Katalog

9 NİSAN 1982 KÜLTÖR YAŞAM Cumhuriyet 5 sınema Din ve kadın sönmrüsü: ABDULLAH B Yöneten: Sanjav Han / O vuncular: Sanjay Khan. Rezmn Alman, Raj Kapoor / Bir Hint filmi (Sine • Pop), Hınt sineması, dunyamn ea ılgı çekicı sınemalarından birl kuşkusuz. 700 mılyonlute bu ülkade daha 1910'laıjda îngiliaİpr tarafından temeh atılan sınema. çoğunluğu hâlâ okuma • vazma bılmeyen ve 10'u aşkıa deftışık dıl kontışan bır ulusa goıuntu yoluyla seslenen büyük bır sanayı / eğlence dalı haline gelrruş bulunuyor. 2 ana sınema merkezinden Bombay, Hollywood geleneğında go5terilı, şarkılı dansh fılmler yapıyor. Merkesı Kalkuta olan Doğu'dakı «Bengal sine* ması» ı&e daha gerçekçı bir ga lenega sahıp. Daha 1950'lerda >üda 300 kadar fılmle Hollywood'un ardmdan dunyanın ea çok fılm ureten ülkesi olaa Hındıstan, gunurouzde. Amenkan filralerının sayısının azalmasıyla belki de dunya rekorunu elinde tutuyor. Bombay ve Madras'ta yapüan fılmlerıa büyük çoğunluğu geniş yığınlara soslenmeyi anaaç edınen va müzığe, sarkıya, dansa çokça yer veren müzıkli dramlar... Hint sınemasının «Avare» ve bunu izleyen benzeri fılmlerla sınemamızı etküemesinden 30 yıla yakın zaman geçti. Şimdılerde füm getıricilerunız bu sinemaya yenıden ilgı duyuyoıv lar. «Avare»nın yenıden vızyo» ru çıktnasının kazandığı basarı, anlaşüan bu yolu açtı. Hınt sınemasının büyük ve popüler ısmi Baj Kapoor'un, bu ke« kendini Allah'a adamış yaşlı bır müsluman rolunde göztıktugü «Abdıülah», bu atanın oıv cusü sayılabüır... Ne anlatıyor «Abdullab», sinemaya ve bize ne getınyor? Hemvjn tüm Hınt filmlerınde olduğu gıbi, melodrnaamın eıi kaba ogelerını utançsızcasına en grotesk bıçimde kullanan bır fılm bu... Belli olmayaa bır zamanda evlere saldu^ıp soygunlar yapan, ınsanlan oldurup çocuklan kaçıran «Şey tan Halil» isımli bır hayduta karşı dırenen bır zengin ve soy lu kjşının öyküsü ön planda... Bunun yanısıra, ermış Abdullah'ın hayduUann oldürdugu bır kadının çocuğunu (ki onu kendi elleriyle doğurtmuştur) yatuna alıp buyütmesi de ania tılıyor. Kötülerin nedensız kotulüklennı alabıldiğıne acımasız bıçımde surdurduklen, jytleria surekli Allah adını anatak ona sıgındıkları, ama yına de beladan kurtulamadıkları bu filmds, yine bol bol şarkılar, gobek ve Hınt danslan, vs. var... Hem uzup hem eğlendır mek, hem ağlatıp hem guldurmek, bır taşla sayısız kuş VUJ> mak ısteyen bır fılm, kısacft Amenkan sınemasının dunya Ustundekı egemenlıgme karşı, değışık ülkelerden gelen değişık fılmlere kapılarımun açmaya elbette yandaşız. Değışık uygarlıblarm, kulturlerın ürünlerını ızlemek denli yarariı bırşey olabılır mı? Ama «Abdullah», bu yolda hıç de umut verici bır örnek değil. Tümuyla Hollywood'un etkılerini, heın de en kotülerinı tasıyan, üstelık. bunlan becerıksizce yapılmış, hıç bır sınema kaygısı ta» şunadan bıraraya eetıren bir fılm nerden gelırse gelsın, olumlu karşılanabılır mı? «700 milyon Müslümanın konnştuğu fjim» dıye lanse edılıyor «AbrluUab»... Filmde gerçekten d© Tanrı sevgısı, dinlerarası karşılıkiı hoşgöıü gıbı temalar belırgın.. Ama bunlar, sozgelımi surekll cınsellık sömürüsü yapan, Nesnn Topkapı'yı bile kıskançlıktan çatlatacak orıyantal danslar sunan, yançıplak ve hareketli kalça kıvıran kadınla nn «mahrem» yerlerıni sürekiı «zoom> yapan bır kameranın egemen olduğu bır sınema anlayışıyla çekılmiş. Birkaç dinsel &oz, «AUah» kelamı, göbek dansı ve cmsıyet sergilemesi. Evet, yeni bir somürunün kapılan açılıyor, ozellıkle Anadolu seyircısi için... Dmi de diğer şeyler gıbi bir sömürti ögesı olarak kullanmaktan kaçmmayan bu fılmle.. Üstelik asü uzunluğundan bir hayli kesılmış olması gereken filmda (Hınt fılmleri kolayca 3/4 saate ulaşabilıyor), bu işlem öylesıne becenksızce yapılmış ki, bazı konuşmalann başı veya sonu da yoklara karışıp gıdiyor. Bılinçli okuvuculanmızı bu sömürüye karşı uyarırız. Dıkkatli olun ki bu tür yapımlarla birkaç sınema bezirgânının kasalarının dolmasına fırsat vermeyin.. Biaden uyarma» 61... (Airporr77) Yönetmen: Jerry Jameson / Oyuncular: Jack Lemmon, Brenda Vaccaro, Christopher Lee, Lee Grant, Olivia de Havilland, Joseph Cotten, Darrin Mc Gavin, George Kennedy, James Stevvart / Universal yapımı (As, Dünya). Son zamanlarda Amerikan sinemaöinda Hollyvood l, Amerikan Ordusu ortak yapımları arttı. Geçenlerde izledığimız «Beklenmeyen Bas kın Nimitz» filminde sinemanın emrine özgulenen Amerikan Donanmasımn 'Medarj iftihan' Nimıtz» uçak gsmisiyle, bu tur bır işbırliğı belırgindi. Bu kez de, «Hava Alanı filmlerinin uçüncüsü olarak sunulan (dığerleri 1969'daki Uk ve 75'deki 2. «Hava Alanı» idı.) bu «Hava Alanı 77»de. Amenkan Donanmasınm denizal tı kurtarma bırlikleriyle gor kemli bir ışbırlıği gerçekleşmiş. Zaten filmın sonunda, perdede beliren «Bu filmde anlatılanlar düşseldir. Ama kurtarma birliklerinin çaba Iarı gerçektir» S 7 de. buOÜ atilla dorsay nu doğruluyor... Batmış ve denizin dıbıne çokmuş bır uçağı kurtannada gosterılen çaba ve erişılen teknık düzey gerçekten ilgınç Bu teknik ve 'Sgretici' yanın dışmda. füm, bu tür 'Felaket filmleri'nın tüm, klişelerinf bir kez daha yineliyor. Bu kez, zengin bir sanayicimn özel mah ve göz bebeği olan. son denli modern bir 747 uçağı, adamm kızı, torunu ve dostlanyla birlikte. özel ve çok zengin tablo koleksiyonunu da taşımaktadır. Aralannda 2. pilotun da bulunduğıı bir hırsız isrrubu, tablolan çalmak için bir plan uygularlar. Ancak beklenmedik bir kaza (uçak fazla alçalır va önce bir gemiye, sonra deni7e çarpar) herşeyi altflst eder. Uçak, denize çokıhr, vs.. «Felaket filmleri»nin alışıt mış kadrosu. isim ve yüz değısiklikleri de olsa yine hazır, bizi beklemektedir: Yılİpr sonra karşılaşan yaslı çıft. sürekli kavga eden işadamt ve alkolik kansı, evlenmek üzere olan pilot ve hosres, 2 çocuklu yalnız kadin, vs. Tum bu kişiler. yözü bildik oyuncular saye<?inde sevirri tarafmdan kısa sörede benimsenir. Sonrası. hızlı. gerilimlî bir anlatıma, pek aksamayan bir tempova kalmı^tir. Film, bu kadannı da içermektedir Uçaklara, feknik konulara. «Felaket filmlerf»ne ve da eski vıldızlara meraklıysanız. «Kartal Battı» sizi memnun edecektir. Haftanin bu 2. Ameriksn filminin de. yine «Kurtfirma» tema'st çevresinde dönmesi, aynca ilginçtir. Sahi. bu Amerîka'ılar herşevi kurtar mava nive bu denli merak sardılar kuzum? Tüyler ürpertici bir karabasan dekoru oluşturan John Carpcrter'in «Newyorlctan Kaçış isimli çarpıcı bilim kurgusal filminde (soldan sağa); Ernest Borgnine, Harry Dean Stanton, Adrienne Barbeau ve Kurt Russell görülüyor.. New York tan Kac önce 1988 yıli: Amerika'da suç oranı % 400 artmış, cezaevleri adam almamaya başlamıştır. Sonra 1997: Suç oraıunm en yuksek olduğu Amenka'nın en büyük kenti Newyork'un yüreğini oluş turan ünlü Manhattan adası tumüyle bir cezaevi haline getirilmıştir. 15 m. yüksekliğinde bir duvar, ada'yt tumüyle çevirmekte, içeri bırakılan suçlulann burdan kaçışı, duvar boytmca mevzilenmiş birliklerce önlenmektedir. Kent, elektrik, su, benzin gibi uygarhğın tüm nimetlerinin varolmadığı bır karanlık cangıla, bir ser seriler batağma dönuşmüş, çetelerce paylaşılmıştır. Bir zamanlarm görkemii Broadway'i boyunca yakılan ateş lerin cevresinde ilkel törenler yapılmakta, korkunç yüz lu insanlar gelip geçenden haraç almaktadır. «Devlet hazinesini soymak»tan yargılı. bir zaman ların ulusal kahramanı «Yı lan», Emnıyet Müdüru tarafmdan koşullu olarak bu ce hennemin içine bırakilır: Yı lau. savaşa son verecek f Amerika, bu arada bir yaban rı ülkeyle savaşm îçindedir) bir toplantıya giderken. uçağına binen eylemcî bir gu rup tarafından kaçınlan ve onlardan kurtulmak için kendini, emniyet kapsüluyle bîr'jkte Manhattan'a atan Amenkan Cumhurbaşkanını bulup 24 saat içinde geri getirmfMe yükümlüdür 24 s^atte başkanla birlikte geri donmediğinde. damarlanna aşılanan mikrokozmun damarlan Datlatmasıvla ölecektir Yılan .. Başkan, bu arada kente egemen olan zenci lider Duk'ün eline duş mııştur, aşalnlanmakta işkence görmektedir Yıian, kimsenin yoluna bıle çıkma £a cesaret edemedigi Dük'e karşı savaşıma girer, eskl dostu (daha dogrusu dü'jmanı' 'Beyin'Ie birlikte, ça<* fitesi bir kaba güç. bır 'gladyatör* uygarlıgını yeni baştan yaratmış olan bu a darmn elınden Başkanı kur tarmavı dcner Yaptıgi. av ni zamanda zamana karşı bır yanşhr .. Sînemanm yenı 'harîka çocuğu', filrnlermi yazıp yo netıp müziklendıren John Carpenter'ın yarattığı ıste boyle bır dunyadır Amorıkan uygarlıpı. sonunda vasa dışılığa. suça, kabagüce bovun eğmış. en buyük ken tını insanlığm en karanlık çaglarını gen getıren bir du zene teslım efrmştır Savaş kaçımlmaz bıçımde gelip çatmıştır Başkanın alabıldi ğıne sevimsız. donek biri olarak gosteril^n başkanın sonunda TV k, 'Tipraian önınde okuyacağı tama Yılan'ın bir ovunuyla okuyamadıjn) bıldırı mi .bu sava şı durdurabılecektir? Korku lan tum olgular gerçekleşmış, insanlığm geleceği usfEscape From Newyork) Yönetment John Carpenter / Oyuncular: Kurt Russell, Lee Van Cleef, Ernest Borgnine, Donald Piesance. Isaac Hayes, Adrienne Barbeau, Harry Dean Stanton / Avco Embassy yapunı (Gazi, Fitaş, vs..) tüne gorülen tüm karabasanlar doğru çıkmıştur, dün ya yaşanmaz bir yer haline gelmiştir, son yakındır. Bu karamsar, urkutucü dekor içinde olumsuz bır üstün insan olarak sunulan Yılan, aklı, zekâyı simgeleyen Beyin'Ie birlikte geçici bir başarı kazanacak, Başkanı kur taracaktır gerçi... Ama filmtn alaylı sonunun içerdiği gibi, bu geçici başan. Amerika'yı da. dünyayı da, însanhğı da kurtaracak değildir. Carpenter, bir bılim kur gu filminin çarpıcı atmosfe n içinde Amerikan serüven sinemasmın kalıplannı yine lemekte, yarattığı değişik üstün adamın cevresinde bireye, bireysel güce yeni bır destaa yaratmaktadır. Ama kahplar, ustalıkla yaratılmış, etkili bir dekor. mekân, ışık (daha doğrusu karanlık) evreninin içinde yenı. taze özlere kavuşmaktadır sanki... «Başkanın kaçırılması» Amenkan sınema sının daha önce birçok film de kullandığı bir motiftır, serserilere teslım olmuş Newyork ise, başta Richard Matheson'un «Ben Bir Efsa neyim» öyküsunden uyarlanan «Tek Adam The Omega Man» olmak üzere, bırçok bılim kurgu , filminin yapisını andırmaktadır. Gıderek «Maymunlar Cehennemi» serisi. «Ölüm PateniRollerball» gibi fılmlerden izler de taşımaktadır «Neıvyork'tan Kaçış»... Ama Amerikan bilün kurgu ve siyasa kurgu sinemasının, adı anılan filmlerin binkimiyle kaçımlmaz olarak geldiği bu noktada Carpenter'in sinemacı kişıli ğinin katkısı da yadsınamaz. Carpenter, tüyler ürpertici bir karabasan dekoru oluşturmuş, kaba çizgıli, grotesk, ama etkılı kişılikler ya rataıış, serüven kalıplarının içine derinden denne, gelecek içm uyancı motifler, ger çekle sınırh da olsa bir göbekbağı olan bildiriler yerleştirmiştir. Filme eklediği muzik de, tıpkı «Sis»deki gibi son denli başarılıdır. «Newyork'tan Kaçış») bihmkurgu / serüven sineması ka lıplarının usta işi bir bireşimi ve John Carpenter'i fantastik / serüven sinemalarınm yenî ve usta bır uygulayıcısı olarak kabul etmemek mümkün değildir. «Kartal Battı» da batmı? ve denizin dlbine çöknriış bir uçağı kurtavmak Için Amerikan Donanmasımn denizaltı kurtarma birliklerivie görkemli bir işbirliği sergileniyor. Teknik konulara ve esfcl yıldizlara meraklıysanız film sizi memnun edecektir. Tukanda filmin oyuncularından Jack Lemmon görülüyor. • Slmone Signoret, Phlllppe Noiret lla birlikte PierreGranierDeferre'ln fllml «Kuzey Ytldızı»nda oynu yor Espr, Signoret'nin daha oncekl «Kedi», «KacakUa Vegye Couderc» îılmleri gıbı, Georges Simenon'dan uyorloma. Filmın cıkışı dolayısıyla Le Nouvel Obser voieur e verdıgi beyonatta ilginc şeyler soyluyor unlu oyuncu., 1960'do «Teped<=ki Ocfa» fıimıyle kazandığı Oscar odulu iclnse şoylo dıyor: «O yıl Oscar'ın un tu aclayları vardı: Liz Tay lor, Doris Dny, cifte Hepburn'lar (Kotharine ve Aud rey). Çok popu'er kadınlar dı burtlar, herşeylerinl Holly vvood'a borcluydular. Bon Ise az tonınan bir oyuncuydum, ustelık ucuza cıkmış hır tngüîz filminde oynuyordum. Buna karşın Oscar bano vprildi. Amerlkalılar, boylece Mc Carthy'nln cok tan olmuş oiduğunu kanıt lıyodordı sanki, şoyle dlyoriardi: «Oscar'ı uzaklordan gele.ı, ustelık kocosı Yves Montand'la birlikte hep üericl davalara kendl nı adıyan bu asolcu» kadı no vereblürlz biz Amerikan sînernasını yapanlar.» • Alrnan koriın yonetme nı Morgarethe Von Trotfo, «Kurşun Yıllorı» Isımlı yenl fılmınde, Stammheım ceza evınde «intmar ettikleri» ocıklanan 3 kadın terorlstln oykulerıne, ozellıkle Gudrun Ensslın'e eğılıyor. Ensslın'in olunıunden sonra, kızkardesı Chnstıane, arolarında kl ceşıtlı goru? ayrılıklarına karşın, kordeşlnın ıntl hor eltıflıne ınonmayı reddetmış ve kendınce araştır ma yapmaya gırişmıştl. Von Trotta'nın bu fılml, 2 kızkardeşin öyküsunu an latırken tüm bır kuşağın serövenine eğılıyor ve Almanya'da bir donemde egemen olan «devlet terörlz mi»nı eleştırlyor. • Polonya olaylarımn ya rattığı heyecan cerçevesinds bazı Polonya fümlerl Av rupa'da doğıtıma girdi ve buyük llgi gördü. Kadın yönetmen Agnieszka Holland'ın filml «Taşra Oyun cuları», Z yıl önce Berlin şenliğlnde ilgiyle Izlenmlş tl, Januzs Kiiomskl'nin fil ml «Kung Fun Ise çalıştığı fabrlkoda alstenmeyen adam olduğu icin Iftiraya uğ rayan ve Içinl yltiren bir iş cinln öyküsünü anlatıyor. • Yaşlı ve emektar Fran sız sinemacısı Jean Delan sinemadan kısa kısa röporidi Sinemamızda bir yapımdağıtını birligî kurulmalı Türk smemasına buyüh sermayenin son birkaç yıldır gosterdıği llgi özelhhle dağıtım aşamasında tekellerin aluşmasına yol açmış ve kuçuh firmaların filmlerinin sınema bulmasında buvuk guçlukler yaratmağa başlamıştı. Buna karşıhk. geçen hafta içinde birçok kuçuk firmanın biraraya gelerek güçbirliyıne gittiği gdzlemlendı. Bır kokteylle basına açıhîanan olay üstune. yılların yapımcısı Kadrı Yurdatap bıze şu bılgüeri verdi: Varolan ve Başaranlar'ın finansq ettiği Bırlık Film, birçok sınema salonunu parsellemışti. Bız de fılmlerımıze gostenm olanagı saglamak uzere bır pazariama yazıhanesı kurduk Zator Fılm. bır lımıted şırkettir. Cumhur Film, Mıne Fılnı, O?er Film. Pınar Fılm Gulgen Film. Alfa Film, Kök Film. Uzman Fılm, Şerif Goren'ın kendi hesabına yapacagı fılmler ve pazariama uzmanı Oner Day biraraya geldıler. Her şirket. kendi etkınlıginı en cok yılda 3 fılmle sınırlandırdı. Bu arada. bağımsız başka yapımcılar da aramıza katılmak isterlerse buyur edeceğ]^ Hazır bazı fılmler var mı? lleriye donuk proıeler neler olacak? Alfa Film'de Ömer Kavıır'un çektiği «Kırık Bır Aşk Hıkayesı» hazır. Dığerlen proıeler halinde.. Ferdı Tayfur. Ibrahım Tatlıses. Kemal Sunal, Emel Sayın. Muıde Ar, Kadır Inanır. flvas Salman'h proıeler var. Şerif Gören, Orhan Aksoy. Atıf Yılmaz. Natuk Baytan. Kartal Tıbet. Mehh Gulgen, Omer Kavur. Sınan Çetin gıbi yonetmelerimiz var. Sa mını nınm lyi filnüer yapabileceğiz. Dağıtım içm işbirliği hangi böU geyi kapstyor? Sinema salonu sorununu nasıl çözümleyeceksiniz? Yalnız Istanbul bölgesi için işbîrliği yapıyoruz. Ama tstanbul bolgesi, Eskişehir'den Çanakkale'ye uzanan geruş bır bölgedir. Sinema saionumuz. en az Birlik Fılm kadar olacak. Fmdıkzade'dekı ba?ı sıncmalarla anlaşma ımzaladık bile.. Ama Beyoglu'nda Lâle olmaz da bır başkası olur, Kadıkoy'de Reks olmaz da bir başkası olur. Nasıl olsa bulacagız. Bursa'da Tayyare ıle anlaşma yaptık. Bır ilkemız de, filmlerin şımdi olduğu gıbi zorakı uzatıtmaması tutma sa bıle ikincj hal'taya gırmesi durumunun sona ermesi olacak. Bız, ancak çok iyı ış yapan filmlerı ıkind. üçüncü haftaya sokacağız. Sınemamıza ne getıreceh bu yenı kuruluş'' Arabesk'ten kurtulup gerçek film yapacagız FiJmlenmiz belii bır duzeyin altma duşmeyecek Arabesh'ten kurtulmaktan soz ediyorsunuz. ama lıstede arabesk sanat çıları da var"> Hiç arab&sk yaptnıyacağız diye katı bir ılkemiz yok. Ama normal bır oran sağlıyacagız. Yonetmene dayalı bır sınema gerçekleştireceğız. Oyuncu mu, yönetmen mi ön planda olacah? fkisı de. Bugün fılraleri en çok iş yapan yonotmenlerden bır Kartal Tıbet, bir Şenf Goren'i kendlmıze bağladiK Ama oyuncu da onemli. Kemal Sunal'ın yapacağı filmlenn % 80'i bize olacak. lyi bir oyuncu olduğunu da kanıtîamış bulunan Ibrahım Tatlıses bızde.. Tank Akan, Kadir înanır. Müıde Ar gıbi değerli oyuncular bizde.. Atıf Yılmaz. Zeki Ökten gıbi degerli yönetmenlere de kapılanmız açık olacak: Bıze proıe getirsınler. fmanse edelim.. Ga çen yd, Basaranlar. bazı unlu şarkıcı / oyunculara 1015 milyon gıbi rakamlar önerdî. Bir fiimin oyuncusuna bu kadar verırsenız, sinemamızm şartlan içinde ne yapabilirsiniz? Biz. bu sayılan da yenıden normale döndurmeyi umut edıyoruz. Şirketimizi, değerli sanatçıların (ovuncu ve yönetmen) ış ve guçbirliğı yaptıgı bir tur «United Artists» şırketı gıbi gorebilirsiniz. Simone Signoret, ilerleyen yaşına ve degişen fiziğine karşın Fransız sinemasmda hâlâ gözde.. Resimde sanatçı «Kuzey Yıldızı» filminde görülüyor. rıoy, Fransız Akademisl adayları arasında gosterildl. Akademi'ye yenl secılecek bır uyelığın adaylon arasın da Delannoy gıbi sanotı tartışılan bır yonetmenın yer alması. Fransa'da eleş tırıllyor. Genellıkle edebiyat çılarin oluşturduğu Akademi'ye şımdıye dek kabul edılen fek sınemacı. mütevef fa Rene Claır olmuştu. • «Jauvs», «Ucüncü Türden Yakınlaşmalar» glbl fılmlerle ün kazanan ve «The Goodbye Girl» filmiy le Oscar kazonan Amerika lı oyuncu Richard Dreyfuss «özel sorunlannı cozümlemelr» icin 2 yıl kadar sinemadan uzak kalmıştı. (Bu sorunlorm, uyuşturucu madde tutkunluğuyla >llşkill olduğu da söylenlyor). Gecen yıl perdeye donen oyuncu, «YarışmaThe Com petltionndon sonra yoptığı son fjlmi «Kimin Hayatı Bu Whose Life İs İt Anyway?s lle büyuk başarı ka zandı. «Cumartesi Gecesi A(eşl» fllmlyle un kazanan John 8adham'ın yönettlğl ve bir sahne oyunundan alınan filmde, Dreyfuss, bir kaza sonucu tüm vücudu felce uğrayan ve yalnız ba şını oynatabilen bir odamı ustaca canlandırıyor. Konu sunun dramatikllğıne karşın film, bir «dramatlkgüldürü» havasında gellslyor. VALLAH, ÇAYC T SENiN 6 U V52.NLIŞ 8.« î ( / \ KLASIK B.f? ZNUOIK V YARiSTA SEN