Katalog

14 EYLÜL 1982 KÜLTÖR YAŞAM Cumhuriyet Klasikler, yeni yorumlar Dcrleyen: Dikmen Gtirün UÇARER Ödeneklı ttyatrolarımızda Pıscator, Weıss. Brecht gıbı çagdaş yorumcular bır yana, yıllardır her şeyıyle dort dortluk bir klasık, örnegın bır Marlovve, bır Çehov veya bır Shakespeare ızlemenm ozlemını çeker ve nedendır bılınmez, arada sırada ortava konan sıradan, dahası kötu gosterılen de bır tepkı göstermeksızm ge çıştırerek yenmızde sayarken, dışarla'Tİa uzun süredır bu tur çalışmalar baska yonlere dogru açılıyor. New YorYda Zoe Caldv»el! Robınson Jeffers'm Medea'smdaki oyunuyla 1982 Tonv Odülu'nü alırken. Amenkaa Shakespeare Topiu luğu'nun yaz repertuanndakı ovunlardan ".kısı !V. Henrr \e Hamlet Mohere'm Kadınlar Mektebe i";e per delermı vem kapatnnş basından uzak, Leartes'e kar deş sevgısmm ötesınde tutkun Opheha, Hamlefden de duygulanru aşırı davranışlarla anlatacak denli hoşlanmaktadır. Genç kınn delırışmın ızlevıcıyi şaşırtacak derecede gerçek ve grotesk oluşu bu ılgvnç yaklaşımm ozellıldsnııden bın. Royal Shakespeare Toplulugu'nun repertuannda da ıî:ı degışık Kral Lear dıkkat çekıyor. Stratford dakı pro düksıyonda Lear rolunoe Mıchael Gambon ve Soytan'da Anthony Sher ustun oyunlarıyia olumlu eleştırıler alırkea Other Place'de Ed ward Bond'un ılk kez 1971" de oynanaa Lear'ı ılgıyle ızlenıyor. Bond. Lear ıçın şov le dıvor: «Ovunu venıden vazmak istedım. Bugun ıçın. bueunun toplumu ıçın bufrünün sorunlan i'nn Lear cevre^ıvlf5 baglantılan kopuk bır kraldır Evnwn kendı cıkarları ıcın var ol madıSmın bıhnonde tum ızleyıcısrne sunulan ötekı klasikler. Eleştırmen Peter Heyworth'a gore başta Mayakovskı'nm Tahtakurosu oyununda Meyerhold'la ısbirbğı vapan Sostakoviç olmak uzere pek çok Rus bestecı yeteneğını ajıtprop tıyatrosu ıçın sergılemışse de. bu çalışmalar sosyo poüük deaışımlere ancak Offenbach' ın Guzel Helen ı kadar katkıda bulun^ıbılmıştır (21. Mu zıkle pol'tıka arastnda perçeklesnaesı kaçmılmaz saglam köprülerin ıtk kez Otta Avrupa'da atıldısı bır ger çektır Şu hald e 1893'de A'man bır baba \ e AvusturvaIi bır anadan dogan Hans Lısler'e muzık bıigısmt ve vet^neklennı devrımcı aınaç!AT ıçın kullanan ük bestecı denebılır. Muzıge Shoenberg ın ogrencısı olarak baş layan Eıs'er hocası ıcın Onsui muzık tarıhı dusunu lemez» demekle b.rhkte bu okulun toplumdan kopukiugunun kendı göruşlenyle bdgdaşmadıgını belırtmıştır. Pohnk baladlanyla kıtlelere yönelen sanatçı 1920' lerın sonlanna dogru Brecht' le çahsmaya başlamış ve bu beraber'ık sonuna kadar surmustur Karar, Svayk Ikinci Dunya Savaşında, Ana, Yuvarlak Kafalar Sivri Kafalar epık tıyatroya toplumsal önemmın yanısıra tat vencı nıtelıklenni de kazan dıran ortak yapıtlardır Geçtığımız gunlerde Rıver sıde Studyoları'nda kısa bır sure >çm duzenlenen Muzık \ e Politika Gecelen'nde prog rara 1917'len ızleyen dönem ler ve özelhkle Hans Eisler u^ennde voğunlaşıyordu «11 Theatre Ouarterly. Ca•sebook on Lear». OcakMart 1971. (21 Observ'»' (Pohtıcal Matter<;» 18 Temmu7 1982 Bu derleraeler The Sunday Times. The Obser\er. The New York Tinıes (Tem muz Agustos Eylül 1982 R\'anl Gareteleri ve Theatre Qnarterly dergisinden ya pılmıştır Müzikie politika arasında gerçeklesmesi kaçınılmaz sağlam köprülerin Orta Avrupa'da atıldığı bir gerçekfir. Londra bu konuda daha renklı, daha çarpıcı Young Vıc Tıvatrosu'nda agustosun ilk haftasında başlayan Ham let klasık ölcülere bağh kalırken. VVarehouse'da perdelermı açan ıkıncı Hamlet'de yonetmen J Mıller oyuna yenı bır vorum getırmış. Mıller'ın Cladıus'u guçlu bır kral Gertnıd'u gerçekten seven, kardeşını öldunnensn acısun çcken ve geleccğırun umutsuzlugunu bılen bır soyludur. Hamîefın sunduğu zehırlı kadehi ıçtenlıkle alması ise suçunu onadıgının kanmdır Hamîet ıse zayıf bır insandır Cesaretsızliğı ve kararsızhcı vuzunden Cladtu s u öldürroemekle de kötuJüklen hazrrlavan odur. Oyunun en carpıcı karakten basından ben delilıftın e^gtnde olan Opheha'dır. Baguçlen elınden ahndıktan sonra varacaktır Artık o da obür sıradan ınsanlar gıbı yaşam kavgasmın ıçındedır Lear olume yaklaşırken dogınuştur (1), Bond'un Cor delıası kralın sevecen kucuk kıa degıl Mezarcı'nın oglunun karısıdir Duzene Karşı şel»n dırenısçılerın ba şındadır. MezarcTnın oğlu is Lear'ın bılınçlenmesmde en buyuk etkendır Lear Cordelıa çatışması oyunun ikıncı onenüı aksıvonudıır ve sonunda Lear ınsanlann duv mak ıstedıklen gerçeklerı <sövledıgı ıçın bu kez de Cor delıa'nm ordürmeye başladığı duvann üstunde vurulacaktır Kuru Gürültu Fırtmâ. Macbeth. Peer Gvnt. Visne Bahcesi. Vanya Dayı Londra Gulrı/ Surun Engın Cezzar Toplulugu. Hodrı Meydan Sanat Merkezı' nde perdelerını açnıa ha zırhklarını surduruyor j Başar Sabuncu nun ya' zıp vönettıgı. Edıth Piof m vaşam övkusunden * esınlenen Kaldırım Ser i çesi ekım ayının bonla n\la kasım başlarmüa sevırcı onune gelecek Bırkaç msanm omrü . nu kırk yedı yıl gıbı bır j sureye sıgdıran dev i^r { kıcıyı oyunda Gulrız Su rım canlandıracak Ba^ ı lıca rollerde de AIı Su I run Alev Surun Olcavto Ahmet Tugsuz Gok j han Mete Erdal özyagcılar Haldun Erguvenç. J Sevil Ustekuı Ismet Lstekm. Nefrın Tokyay, Oktay Sözbır. Yılmaz Zafer. Tıraıe Sayılgan. Turkan Tumer Ergun Işıldar oynuyor Gülriz SururiEngin Cezzar Topluluğunda Kaldırım Serresi AST perdelerini 8 ekimde acıyor AKKAR4 (Cumhuriyet Bü rosu) Ankara Sanat Tiyatrosu 19321933 sezonuna 8 ekimde acıyor. Ek oyun olarak geçen yıl uzııu s^re gosterımde kalan «Kuçuk Adam X"oldu Sana» ıle baş Inacak olan AST ekım ayı ortasında Turguı O7aR'n^n* ın jazıp. Ergın Oıbe^'le bırhkte çalışmalannı ^urdürdugu < Resımlı O?manlı Tarıhı adlı oyunu ^ahnpli yecpk Ra.kıya ve •arıhe duşkun dar gelırh bır me murun oykusü anlafJıyor bu oyunda Vakıf ad1! *TIPrmır 26 mayıs 1960 gecesl koltugunnn altında Resım h Oimanlı Tarıhı»\le ^ızar Ve 26 mavı« 1976 da uyanır O donemın t i r n el pkısı ıcır.de \ 021ın •=?ru\*in ler vaşar Bu akı$ı d°aıştir meve ugraşır Oyunun muzıgını Tımur Selcuk dekor ve gıysılennı Yuce Tanverı. dans duzenını de Mehmet Akan yapıyor AST arahk ayının Uk haf tasında. yonetmenlıgmi Rut kay Azız'ın ustlendıgı, Mas sım Gorkı'nin ünlu esen 'Ya? Mısafırleri*nı sahnelerıne getırıj'or Dekor ve gıysilermı Metın Denız'in gercekleştırecegı ojnın şııbat ayına dek oynayacak. A>T kadrosu perdelerini 8 Kasnnda sçmsk fizere haıırlıklanıu sUrdurüyor. Subat başuıda, W. Shakespeare'ın yazdıgı ve Can Yü cel'ın dılimıze kazandırdıgı tBahar Noktası» adlı oyun başlayacak. Yonetmen hgını Başar Sabuncu'nun. dekor ve gıj'sılerinı Metın Denız'in gerçekleştirecegı oyunla Ankara Sanat Tı>atrosu 1983 sezonunu kapatacak. YetkiUler bu yıl ASTın 20. sanat yılına glreceğını, bunun kendilerı ıçm ayn bır onem taşıdığını, bu ne denle yıl ıçınde yırmı yılın degerlendırmesı ruteliğmde ceşıtlı çalışmalar da yapacaklarını, aynca bu yıl ASTın Iki çocuk oyununu da programına aldıgıru açıkladılar. ASTın kadrosunda çahşanların yanı sıra, konuk sanatçı olarak bu yü Berrm Ötenel, Serap Kıran, Er tan Savaşçı, Ferdl Merter, Alp Öyken, Cezmi Baskın, Alı Gul. AU Erkazan, Ali Menç de oynayacaklar. Necdet Aydın Izmir Devlet Opera ve Balesi Müdürlugune atandı 1ZMİR (THA) Devlet Konservatuvan Opera Yuksek Bolumunü bıtıren Necdet Aydın. bırcok opera ve operette karakter roller> oynadı Ülkemıze gelen konuk reiısorlere asıstanhk yapan Necdet Aydın 1970 yıbnda Roma Accademıa NanonaIe D'arte Dramatıcada rejısorluk kursunu bıtırdı GeziCT opera grabu kurarak Ege Orta Anadolu ve Karadenız bölgelerine tumeler düzenleven Necdet Avdm. 1972 vlmda Ankara Dev let Opera ve Balesıne reıısor olarak atandı Cavallena Rustıcana, , Medıum. Adnana Leco , uvreur Tosca, Rıgoletto ı gıbı yapıtlann reıısmı yapan Necdet Aydın. 1969 yılmdan beri Devlet Konservatuvan sahne öğretmenligr görevinı de sürdürüyor Ovunun dekorlan Metin Denız'in müzıgi Istan bul Gelısim Orkestrası Stüdvolartnda Esın Engın yönetimınde hazırla nıyor Şehir Tiyatroları'nda rol alacak sanatcılar belli oldu Sanat Servihi Îstanbul Bele jebi Sehır Tiyatrolan. yenı donemde altısı komedı. bın tarıhi tra jedı turündf vedı oyun sahneleyece» Geçen donem. Engın Gurmen' ın sahneye kojdugu, Marc GılbertSauvaion'dan Melıh Vassat tararından cevrılen Perde Açılıyor'un dekor \e gıysüen Nılgun Gıirkan'f ın Be ul Arm, Dogan Bavlı Gul Gulgun. Gülcın Akçay. Erhan DılUgıl başlıca rollerde H P. Pnestley'den Sevgı Sanlı' nın Türkçeye çevırdıgı Uafta Bası'n da rolleri. Fiıat Işhan. Fılız Usluer, Gul Akellı. MettQ GekkefTpaylaşıyorlar. Dekoc^ve. gıysı yıne Nügün öurkan'ın. Fazıl Hayatl Çorbacıoğlu'nun yazdıgı Munasip Beyin Aile Evl Atıf Avcı tarafmdan sahnelenıyor Dekor ve gıysi Aydoğmuş Platın'ın Oyunun başlıca rollerınde oynayanlar. Aytaç Yorükaslan. Av % Sankaya. Bılge Zobu. Ersan Baı e kın. Fethıye Sezer. Fılı? Bozkurt. Orhan Asena'nın Hurrem SulUn'ını yoneten Engın üludag. De uor Ersm Satgan'ın. glysıler Nılgun Gurkan'm Oynayanlar. Ahmet U7. Anı Ipekfcaya, Bilkay Tekben. Erol Keskın, Erhan Yazıcıoglu Georges Feydeau'nun Avanak tıdlı oyununu Türkçeye ceviren Lut fı Ay. Sahneye koyan Çetm İpekkaya, dekor ve kostümler Aydofmuş Platm'ın Oyuncular, Atacan Arseven, Ayşın Atav. Ayşegul Yalcın. Burcm Oraloğlu, Candan Sabuncu. Cem Davran. Jean Connel'den Asude Zey* bekaglu'nun çevırdlgl Krslın Kısragı'nı Nedret Demırhan sahneye ko\ uyor Pekor Metln Denız'ln, gıyhiler Türkan Kafadar'ın. Oynayanlar, Argun Kınal, Cemıl Şahman. Bercıs KeSct Denız Uygılner ve Dev rım Parscan Noel Coward*ın Sen Misln? adlı oyununu Fendun Karakaya yone tıyor, dekor ve gıysılennı Nılgun Gurkan hazırlayacak. Oyuncular, AIı Berge. Eray Ozbal. Gulen Kıpcak, Hıkmet Acehan, Mete Sezer ve Mustafa Aslan. Suna Kan, esinin olümü nedeniyle Italyadaki Türk Günü'ne katılamıyor ANKARA / ROMA (ANKA) Dışışlerı Bakanlığı'nın Italya'da dü zenledığı <Türk Günien* bugun Italya'nın koruyucu azlzlerinden sayüan banş ve kardeşkk ılke lenm dın ve ınanç faria gözetmek sızın savunmuş bulunan San Francesco Dı Assısı nın dogumurtun 800. vıldonumu nedeniyle yapılan •Ulus lararası Kulturel Faalıyetler> çerçevesınde duzenlenen Turk gunleri ıki gun surecek. Turkıye'nin dış kulturel tanıtmasını amaçlayan TürK günunde tanımıuş vıyolonist Suna Kan ın da resıtal vermesi ta ^sartenıajşö, Ancak ^ u n a Kan'ın^ = eşı Faruk Güvençuı olumü nedeniyle, bu programın ıptal edıldıği bUdîrilcu: Turk günunde piyanist Mıthat Fsnmen eşügınde soprano Mufîde Ozguç çok seslendirılmış Turk halk turkulennden oluşan bır san konseu verecek. Roma Unıversıtesı Turkolon Kursüsü Başkan: Prof. Anna Masala da *Selçuklu devri H kır cereyanlan* uzennde konuşacak Cocuk tiyatrosunun önemi Salahaddîn KÜÇÜK 1927 vüında îstanbul Beledıyesı'ne bağh odenekli ^Darulbedayı» Tepebaşı'nda yanan be§ yuz kışülk tabta tıyatroda perde lerini açarken seylrcl bulma güçlügüyle karşılaştı. Ayna oyuna ıkinci gece lzle yıci bulamıyordu. Haftada en az degışik beş oyunu ser güemek zorundaydı. tstanbullular genellıkle tiyatroyu bır eglence savıyorlardı Şehzadebaşı'nda ve özellttle Ramazan aylarında zurnalı. davullu. kantolu tlyat ro kumpanvalarının goste tllerine, orta oyununa, Ka ragöz'e koşullanmışlardı. onu yıldırmıyor daba da coşturuyordu. Tiyatroyu kokleştırme savaçının yauı sıra tıyatro Izleylcislnl yetiştirmenın çarelennl de aramaya koyuldu. Haftanın bir gecesını ögrencılere. blrlni de bedava denecek biletlerle balka ayırdu Bir Iki yıl sonra gerçekten tıyatro tzleyıcıleri arttı, oyunlar haftadan baftaya degışır oldu. Bu Muhsra Er tuğrul içın yeterli degıldi Avrupa'da çocuk tlyatroları nı ve ışlevlerıni yakından ızliyordu. Elınde bu lşı kıvı racak yeterlt sanatçı yoktu. Mutlu gün geldi çattı: talih karşısına Feriiı Egemen Ue Mehmet Abut'u çıkardı. yatrosu> işlevıne başladt. Bu ılk adım ügiyle Karçılandı. Aynı kış donemmde yıne Kemal Kuçük'ün yazdı gı ve yonettigl «Gülmeyen Çoçuk» adlı oyun umulma dık bir Ugl topladı. «Çocuk Tiyatrosu» öylestae yıtalmaz bir temel Ü2erinde kurulmuştu kı. Kemal Küçük'ün o yıhn 23 Nisanında olmesme karşın günümüze dek varlığını sürdürdü bırçok tiyatro izleyıcisının ve sanatçısının yetışraesıne olanak sagladı. tstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu'ndan başka Ankara Devlet Tiyatrosunda da çocuk oyurüan oyna maya başladı. Yurdumuzdakl nüfus pat lamasının sonucu çocuk ti yatroları daha da onem ka zandı. Ne var kl parasal güç ber alanda olduğu gıbl çocuk tiyatrolarına da el at tı Oysa çocuk tiyatrolannın, İçeriği ve işlevi açısından devletin genel eğıtun anlayışının lçınde küçumsenmeyecek bir yeri vardır. Yetişen genç kuşaklar Ozennde okullann yanı sıra co cuk tiyatrolannın da egiticı etkisi yadsınamaz. Laik kültür anlayısı içlndekl bir Sğrettme ters düşmemeHdir. çagdaş dttşüncenin vertleri ne dayalıdır çocuk tiyatro iarı. Oysa son yülarda 67ei kuruluşlar kendi adları na çocuk tiyatrolan kurdular. Çocuk psıkolojislyle uyum sağlamış, eğlendlrlctliğinın yanında ustaca lslenmiş. eğitici niteUgi olan. çocuklan eğlendlrirken, ça« daş duşünceye yönelten oyunlan sergilemeleri gerekirken, özel kuruluşlann co cuk tıyatrolannda bu önem lt nokta goz ardı edilmektedlr. Çogunlukla müzik ve dans ögelertne agırük veri lerek içeriksiz oyunlar y e | lenmekte ve günumüzün yoz müzlkallerine seyircl haziTİanmaktadır. Bu nedenle çocuk oyunlannda id«>olojik propaganda glzle meleri düştotllemeyecegine göre, devlet özel «Çocuk Tİ yatrolamna uzanmau, onlara çagdaş degerlere yöne lık. eğitici çocuk oyunlarının yollannı göstermelıdir Çocuk tiyatrolanmn, içeriği ve işlevi açısından devletin genel eğitim anlayısı içinde kiiçümsenmeyecek bir yeri vardır. Yetişen genç kuşaklar üzerinde okullann yanı sıra çocuk tiyatrolannın da eğitici etkisi yadsınamaz. Aydıu diyebileceğlmlz klşller, Manakyan Tiyatrosu etklslnde kalmış sozumona batı orneği tlyatrodan ote gerçek anlamda bir tiyatroyu tanımıyorlardı. Muhsın Ertugrul ilk kez disipllnlı tiyatroyu tstanbal Belediyesi desteğınde 192Tde orneklemeye koydu. Ne var ki bugtln olduğu gH)l bır oyunu haftalarca, aylarca sürdürmek ohtnaksızdı. O günlerin tlyatro Iz leyicilerı îstanbul'da belkl btB kjşiyl geçmezdl ve beş yüz kişllik Tepebaşı Tiyatrosu ikıncı gece izleylcl bulamıyordu Bu nedenle her gece yenl bır ovun gerekiyordu. Muhsın Brtuğrul güç lü bır savaşçıydı, engeller Sanat Ferih Egemen yetişfcln. yırmi yirml beş yaşlarrada bir gençti, ama on ikl on üç yaşlanndaki btr çocuk gorünümündeydl Sest de tam çocuk sesıydi aynca oyunculuk vetenegt vardı Mehmet Abut tse çocukların beşenismi çekecek melodllerı yazabılen ve piyano çalan bir gençti. Yannın ti yatro ızleyıcisini. belki de blrçok sanatçısını yetiştlre cek <Çocuk Tlyatrosutnu kurmanın olanaklan bellrmişti. Muhsin Ertugrul «Çocuk Tiyatrosu»nu kurma işini Kemal Küçük'ten istedi Kemal Küçük 19351936 yılında «İlk Tıyatro öğretmeni> adlı oyunu yazdı ve yonettl Boylece <Çocuk T1 KİMKİME BehiçAK Yeni sanat mevsrmlnde ÎA2KO Yayınlan arasında Güven Turan'ın i'aluız mısıu? adlı romanı yayınılanacak. Güven Turan, daha once dergılerde çıkan ve yenı yazdığı oyküleri de Bir ATID Avladığı adı alnnda bır iatapta toplamayı duşunuyor. Bunların dışıuda Peş adlı yenı bır sur tatabı da onümuzdekı tosım ayında çıkacak. Osman !>aftın Acı Duman adlı oytnı kitabını tamamladı. Sanatçı, on beş öyküden oluşaa bu tdtabı için: «Acı Doman'da, Doğu Güneydoğo ve Toroslarda yaşavan Insanlannuz zengin birikimJeriyle yaşı.vorlar. Bunlan öyküleştirdim^ diyor. Acı Duman önümfizdeki yarın dönemlnde basılacak. Aynca Osman Şahin iu Kanat Açma Zamam adlı yen) romaaı da yayuna haaor. % Güven Turanın yeni romanı % Osman Şahin «Acı Duman»ı tamamladı Q Azız Nesin'in Dütun yapıtlarmın basrmı bundan sonra Adam yayıncılık tarafıadan vapılacak. Nesm Vakfı lle Adam Yayıncılık Anonıtn Şırketı arasında yapılan anlaşmaya gore, Azız Nesın'ın bugune kadar fcıtap olarak basılmış bütün vapıtlan arasında yer alan yetmış ito ayn tatabm taasımı, ber ay üç kJtabın basılması ve dağıtılması koşuluyla, i ö buçuk yılda tamamlanmış olacak. Aziz Nesin'in tüm yapıtlan Adaır Yayıncüık'da Dünya Karikatür Şergisi Üsküp'te açılıyor £ «Herkes İcin Sanat» yayınlanıyor. Sanat tarlhçlsı ve eleşörmen S«er Tansnfntı yenl hlr Herkes Içtn Sanat adh Jtitabı yakında Altm Kitapür tSTANBÜL, (ÜBA) DUnya Karütatür Galerisi 15 Eylül çarşamba günU Yugoslavva*nın Üskup kentmde açüacak. Bır sy süreyle açık kalacak serglye çoS sayıda Uttenta ünlü karikatüristlert ve smatOT sanatçılanran yanı sıra Ttirk karitatunstlerl de davot odlldJ.