Katalog

EKONOMDE DIYALOG Aslan Başer Kafaoğlu 1928 yılında doğdu. Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni bitirdi. Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanlığı, Bütçe Mali Kontrol Genel Müdür Muavinliği, DPT uzmanlığı TPAO uzmanlığı görevlerinde bulundu. "Enflasyon" adlı bir kitabı yamnda son yıllardaki ekonomik gelişmeleri ve bankerlik olaylarını konu alan kitapları da var. Ayrıca çeşitli yayın organlannda çok sayıda makaleleri de yayınlandı. Halen serbest müşavirlik yapıyor. hiidünii kapatmak ya da gerçekte >apmadığı ihracatın dövizini Türkiye'ye getirmek içiı karabıırsadan döviz toplamak zorunda olmasına rağmen bu işi k.ırlı bııluyor ve yapı>or, çünkü faiz farkı o kadar büyük diyorsunıı/... KAFAOĞLU Hem oyle, hem de demin de söyledim, adam içeride ne yapsa istediği krediyi bulamıyor ve bunun için de dış krediye giden her yolu deniyor. Bunun sonucu ne oluyor? Türkiye resmen kabul etmemesine rağmen fiilen katlı kur uygulamış oluyor. Doların çeşitli fiyatları oluyor. Bu arada dış kredide en yaygın şekil olan prefinansman kredisi eski DÇM'leri de hatırlatıyor biraz... Sayın Kafaoğlu, sizin analizinize göre fiktif ihracatın asıl nedeni vergi iadeleri değil iç ve dış faiz oranlan arasındaki büyük fark. 20MAYIS 1984 EKONOMİ CUMHURİYET/U Geçen hafta Bombanlıman floları havaya uçurdu Dolar, geçen hafta sonunda ani bir tırmanış gösterdi. Bu tırmanış sonunda yeniden 2.77 markı bulan dolar, Türk Lirasına karşı da iki günde 4 lirayı aşkın değer kazandı. Dünya döviz piyasalarında hafta başında hafif bir iniş gosteren dolan, "Basra Körfezi'nde gemiler bombalamyor" haberleri çıldırttı. Bu süreç sonunda dolar, yeniden rekor değerlere ulaştı ve hafta sonunu 2.77 mark, 2.28 İsviçre Frangı, 8.51 Fransız Frangı, 233 Japon Yeni değerlerinden kapadı. Sterlin de 1.39 dolara kadar geriledi. Doların yükselişi bu hafta Japon Merkez Bankası'nı telaşlandırdı. 10 gün içinde doların 223 yenden 233 yene çıkması karşısında Japon Merkez Bankası'mn oldukça yüklu miktarda dolar sattığı bildiriliyor. Altın fiyatları dünyada ve Türkiye'de inişli çıkışh bir haftayı geride bıraktı. Dünya borsalarında, haftayı 373 dolardan açan ve perşembe gününe kadar 377 dolara çıkan bir ons altın, cuma günü gerileme gösterdi. Doların değer kazanması nedeniyle altın fiyatlan 2 dolar düştü ve 375 dolara indi. Dünyadaki gelişmeler Kapalıçarşı piyasasına da aynen yansıdı. Hafta başında 31.00031.100 liradan işlem gören Cumhuriyet altını, bir ara 31.20031.300 lira353,85 , 351.35 İçerde para bulamayan işadamı dış krediyv kavuşmak için fiktif ihracata başvuruyor re aldığı dış kredinin bir kısmını içerde kullanıyor. Daha sonra ise ihracat taahhüdünü kapatmak için karaborsadan döviz topluyor. O zaman önereceğiniz çozum de herhalde faiz politikasından geçecek. Bu konuda nasıl bir öneriniz var? KAFAOĞLU Bir kere bu politikayı değiştireceksiniz. Ne yapacaksınız? Ya dışandan alınan kredinin faizini içeridekiyle eşitlemek üzere buna bir vergi koyacaksınız; burada toplanan parayı da ihracatı geliştirme fonundan ihracatçıya kullandıracaksınız; ihracat kredilerine sübvansiyon yapacaksınız. Ya da içerideki faizleri yukarıdan aşağıya indireceksiniz. İçerideki faizleri makul bir seviyeye getireceksiniz. Bence Türkiye'deki kredi faizi ABD'deki (bankaların ayrıcalıklı müşterilerine uyguladıkları) "prime rate"in 15 puan kadar üstünde olmalıdır. Bugün "prime rate" yüzde 12 civannda ise Türkiye'de kredi faizi yüzde 2730 ohnalıdır. Yoksa ekonomi fena halde hırpalanır. Osmanlı döneminde olduğu gibi bir çöküş başlayabilir. Sonuç olarak siz fiktif ihracatı onlemek için önce faiz politikası üzerinde duruyorsunuz, vergi iadesini ise ikinci planda göriiyorsunuz. 349.75 Dolar (TL) 14 15 16 17 18 19 Mayt» Aslan Başer Kafaoğlu, (sağda) Osman Ulagay'ın sorularını yanıtlarken... Doların ani atağı Türk Lirasını da olumsuz etkiledi. Haftanın ilk üç günü 349.85 lira sınınna çakılmış görünen doların döviz alış kuru, cuma gunü 350 lirayı aştı ve cumartesi günü de 353 lira civannda işlem gördü. ya yükselmişken, cuma günü 31 bin liranın da altına indi ve 30.85030.950 liradan alınıp satıldı. Kulçe altının gramı da benzer bir gelişmeyle çarşamba günu 4700 liranın üstüne çıkmışken, cuma günü yeniden bu sınırın altına indi ve 46504670 liradan işlem gördü. Bu arada, Türkiye'de altın fiyatlarının gerilemesinde, hayali ihracat haberlerinin de etkili olduğu öne sürülüyor. Bu haberlerin dövizin karaborsa fiyatını 8 dolar birden düşürdüğü ve böylece altın fiyatlarını aşağı çekici bir etki yaptığı belirtiliyor. Ulagay sordu, Kafaoğlu yanttladı: Altın haftayı dalgalı geçirdi Tiirkiye'de faiz politikası değişmeden hayali îhracatı önlemek olanaksız İsviçre\e yapılmış görünen ihracatın bir kısmı oradan başka ülkelere çevrildiği için onların kayıtlarında görünmeyebilir. Ama bu yılın ilk üç ayındaki ihracat rakamı farkının büyük böliimü bence birim fiyatları şişirerek yapılan fiktif ihracattan kaynaklanıyor. Sayın Kafaoğlu, fiktif ya da hayali ihracat son günlerin gözde konusu haline geldi. Fiktif ihracat deyince neyi anlamak lazım, önce bunu sorabilir miyim size? KAFAOĞLU Fiktif ihracatın birkaç şekli var. Birincisi adam hiç ihracat yapmamıştır, ama gümrük memurlarını iğfal ederek ihracat yapmışgibi görunmüştür. İkincisi, faturada birim fiyatı tahrif ederek yapılan fiktif ihracattır, mesela 1000 dolarlık malı 5000 dolarlık gibi göstererek yapılan fiktif ihracattır... Son olarak İsviçre örneginde bir bu fiyat tahrifatıaın etkisi var galiba; bir de İsviçre üzerinden başka ülkelere, özellikle AET'ye yapılan ihracatın etkisi >ok mu? KAFAOĞLU Bu da tipiktir. Belli ülkeler ya da AET gibi ülke gruplan bazı mallara ya da ülkelere kotalar koyarak bu ulkelerin ihracatını sınırladığı zaman bu ülkelere başka ülkeler uzerinden mesela tsviçre üzerinden malın yönü çevrilerek ihracat yapılır. Buna da "switch" denir. Bunun en meşhur örneklerinden biri Japonya'nın isviçre üzerinden AET'ye yaptığı demir çelik ihracatıdır... Ve bu işlemle, yeniden başka ülkeye ihraç edilmek için tsviçre'ye sokulan mal, İsviçre'nin ithalat kayıtlarında görunmez mi? KAFAOĞLU Görünmeyebilir. Yalnız bu son basına yansıyan olayda ben fıyat tahrifinden kaynaklanan türde fiktif ihracatın ağırIık taşıdığı kanısındayım. Ayrıca AET'nin tekstil ürünlerimize ambargosu marttan sonraki aylarda geçerli, oysa bu rakam kabarması martta, marta kadar geçen dönemde oluyor. Peki efendim, hükümet vergi iadelerini düşiirerek bunun öniine geçileceğini söylüyor, a>rıca ihracat kredi faizleri de yiikseldi. Bu iki ola> fiktif ihracatın durmasını sağlayabilir mi? KAFAOCLU Ha>ır sağlayamaz. Bu önlemlerle bunun duracağını sananlar yanılıyorlar. Çünkü bunun çeşitli sebepleri var. Yani fiktif ihracat yapan kimse açısmdan en önernli avantaj vergi iadesini almak degil mi? kullanmak istiyor. Onun için mesela 5U0 bın dolarlık ihracat yapacağım diyerek ona göre dış kredi alıyor, ama gerçekte yapacağı ihracat 250 bin dolarlık. İçerideki finansman problemini de halletmek için adam bunu böyle yapıyor ve 250 bin dolarlık ihracatı fiyat şişirerek 500 bin dolar gibi gösteriyor. Sonra bu kadarlık bir ihracat taahhüdünü kapatması gerekince de ağır cezai faizi vertnemek için dışandan döviz toplamaya başlıyor ve olan Turk parasmın değerine oluyor... KAFAOĞLU Tabii vergi iadesinin de bunda rolü var ama bence asıl önemli olan faiz farklandır. Faizlerde böyle ikili fiyat olunca dunya parası karaborsaya düşer, bizim için. Türkiye'de bugün asıl konu yanlış faiz politikasıdır. Yüksek faizler yalmzca maliyetleri arttırmakla kalmıyor. Daha önemlısi siz dünya faiz fiyatları bu duzeyde iken Türkiye'deki faizleri bugunkü düzeylerde tutarsanız dolardaki karaborsayı da, fiktif ihracatı da önleyemezsiniz. Türkiye'de asıl önemli olan faizdeki ikili fiyattır.. Ayrıca Türkiye'de kredi almak giderek daha da zorlaşıyor ve prefinansman kredisine yonelmek, dış krediye yönelmek tek çare haline geliyor. O zaman da bu dediğim olay daha da belirginlik kazanıyor. Şimdi burada bu işleme başvuran kimse sonuçta ihracat taah Siz burada fiktif ihracatla içerideki para dariıgı ve yiiksek faizler arasında ilginç bir ilişki kunıyorsunuz... KAFAOĞLU Kesinlikle evet. Türkiye vergi iadesi olmadan ihracat yapamaz. Aslında bütün bunlar Türkiye'nin ihtiyacı olan katlı kuru kabul etmeme inadından kaynaklanıyor. Bunu kabul etseniz diğerlerinin hiçbirine gerek kalmayacak. Katlı kura geçmenin başka yararian da var mı sizce? KAFAOĞLU Var tabii. İşçi dövizi için yüksek bir kur uygulanabilir. Petrol, akaryakıt ve gübre ithalatında ise düşük bir kur uygulanır ve bu, enflasyonun kontrolünde de daha koiay neticeye gidilmesini sağlar. Türkiye'de enerji mutlaka ucuz olmalıdır. Bunun yansımalan enflasyonla mücadelede de daha iyi sonuç alınmasırıı sağlayacaktır. Türkiyv'deki faiz oranlarıyla dışardaki faiz oranlan arasındaki büyük uçurum kapatılmadıkça hayali ihracat önlenemez. Türkiye'de kredi faizi ABD'deki "prime NELER OLDU? rate"in en çok 15 puan üzerinde olmalı. Teneke re tuğlaya zam geldi Ereğli Demir Çelik Fabrikalarının teneke fiyatlarına yaptığı yüzde 6 oranındaki zamdan sonra, mamul tenekefiyatlarıda yükseldi. Piyasa ilgilileri yüzde 25 kalaylı tenekenin piyasada az bulunduğunu ve mal sıkıntısı çekildiğini söylediler. Teneke fiyatlarına yapılan zam yüzde 69 arasında değişiyor. Tuğla fiyatları da Ege bölgesinde yüzde 25 oranında zam gördü. Türkiye'nin tuğla ihtiyacının büyük bölümünü karşılayan Ege bolgesinde, maliyet artışları gerekçe gösterilerek yapılan zamlardan sonra 13,5'luk tuğlarun fabrika çıkış fiyatı 16 lira, 8,5'luk tuğlarunki 15 lira, yema tuğla 28 lira oldu. Türkiye katlı kur uygıtlamasına geçerek, gerek dtş ticaretini yönlendirnıe gerekse enflasyonu önleme açısından daha olıımlu son ıtelar ala hilir. Edirne Vergi iadelerinin düşürülmesi tek başına fiktif ihracatı önleyemez. Çünkü fiktif ya da hayali ihracatın en önemli nedeni vergi iadeleri degil, iç ve dış faizler arasındaki farktır. KAFAOĞLU Bence degil. Bence daha da önemli olan faiz farkıdır. Yani içerideki faizle dışarıdaki faizin farkıdır. Bu fark bu derecede büyük oldukça fiktif ihracat da devam edecektir. Bu bakımdan ihracat kredi faizlerinin yukseltilmesi de bence fiktif ihracatı caydıran değil bilâkis teşvik eden bir uygulamadır. Şimdi ihracai kredisi faizi kaç? Yüzde 42. Dışarıda dolar kredisi mesela kaça? Yüzde 17. Bu isviçre Frangı'nda yuzde 6'ya kadar iner. Şimdi arada bu kadar fark olunca, bunu tabii yabancı bankacı da biliyor ve kendinden kredi talep eden Türk müşteriden bu aradaki faiz farkının bir kısmını telafi edecek ek ücretler, komisyonlar istiyor. Açıktan bunu ödemek için bir kere Türk müşterinin açıktan dövize ihtiyacı var. Bunun için de karaborsaya müracaat eder ve bu da Türk parasının değerini duşüren bir unsur olur... Burada taro anlamadıgım nokta, dış kredi almakla fiktif ihracat arasındaki ilişki.. KAFAOĞLU Şimdi adam alacağı kredinin bir kısmını içeride Kars'taki evin vcrgisi,Kars'a gitmeden Edirne'den ödenebilir mi? 1172 Ziraat Bankası şubesi, her türlü verginizi* yatırmada, Türkiye'nin her yerinde hizmetinizde. Örneğin; Kars'taki evinizin vergisini ister Edirne'de, ister İzmir'de size en yakın Ziraat Bankası'na gidin, ödeyin. Üstelik ücretsiz ve beklemeden. ıımmm L HMwmıı r BILGISAÎAR ALMADAN MİKB0SARâ?'A GEIİN. Bilgısayar alabileceğmiz birçok. yer olmaana karşın, IBM Persond Computer.'Apple, Onc, Sınclaır ve Atan Oyunlan ru bırarada incelemeruze olanak sağlayan tek bilgısayar merkezi var. MİKROSARAY... Mikîtssaray, kolayca ulaşabıleceğınız adresınde, rahatlıkla görup ıncelemenize, kıyaslamanıza olanak veren dost ortamını ve uzman kadrosunun daruşmanlığını geüriyor size... Aynca, satn aldıgınız bılgısayarın balumı ve paket programlannın izahı üe, bilgisayar yardımcı malzemelerinin satışı de ve çocuk egitun ve eglencesine yonelık programlan üe, size "komple" hızmet veren tek bügisayar merkezi, Mikrosaray... * IBM Personal Computer, yetkılı sabcı Portaş A.Ş. taratndan,Mikrosaray'da saülmaktadır. Bügisayap DCmyasırıdaki Doeturjuz mikrosaray T.C. ZİRAAT BANKASI Gücüne crişilcmez * Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Motorlu Kara Taşıtları Vergisi, İşletme Vergisi, Gider Vergisi, Emlak Vergisi, Damga Vergisi RjneiıCaddesiVillalşhanıA Blok kat 3 Nısantaşı l s t r t x J Tetefof' wıuB9 «7 «519