 kişiye yeni iş alanı açılmış olacak. NiğdeAksaray tesislerinin yanı sıra, Istanbul'dan 30 km. mesafede bulunan Beylikduzü'nde buyuk bir merkezi yedek parça deposu kuruyoruz. Bu depo sayesinde Türkiye'de MercedesBenz araçlarım kulİananlann yedek parça ihtiyaçlan eksiksiz karşılanmış olacak. Bütun bu yatırımlar tamamiandığında Otomarsan'ın Türkiye'deki tesislerinin kapladığı toplam alan 615 bin metre kareyi, bina alam ise 66 bin metre kareyi bulacak. Bu vertniş oldugunuz uretim hedeflerine ne zaman ulaşmayı tasariıyorsunuz? HOH NığdeAksaray tesislerinın 1986 yıh onalannda ureüme geçmesi planlandı. Bu tarihten beş yıl sonra ise, biraz önce size vermiş olduğum uretim hedeflerine erişilmiş olacak. Yapacağınız üretimi tümüyle iç pazarda nu satmayı duşunüyorsunuz? HOH Kamyon, kamyonet, arazi aradarı ve motor üretiminin tümu iç piyasaya yönelik olacak. Otobuste ise haien üretimımızin üçte birini ihraç Cumhuriyet Alt ını 26 27 28 29 30 Neler oldu Faiz oranları değişmiyor Biz liberasyon poliîikasına temelde karşı değiliz, ama hükümet ithalatta liberasyona giderken elverişsiz koşuîlarda Türkiye'de yatınm yapmış yabancı firmalan koruyacak önlemleri de almalı. Ayrıca hükümetin bu konuda izleyeceği politika istikrarh olmalı, hiç değilse dörtbeş yıl değişmemeli. ediyoruz. Amacımız bu oranı daha da arltırmak... Yalnuca otobuste ihracatı duşunmeniz otobüsün daha entek yogun bir ürun olmasından ve Türkiye'de işciliğin ucuz olmasından mı kaynaklanıyor? HOH Bir nedeni bu. Öte yandan unuımamak lazım ki, DaimlerBenz'in otobüs üretimi yaptığı ülke sayısı sınırlı, buna karşıhk birçok ülkede kamyon faaliyetleri var. Ayrıca F. Almanya'da da 100 bin adetlik bir kamyon üretme kapasitesi var. Biz buradan Otomarsan olarak kamyon ihracatına başlarsak büyuk ortağımız olan DaimlerBenz'le şu ya da bu ulkede rakip durumuna gelıriz kı bunu istemiyoruz. Bu nedenle Türkiye'de ureteceğimiz kamyon sayısını belırlerken iç piyasanın talebini esas alan bir tahmin yaptık... Peki yılda 4 bin kamyon ttretmek fizibiiite açısmdan istediginiz sonuçlan verebilecek mi? HOH Gerekli fizibiiite çalışmalannı yapmadan böyle bir yatınma girişmezdik herhalde. Ayrıca şunu belırteyim ki biz bu tesislerde size vermiş olduğum hedeflerin iki katı kadar üretim de yapabiliriz.. Eger iç piyasada bu pazar potansiyelini gorürsenizHOH Evet, pazarda bu potansiyeli gorursek daha yüksek üretim rakamlanna erişebüiriz. Tabii 1990 ve sonrası için bugunden bir tahmin yapmak kolay değil. Ancak biz hazınz. Eğer pazar potansiyeli doğarsa biz üretimi antırmaya hazınz... Sonnalt istedigim bir nokta da gelecege dönuk projeksiyonlarla UgUıydi. Türkiye gibi enflas>onun yüksek olduğu, onemli kararlann sık degiştigi bir ulkede yaptıgımz projeksiyonlara, gelecege dönük tahminlere ne kadar güvenebiliyorsunuz? HOH Tabii gelecege dönük projeksiyon yaparken bir hata payım hesaba katacaksınız. Ekonominin inişçıkışlannı hesaba katacaksımz. Biz bütün bunlan hesaba kattık ve pazar potansiyeli konusunda, diğer konularda çok muhafazakâr porjeksiyonlar yaparak gereğinden büyuk bir yatırım yapmamaya çalıştık. Unutmayınız ki gereğinden büyuk bir yatınma girişen bir firma başını belaya sokar. Hele bu olay Türkiye gibi faizlerin yuzde 80'i aştığı bir ülkede olursa tabii bunun sonuçlan daha da vahim olur. Bu nedenle biz çok muhafazakâr tahminler yaptık ve öngördüğümüz pazar payına erişeceğımizi duşünerek bu yatınmı yaptık... Sayın Hoh, bir yabaneı yalınmcının Türkiye'de sanayi kesimine yatınm yapmasını kolaylaştıran ve zorlaşbran etkenler neler? Başka bir ifadeyle Türkiye'de yatınm yapmanın avanlajlan ve dezavantajlan neler bir yabancı yatınmcı için? HOH Avantajlar arasında, önce hükümettn yaptığı bazı düzenlemelerle getirdiği avantajlan sayabiürim. Bunlar arasında hızlandırümış amortisman imkânım, makine ve teçhizatın gumrükten muaf olarak ithalini ve vergileme alanında getirilmiş olan bazı kolayhklan oncelikle belirteyim. Bu teşvikler sayesinde daha düşük urün mahyetleri sağlamamız ve rekabet şansı elde etmemiz de mümkün olabiliyor. Işçi ücreılerinin göreceli olarak düşuk olması da gerek iç piyasada \e gerekse diş piyasada rekabet gucümüzü olumlu etkıleyen bir diğer unsur. Tabii ucretlerdeki duşükluğun gerçek bir avantaj olması için işçi verimliliğinin Avrupa'daki standartlara yakın olması gerekli. Biz bunu Türkiye'de otobüs uretiminde sağlamış bulunuyoruz ve bu bakımdan Otomarsan'ın çalışkan personeline çok sey borçlu olduğumuzu duşunüyoruz... tşiniz dış ticaretse, vaktiniz nakitten de önemlidir. Boşa vakit harcamayın. Başbakan Tiırgııt Özal başkanlığındaki, önceki gün Başbakanlık Konutu'nda toplanan, lannın yıl sonuna kadar aynen korunması eğilimi belirdi. "Ekonomik Zir>e"de faiz oran Bankanızı eğitemezsiniz Clkemizde. bankacılığın her dalmda hizmet vermeye çalışan elliyi aşkın banka, vedibine vakın banka şubesi var. Seçiminiz doğru değilse, bankanızı dış ticaret bankası yapmaya çalışmayın. Başaramazsınız. Bir an Önce başvurun Uluslararası'na, Emisyon hacmi 43 milyar daraldı Toprak Mahsulleri Ofisi'nin Merkez Bankası kaynaklanndan kullandığı kredilerin 1522 kasım tarihleri arasında 108 milyardan 58 milyar liraya indirilmesi sonucu emisyon hacmi 44 milyar lira aşağı çekildi ve 1 trilyon 307 milyar liraya düştü. Kuveyt Petrol Bakanı: Petrol fiyatı baharda 25 dolara inecek Kuveyt Petrol Bakanı ham petrol fiyatlarının gelecek ilkbaharda 25 dolara ineceğini sö>ledi. Bakan Sheik Ali Khalifa Al Sabah Kuveyt'te yayımlanan AlAnba dergisine verdiği demeçte OPEC üyelerinin örgüt dışmdaki petrol üreticilerine karşı bir fıyat savaşına girmeyeceğini belirtti. Kuveyt Petrol Bakanı Kış mevsimine girilmesi nedeniyle petrol talebinin antığını ancak kışın bitimiyle beraber fiyatların şu andaki 28 dolar düzeyinden 25 dolara eekileceğini iddia etti. Almanya''dan 600 milyon mark tarım yardımı Federal Almanya Türkiye*ye 600 milyon marklık tarım yardımı yapacak. Alman Ziraaı Odalan Birliği'nin davetlisi olarak bir süredir bu ülkede çeşitli temaslar yapan Turkiye Ziraat Odalan Birliği Başkanı Osman Özbek anlaşma için ön hazırlıklann tamamlandığını söyledi. INTERBANK ^ ULUSLARARASI Nükleer santral için ortak şirket kuruluyor Mersin Akkuyu'da yapımı planlanan nükleer santral projesinde ortak şirkeıi kurma çahşmalanna başlandı. Kanada'nın AECL, İngiliz Persons ve ENKA tarafından ilk aşamada 120 milyon dolarlık şirket yurt dışından kurulduktan sonra, ikinci aşamada Turkiye Elektrik Kurumu ile projeyi gerçekleştirecek ortak şirket oluşturulacak. bir dünva bankasıdır. MERKEZ , p Isuabul I72200O KARAKOY t Ad t *?", *J BaJuL»Cid31 51 IsunbuJ 1436100 BAHÇEKATI inanCnd tnvmonu Isunbul S2J 451» ŞİŞÜ LLMAIMÛ Aykm Akjncfcr S d n IpcUc» H ı l ü k i n u ı Cjd 3M < umbumcıt j j Itımbul lsunbul 14* 71 77 Hll1*»! KADIKÖT Co«vı k«gğl Alıı>.J KıJ,k..v İMinbui BAKIRKÖY ^NIvARA 1/MIR Fırul B.n s o U N 1 > M , trdogjn Hızlur Fl HjlWtıS.,klC l/n,r<jj» Cunıhur.n İMjrbul n T>* H ;. II BÜRV* Ortvuı O n p ı OrJ AUANA Fn«r Fnilicr MERSIN SıbahHtaı Bciıpno ISfcFNOFRUN Mn., Ç«,nkj. a