Katalog

Cumhuriyet 8 23 EKİM 1982 Miteaaesemia tarahndan çık&nlan cn aon esnleri 'Hurrem Sultan ISOK*. Zıyan» DfinÜ&P 150 > iadm Avcuı Tarihl Musahabele* Tariht» Türkle» içıo adyleoeB 100 » 73 > büyuk Bozleı 2İ • • ~ Comhunyel MatİMM) ^ ^ ~ Onyedmc) fü sayı: 5781 umhurı Teleforr BaşmuhaiTir: 2236S. Tahrir heyetb 2429* tdare n matba» kısnnı 24299 • 24290 I İktısadi Yürüyfiş W £ sayısı bugün çıktj 6 sahife Cumânesi 15 Haziran 1940 hid Yalçuı. Muhiddin Profesoı^ÇüUrü Bahan. Profesor Hanm Atı Auyucak. Profesör Hirş, Profesör Huhtisi Ete. Vedad Kedim. Samed Ağaoğlu ve daha ; bİF çob kuıtretli rauharrirlcrin gunün meseleler» hakknıdak) yanlan Talsiiâl 3 inci sabifede [ 2& A £ 1 . 1 £ £ 1 lman Ordu V/1UUOU L^ U.11 un Paris' 1 ail>3 V V»11U Şehrin harab olmaması için mukavemet etmiyen Fransız kuvvetleri cenubda geni mevzilerine çekildiler Rvrupa 2. Dünya Savaşına Mustafa EKMEKÇİ "ALMAN ORDUSU NEREYE VURSA DELÎTOBDÜ Hiç nnutmam, biz birinci sımfta tank stajma başlarken Hitler Polonya'ya saldırdı. (l eyltil 1939). Iki gün geçti In gilizlerle Fransızlar, daha sonra Kanadahlar Almanlara savaş açtılar. Çok geçmedi Stalin de davranıp Polonya'nın üstttne yürttdü. Nisan 194O'ı bulduğumuzda Almanlar Danünarka'yı ahp Norveç'e salcnuılar. Arkasından Benelttks devletlerine yöneldiler. Nereye varsalar delip geçiyorlardı. Haziran basmda Fransız ordusu bozuldu. İngüizler Dunkerque'te başarüı bir boşaltma yaptılar. Fransa yıkı' lırken ttalya savaşa girdi. Derken, üçünctt sınıfa, tkinct Dünya Savaşının iylce kızıştığı bir asamada basladık. Korku ömer Paruk Toprak'm eşl Füruzan Toprak şunları yazmış: «Sayın Mustafa Ekmekçl, 2 ekim 1982 tarihli Cumhuriyet'in «Ankara Notları» sütununun son paragrafı, yüreğimi sızlattı. «Bayraında nıezarhklara da gidilir. ölttler anıhr. Karşıyaka Mezarhgı'nda, Hakan Yurdakuler'în nıezarındaki resmin kırıldığını, Yusuf Aslan'm Yusuf'unun parçalanıp atıldığım gördüm. ölülere de saygı kalmamış, diyc düşündüm» diyorsunuz o bölümde. Değerli varlığım, eşim Faruk Toprak'ı bundan ikt ay önce ziyarete gitmiştlm. O gün gördüklerim karşısmda, tüylerim diken diken oldu. Kabrin başucunda bulunan gri, kîtap biçiml granit taşm ortasındaki resmin gözü oyulmuştu... Hangi kara niyetin dürtüsüyle, kara bir el yapmıştı bunu? trkildim... «Deraek ölülere de el uzatılıyor artık» dedim.» • Aktaracağım olay, geçtiğimiz hafta cumartesi gecesi, îstanbul Ankara treninde geçti. Trenin kompartımanlan tıklım tıklım olduğu gibl, koridorlarda da adım atacak yer yoktu. Koridorlan, Ankara'da yapılacak bir maçı izlemeye gelen gencler doldurmuşlardL Kadmlara aynlmış bir kompartımanda da altı kadm yolcu vardı. Dışardakiler, bu kadınlara yapmadıklanm bırakmadılar. Altı kadın birden, kapıyı itip, içerden zincîrini taktılar. Ama, dışardan yüklenince zincirli kapı bir karış açılıyordu. İşte, dışardan çirkm el işaretleri. bu aralıktan yapıldı. Ağıza alınmayacak sozler söyleniyordu. Kadmlar sabaha dek uyumadılar. Ankara'ya indiklerinde içlerinde sinir bozukluğundan hasta olanlar vardı. Birl. aralıktan uyuyan bir kadınm ayağını tuttu, kadm sinir krizleri geçirdi. Trende tam bir kargaşa, unutulmıış deyimıyle «anarşi» vardı. İlk usa gelecek eleştiriyi biliyorum: Buuu yapanlarda aile terbiyesi yok! Analan. babaları yeterince eğitmemişler; okullarda ahlak dersleri zorunlu olmadi&ı Içia, bunlar oluyor! Yooo! Ailelerin, çocuklarmın böyle davranmalannı îsteyeceklerinı kimse düşünemez. Ahlak dersleri de çoktan beri zorunlu görülüyor. Gençlerin böyle yetişrnelerinde, siyasal eğitün eksikligini de duşünebiliriz. Siyasal egitimin disiplinine alışraamış olanlar, öyle yetişmemiş olanlar, ölülere de dmlere öe saygılı olamazlar. 1924 Anayasası'nda seçmen yaşı on sekizdi. On sekiz yaşmda oy kullanan gençler, siyasal bir sorumluluğa hazırlanmanın büincim kazanıyorlardı. Atatürk Büyıik Soylevinl 192? yılında toplanan Cumhuriyet, Ha!k F'ırkası'nm (Partisi'nin) ikinci büyük konsuesinde verdi. Birinci büyük büyük kongre, Sivas kongresi sayılıyordu. Bu toplantıda bir şey daha yapıldı. Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi (Tüzügü) hazırlandı. benimsendi. Tuzüğun 5. maddesinde «Tiirk dillnln geliştirilmesi»ne de yer verildi. 8. maddede ise, «Onsekiz yaijicı ikmal eden <bitiren)... her Tttrk vatandaşının» Iırkaya üye olarak alınabileceği belırtiliyordu. • 1876 Anayasası'nda bir 113. madde vardı. «Mevaddı şetta» yani «dağmık hıikümler» arasında yer alıyordu. Maddenin son tümcesi, Türkçesiyle dzetle şöyleydi: «... hüküınetin gUrenlitinl sarstıklan, güvenlik yetkililerinin belgeye baglanmış sorustunnası sonacu santananlan, Osmanlı smırları dışına çıkarmak. padişah hazrctlerinin yetkisindedir.» Mithat Paşa, Padisaha Anayase'yı onaylatabilmek icin, ödün vermis; bu maddenin glrraesine razı olmuştu. Sonunda, 113. madde Mithat Paşa'ya uygulandı... .6 en Akademi smavını kazandığım sıralarda Avrupa İkinci Dünya Savaşma doğru sürükleniyordu. Ortalık karıştıkça karışıyordu. Hitler, Avusturya ve Südetler'den sonra Münih anlaşmasını da çiğneyip Çekoslovakya'ya girmişti. Mussolini Arnavutluk'a saldırdı. Arkasından Almanya ile bağlaştı. Hemen ardından Sovyetler'in. îngilizlerle Fransızları atlatıp Alm?nlarla anlaşmış olduklannı öğrendik. Stalin, lîitler'e karşı zaman ve alan kazanmak için böyle yapmış imiş. B Stalin Hitler'e karşı zaman kazanmak icirî*ânlasma yaptı bilgin kişilerin konf eranslarından cok yararlandık. Kendı aramızda tartışıyorduk: ama, Ahnanya'dan lz.'içıp. Atatürk Türkiye'shıde korunaic bulan profesoılerin sosyal. ekonomık ve siyasal bihmlerde uzman oKinlarma sorular yöneltıyor duk. Bunlardan birisine Ikı nokta üzennde ne düşündüğünü sormuştum: 1) Savaşm süresi? '2) Kimin kazanacaijı? Profesor dedi ki: Almanya Birinci Dünyanlara karşı dîrenen Yunanistan'a saldınya geçtiler. İstanbul'un boşaltılması için yanm yamalak önlemler alındı. Savaşın yalan çevremizi sarıyordu. Kimı aileler Anadolu'ya genmeye başladılar. Bir arkadaşım evini toplayıp kansı ile çocuklarını sırtlayıp Anadolu'nun bir iline gitmıştı. Yönetimin gös terdigi kolaylıklar kendisıne pek kolaylık olarak görünmemiş olmalı kl bir süre Hiç unutmam: biz birinci sınıfta tank stajma başlarken Hitler Polonya'ya saldırdı. (1 eylül 19391. Iki gün gecti, îngilizlerle Fransızlar, daha sonra Kanadahlar Almanlara karşı savaş actılar. Çok geçmedi Stalin de davranıp Polonya'nm üstüne yürüdü. Ankara'da cok tan unutulmuş olan Türkiye ile Sovyetler arasmdaki ?or zamanlar dostluğu ansınmış olmalıydı ki. Dışişleri Bakanımız Şükrü Saraçoğiu Moskova'ya koştu. Orada 20 gün kaldı. Dönüşünden iki gün sonra 19 ekim 1939'da İngiliz ve Fransızlar ile Ankara Antlaşması dediğimiz bağlaşmayı yaptığunıza bakılırsa, Moskova'da aradığını bulamamıştı. Stalin Baltık devletlennin üstüne yürüdü: Nisan ISJO'ı bulduğumuzda Almanlar Danimarka'yı ahp Norveç'e saldırdılar. Arkasından Benelüks devletlerine (Belçika, Hollanda, Lüksemburg) yöneldiler. Fransa'ya dalmaları uzun sttrmedi. Nereye vursalar delip geçiyorlardı. Haziran başında Fransız ordusu bozuldu. îngilizler Dunkerque'te başarüı bir boşaltma yaptılar. Fransa yıkılırken, ttalya savaşa girdi. Haziran 1940'm sonuna geliyoruz. Almanlarla ticaret anlaşması yaptık. Sovyetler durmuyorlar Bukovina, Besarabya'ya gir diler.. Eylül ayına doğru Alman. İtalyan, Japon bağlaşması; ekim ortalarında Alman ordulannın Romanya'ya girmesi; ekimin sonlarına doğru da Italya'nın Yunanistan'a saldınsı gözlendi. Nisan 1940, Almanlar 4$J* Danimarka'yı ahp ^ Norveç'e saldırdı ya Savaşında mtistahkenı bir kale idi: 4 yıl dayandı. ikinci Dünya Savaşında müstahkem kale olmaktan çıkıp, müstahkem kıt'a oldu. Bir oran kurup savaşın siircsini kestirebiliriz. En çok 6 yıl içinde Almanya yenilecektir. Bu sözler kafama saplanmıştı. Kuşkusuz Nazilerden kaçan profesörlerin ruhsal eğilimleri Almanya'nın, (daha dogrusu Hitler'in ve faşiznün) yenilgisıne yöneliksürünüp bir sürü masrafa girdikten sonra dönüp dolaşip tstanbul'a geldi. Nisan'ın ortalarında Inaılliz birlikleri Basra'ya çıı<arma yaptılar. Nisan sonuna doğru Almanlar Limnı adasını aldılar. 1941 mayısında Akademi oğretimi bittl. Genelkurmay'a staja gideceğiz, ama ben gidemlyorum. Çünkü blnbaşıhğım yaklaşmış, bölük komutanlığımın üstünden üç yıl geçHİTLER İLE MUSSOLİNt AVRUPA'MN ALTINI ÜSTÜN'E GETİRİYORDU 1940" m eyliil ayına dogru Alman, ttalyan, Japon, bağlaşması, ekim 1910 ortalarında Alman ordnlannm Romanya'ya girmesi, ekimin sonlarına doğru da İtalya'nın Yunanistan'a saldınsı gözlendi. Kısacası Hitler ile Mussolini kafa kafaya vermişler Avrupa' nın altmı üstüne getiriyorlardı. Dünyayı paylaşmak için yola çıkan t'aşistlerin «Duçessi Mussolini ile Nazilerin «Führerai Hitler basarılı olduklarını sandıklan gfinlerde.; Y • Gazi Hz. Ankara'ya hareket ettiler Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Hazretleri dün şehrimizden müfarakat buyurmuglardır. Gazi Hazretleri öğleden sonra saa • on dördü çeyrek geçe Dolmabahçe Sa rayı'ndan Sakarya motoruyla Ertuğrul yatına geçmişler ve Derince'ye muteveccihen hareket etmişlerdir. Reisicuinhur Hazretleri ile birlikte Basvekıl İsmet Paşa, İktisat Vekili Mahmut Celal, Dahiliye Vekili Şükru Kaya ve Cenevre'den avdet eden Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Beylerle, me buslardan Kılıç Ali, Salih Beyler, diğer bazı mebuslanmız ve Katibi Umumi Hikmet Beyler de gitmişlerdir. Meclis Reisi Kazım Paşa Hz. ile, Kumandan Şükru Naili Paşa, Gazi Haz retlerıni Derince'ye kadar teşyi etmişlerdir. Seyrisefain Umum Müdüru Sadullah Bey de yatla gitmiştir. Reisicumhur Hz. Dolmabahçe nhtımından motöre bineceklerl sırada Cumhunyet 23 EKİM 1932 J Almanya'dan kaçan i'profesörün sözleri kafama saplanmıstı mlş. Kıt'a hlzmetine gitmem gerekli. Edremlt'e 205'lncl Dağ Alayı'nın 12'ncl Maklnelitü t'ek Bölük Komutanlığına verildim. Arkadaşlar başkente giderlerken ben de Edremlt'ın yolunu tuttum. Oğlumuzla birlikte Uç kişi olduk Dostlara duyunıruz GÜLSEN DOĞAN İSTAM DOĞAN Yalovu 22.10.1882 tl; ama söylediklerinde gerçek payımn bUyüklüğü sonradan ortaya çıktı. 941 martmda Bulgaristan üçlü pakta girdi. Daha Üçüncü sınıf a, İkinci Dün doğrusu zorla sokuldu. Arya Savaşımn iyice kızıştığı dından Alman Ordusu Bulbir aşamada başladık. garistan'a girdi.. Ayın sonuAkademi Komutanı AH na doğru Sovyetler BirliFuat Erden, Hitler Naziz ği'yle saldırmazhk deklami'nden kaçarak Türkiye'de rasyonu yayınlandı. Bir yan sığınak bulan yabancı pro da da Ankara Antlaşması fesörlerden de yararlanma var. Stalin, önlem önlemdir yollarını buldu. Onlara uz diye düşünmüş olmalı. Yuman olduklan dallarda kon goslavya da Üçlü Pakt'a kaferanslar verdlrlyordu. Bu tıldL Alman ordulan îtal teşyie gelen zevatm bu meyanda îstanbul Valisi Muhittin Beyler Polis Mü duru Fehmi Beyin ellerini sıkarak vedalaşmışlardır. Bundan sonra Reisicumhur Haz retleri motörün güvertesinde ayakta durmuşlar ve bir muddet öylece kalarak teşyie gelenlorin selamet temen ııilerile tazimlerine selamla mukabele buyurmuşlardır. Gazi Hz. ile refakatindeki zevatı Derince'yo göturmekte olan Ertuğrul yatı limanda bulunan gemiler tarafından düdükle selamlanmış ve Kalamış açıklannda beklemekte olan torpidolanmız tarafından da Dernce'ye kadar takip olunmuştur. Reisicumhur Hazretleri hususu tro ne Derince'den rakip olmuşlar ve Ankara'ya müteveccihen hareket etmişlerdir. A YARIN: EDREMİT'TEKÎ ALAYEVÜ NASIL BULDUM? 9 tran halısı girmiyecek Izmir 21 İzmir, Uşak, Isparta hahcıl"n İktisat Vekaletine müracaat la îran halılannm memlekete sokuhna malannı istemişlerdi.