Katalog

31 AĞUSTOS 1982 EKONOMİ Cumhuriyet 7 EKDNOMİDE GÜNÜNAYNASI Almanya'daki isçilerin vergi beyannameleri run oturduğu yerdekl mülki amirt olan kaymakaın veya valiye tastik ettirecekler. Yetkililer, 2400 DM'ya kadar yapılan yardım vergi iadesinde dikkate alındığından, vatandaşlann söz konusu bakım belgelerini eksiksiz doldurmalarını, yardımın 1200 DM'dan fazla yapümasmı, yapılan yardımın yılda en az 3 defa posta veya ban ka aracılığı ile havale edilmesini ve havale makbuzlan nın vergi denkleştirme beyannamelerine eklenmesine özen gösterilmssini de istedi. 2 0 3 şirketin kur farkı borcu 231 milyar liraya ulaştı Kenan MORTAN ESKİŞEHİR Döviz krecbsi alarak yatınm yapan 203şirketin kur farklarından doğan bor cu 231 milyar Hraya ulaştı. Tür kiya Smai Kalkınma Bankasının (TSKB) açmış oldugu 30 milyar liralık reeskont kredisi nin yetersizliği nedeniyle, sözkonusu şirkeUerin üretim ve yatırım yapamama noktasına geldiğı gözleniyor. Bu açıdan Mahye BakanUğının kur farklan çözümü için Üstünde çaUştığı formülün özel kesimin ü retimini büyük ölçüde etkileye ceği anlaşılıyor. özellikle ara ve yatmm mal lannda yoğunlaşan 203 şirket, döviz kredisi veya özel aynî dış kredı kullanarak yatınm yapma yoluna gitti. 1977 yıünda özellikle hızlanan bu yatınm eği limi sırasmda özel kesîmin ima lat kapasitesinde önemli artışlar oluştu. Anoak 1978 yılı 1 mart tarihinde döviz kredisinda kur garantisinin kaldınlması üzerine yapılan her devalüas yon sözkonusu şirketlerin borç lannı dUzenll olarak artırmaya başladı. 19781981 döneminde TUrk lirasmın dolara karşı değerinin 17 liradan 120 liraya ulaşmas' üzerine şirketlerin büyük bir kısmı Uretimin yapamaz hale geldi. Bunun üzerine 1981 yılında kur farklanndandan borcu bulunan şirketler için Merkez Bankası Uç yıla yayılan 30 milyar lirahk bir kredi yarattı. TSKB aracılığıyla dağıtılan kredi, 8 yıl vadeli oluşu ve faizinin de % 11 dolayında olması nedeniyle başlanğıça olumlu gelişmeler yarattı. Ancak, sözkonusu borçlan kon solide (Tahkündondurma) yo luna gidilmeyışi nedeniyle borç lann yıne artmaya başlandığı gözlendi. Nitekim bir yıl içerisinde dolara karşı değer kaybmm 70 liraya yaklaşması nedeniyle sözkonusu kredi de yetersiz kaldı. Eskişehir Sanayi Odası araştırma grubunun TUrkiye Odalar Birliğinin resmi verilerine dayanarak yaptığı çalışmaya gö re, kur borçlan dört yıllık dönemde yaklaşık dört kat arta rak 46.9 milyar liradan 231 mil yar liraya yükseldi. Sözkonusu şirketlerin faizlerini bile karşüamakta güçlük çektikleri borçlar nedeniyle üretim ve ya tırun eğilimi büyük oranda du rakladı. Sözkonusu kur borçlarından etkilenen şirketler arasmda özel sektörün en büyük yatınm projesi olan asil çelik başta olmak üzere Bakfaş, Türk Demir Döküm Otosan, Ar çelik gibi büyük kuruluşlar bu lunuyor. ESO araştırma kurumunun yaptığı saptamaya göre sözkonusu kur borçlan, 1981 de özel kesimin yaptığı toplam yatınmların üçte bırine yaklaş tı. BÜRÇ NEDEN AZALMIYOR Büyuk bir kısmı TSKB aracı lığıyla alman paranm dolara karşı değeri her devalüasyon ve kur ayarlamasında düzenli o;arak artıyor. Bu arada dolann değerinde zaman zaman düşmsler olmasına karşm verilen döviz kredisinin yen, florin, mark ve dolardan oluşan bir paca: dövizden oluşması nedeniyle borç bu kez mark birimine artış gösteriyor ve bu nedenle slirekli artıyor. Şirket lerin bu nedenle geltştirdikleri önerı, borcun bugünkü kur iti bariyle Türk lirası karşılığmm hesaplanması ve buna göre hemen ödenmesi oldu. Ancak, TSKB'nin ödeme planım yaptığı gerekçesiyle borcunu ödeme durumunda olan şirketlerin önerisini reddettiği öğrenildi. Firma başındaki çözümun geçersiz kalması üzerine gözler Maliye yeni Bakanı Adnan Başer Kafaoğlu'nun getireceği çözüme döndü. Bilindiği gibi Ma liye Bakanı Kafaoğlu kur fark larının üretimi tehdit ettiğini açıklıyarak sorunun çözümüne dönük bir çalışma yapılması yönergesinl verdi. Henüz açık larar.amakla birlikte sözkonusu yönerge Merkez Bankası aracılığıyla açılan kredi hacminm artırıimasını ve borcun belli bir oranda konsolide edilmesini öngörüyor. YORUM İDOGAN Gündemde Bankacılık Var Değişik «düzeltmelerin» yanı sua, ekonomide alınacak yenı kararlar kendisini en yoğun biçimde galiba bankacılık kesımınde gosterecek. Birbuçuk aydır «adı dillerde name olan», ama kendisl bir türlü «sahneye çıkmayan» şu unlü «ara modeller» den ilki Maliye Bakanhğı'ndaki hazurlıklara bakılırsa, bankacılık kesiminin sorunlanna yönelik çözümlerde ortaya çıkacak. Başkentteki ilgili çevrelere göre, «bankalann yıllardır birikmiş sorunları artık yapısal bir nitelik taşımaktadır». Bankalann «yapısal nitelikteki sorunlarından» ne kastedildiğini sorarsanız, yetkililer şöyle sürdürüyorlar düşüncelerini; «Bankalar eskl ye göre, bugün daha kötü yönetilmeye başlamışlardır. Kötü yönetim ise, bankaların belli grup ve ailelerin denetiminde bulunmalanndan ileri gelmektedir. Kamu yararından çok, belli aile ve grupların denetiminde olmalan, onların mülkiyet yapısından doğmaktadır.» Yetkililer «bankalann mülkiyet yapısmdan» ayrı olarak, bir başka noktaya daha değiniyorlar. Belirtüen yapmm sonuçlarına... Onlara göre «banka kesimi diğer ülkelerle karşılaştınldığmda, kamu ta rafmdan en az denetim gören kesimdir». Daha az denetim görmeye, bankaların mülkiyet yapısı da eklendiğinde, ortaya genel ekonomik açıdan çarpıcı bir gözlem çıkıyor: Bankacılık önce gelir dağılunım toplumda daha dengesiz hale getiriyor, sonra da, ekonomik gelişmeyi engelliyor... özetlenen açıklamalardan yola çıkmca da, «ara modellerden» ilkinin bankacılık kesimine yönelik çözüm arayışı içinde ohnası «doğal» bale geliyor. Çünkü, bankacılık kesiminin sorunlanrun bir sonraki aşamada, «Genel ekonomik bunahma dönüşmesinden endişe ediliyor.» Yüksek faiz nedeniyle nasıl ki, 1980 temmuzundan bu yana üzerinde en çok tartışüan konu bankacılık oldu, büyük olasılıkla önümüzdeki günlerde de. çeşitli kararların ışığmda, bankacılık yine gündemin bas sırasmda yerini alacak. Yedisi yabancı olmak üzere şu anda faaliyet gösteren 47 bankanın kârlan, zararlan, yapılan, topladığı kaynaklar, verdigi krediler tek tek ele alınacak. Elde edilen bilgiler bir araya getirilip de, şöyle gen6İ olarak incelendiğinde, özellikle kredilerin dağüımında ortaya ilginç bulgular çıkıyor. Banka Sistemi içinde verilen krediler arasmda bir tanesi son bir yılda hızla artmış: Dışsatım kredileri. Dışsatımuı özendirilmesinde ve artırıknasında hiçbir özveriden kaçınılmadığı bir dönemde, dışsatım kredilerine yüzde 22 faiz uygulandı. Yüzde 60'lara varaiı diğer kredi faizleri yanında, yüzde 22'lik faiz elbette çok «cazip» bir öge. Faizin böylesine düşük olması ve ayrıca da her fırsatta dışsatuıım özendirilmesi, dışs ^ ' m kredilerind6ki artışın temel kaynağı oldu. Bun * j sonucunda da, toplam kredilerin yüzde 20'sini dışsatım kredisi oluşturdu. îşte, olay da bu noktada patladı. Dışsatım kredisinin kullanınuna ilişkin değerlendirmeler akıl almaz bulgulara ulaşıyor. Neler yapılmamış, nerelerde kullanılmamış ki, «dıssatım» adı altmda alınan krediİ6rle?... îleri sürüldügüne göre, tarla mı alınmamış, kat mı döşenmemiş, bu bankadan alınan kredi bir başka bankaya tasarruf olarak yatınlıp ek faiz mi ahnmamış, neler, neler!. ^ Ve daha da çarpıcı olanı, «Dışsatım kredilerinin ancak yüzde 20'si dışsaümm finansmanında kullanılmış». Bir başka deyimle, dışsatım kredilerinin yüzde sekseni dışsatımla ilgisi olmayan işlerde kullanılmış. «Ben ihracat yapacağım» diyen dışsatım kredisi almış. Aldıgı parayı da çoğunlukla «ihracatın dışındaki amaçlarda» kullanmış. Yüzde 22 faizle aldıgı bu krediyi, yüzde 50 faizle bankaya yatırmış. Aradaki farkla da, gel keyfim gel... lşte, sayılan nedenlerden dolayı, bankacılık kesimi «ara modeller» içinde gündemin başında yer alıyor. ANKARA <UBA> ^ l m n ya'da çalışan vatandaşların, 1931 yüina alt vergl denkleştirme beyannamelerinl en geç 30 eylül tarihine kadar Ugili vergi dairelerine yattrmalan gereldyor. Beyannatnelerlni halen vermemiş olan VBtandaşlar Ise rnııhtaç yaloıüanna yaptıklan yardımlarla ilgili. doldurmak zorunda olduklan bakım belgelerini, Türkiye'nin yurtdışı teımsilciliklerinden elde edebllecekler. Vatandaş lar daha sonra bu bakım belgelerini, yardım yapıla Kafaoğlu ve Pasin Toronto'ya gidiyor Gelir vergisi peşin ödeme borcu iç/n bugün son gün ANKARA. (ANKA) 1981 yıh gelir vergislnden peşin ödeme borcu bulunan mükellefler için tanınan süre bugün sona eriyor. Mükelleflerin, bugün mesai saati bitimine kadar 1981 yılma ait peşin vergi borçlarını ödemeleri halinde, gecikme zammı alınmayacak. Bilindiği gibi, Maliye Bakanlığı 24 agustosta blr açıklama yaparak, 1981 yıh gelir vergisinden peşin ödeme borcu olan mükelleflerin. borçlannı 29 ağustos 1982 tarihine kadar ödemelerinin öngöruldügünü hatırlatmış. ancak, bu tarlhin tatile rastlamasi nedeniyle. ödemelerin 31 ağustos 1982 salı günü mesai saati bitimine kadar yapılabileceğini kaydetmişti. Borçlannı, öngörülen tarihe kadar ödemeyen mükelleflere ise yıllık yüzde 43 oranuıda gecikme zammı uygulanacağı bildirilmişti. Ara modeL 15 eylüle kaldı ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Uluslararası Para Fo nu (İMF) üe Dünya Bankasının ortak yıllık toplantısma katılmak üzere Devlet Bakanı Sermet Pasin ve Maliye Bakar nı Adnan Başer Kafaoğlu bera berinde teknik bir beyetle bugün Toronto'ya (Kanada) gidi yorlar. İMP yıllık toplantısı nedeniyle Kafaoğlu tarafından gündeme getirilen «ata modeilerin» ise, 15 eylül tarihindekı Yüksek Ekonomik Koordinasyon Kurulu gündemine gırdi?i bildiriliyor. Her yıl yapılan «Yülık olağan ÎMF ve Dünya Bankası toplantısı», bu yıl Kanada'nın Toronto kentinde 6 eylül günü başhyor. Resmi toplantı 6 eylülde başlamasına rağmen, 2 eylülden itibaren ÎMF'ye üye ülkeler arasmdaki ikili görüşmelere geçiliyor. Yıllık toplan tıya Türkiye adma Maliye Bakanı Kafaoğlu ile Devlet Bakanı Pasin katılıyorlar. Her iki bakanın İkili göruşmeleri sıra smda, tMP yöneticileri ile ortak bir toplantı da yapmaları bekleniyor. IMP Türkiye masası yetkililerinin ekim ayında olağan görüşmeler için Ankara'ya gelmeleri öngörüldUğU ve Kafaoğlu'nun bakan olduktan sonra ilk kez bir yurt dışı gezisine gidişi nedeniyle, tMF ile ikili görüşme yapması «nor mal» karşüanıyor. Bugün Toronto'ya hareket edecek Türk heyetinde iki bakanın dışında Mcrkez Bankası Başkanı Osman Şıklar, Baş kan Yardımcısı Ya\nız Canevi, Maliye Bakanhğı Hazine Genel Sekreteri Tevfik Altınok, Hazine Genel Müdürü Aydemir Koç ile Merkez Bankası ve Maliye Bakanlan uzmanları bulunuyor. Kafaoğlu geçtiğimiz cumartesi ve pazar gunlerı Ust üste uzun toplantılar düzenledi. Toplantılarda Maliye Bakanhğı ile Merkez Bankasının Ust düzey yöneticileri bulundu. Ele alnıan konular arasında özellikle şu noktalann vurgulandığı bildiriUyor. • Bakanlar keslmtyle ilgili önlemler. Bankalar Yasasmda ki değişikllkler ve bunlann uygulamnası sonucunda ortaya çı kabilecek durumlar. • Servet beyam ila ilgili çalışmalar yürütülmesi, servet beyanının zorunlu hale getiril mesi. • OzeUikle büyük firmaları lİKİlendiren yeniden değerlendlrme yasa tasarısı üzerinde yeniden çahşılmasi ve bunun ekonomide yaratabileceği etkiler. • Kur farklannın nasıl ve hangi yöntemle ödeneceğı ve yine hangi yöntemlerle erteleneceği, • VergJlerde «yenl kaynak» yaratmak amacryla ek vergi getirmek yerlne, özellikle vergi tahsilatına yönelik önlemler ahnması. • Faiz oranlanmn yatırunla n engelleyecek boyutların altına düşurülmesini sağlayacak önlemler. Odalar Birligi ekonomik kurulu 2 eylülde foplanıyor ÎZMİR, (Cumhuriyet Ege Bürosu) Türkiye Odalar Birligi Ekono mik Kurulu üye odalarm katılunıyla 2 eylül tarihinde Ankara'da top lanıyor. Söz konusu top lantıda ekonomide bir yıl dır yaşanan gelişmelerin gözden geçirileceği ve ilk kez bir resmi açıklama yapılacağı saptandı. Etkinliğine rağmen yaklaşık bir yıldır ekonomik konularda herhangi bir açıklama yapmaktan kaçınan Odalar Birliği'nin bu kez geçmişten fark lı bir yol izleyerek ekonomik duruma ilişkin bek lentilerini açıklayacağı öğrenildi. Ekonomik kurulun resmi gündemi dışında eylül ayı ortalann da gerçekleşecek Türkiye Odalar Birligi Genel Kurulu kulislerinin de yapılacağı anlaşıldı. •Şirketlerden Haberlere # Ergaz, yüzde 80 temettü dağıttı ERZURUM, (ÜBA) Doğu Anadolu Bölgesi'nin tüpgaz ihtiyacını karşılayan 400 ortaklı Ergaz şirketl, ortaklanna yüzde 80 net temettü dağıttı. Çoğunluğu yurt dışında çalışan işçilerin ortak oldugu şirket 1975 yüında kurulmuştu. 50 milyon lira sermayeli şirketin mal varhğtnın bir milyar liraya yaklaştığı bellrtildi. Ankara'da tasfiye edilen bankerlerden alacaklılar 9 aydır tek kurus alamadı ANKARA, (Cumhuriyet Bü rosu) Banker alacaklılarına tasfiye işlemlerinin baş lamasuıdan bu yana geçen. 9 ayhk sürede henüz alacak lanna karşılık hiçbir ödeme yapılmadı. Ankara'da tasfiye edilen 2O0'e yakın bankerin yazım işlemlerinin tamamlandığı, bu benkerlerin mal varbklanmn kasun aymdan itibaren satışa çıkarılacağı öğrenildi. Ankara'da 2. Asllye Ticaret Mahkemesi'ne bağlı olarak çalışan 20 tasfiye kurulu yetkililerince yapılan açıklamada, tasfiyesine karar verilen 200'e yakm bankerin alacak yazım işlemlerinin tamamlandığı, halen sıra cetvellerinin hazırlandığı be lirtildi. Tasfiye kurullanndan alman bilgiye göre, ban kerlerin mal varlıklan da saptandı. Buna göre yazım işlemleri tamamlanan 200 bankerlik kurulvşundan 5'inin borçlarının tümünü ödeyecek mal varhğı bulunduğu, 90'mın ise borçlannm ancak yansını, 60'ımn ise yüzde 10 ile 40'nu karşılaya bilecek durumda olduğunun saptandığını bildirdi. Yetkililer gerl kalan bankerlerin ise hiç mal varhğına rastlanmadığını açıkladı. Edinilen bilgllere göre ya zım işlemleri tamamlanan 200'e yakm bankerden alacaklı olanlaruı sıra cetvelleri hazırlanırken Başbakanlıkça tespit edilen kurumlarca bankerlerin mal varlıklarımn gerçek değerleri belirlenmeye başlandı. Buna göre taşınmaz emlakların gerçek değerleri Türkiye Emlak Kredi Bankası'yla Ziraat Bankası, Bü ro Malz6meleri Devlet Malzeme Ofisi, fabrika ve işletmeler gibi benzeri tesisler Devlet Yatınm Bankası uzmanlannca yapılacak. Daha sonra Başbakanlığın izninden sonra bu mallar satışa çıkanlacak. Sabştan elde edilen para ise sıra cetvelüıde yer alanlara eşit oranda dagıtılacak. # İZMİT. (THA) ' Cam Elyaf Sanayi A.Ş. fabrikasmın 1982 yıhnın 8 ayhk dönemınde, Or tadoğu ülkelerine 150 milyon lirahk ihracat yap tığı bildirildi Yetkililer. diş satımlara 1977 yıhnda başlandığını, geçen yıl 136 milyon 585 bin liralık cam tulufibrocam . camkeçe caantel . ve cam Ipliği ihraç edildiğini söylediler. Cam Elyaf, Ortadoğu'ya ihracat vapıyor Hisse senedi fiyatlarmda uzun bir aradan sonra ilk kez artıs gözlendi ANKARA. (ANKA) Özellikle Banker Kastelli olayından sonra tam bir durgunluk içine giren sermaye piyasasında, hisse senetleri fiyatlannın uzun bir aradan sonra geçen hafta içinde değiştiği gözlendi. MEBAN yetkilileri, değişikliğin 19 ku ruluşun hisse senetlerinde değer artışı, 4'ünde değer kaybı şeklinde olduğunu belirtirken SERPA yetkilileri 17 kuruluşa ait hisse senetlertrün değer kazandığım, 1 kuruluşun hisse senetlerinin ise değer yitirdiğini bildirdiler. £ ANKARA, (ANKA1 TMO Genel Müdürü Halil Çeken. Afyon'a bağlı Bolvadin'de kurulan haşhaş kapsülü işleyecek alkoloit fabrikasında. bu yıl alınan 3 bin 300 ton haşhaş kapsülünun işleneceğini söyledi. Çeken. bir Alman firmasının 1977 yılında Alman teknolojisiy le yapımına başladığı alkoloit. fabrikasmın yıllık kapasitesinin 90 ton olduğunu söyledi. Halil Çeken. fabrikada üretilen ürünlerin özellikle Amerika'ya ihracatının planlandığını bildirdi. Bolvadin Alkoloid Fabrikası Amerika'va ihracat vaoacak Bazı hisse senetlerinde geçen haftadaki değer değişmeleri MEBAN'A GÖRE: Artış (TL.) Sarkuysan 2000 ŞişeCam 1400 Batı Anadolu Çimento ıooo Nuiı Çimento 1000 Çimsa 900 Sifaş 500 Akçimento 500 Çukurova Elektrik San. 400 Hisse Senedinîn Fiyatı (TL.) 10.000'in üzerinde 6.000 11.000 15.000 6.500 8.500 2.500 2.000 T. Garanti Bankası 900 Kartonsan 300 Rabak 300 Fursan 100 Sarkuysan Kav Kordsa Koç Hold. Ege Biracılık ŞişeCam Eczacıbaşı Hold. 1000 1.000 2.700 2.350 1.300 10.000 5.500 4.250 1.600 2.500 7.500 100 Otomarsan'ın sermaye artırımı onaylanırsa DaimlerBenzin Türkiye'deki etkinligi artacak % «Otomarsan Askeri ve Sivil Araçlar Üretim Kararnamesi» Otomarsan'ın halen 550 milyon lira olan sermayesinin 7 milyar lira düzeyine yükseltilmesini öngörüyor. ANKARA, (ANKA) Dünyaca ünlü Mercedes motortan ya pımcısı Daimler Benz'e Türkiye otomotiv pazarında, büyük etkenlik saglayabileceği belirtilen, «Otomarsan askeri ve Bivil araçlar üretim kararnamesi» Bakanlar Kurulu üyeleri ta rafmdan imzalanarak Başbakan Bülend Ulusu'ya geldi. Kararname Başbakan Bülend, Ulusu tarafından da imzalanırsa, Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren'e sunulacak kararnamenin Evren tarafından imzalanarak yürürlüge girmesi halinde, Türkiye'de cesitli firmalar kanahyla faaliyetlerini sürdüren Daimler Benzin hiç bir yatınm yapmaksızm, üç yU içinde pazann yüzde 74*Une sahip, tek kuruluş haline gelecegi öne sürülüyor. «Otomarsan askeri ve sivü araçlar üretim kararnamesi» Otomarsan'm halen 550 mUyon lira olan sermayesinin 7 milyar lira düzeyine yükseltilmesini öngörüyor. Kararnamede, mevcut sermayede payı yüzde 36 olan Daimler Benz'in bu payı yeni sermayede de korunurken, Tümosan, Genoto, Has, Koluman ve Mengerter üe TUrk bankalanna sermayeden toplam olarak yüzde 41'lik pay veriliyor. Sermayenin geriye kalan vüz de 231ük bölumünün ise yabancı bankalar tarafmdan karşılanması öngörülüyor. Bu sermaye büeşimi ilp Daimler . Benz'in, halen dızel motortan üretimini sürdüren Tümosan'ın Aksaray motor fab rikası ile Otomarsan ve Genota'nun mevcut tesislerini kullanarak, yurt dışında ithal edilecek Mercedes motorlan parçalarının montajmı vapıp, yurt içinde pazarlayabileceği belirtilivor. Yerli ortaklarm sermaye paylanrun tek tek yer almadığı ka rarnamede, projenin dış finans man gereksiniml de Daimler Benz tarafmdan taahhüt edilmiyor. Bu konuda, dıs paranm «Ttirkiye'nin Szel şartlan ve ticaretin gellsmesine baglı olarak bulonabiiecefii» ifadesi ver alıyor. Kararnamede, Daimler • Benz otobtis ihracatı konusunda taahhütde bulunurken. kamvon ihracatına ilişkin bir taahhüt de yer almıyor. Kararname ile 1984 yılı için 2 bin 400 adet motor üretimi taahüdünde bulunan firma, bu miktann 1.400'ünün de devlet tarafmdan satın almacagı konusunda güvence isüyor SERPA'YA GORE: 750 750 600 500 500 TCDD, Deniz Nakliyat, THY bu yıl daha az yolcu tasıdı ANKARA, (THA) Devlet Demîr Yollannın yük'taşıma dışmda 1982 yıhnın ilk 5 ayhk döneminde TCCD, Deniz Nakliyat ve Türk Hava Yollarmm ulaştırma hizmet leri üretimi geçen yıla göre gerileme gösterdi. Devlet Planlama Teşkilatının rakamlarına göre, ocak mayıs döneminde demiryollannın vük taşımaiannda yüzde 6 artış olurken yolcu taşımasında yüzde 10, yolcu beraberinde yük taşımalarında ise yüzde 14 oranmda gerileme oldu. Denizcilik Bankasının yolcu taşıması yüzde 4, azalma gösterirken araç taşımasında herhangi bir değişiklik olmadı. Deniz Nakliyat şirketinin yuk taşıması ise yüzde 19 ora nında azalma kaydetti. Türk Hav a Yollan'nın yolcu taşımalan ise söz konusu dönemde yüzde 5 oranında düştü. 500 1981 yılı bankalar icin parlak yıl olmadı Bankacılık sektörünün ciddi sorunları var Dr. Öztin Akgüç: «Aşın Ölçüde yükselen kaynak maliyeti, riski artan krediler, zayıflayan likidite durumu, daralan kârhlık oranlan; bankacılık sektöründe ciddi sorunlann olduğunu gösteriyor.» lağanustü boyutlara ulaştı, Ticaret ve mevduat bankalaruıın toplam öz sermayeleri 1981'de 59,1 milyar lira ile vüzde 214 oramnda arttı. Akgüç'e göre, bankalarda öz sermavenin, yeni şube açma, tasarruf mevduatı toplama, kredi limitleri vb. konulannda bir ölçü oluşturma sı, bankaları daha fazla öz ser maye île çalışmaya zorluyor. Bu arada, kanunla kurulmuş kamu bankalannm öz sermaye yapüarmda ödenmis sermayenin daha büyük ağırlık taşuna sına karşm, özel bankalarda yedek akçelerin pavı ödenmiş sermayeye oranla «laha yüksek bulunuyor. Mevdnat: 1931 yıh sonunda genel mevduat hacnri 1980 yılj sonuna göre, 834,4 milyar lira artıp 1 trilyon 648.1 müyar liraya çıkarak bu alanda bir rekora ulaştı. Tablo I'de görül düğü gibi mevduat artış hızı da 1978'de yüzde 32*: 1979'da yüzde 51,7; 1980'de vüzde 66 iken, 1981'de yüzde 102,6^ vük selerek en büyük hıza erlsti. Mevduat türlerinta artıs hızlarında ise, bankalar mevduatmda yüzde 97; resmi mevduatta yüzde 87; ticari mevduatta yüz de 641ük bir aıtış Rörülürken, tasarruf mevduatmdaki yüzde 135,6'hk artış, en yüksek oran olarak belîrlendi. Bu artışm sonucu olarak, tasarruf mevduatmın toplam mevduat içindeki oranı 1980'de vüzde 47,4 iken 1981'de yüzde 55,1 oldu. Buna karşüık 1981'de ticaret mevduatmm oranı yüzde 28,5; bankalar mevduatının yüzde 6,8 ve resmi mevduat yüzde 9,6 olarak gerçekleşti. Tasarruf mevduatmm vade yönünden bileşimi de büyük ölçüde değişti. Vadeli tasarruf mevduatmm payı 1980'de vüzde 46,6' dan 1981'de yüzde 74.5'e yükselirken vadesiz tasarruf mevduatmm payı yüzde 53,4'den yüzde 25,5'e düştü. Bunlann artış hızlan da birbirinden çok fark lı îüzeylerde gerçekleşti, vadesiz mevduat yüzde 13.8 oranmda artarken, vadeli mevduat ta artış hızı yüzde 135'e ulaştı. TARIN: KREDÎLER VE BANKALARIN KÂRIJLIĞI Bankalardaki mevduat ANKARA, (a.a.) Bankalardaki toplam mevduat, ağustos aymın ilk haftası içinde 4 milyar 600 milyon lira artarak, 1 trilyon 705 milyar liraya yükseldi. Bankalann sattıklan mevduat sertifikası miktarı 30 temmuz 6 ağustos tarihleri arasında 2 milyar 600 milyon lira azalma gösterdi. 30 temmuz tarihinde bankalarm sattıklan sertifika miktarı 233 milyar 900 milyon lira iken. bu rakam bir hafta sonra 231 milyar 300 milyon liraya düştü. Ağustos ayımn altmcı gününde bankalarda 373 milyar 200 milyon liralık vadesiz ticari mevduat, 236 milyar 600 milyon lirahk vadesiz tasarruf, 692 milyar 500 milyon liralık vadeli tasarruf bulunduğu saptandı. 1Ekonoml Servlsi Bankaların 1981 yıh faaliyetlerini değerlendiren Dr. Öztin Akgüç, bankalar için kârlı bir yıl gibi görünen 1981'in aslmda nek de parlak geçmedigini ve sektörün ciddi sorunlarla karşı karşıya bulundugunu öne Rürdü. Dr. öztin AkgUc. Banka ve Ekonomik Yorumlar dergisinde yayınlanan incelemesinde 1981 yılmda bankalann mevduat, kredi ve kârlannı ele alarak, «Banka kredileri ve mevduatı olaganUstü boyutlarda biiyümüş, banka kârlan mutlak olarak artmış söriilmesîne karşın. açıklanan bilanço ve kâr • carar hesaplanmn incelen mesi. bankacılık kesiminde cid dl sonmlann oldu&nnu ortaya koymaktadır. Awn ölçiide vükselen kavnak malivetl. riski ar tan krediler, zayıflavan UJddite dnmmu. yapay ban 1»leınlere ksrşın daralan banka kSrlilık oranlan, bu sornnlann varlıfını belfrelemektedîr» eörllsunü savundu. Aynea bankalann iyi yönetilememelerl ve etkin bir kamu denetiminin kurulamamış olmasının somnlan da ha da ağırlaştırdığını söyleyen Akgüç, «özel bankalann önemli blr bnlümünün, beUrli erup ve holdinRİerîn çıkarlan dogrultusunda vönetilmeleri sonucunu doğurmaktadır» dedi. Akgüç'ün incelemesine göre, 1981 yılında bankacılık kesimin de baslıca gelismeler söyle oldu: ö* Sermaye: Bankalann öz sermayelerlndeki artıs, 1981 yılında önceki yıllara kıyasla o Atfının onsu yeniden 400 dolann altına düştü Ekonoml Servis! Altın lenen tırmanıstan sonra dün düşüs oldu. Amerika'da kı flyatlannda 10 gündür göz sa vadeli faiz oranlan hafta sonunda yükselince, Zürihte altının onsu 20 dolar gerlleyerek 400 dolann altına indl. Bu gellşmeye paralel olarak dolar da deCumhuriyet Reşat kulpsuz 24 Ayar 22 Ayar bilezik Gümüs ğer kazandı. Dünyada altının onsu 1 günde 20 dolar değer kaybedince Türkiye'de de Cumhuriyet altmı cu ma günkü 17 bin liralık degerinden 16 bin 100 liraya indl Dünkü altın öyatlan şöyle: 27 Agustoslafark 900 lira düştü 250 lira düştü 100 115 lira düstU 93 lira dttsttt Fark yok TABLO I MEVDUATTA GELİŞMELER Milyon TL.) ( YıUar 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 Tas. Mev. Tutar Art. Dr. 25.043 20 33.229 42.103 53.523 64.604 82.866 97.409 123.245 160.757 237.200 335.812 909452 Tic Mev. Tutan Art. Or. 7270 9.462 12.978 16.212 22.836 32.374 45557 63.936 87580 155576 286563 469.798 30 Ağnstos 1982 15.900 16.100 16.750 17.000 2.400 2.410 2.180 2580 49.00 50.00 33 27 27 21 28 18 26 30 47 63 1981 13S 20 30 37 25 41 42 40 41 36 79 84 64 Res. Mev. Tutar Art. 0 ' 19 3.993 47 5.785 37 7.913 10.498 33 11.628 11 47 17.134 17 20.080 30 26.080 36 35548 44 60525 65 84.125 87 157391 Bank. Mev. Tutan Art. Or 1.817 3.099 7.879 4.238 3.525 16.325 30.940 30576 39531 45516 56.859 111.758 365 89 (2) 31 16 24 97 (46) (17) 60 70 154 38.063 51.575 70.873 84.464 102.593 148.749 193.785 243537 922516 490.017 813.758 1.648.099 Toplanı Mev. Tutar Art. Oı 19 35 37 19 21 45 30 26 33 52 66 103