Katalog

SAYFA 3 19 MAYIS'IN 60 YILINDA GENÇLİK SORUNLARI Prof. Dr. Cevat Geray Kırsal kesim ve okul dışı gençlik Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil IRSAL alandakl kalkınma sureclne gençliğln katılması denemelerı «toplumsal kalkınmada gençlık» gırışımıyle yenıden conlanmış bulunuyor. Yakın geçmışımızde kımı gençlık örgütlerlnln fAnadolu'yu fikren kalkındırma», «Gençlığin çalışma seferberliği», cKultur kampanyaları», tGençlik kamplaru gıbı adlar altında gırıştıklerl cabaları onımsıyoruz. Bu ivi niyetlı fakat dızgesiz. yöntemsız, devlet desteğınden yoksun glrlşımler bir saman alevı gıbı gelıp gecıci olmuşlardır. Öte yandan Köy Işlerı Bakaniığının, kuruluşundan ikl yı! sonra. 196667 öğretım yılında «toplum kalkmmasında gençlik projesl» devletce tasarianan bir girışımı olmasına karşın, büyük blr llgısizlıkle karşılanmış, başarısızlıkla sonuclanmıştı K R Belll yüksek öğretım kurumlarının sta|, araştirma, uygulama adı altında eğıtım izlencelerınln blr uzantısı olarak sürdürduklerı eğftsel calışmatar bir yana bırakılırsa. gençlenn köy kalkınması, kırsol alandakı toplum kalkmması konusundakl etklnlıklerı arasında en önemhleri şunlardır: Gönüllü calışma karnpları. Amerıkan barış gönüilülorl, kardeş köycülük, yedeksubay öğretmenlik, Köy İşleri Bakanlığı Toplum Kalkmması Genclik, Gönüllü Calışma Kampları... IRSAL keslm gençllğinln sorunları ve CÖzüm yolları. Konulu teblığıne okuı dışı genclığe yonelık çabaların eksık dağınık ve bu nedenle de etkın olmodığını vurgulayarak gırıyor Prof Cavıt Orhan Tutengıl. Planda bu konuda yer olan değerlendirmeyi oktarıyor: ıGenc'lğin boş zcmanlarını yapıcı, yeter»ek kazondıncı faallyetlerle değerlendirtlmesl Imkanları ve gerekli teşkilâtianmo bugun cok sınırlı. Boş zomon suresi gunde en az bir saat olarak alındığı takdırde 14 . 24 yaş grubu icln bîr ayda yaklaşık, 18 mllyon, yılda 200 mllyon saat yapmaktadır Boş zamanlan değerlendirme faaüyetinin yeterl kadar teşkilâtlanmamış olması bu zamanın yıtlrilmesine neden olmcktadır.» Istatıstıklere göre genc yaş nufus oranının sureklı arttığına 12 24 yaş nüfusun 1965 yılında % 24 1 ıken 78 yılında % 28 2'ye Ciktığına değır.en Tutengıl. bu genc nüfusun % 55'lnm kırsal kesımde yaşadığmı hatırlatarak, yapılmış ceşıtlı araştırmalardan cıkan verllerle kırsal kesımdekı genclığın konumunun özetını şoyle sunmaktadırcKöylerde erkek'er ortolama 20, kızlar 16 yaşında evlenmektedirler. 15 yaşından kücuk evlenmeier ortalama % 25'ı bulurkon, kadınlar için % 40.7'ye cıkmckto eıkekler Içln % 15 oranmda görü'mektedir. Araştırmaya katılanların % 58.7'sl boş zamanlarındo yararlı işler yapılmadığmı belirtmişlerdir. Yopılan yararlı ısler olarak ise; köy dışında calışma % 11.7, tarlada çalışma % 19.6. evle ılgıli işler % 26 3, koy hizmetlerl % İ4.5, zanaat % 1 9, dinı faaiiyet % 0.7, spor çalışmosı % 9 1 başka ısler % 9.5, cevapsız % 6.7 sekünde sayılmıştır. Koylerde sosyal kurulııs oVarak % 87 7' slnde okul, % 13 3 ünde okuma odosı. % 84.1' Inde cami, % 351 inde kahve, % 38.8'inde köy odası sayılmıştır. 16 yaşmdan yukarı okumayazma bilenler % 39.4, kadınlar % 17, erkekler % 61.8' dlr. Okula başlıyanların 1/3'ü beş yıl boyunca okulu terketmekiedırler. 16 yaşından buyuk olanların % 26.9'u erkek % 8.8'ı kodın olmak uzere okulu bltirebilmışler Okul çağmdakiterin yaklaşık 1/3'u okulo devam etmiyor. % 8.3'u llkokul ustunde bir eğitim gorüyor. Yaygın eğitım kapsomındo duşünülebilecek herhangf bir kursa katılanlar % 2.2 kodın, % 8 8'i erfcek Son 5 yıl iclnde % 85 5 köyde hlcblr kurs acılmamış Acılan kursların % 5.9'u gecici koy kodın kursu % 3.6'sı Kuran Kursu, % 27 marangozluk, % 1.8 el sanatları Acılan kurslar lcerlk bakımından köylünün yoşam duzeyini etkileyecek nitelik te değil Haftada blr veya daha «ık gazete okuduklarını söyleyenler % 48.1, dlnlediklerini •oyleyenler % 59.4 Haftada blr ya da daha sık radyo dinleyenier % 58 9, hiç dinlemlyenlor % 35 9, % 50 8 sinemayo hlc gitmemış Öğretmenler kltaplık olsa da okuma alışkanlığınm bulunmodığını bel'rtiyoılar % 24.6 koyde dernek var Oerneklerin dağılımı İse şoyle Caml yaptırmo % 9 1, okul yoptırmo % 1.8, okul aile blrl:ği 0.4 güzellestlrme 4.1, toplum kalkınmosı 0.4, köy derneğl 2.7 diğeıieri 7.7, demegl olmıyan köy % 75 4.» Prof Tutengıl teolığınde bir boşka araştırma sonucuna gore Ikokul cıkışlı koy Insanlarının okuldo aidıkları bılgılerden yararlancmadıklannı. ılkokuı cıkışhlcrın aıle yaşamında hıcbır değış.klık gorulmedığmın 6aptandığ'nı okulsu* köyle, okullu koy arasında hıcbır fark oimadığını vurguluyor. Orta öğretırre gacışte ise yatılı bölge okulları, kız sağl k okullcrı ımam natıp okulları dışında, tanm okullanndc dahı kent cıkıslıiorın coğunİLkta oiduğunu be'ırttıkten sonra ise kırsal kesım genci'5' 'lo ıigıll görüş ve önerilerni şoyle sırolıyorıGe'eneksel gençlik örgutlenmeleri gücunü yitırmekte yeni örgüt blclmlerlne gidllememskted.r. Gencüğin yopıcı gücünü dlnamizmlnl, ödun vermeyen dovronışını ve coşkulu sevglsini halkıno comertce goturmesine olonok hazırlamck ono sorumluluk ve güven vermek, kendını ve cevresını yükseltmesine ''estek olmnk dev!etın görevıdir GencMkten yörorlonmo. ıktidarlarlo değlfrıeyer bir poMtıka ho'ine Jönüsmed.kçe. soğlıklı cozumler buluna.nıyacaktır.ı Kalkınmada gençlik Genel blr değerlendlrme yapnnak gereklrse, gençlenn koy kalkınmasına yönelmelennı amaçlayan lüm coliŞTialor, genclığin tümunü Içermek şöyle dursun cok kuçük bir azınlığın hevesl olmaktan ileri gıdememıştır, bu yuzden duygusal bir dalgalanma gıbi gelıp gecıci blr özentl nılellğındo kalmıştır. Amaçları, ereklerl, llkelerl, yöntemleri. öncelıkleri. belll dlzgell. örgütlü bir çalışma olmaktan uzaktır. Gençlık ve Spor Bakcnlığının 1978 yaz aylannda başlattığt «toplumsal kalkınmada gençlik» pro|esı de gercekte kırsal alana yonelıktır. Gençlerln üretım etkıniıklenne flzıksei guçlerlyle katılmasını amaclayan bu ginşım. örnekllk ve ylnelenebılırlık nıtelığ'ndekl calışmaların kurumsollaşma8ı tasarlanmıştı.. ıToplum kolkınmasmna llışkln konularda yetlştlrllmış olan gencl.ğm ycpabileceğı cahşmalar da üç boiumda toplanabıllr: 1) Eğıtsel oalışmalar: 2) Altyapı calışmalan: 3ı örgutlenme, genc'ere toplumsal kalkınma konusunda geneliıkle şu görevler düşmektedir: Yurdu. koyu koylüyü yurt ve köy sorunlarını tanımak. kavramak, araştırmalar yapmak. bu soruntarı tlgı'.ılere, kamuoyuna duyurmak, bir baskı kumesı oluşlurarak. kamuoyunu uyarmok, sorunlara cözum yoıları göstermek. koyde, calışarak, hızmet vermek. toplum kalkınmasmdo öndorlık yapmck halkın yerel sorunlarını ele almasına, Cözum yolu aramasına gızlı guçlerıni hareketo gecırmesıne, dev.et desteğını sağlamasına; bu alanda halkın eğıtılmesme ve örgutlenmesıne yardımcı olmak, ısgücüyie calışarak toplum kalkmması çalışmaİGnna katkıda bulunmak. Gençlerın bu gcravlert yerine getırmek uzere toplum kalkmması yöne'lmıne yöneltı'mesl, bu omacla eğıtılmesı, koye gıderek calışması gerekmektedır. Unıversıteter ve yüksek öğrenim kurumlorı. genclerı top!um kaikınmasında rol almağa, köyü tanıyıp sevmeğe özendırmeh bu nedenle okul yonetıcı en öğretım uve erıvle öğroncı temsılcılerının ortaklaşa yurüteceklerl çalışmalar ıcın karma kurullar qelıştırmeııdır Bu omacla koyde Sta| ve araştırma yapmavı cğrenımm ayrılmaz blr parçası durumuna sokrrolıdır Merunların bel ı SLrelerle köylerdo calışma zorluğuvla yukümlendır.imesı, yedeksubay oğretmenlığe benzer uygulamaların golıştlrılmesi olanaklorı ele aiınmal.dır Anayasanm 41 maddesi, yurt ıh'ıvoclarırm 70' ıt k 'dı$ alanlarda «Vatandaşlık ödevl nitaliği o'an beden ve ya do fiklr çc'ısırc'arıntn bıcımı ve kosullarının demokratik ilkelere uygun olarGk duıenleneceğini» öngörrnekte oldıığu unutuimamalıdır. Bu tur caiışrnalarm olumiu yönlerl yodsınamaz Fakat koy sorunLnun cetın cok yönlu, kormaşık bir sorun olduğu unutulmamaUclır. Bunların cözumü Içln cok daha köklü önlemler alınması zorunludur. Gençlerin çalışmaları, bu köklü önlemlerın yerını almak ıddıasına kapılmamalıdtr. Aksini duşünmek oyalayıcı, bir yaklaşım olur. öte yandan, gencler köye gıderken. köyu kalkındırma tddıosı vonındo, tKöyd«n n« ogrmeMllrim? Köyü ve köylüyu nasıl daha iyi tanıyablllrim?» endışesıyle gıtmelıdırler Koyü tanımak, köyu sevmek, bunun gerektirdığı özverıyı goze alıp ödenmedıkce kuru sozden ileri gidemez. Kaçmılması gereken bir başko tutum da, gençlerin toplumsal kaıkınmaya katılması girlşimlyle anarşık olayların önleneceğı yolundd kamu oyunda vanlış ızlenımler yarotılmasıdır Gençlerın iclnde bulunduğu ideoiojik eylemlerl blr yana bırakıp bu tür gırışımlere katılmasını beklemek yanıltıcıdır. Genclerın. sıyasaı eylemlerını, bu proielerin dışında tutmaya özen gostermelerınde de ayrı bir yarar vardır. Gecekondu gençliğî: Geçiş halinde bir kıışak... Doç. Dr. Birsen Gökçe OC Dr. Birsen Gökce'nin ıGecekondu Gençllğirtin Sorunları ve Coıum ycllan» başlıklı oıldırısı kendısıitn 1971 y.lında A,ıkora'nın gecekondu semtlerınde 1420 yaş grupian arasındaki gencler uzerınde yuruttüğu anket calışmalarına dayanmaktadır. D releyen koşuücırın olumlu ya do olumsu? ohısu ölcüsunde kent yaşontısının geraklerıyle uyum ya da çatışma halinde olacaktır.» Yapısı Kentleşme sürec'nde. gerekondularda yoşa yan gençler n gerek sosya1, garokse akonomık bakımdan gecıs halinde bır ku^ağın üyesı olduklanm kaydeden Doc Dr. Bırson Gokce. gecekondu genc lerır.ın "csıso1 iur^munu s5/le sıralnmnktadırfBaba otorües: ve aıle denetimi cocuklorın ku Cuk yoşta ekonomık atılımlaıa giımesıyle kırsa bolgedeki öncrıinl kaybetmektedir. Geneilikle tlcari amacla yapılmış yeril fllm resim'i romon ve resimü der^üer gençlerin bek lentılerini etkı'emekte, gercekleşmîyen bu beklentıler ise, kişi! k qel!ç'nı'.?ıin: olunısuı yönde etkilemektedir. *?enc!er, boş zoman kavramıno yabancı olup, boş zamar.lcrını o'umiu blr şekılde değsrlepdirem"fektedir!er. Gencterd' kitap okuma arzusu yaygın olmak la bir'ıkte bu al^kfni'ğı sağ'ayacak olanakla, yoktur ya da yetesizriir, Doç Dr Gökçe, söz konusu calısmasmdan elde ettiğı bıllmsel verMere dayanarak cGecekondı Gencliği»nın sorunlarını tanımlcmokta ve cözum yollorı onermektedır Doc Dr. Birsen Gökce gecekondu genclığınir sorunlarının kökenıne eğılmekte ve şu tanımlamayı getırmektedır «Geneilikle, köyden kente goc eden herkesln. çeşltli sorunlorta kcrsılasması doğaldır. Ancak, cevreye uyum sorunu klşilık gehşimi devam eden genc nufusta doha farklı bı'cimda ortaya çıkmoktadır Gencler, Içinde bulunduğu cağm özellikleri gereği, çevresindcn ko'aylıkla ve suratIe etkilenmektedir. Böylece genc, kendisini çev îiç işçinin eğitimi, çıraklık ve kalfalık a Ş başmda eğitim, çıraklık, katfalık. semfl• ka! egüim konusunda, Şukran Ketencı «g«nc ışçi» soriır.Lna kısa bir goz atışın. bırcok alanda olduğundan dana kcranltk bir tabloyu karşımıza C kardığ nı sovluyor. Genc ışcnın korunması eğıtlml gerekslnmesl r ile. devlet n 'şverenın tşçı ö gutunun verdıkleri arcsnda gshşmıs ulkeiene gelışmemış ülkeler aras:nda ce ışkı olduöunu daha cok korunması gereken gel'Ememış ulkelerde ve ülkenrzde, genç ışcın.n i'orıjnrr.ası değti koruimomosı orneklerının sergıiend qm be ırten Ketenci genc ışçılerln yoşanı koşulıarını o^etlerken, şu goruşlere yer verıyor «Gerc işîi tümu ile sömörüye, corpık ekonomik sisîern ıcic'e doğanın acımasız yasalarına terk edl!fws Ne devlst ne sendikalar cocuk yaşta ça:>srna!< zorur.do kaian gençlerin işverenler tarcfındcn ? ımuru'mesin! enaelleme konusundo sonuc alıcı calısmalar yapmışlar Genc Işçlnln eöitmi bi'e eğıtım adı altında işclnln daha döşuk ucce''e cal's'Ti'nosı sömürülmeslne arac olmuş Ger.r iscinsr oze! olarok korunmo ve eğitürr.esi gsreîmın, devîet, sendikalar larafından diısur.ı ıı.tsın'n bir vans.ması da bilim adamlarının bucuıe kadar bu soruno hıc eğilmemelerl ve bu alanda hıcbır cıddı arastırmanm yapılmamış o î r r " 'O kon'tlcnrr'Vor ıru'* Vosaloro sozde genç işciyı koruma amacı iie serplştırılmiş, bir çoğu genc ışçıyı korumaKtnn cok somurmeye yarayan made'er dışsnda, yapılmış olumlu cabalara rastlanmıvor. Çclısma Bckailığınm blr saptamasıno göre, 2 2 nılvon cocuk cırok adı allındo sıgortasız her tur ,cibal guverceden uzak olarak calışmaktadır. Ankora Sanvı Ccısısı ve Siteler'de calısan cıraklar uzerınde ycpılon bir araştırmada yuzde 925 inın 1114 yaş grubu icinde olduğunu, yuzde 52'si Şükran Ketenci nln 14 yıldır aynı Işte calıştıklannı, yüzde 62.5'1nin işverenle hıcbır yazılı bağıtı olmadığmı ortaya koymaktodır. Yüzde 82.5'l eylemli olarak calışan bu genc ıscılerin yüzde 32.5'i sigortasızdır Çıraklık sözleşmesi ile calışan yüzde 37.51 ise sigortadan ycrarlonamcmaktadır. Yuzde 67 5'i 8 saatten fazla calışmasına karşın fazla calışma ücretl de almomaktadırlar v u zde SV& nic yıll* izin kullanmamakta, 12 haftalık izln kullanan yütde 30'un yuzde 17.5'inın dahi ızinde iken ucretl kesilmektedir. Ankara'nın merkezinda, denetlmln «n yogun olduğu Işyerlerinde, iş yasoları, isçl sağlığı ile ilgıli pek cok maddeye aykırı colışma koşullan pervasızca surdürulurken, denetimden uzak kalan alanlarda genc işd nasıl çalışıyor? Kapalı Çarşınm tuvaletl bile olmıvan han odalarında en oz 13 saat tezgâh başında calışan cocuk dokuma Işçlsı, göz boyu han odalarında benzolle zehırlenmek uzere kapotılmış ayokkabı tşcist, freze, matkap maklnasının başındo cırak otarak calıştınlan onbinlerce cocuğun somürüsunü yonsıton hlcblr somut arostırma yok. Hicbir sosya) guvencesl, eğitim olanağı duşünemeden en ağır koşullarda tarım uretimine katılan cocuk işcüerle ılglli gözlemler, genc işci somurüsunun, bireylere, topluma maliyetini. ıs kazalannı. meslek hastolıklarını a a örneklerle sergiliyor.ı Genc Işcılerde Iş kazası ve meslek nastalığının yetışkınlere oranio çok yüksek olduğunu, genç ışçınm çoğunlukla ış kazası ya da meslek hastalığından sonra sigorta ettirildlğini anlatan Ketenci, ışcılerın eğıtımını yasal guvence altına alma amacı ile çıkarılan çıraklık yasosının da, eğıtme paravanası altında genc ışçıleri ucuza calıştırma olanağını tanıdığını vurguluyor Hukukculann incelemelerı ve uygulamadan çıkan sonuc>ar «şığında, eğıtım paravanasında ışcının somurulmemesı ıcin, cıraklık yasası kapsamındakı ışcılerın, ış yasalan ile sağlanan haklardan da vararlanmalan gerektığine değınıyor. Ketenci, yürürlükteki yasalarda genc 'sc en korumak uzere konulmuş, ancak çoğu kıtaplar arasında kalan ilgıli yasa hükumlerının bır dokumunden, bu konudaki Uluslararası Çalışma Örgutu ILO'nun genç ışçıleri koruyan kararlarından. Turkıye'nın onayladığı kararlardan söz ettıkten, ışc) eğıtımı, meslekı eğıtım konusunda bugune kadar yapılmış calışmaların bır dokumünü sunuyor. Varılan sonuç ise şu cümlelerle ozetlenıyor: «Açılan tüm okullar ve kurslardan, Işbaşında eğitimden yararlanabilenlerln sayısı, gerçek çalışanlarla karsılaştırıldığında gulunc denecek kadar CB kalmaktadır. Yapılmış hicbir ciddi araştırma olmamasına karşın, eğitimden yararlanabllenlerin, tüm calışanlcrın yüzde 1020'slne ulaşamadıgı. ustelik bir çoğunun eğitim dahi sayıtamıyaeağt vurgulanmaktadır. Ulkemizde eğitim devlet memuru yetlştlrme gereksinmesır.den doğmus, meslek ve sanat eğltlmine değer verilmemistlr. Var olan okullar ve kurs lar nltelikli Isci yetistirme Icin cok yetersizdir. Sanat okuiları ile kücuk sanatlar arasında bir bağ yoktur. Sanat okulları mezunlarından resmi dairelerde memu lara rostlanrrottodır. C'raklarda meslek eğitimi tamamen pratik ve ilkel olarak yürutulmektedır Ustolar bilgıll değil, denettıyecek yok. Verlmll uretim, İleri teknık, iyi ustabasılar, verimli işci ile olasıdır. Turk ışçislnin eğitilmemesi, duşük uretim kapasitesi. ekonomlk geliştneyi olumsuz yönde etkilemektedir..» Gecekcndu bolgslerlnde öğrencl lazlalığı vt okul sayısının yete'lt olmoyışı nedeniyle Iklli hat ta uc'ü oğretim yapılması. öğretmenterin ders dışı oğrencler'e ayn ayrı ''.gllsnmeleri gilelerin de gereğ' g'bı cocukiarıyla ıllşki kuramomaları gençlerin boş zamanlarır.ın yarortı blr b'cimdf değsrlendırilmasi sorununu gündsrre aetirmek dir.» Öneriler Doc Dr Gökce, saptadığı gecekondu gen; lığının bu yapısaı özcl'ıkler'ndsn kalkarak bı ozel r I k'ere bağlı olnrak o "san so unnrı cozmek oma cıyla bazı önerı'er gotırmektedır Doo Dr 8'rseı Gokce nıtı uc grup lıal.nde sundbğu önerüecn ılk • mesleki yönlendirme» başlığını taşımaktadır Buna göre «Planlı bir mes'skî yBneltme po litikasının gerpğı o'cırck meslek okullarının acılmo sı ve mes!ek kurslorının gecekondu bo'gei^rindt insan gucu plcjnlamosı cercevesirde yoğun'ostırıl ması gençlerin uretıme ve doicyısıyla ulke kal kınmcsına kaMmaiarını soğiayarok, gencler aro sında başta işsızlik olmak uzere ceşitli toplumso sorunlara çözüm qetirehı)ecektir.» Doc Dr Gokce onsrılerının Ikincl grubunt (Okul d:şı boş zoman değerlendirme faaliyetleriı altında toplamaktcdır Gokce. gençlerı sokakların başı tos etkılf>rmr*=n kurîarrnak okuı dışı zamanlarının bu arada ozs lıkle yaz oylarının planl faaiıyeilerle geçınlebi'mele^ını bag amaK ıcın Milli Eğıtım Bakaniığmın a'ocağı bır kararlo yaz aylarında bos buluncjn oku! hırolormaa resıtlı co cuk kulüplerı kurmanın ceşıtlı ış ve ğlence kol ları orgutıemenn geteğınt. deg'nme^tedır. Önerilerınin üçuncu ve son bölümünde «top lum merkezlerı» onerısı getıren Doc Dr B rsen Gokce toplum merkezlerının Genc'ık ve Spor Bakanlığındo uvgulamos* yapılan Gençlık Kullür Merkezlerınden farklı bu yapıya sahıp olması gerektıgını vurqu cmakta ve onerdığı toplum mer kezler.mn oncelıkle gecekondu bölgeierınde kurulmasıno dıkkatı cekerek bu merkezierın boş zamanlan oeğerlendırma, kışısel sorunlorı cozme ve toplumun ortak sorunlorı uzerıne /onelen faalı yetlerı orgutlerr,e ışlevini yuklenebılecek nıtelıkı olmasın belırtrnektedır.