Katalog

CUMHURIYET/6 HABERLER 31 EKlM 1983 Deprem: Insanın doğa karşıgındaki en ıızıııı yenilgisi Deprem sonrası görüntüler TURKİYE'DE 8 0 YILDA 70 BİNDEN FAZLA ÖLÜ TARIH 19 9 30 4 19 21 21 26 20 15 20 26 1 6 23 13 22 18 25 6 19 22 26 3 28 28 2 22 6 19 24 25 5 Nisan 1903 Ağustos 1912 Mart 1932 Ocak 1935 \isan 1938 Eylul 1938 Kasım 1939 Aralık 1939 Şubat 1940 Kasım 1942 Aralık 1942 Kasım 1943 Şubat 1944 Ekım 1944 Temmuz 1949 Ağustos 1951 Ekım 1952 Mart 1953 Nisan 1957 Ekım 1964 Ağustos 1966 Temmuz 1967 Temmuz 1967 Eylul 1968 Mart 1969 Mart 1970 Mayıs 1971 Mayıs 1971 Eylul 1975 Ağustos 1976 Kasım 1976 Mart 1977 Temmuz 1983 YER Malazgirt MurefteŞarkoy TorbahIzmır Erdek Marmara Kırşehır Dıkıli Tercan Erzıncan DevelıFrciyes Bıgadiç \ıksarErbaa Ladık BoluGerede Edremtt horfezı KaraburunÇeşme Kurşunlullgaz 4danaMısıs Yenıce Gonen Fethıve Manyas VartoHınıs 4dapazarı Pulumur AmasraBartın Alaşehtr Gediz Burdur Bıngol Lıce Denızlı VanAğn ElazığPalu Çanakkale (Bıga) OLV SA YISI 1.700 226 170 5 155 41 13 32372 37 16 3.000 4.000 4.000 30 7 50 10 49 67 73 2.964 89 97 29 41 1.086 57 870 2.385 4 3.837 YIK1L4N YAPI 3.200 5.550 2.600 800 4.000 1.500 730 135.000 500 750 32.000 40.000 50.000 5.500 2.200 8.000 370 1.700 1.500 6.000 20.000 5.569 1.282 2.072 3.702 15.000 1.489 5.356 8.159 873 9.458 842 250 Araştırma Servisi Bılıra adamları, depremı "Butunuvle doğal nedenlerte oluşup ani olarak başlayan ve yine ani olarak bıten bır doğa ola>ı" bıçımınde açıklıyorlar Depremler volkan faalıyetı, yeraltı çukurlannın çökmesı ve yerkabuğundakı tetonık hareketler sonucu oluşur Bu nedenle her zaman volkan faalıyetı olan >erlerde, yeraltı çukurlannın cokebıleceğı jeolojık bolgelerde ve kıta hareketlennın oluştuğu bolgelerde deprem beklenebılır Volkan faalı>etı sonucu meydana gelen depremlerde normal olarak çok buyuk enerjı açığa çıkmaz Yalnızca 3500 yıl once buyuk bır bolgeyı tahrıp eden Santorın patlaması bılınıyor bu konuda Çökme depremlerınde çok az enerjı açığa çıkmaktd ve bu nedenle onemlı kabul edılmemekte Ancak bu deprem, kıta hareketlerı ıle oluşan depremle re oranla önemsenmezse de, buvuk depremler bölgesel tahrıbat v aDabılıyor Bıhndığı gıbı uzerınde yaşadığımız yerkabuğu, butun ıncelığıne karşın bır takım şekıl değışıkhklerıne uğramış ve uğrayacaktır Bu da verkabuğundakı hareketlılığı ıfade eder Bu hareketı başlıca ıkı ana grupta toplama olanağı bulunuyor 1) Yer kabuğunun yavaş ve uzun surede olan hareketlerı, kı bunlara örnek olarak, kıtaların oluşumu, yer kabuğunun alçaiıp yukselmelen (ayın etkısı dışında olan alçalıp yukselmeler, dağlann oluşumu) verılıyor 2) Yerkabuğunun ani ve hızlı hareketlerı; kı buna da ornek olarak depremlerdır Tektonık olayların ve yanardağların yer ıçı kuvvetlerı ıle ılgılı olduklannı bılmekteyız Fakat asıl sorun bu yer ıçı kuvvetlerının neler oldugu Yaklaşık 200 milyon yıl önce yerımız oldukça farkh durumda ıdı ve bugunun kıtaları Pangeo denen bır blokla beraber ıdıler. Bır sure sonra Pangeo parçalanmaya başiadı Bu Kuzey ve Guney Amenka'nın aynlmasına neden oldu Başlangıçtakı blok Guney Amenka ve Afrıka'dan avrılan Avustralya ve Antartıka'dan oluşuyordu Bu olay yaklaşık 180 milyon yıl surdu Antartıka ve bır tarafta Avustralya, ötekı tarafta Afrıka arasındakı kuçuk bır parça olan Hindıstan kuzeye kaydı Guney Amenka'nın ^fnka'dan ayrılması yaklaşık 50 milyon yıl sonra Suruklenıe bugun de surmekte Halen Guney Amenka Kuzeybatıya hareket ederken, Nazca sığlığı adı verılen pasıfiğın guneydoğu kısmı Guney Afrıka'ya doğru hareket etmekte Bu hareket yılda yaklaşık 11 cm Bu buyuk orandakı hareketıp sonucu, özellıkle Lâtın Amerıka'da sık sık büyuk depremlere neden olan yerkabuğundakı sıkışmaları artırmakta 1906'da meydana gelen San Francısco depremı sırasında, araade altı ve daha fazla kaymalar gozlendığı bılınıyor Bırbınne oranla kıta sığlığının hareketı de depremlere neden olmakta Bu hareket sığlığın bırbınyle hareketı ıle olabıleceğı gıbı karşı hareketı ve bırının dığerının altına dolması şeklınde de olabılmekte Böyle hareketlı bölgede bırkaç kılometre kupluk kaya bozulur ve gerılen bır yayda olduğu gıbı enerjı bırıkır En sonunda bu yayda bırıken guçle bır kenar dığer kenardan bırden bıre kopacak ve bır deprem olarak tanımladığımız enerjı ortaya çıkacaktır Bu açıklama neden buyuk bır depremle ılgılı ana şokun gözlendığını açıklar Arazı yapısı unıform dağılmadığından, depremın neden olduğu bır kırılma krıtık bır noktada meydana gelır Bu olay, gerılme bellı bır dengeye erışınceye dek devam eder. bu, kıta sığlıklarının belırgın olduğu bolgelerde depremlerın neden meydana geldığını açıklar. Ikı ana kuşak vardır Bunlardan bırı Pasıfık Okyanusu etrafında, ötekı ıse, Atlantık Okyanusu merkezınde başlayan Akdenız ulkelennı takıben Turkıye, tran ve Hındıstan'dan geçerek pasıfiğın daıresel deprem kuşağının batı noktasına varan kuşaktır Butun depremlenn yuzde 8O'ı Pasıfığın deprem kuşagında mevdana gelen depremlerdır San Francisco (1906), Tokyo (1923), Androrage (1964) ve Clinbote (1970) depremlen bu kuşağa aıttır Adrıyatık sığlığı adı venlen AvrupaAsya sığhkları arasında kalan kuçuk sığlıklar, Afnka, Italya'nın bır kısmını ıçıne alır ve Yunan sığlığı, Turkıye sığlığı, Arap ve Iran sığlığı arasındaki kuçuk sığhkları kapsar Bu kıta sahanlıklarının nısbı hareketleri tanh boyunca bırçok yıkıcı depreme neden olmuştur BOYLE 4C1 TA TMAD1K EnkaJann ustune oturmuşlar, "j\e yapam, Allah 'tan gelmıs bır kere. Biz boyle acı tatmadık" diyorlar. Kanlannı, çoluk çocuklannı kaybetmısler. Gende kalanlann htçbir şeyden haberı yok. Acılar, onları babalan kadar etkıtemtyor. (fotoğraf A A ) Kıtalar kayıyor Köprüköy'de küçük Ender'in kaderi Erzurumkan Karayolu'ndakı Koprukoy 'de, yolda yururken 6 yaşlarında ağlay an bır çocukla karşılaşıyoruz. Ayağında ayakkabı yok, sadece çorabı var. Çamurlar ıçınde ağlayarak yuruyor. Ender Sonmez bu çocuğun adı. Sabah başlanna gelen felaketm ne olduğunun henuz farkmda değıJ. Anası, babası, kardeşlerı yaşıyor mu? O da bellı değil. "t\e yapıyorsun" dıye soruyoruz, "Fvımi anyorum" dıyor. Ender "Dun buradaydı" dıyor, korku dolu gozlerle çevresıne bakıyor, "şimdı yok" dıyor. Ender evını belkı de hıç bulamayacak. O. yerle bır olmuş evıni. (Fotoğraf RIZA EZER) 2 3 DUNYADA BUYUK DEPREMLER Yılı 526 856 1038 1057 1170 1268 1290 1293 1456 1531 1667 1693 1693 1730 1737 1755 1755 1759 1783 1797 1812 1828 1847 1857 1868 1875 1896 1889 1905 1906 1908 1915 1920 1923 1927 1932 1935 1939 1939 1960 1962 1968 1970 1976 1978 Yeri Olu Antıoch Sunye Corint Yunanıstan Shansı Çin Chihlı Çın Sıcilya ttalva Silisya Anadolu Chihlı Çın Kamakura Japonya Napolı ttalya Lızbon Portektz Shemaka Kafkasya Catanıa ttalya Vapoli ltalya Tokyo Japonya Kalkuta Hındistan Kuzey Bolgesı...tran Lizbon Portekız Sunye Calabrıa ttalya Quıto Ekvator Caracas Venezuella Echigo Japonya Zenkojı Japonya ltalya Sınır Bolgesı....Peru Ekvator Sınır Bolgesı ...Kolombıya Venezuella... RikuL'go Japonya Japonya Kangra Hindıstan Valparatso Şıli Messma ttalya Avezzano ltalya Kansu ..Çın Yokohama ..Japonya Nan Shan ..Çın Kansu ..Çın Çuetta Hındistan Erzincan Turkıye Şılı Agadır Fas Qazvin tran Mashad lran Hnaras Peru Cuatemala Kuzey Bolgesı...lran Sayısı 250.000 45.000 23.000 25.000 15.000 60.000 100.000 30.000 60.000 30.000 80.000 60.000 93.000 137.000 300.000 40.000 60.000 30.000 40.000 41.000 20.000 30.000 34.000 12.000 40.000 16.000 27.000 22.000 19.000 20.000 83.000 30.000 100.000 143.000 200.000 70.000 60.000 32.000 10.000 12.000 12.000 12.000 70.000 22.778 25.000 Bugun birbırinden avn olan kılalar hır lamanlar bırieşikti ve Pangea adını ah)ordu. Pangea bo(unme>e başiadı. Once Kıtzev ve Guney Amerika kıtalar oluştu. Kıta. 50 milyon vılda ilk halinden vukardaki hale geldi. (Oklar kıtalann ka>ma vonlerinı gosterivor) HASTANELER YARALlDOLL Erzurumyoresmdekı deprem felakermde varalananlar Erzurum'un Numune, Araştırma, SSK ve Çakmak Askerı Hastanesı 'ne kaldınlddar. Akşama kadar tedavı edilenlerin sayısı 150'yı buluvordu. (Fotoğraf A A ) Depremin nerede ne zaman olacağı bilinebiliyor Haber Merkezı Her yıl yer yuzunde ırılı ufaklı bır milyon dan fazla yer sarsıntısı olmakta Bunları onlemek olanaksız Ancak çağdaş teknolojıyle depremler onceden haber verılebıldığınden, zararlarını önemlı ölçude azaltmak mumkun oluyor Yur dumuz da dunvanın en tehlıkeh deprem bolgelerınden bınnde yer alıyor ve depremlerden buyuk kayıplara uğruyor Bu açıdan depremlenn onceden kestınlmesıne yönelık araştırma ve çalışmalar, ulkemız ıçın de buyuk önem tasıyor Deprem, doğanın duzen ve denge sağlamak ıçın seçtıgı bır yol Teonye gore, yerkabuğu devamlı hareket halınde olan, bırbınne surtunen, çarpan ve birbırinden ayrılan tabakalardan oluşuyor Tabakalar arasındaki gerılım ve surtuşme, bazen oyle boyutlara ulaşıyor kı, o zaman doğa yenı bır denge arıyor. Bu dengeyı de kımı kez yavaş vavas, kımı kez de şıddetlı bır guç gos terısıvle kuruyor Yerkabuğunun hıçbır yerı deprem açısından guvenılır olmamakla beraber, verkabuğu hareketlennın en aktıf olduğu yerler, buyuk kara parçalarının sınır bolgelerıne rashyor Pasıfık Okyanusu kıyıları, Çın'ın buyuk bolumu, Kuzey Iran'dan başlayıp, Turkıye ve dığer Akdenız ulkelennı kapsayan bolge, dunyanın başlıca deprem alanları Her yıl vuku bulan bır mılyonu aşkın sarsıntının yalnızca bırkaç bını hıssedılıvor Bunlann 20 kadarı da çok şıddetle hıssedılıyor Depremlerde yılda ortalama 10 000 kışı hayatını kaybedıyor Buyuk bır deprem ulkesı olan Çın'de son uç bın yılda 13 milyon ınsanın olduğu tahmın edıIıyor "Bundan sonrakı buyuk deprem nerede ve ne zaman?" so rusu, özellıkle Japonya, ABD, So\yetler Bırlığı, Çın ve ltalya gıbı ulkelerde resmı makamlan \t bılım adamlarını yoğun olarak uğraştırıyor Araştırmalann bır bolurnu uzun vadelı planlama>ı ılgılendırıyor Deprem olasılığının yuksek olduğu bolgelerde ınşaata ızın venlmıyor ya da gereklı onlemlerın alınması sağlanıvor Araştırmaların bır bolumu de, depremlen onceden haber verecek ve bu sayede kısa surede onlem alınmasını sağlajacak bır sıstemın gelıştırılmesıne yonelıvor JAPONYADA Japonva depremlerın onceden haber verılmesını mamkun kılacak yatırımlara gırışen ulkelerın başında gelmekte Japonya'da 1965'ten bu vana deprem araştırmalanna 27 mılyar TL dolayında para harcandı Bu mıktara çeşıtlı unıversıte ve enstıtulerde depremle ılgılı konularla uğraşan uzmanlann aldığı ayhklar dahıl edıldı 1978 >ılında depremlere karşı ahnacak onlemlerı kapsayan bır kanun yururluğe gırdı Kanun uzmanlann vereceğı rapor uzenne halkı depreme karşı uyarma yetkısını Başbakana venyor KALÎFORNİYA'DA Dunvanın bır dığer buyuk deprem bolgesı ABD'nın Kalıfornıya eyaletı kıyıları Bolgeyı boydan boya >aran San Andreas fayı çevresınde yerkabuğu her yıl yaklaşık 1 cm kadar hareket etmekte Deprem araştırmaları 1920'den bu yana, özellıkle Guney Kahfornıya'dakı unıversıte ve merkezlerde surduruluyor Çoğu otomatık olarak yapılan olçumler Kalıfornıya'da her yıl ortalama 20 000 sarsıntı olduğunu gösterıyor. Deprem araştırmalanna ayrılan butçenın yetersızhğı, örneğın Japonya'dakının yalnızca altıda bırı kadar oluşu, eleştırı konusu yapılmakta Yetersızlıklerın ardında depremı "Allah'ın ışı" olarak gören bılımsellıkten uzak tutumun yattıgı söylenıyor ÇİN'DE 1975'de Çın'de vuku bulan HayÇeng depremı, yerı ve zamanı onceden belırlenebılmış olan ender depremlerden bırı 1960'lardan bu yana, merkezlen toprağın ust tabakasına yakın olduğundan çok buyuk zararlara yol açan bır dızı depreme sahne olan Çın'de de yoğun deprem araştırmaları surduruluyor Gorulduğu gıbı, gunümuzde depremlenn nerede, ne zaman ve ne şıddette olacağını kestırmek konusunda olanaklar haylı ılerlemış durumda. AÇ1KTA K4LDIL4R Horasan'ın 137 hanelık Maslahat koyunde yıkılmadık ev kalmadı. Bir tek koy ılkokulunun bır kısmı ayakta. Koy kadınları geceyı boyle bir yıkıntınm dıbinde bırarada bo\le geçirdıler. (Fotoğraf RIZA EZER) Depremi onceden belirlemede yolun başındayız Haber Merkezı Dunyanın bırçok yerınde konuya ılışkın buyuk aşamalar kaydedılmesıne karşın, Turkıye'de henuz depremler onceden saptanamıyor B U Kandilli Rasathane«;ı Dep rem Bolumu Şefı Balamir Uçer, "Bu alanda >uruiulen çalışmalar, pahalı jonlemler, ı\i uzmanlar ve modem aletler gerektiriyor" dedı. Balamir Uçer'den alınan bılgıve gore, Turkıye'de toplam 21 tane deprem ıstasyonu bulunuyor Bunlardan 9'u gerek nufus bakımından voğun olması, gerekse sanayı tesıslerının yoğunluğu nedenıyle Marmara Bolgesı'nde toplanmış bulunuyor Tum bu ıstasyoniar Kandilli Ra Kandilli Deprem Bölümü Şefi Üçer: Hangi derecedeki deprem nelere yol açıyor? Haber \1erkezı Rıchter olçeğıne gore derecelendırılen depremlenn volaçtığı sonuçlar, bınalartn vetersız yapısı nedenıyle Turkıye'de "teonk" kalıyor. I. dereceden 5. dereceve kadar olan depremler fazla can \ e mal kaybına neden olmuvor. Deprem standartlannm dıkkate aundığı yapUarda, 6. dereceden sonrakı depremlenn etkilerı şu şekılde. 6. derece: Pencere \e cam eşyalar kırılıyor, resım ve kıtaplar duşuvor 7 derece: Insanlar ayakta durmakta guçluk çeker, mobılyalar kırılır, kılıselerın canları çalmaya başlar Taşıt kullananlar araç uzenndekı hakımıvetmı ko rumakta guçluk çekerler 8. derece: Çatılardakı bacalar duşer, ağaçların buyuk dallan kırılır, telefon dıreğı, sutun gıbı nesneler devrılır 9. derece: Duvarlar yıkılır, yerın altındakı borular kınlır, toprakta derın yarıklar meydana gelır 10. derece: Bınalarda buvuk yarık oluşur, köprüler yıkılır, toprak kaymasına neden olur 11. derece: Her turlu yapıda ağır hasar meydana gelır. 12. derece: Yerleşım merkezlerı tamamen yıkılır, heyelan olayları şıddetlenır, ağır nesneler yerlerınden fırlar KA \ B4Ğ1Ş1\D4 BL LL \DLL 4R Saglık leSosyal Yaruım Bakanlığı 'nın Erzurum ve çevresın* de meydana gelen depremde yaralananların teda\m ıçın "kan bağışı" çağrısı uzenne, tum yurtta valandaşlar, kan merkezlen ve hastanelere gıderek kan bağışında bulundular. fstanbul'da saat 18.00'e kadar 100 'den fazla kışının Çapa Kan Merkezı 'ne başvurduğu bddırıldı. Ankara 'da kan bağışında bulunanların sayısının 200'u aştığı bddırildı. Sağlık veSosyal Yardım Bakanlığı yetkılileri, toplanan kanların deprem bolgesındekı hastanelere sevk edileceğim bildirdiler. Fotoğrafta Çapa Kan Merkezı 'nde kan bağışında bulunanlar goruluyor. (Fotoğraf: ŞFNOL KONVKÇU) sathanesı'ne bağlı Marmara Bolgesı'ndekı deprem ıstasyonları mıkro depremlerı anında Kandilli Rasathanesı'ne bıldıre bılıvor Uçer, "Depremın onceden belirlenmesi mumkun" dıyor Ancak bunun ıçın yaygın şekılde Jeofızık Verı Istasyonları'nın ku rulması gerekıyor Uçer'ın ver dığı bılgıye gore, Kandilli Rasathanesı ıle Ingıltere'dekı Edınbo urgh Jeolojı Bılımlen Enstıtusu arasında 1979 vılından bu yana ortak çalışma vurutuluyor Avnı konuda MTA Amerıkahlarla, Imar tskân Bakanlığı Deprem Araştırma Daıresı ıse Almanlar'la ortak çalışmalar yurutuvor Ancak bugun ıçın sonuç alınmış değıl OKTAY AKBAL LUNAPARK Öyküler Yenı çıktı150 TL Varlık Yayınları Belediye şehrin temizlenmesine çaba harcarken İstanbulhılar onun kirietilmefflesine özen göstermelidlrief. Temizlik konusunda dilek ve şikâyetlerlnfzi belediyeye ve şttbe mflduıiuklerine Mtdirinfa.