Katalog

Cumhuriyet ADOLFO SUAREZ SANTIAGO CARİLLO Sahibi: Cumhuriyet Malbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadir Nadi, ' • Genel Yayın Müdürii. Hasan Cem«l, Müessese Mıidiirü: Emine Uşaklıgil.Yazı İşleri Müdürü: Okay Gönensin, • Haber Merkezi Mudürü: Yalçın Bayer. Sayfa Duzeni Yönetmeni: Ali Acar. Güneş: 7.21 Temsilciler ANKARA: Yalçın Doğan, İZMİR: Hikmet Çetinkaya. ADA NA: Mehmel Mercan. • Servis Şefleri: Istanbut Haberleri: Reha Oz, Dış Haberler: Ergun Balcı, Ekonomv. Osman Ulagay, Kültür: Aydın Emeç. Magazin: Yalçın Pekşen, Spor Danışmanı: Abdülkadir Yücelman. Düzeltme: Refik Durbaş, Araştırma: Şahin Alpay, IşSendika: Şükran Ketenci. tkindi: 14.36 Akşam: 16.57 Yatsı: 18.23 Bürolar • Ankara: Ziya Gökalp Bulvarı, İnkılap Sokak No: 19/4 Tel: 33114147. • İzmir: Ha'lit Ziya Bulvarı No: 65/3, Tel: 254709131230 • Adana: Çakmak Cad. No: 134Kat 3, Tel: 1455019731 • Basan ve Yayan: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazeıecilık T.A.Ş. Türk Ocağı Cad. 39/41, Cağaloğlu. İst. PK: 246Ist. Tel: 526 10 00 (9 hat) Telex: 22246 TAKVİM 6 Ocak 1985 İmsak: 5.50 Öğle: 12.14 Ispanyu'da "demokrasiye geçiş"in Başbahanı Suarez: Sosyalist Partfnîn sağında, sosyalist hüküınetin solundayım Sosyalistlerin son kongresinde alınan kararlara göre benim parümin kongresinde alınan kararlar, Sosyalist Parti'nin biraz sağında olabilir. Fakat sosyalistlerin hükümet olarak icraatları karşısında benim parümin konumu pek çok konuda daha solda kalmaktadır. Kamu yatırımlan, İspanya'da KİT'lerin önemi, Anayasa'nm da belirlediği gibi ekonominin sadece özel sektörün eline bırakılmadan belli düzeylerde bir planlamanın sağlanması, karma ekonominin korunması gibi konularda partimi sosyalist hükümetin solunda buluyorum. DEMOKRASİYE GEÇİŞİN İKİ AKTÖRÜ MADRİD Adolfo Suarez günde 3 paket sigara, sayısız kahve ve politika ile yaşıyc. Belki de politika için yaşıyor demek daha doğrusu. Politika ve iktidar... "Çocnklugumdan beri yaşamımın amacı bir gün bu iilkenin başbakatıı olmaktı" derken göilerinin içinde okunuyor bu tutku. Adolfo Suarez'i, Ispanya'nın tarihi bir kavşağmda özlemini çektiği başbakanhk koltuğuna oturtmuş olan bu tutku... Ancak bu tutku az sonra yerini çok daha olağanüstü bir amaca bırakıyor: İspanya'da gerçek bir demokratik rejimin temellerini atmak ve dikta rejiminden özgürlükler rejimine kan dökülmeden, şiddete yer vermeden geçişi sağlamak. İşte bu sürece be$ yıl boyunca damgasını basmış bir poliükacı Adolfo Suarez. Bugün "gerçek bir demokrat" olarak kendini kabul ettirmiş olan, hatta hoşgörüsüyle Ispanya'nın örnek liderleri arasında gösterilen Suarez, hemen hemen siyasi kariyerinin tümünü "eski rejira" içinde yapmış bir politikacı. Sondajlara göre îspanya'nın Felipe Gonzalez'den sonra hâlâ iki numaralı lideri olan Suarez, asla geçmişi için "önir dilemek" gereksinimini hissetmiyor. Ispanya'nın genç kralı Juan Carlos, 1976'da Suarez'i başbakanlığa getiriyor. Çiçeği bunıunda başbakan ise zaman kaybetmiyor: İktidara geldiği ilk yıl içinde komünist parti dahil tüm siyasi partileri, sendikalan meşrulaştırıyor ve 1936'dan beri ilk kez yapılan genel seçimlere önderlik ediyor. Bu seçimleri ve bundan iki yıl sonra 1979'da yenilenen seçimleri 7 milyon seçmenin oyunu alan bir partiyle kazanan Suarez, böylece aradığı demokratik kredibiliteye de kavuşuyor. İspanya'nın kırk yıllık faşist Franko rejiminden sonra demokrasiye geçişine iki siyaset adamı damgalarını vurmuştu: Adolfo Suarez ile Santiago Carillo. Siyasi kariyerinin büytik bir bölümünü Franko rejiminde yapmış olan Suarez'e karşılık Carillo, 13 yaşından itibaren direniş hareketine katılmış bir komünistti. Franko'nun 21 Kasım 197S'te ölümünden sonra ülkede ulusal düzeyde bir saldırmazhk paktı yapıhyordu. Bu paktın başaktörleri Suarez ile Carillo oidular. Bambaşka ufuklara sahip olan iki siyasetçiden Suarez, Franko rejiminin içinden geldiği için sistemi nereden ve hangi noktalardan gevşeteceğini gayet iyi biliyordu. Carillo ise marksist güçlerin asırı eğilimlerini frenleyerck Suarez'in "•Demokrasi Projesi"ne yardımcı oldu. Moskova yanlısı tutumu reddeden Carillo, partisini "Avrupa komünizmi" yörungesine oturturken, ülkede toplumsal banşm güçlendirilmesine katkıda bulunuyordu. Ne var ki demokrasiye geçiş, her iki lidere de daha sonraki yıllarda yaramadı. Komünist Partisi, iktidardaki sosyalistler karşısında parlamentoda sadece 4 sandalye koruyabilirken, Suarez'in büyük "Merkez" partisi ise 169 milletvekilinden 12'ye iniyordu. 72 yaşındaki Carillo parti liderliğinden aynhyor, 52 yaşındaki Suarez ''Demokratik Sosyal Merkez" adını taşıyan yeni bir merkez partisi kurarak işe sıfırdan başlıyordu. Sosyalist lider ve Başbakan Felipe Gonzalez'den sonra, Suarez Ispanya'nın halen en popüler lideri. Cumhuriyet, Suarez ve Carillo ile Madrid'de ayrı ayrı görüştü. Bugün Adolfo Suarez ile tspanya'nın demokrasiye geçiş öyküsüne başhyoruz. Carillo ise Suarez'i izlevecek. anlatıyor İSPANYA'DA DEMOKRASİYE GEÇİŞ Nilgün Cerrahoğlu SEÇtMKAMPANYAS1 1982 ekim, Madrid. Felipe Gonzalez'i iktidara getiren genel seçim kampanyasınm ikinci haftası. Soldaki posterde eski Başbakan Adolfo Suarez. Dev fotoğrafın yanmda "G#rektiğigibi ilerleyelim."Sağdasosyalist başbakan adayı Gonzâiez. İspanyolları "değişim" için oy vermeye çağınyor. Bu yılların ve Adolfo Suarez'in öyküsünü, eski başbakanm Madrid'deki şık fakat içinde yaşamldığı izlenimi vermeyen bürosunda dinliyoruz. Yavaş yavaş BİR PARANTEZ DAHA OLMAK ÎSTEMEDİM Adolfo Suarez. arkadastmn MUgün Cerrahoğlu ile. Suarez. ••İspanya'da demokraiktidarda yanlız bırakılan bir sinin tarihinde bir parantez daha olmasını istemedim. Basbakanhktan çekildim. Silahlı kuvvetlerin beni istifaya zorlaması söz konusu adamın ponresi ortaya çıkan. olmamıştı. Zaten hiçbir zaman böyie bir şeye izin vermezdim. Buna cesaret de edemezlerdi" divor. Ama Suarez, her şeye bir kez daha sıfırdan başlamaya hazırlaruyor. Siz Frankonun Falanjist partisinin genel sekreterliğini yaptınız. Ve sonra Ispanya'nın faşizmden demokrasiye geçişini HÛKEM kLUZjJLUNUkl de yönlendiren yine siz oldunuz. Şimdi ise isminiz yine gelecegin UNUTMAMAK politikacüan arasında sayüıyor. Siyaset yaşamınızda izlediginiz bu çizgiyi nasıl açıkhyorsunuz?. N U A N °/o 2 5 PÛS.İJNMÛŞTÜK. <yo 3 2 , 5 VEKPıK °/o 5 3 OIDU . BU fccARARCK PE&iU I Ş ^ U E R ; EH K Du KÜÜCT1 i^CLER D HELE 8iR ve KIDEM TAZ VCADt KIZ.IN1 BiLE RAHATLADl Biz DE. ATTCA MEMNUN Kesinlikle fazla NATO yanlısı değilim. Üçüncü Dünyacılığı aşağılayıa olarak görenlerden de değilim. Evet belli bir milliyetçi yönüm var, ama tüm ülkelerin birbirine bağımlı olduğu bir dünya içinde yaşadığınuzm da farkındayım. DEMOKRASt İÇİN Adolfo Suarez, tspanyol komünist hareketinin sembolleşmiş fıgürü Dolores İbarrurVyle el sıkışıyor. Dönem, Franko 'dan kurtuluş günleri. Demokrasi için karşılıklı olarak birbirlerinin varlığını tamdıklarmı ifade etmek istiyorlar. "La Pasionaria" adıyla tarihe geçen İbarruri, Franko diktatörlüğüne karşı direnmiş bütiin güçlere mal olmuş bir kişiük. (Fotoğraf: AP) konuda daha solda kalmaktadır. Hangi konularda partinizi sosyalist hükümetin solunda tanımlıyorsunuz? SUAREZ örneğin kamu yatırımlanmn ekonomik toparlanma dönemlerindeki önemi gibi konularda... İspanya'da KİT'lerin önemi gibi konularda; ve herhalükârda İspanyol Anayasası'nca da belirlendiğı gibi ekonominin sadece özel sektörün eline bırakılmadan belli düzeylerde bir planlamanın sağlanması, sosyal açıdan ilerlemiş bir pazar ekonomisinin, kısacası karma ekonomi sisteminin korunması gibi konularda partimi sosyalist hükümetin solunda tanımlıyorum. Biz partimizi kurulduğu andan itibaren reformcu, ilerici bir merkez partisi, bir başka deyişle ortanın solu bir parti olarak tanımladık. Sizce İspanya'da boyle bir merkez partinin kazanma olanaj>ı var nu? SUAREZ Tabii ki buna inanıyorum. Her koşulda bu ülkenin hangi parti işbaşında olursa olsun ilerici bir programla yönetilmesi gerektiğini düşünüyorum. Gelecek seçimlerde sosyalistler mutiak çoğunluğu sağlayantazsa, sosyalistlerle bir koaİisyona gitmeyi düşünür müsünüz? SUAREZ Ben ilke olarak, seçimlerde çoğunluğu alan partinin hükümet etmesi gerektiği kanaatindeyim. Bu çoğunluk, mutiak çoğunluk olmasa da.. Ben 5 yıl boyunca nispi çoğunlukla hükümet ettim, görülüyor ki nispi çoğunlukla da hükümet olunabiliyor. Ben sizin sözünü ettiğiniz olasılık çerçevesinde yani sosyalistlefin mutiak çoğunluğu elde edememesi halinde gene de sosyalistlerin işbaşında olmalarını yeğlerim. levizyon karoeralan karşısında "Gidiyorum, çünkü Ispanya'nın tarihinde yeni bir parantez açmak istemiyorum" demiştiniz. Ne demek istemiştiniz bu sözünüzle. SUAREZ Bununla, bazı kararlann alınmasım kaçınılmaz kılan anlar olduğunu, İspanya'da demokrasinin tarihinde bir parantez daha olmasını istemediğimi söylemek istemiştim. Bunu söylememin nedenlerine gelince, içinde büyük aynbklar bulunan bir siyasi partiyi yönetiyordum o zaman. Bu aynlıklar partinin en üst düzeylerinde, bir başka deyişle milletvekilleri, parlamento grubu düzeyinde ortaya çıkıyordu. Öyle bir an geldi ki, parümin 40'tan fazla milletvekili hükümetimi desteklemekten vazgeçtiklerini açıkladılar. Böyle olunca ben parlamentoüa zamanın ana muhalefet partisi olan sosyalistlerden daha az bir destekle kalmış oluyordum. Benim için istifa etmekten başka bir çıkar yol kalmanuştı. Eğer başbakanlığı, kendi partimden Calvo Sotelo namma bırakmasaydım, büyük sorunlar çıkabilirdi ortaya. Öyle bir durumdaydık ki parlamentoda herhangi bir önergeyi rahathkla sosyalistler kazanabilecekti. Bu da Felipe Gonzalez'in başkanhğında sosyalistleri hükümete getirebilirdi. Oysa benim o zaman başbakan olarak aldığım işaretler, bu ülkedeki ordu, sermaye ve kilise gibi geleneksel güçlerin henüz böyle bir tarihi dönemece hazır olmadığı yolanda idi. O zaman sosyalistlerin iş başına gelmesi İspanyol demokrasisi için çok tehlikeli sonuçlar doğurabilirdi.. Bu konuda da çok spekülasyon yapıldı. Silahlı kuvvetlerin istifamı zorladığı söylendi falan. Böyle bir olay söz konusu değildir. Hiçbir zaman böyle bir şeye izin vermezdim. Buna cesaret de edemezlerdi zaten. Y VR1V. DARBE GİRİŞİMLİ OOOF.OF VarANA MiUÇTE HıZMET ETMBC , İNSANA zoe. VE MUTUIU1K C4NIM /3MA TONTONCu&uM SÛNA JHANET TT HiÇ SENfN ÛSTÛNJE GÜL kotcUuP MlYlM ; e İsmail Gülgeç si geçiş dönemlerinde yapıla gelen şeyleri içeriyordu. Bunlar partilerin yasal statüye kavuşturulması, referandum, siyasi af, genel seçimlerin yapılması gibi konulan kapsıyordu. Fakat sizin sorunuzun başka bir yönü var: Benim "geçmiş" ten geldiğimi ima ediyordunuz. Muhakkak bunu kastediyordunuz, öyle değil mi? Evet. SUAREZ Evet "eski rejim" içinde pek çok idari ve siyasi görevde bulunmuş bir adaSUAREZ Belki burada ba mım ben. Fakat ben bu geçmiş zı nüansların altını çizmek gere rejim içinde daima eleştirici bir kecek. Ben Falanj Hareketi'nin tutumla, geleceğe dönük evrimin genel sekreterliğine Franko'nun hep varolan siyasi sistem içinde ölümünün ardından getirildim. gerçekleşebüeceğihi savundum. Bu Franko'nun ölümünden son Şimdiki ideolojinizi açıklara oldu ve parti tarn anlamıyla yabilir misiniz? Sizin için oldukFranko'nun partisi değil, ulusal ça Üçüncü Dünyacı, biraz milbir hareketle özdeşleştirilen bir liyetçi, pek az NATO'cu ve özelparti idi. Sonra da Juan Carlos' likle halkçı diyorlar. un kral olmasıyla, başkanhğını SUAREZ Evet kesinlikle Arias'm yapüğı ilk hükümette fazla NATO yanlısı değilim. bakan olarak yer aldım. Üçüncü Dünyacılığı aşağılayıcı Franko'nun ölümüyle, ka olarak görenlerden de değilim. nımca yapılması kaçınılmaz olan Evet belli bir milliyetçi yönüm bir dizi şeyi, çok önceden plan var, ama tüm ülkelerin birbirilamıştım. Ve hatta bu plarumın ne bağımlı olduğu bir dünya içine, o zaman îspanya Prensi içinde yaşadığımızın da farkınolan Juan Carlos gibi bazı kişi dayım. leri de dahil etmiştim. Benim görüşüme göre, Franko'nun yaşa Sosyalist hükümetin mı sırasında demokratik rejime solu geçmek olanaksızdı. Yaşlı dikta Partinizin, "Demokratik törün ölümünü beklemekten ve Sosyal Merkez'in (CDS) sabaşka çare yoktu. vunduğu konumu nasıl tanımlıFakat yine, kendi göruşlerime yorsunuz? Yanılmıyorsam, göre, İspanya'daki otoriter rejiCDS'i "îspanyol Sosyalist İşçi min demokratik bir rejime dönüşmesi de, ancak o zaman yü Partisi"nin sağında ve fakat pek rürlükte olan hukuk düzeni için çok konuda "sosyalist hükümetin solunda" tanımlıyorsunuz. de mümkündü. SUAREZ Bunu işbaşında Franko'nun ölümünden sonra yapılacak olan siyasi reform olan sosyalist hükümete göre lar ise, dönüp arkaya bakma partimin pozisyonunu de facto dan, geniş bir tasfiyeye gitme açıklamak için söylemiştim. Şöyden, yapılmalıydı. Söz konusu le de söyleyebilirim. Sosyalistlereformların, Ispanyolları gelece rin yeni sonuclanan kongresinğe dönük ortak bir proje etrafın de alınan kararlara göre benim da toplayarak ve hepsinden partimin kongresinde alınan kararlar belki PSOE'nin (sosyalist önemlisi bu projeyi hiçbir ipotek altında bırakmadan, hiçbir ko partinin) biraz sağında olabilir. şula bağlamadan, yapılması ge Fakat sosyalistlerin hükümet rektiğini de düşünüyordum. Sa olarak icraatları karşısında, bevunduğum bu felfese, tüm siya nim partimin konumu pek çok Gidivorunı çünkü... Biraz geriye dönelim şimdi. 1981'de bir ocak şecesi başbakanlıktan istifa ettiğinizde, te