Katalog

CUMHÜRIVEÎ 4 HAZIRiN 1977 rE Seçim.. Seçım.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. CHP, ülke ölçeğinde büyük üstünîüğünü ortaya koymuştur Tann 20 rmlvonu askın Turk vaunddsı, aekrası tarıhımızjı en kntık seçurunde ov kul nak uzere sandık başma gıdecektır. Kııkbeş yon nufuslu, koklu ve sovlu DIT toplumun laoldugj yuce, varlığa ulaşmasınaa onemlı bır metre taşı varınki seçımın sonuçlarıyla aıkılcuacaktır. Cumhurıjet 5 nazıran 1977 genel seç,mlerı ıvaptıgı ozel hazırıiKİarın ururlerıru Kirıi guı e m suredır yavınladıgı ozel seçim sajfaiannda nıs bdlunu!,or Bu savfalarda, seç:m oncesınıller o.çegmde ajrınüh cuarak japılan ıncele erle uikemn seçım ha^ası okuyuculara akfarıl bulunnak'adır. Cografı \e sosyoekorom.k id ıklar vonunden 67 üımız gruplaştırılmış ve ıl1 ı.gılı gozlemler bu guruplaştırmarun sıstemaıçjide sunnlmuştu Her bolge ıçtn ajnca sıja davramş uzmanlan farafmaan hazırlanan ve e harı'aları uzerınde ozetlenmış bılgılene ces enen toplu degerler.oırme.er ve seçım tanmııı sunulmuştu Toplu degerıendırme yapıl'îKen seçın1 kaır yasm^n havası, halkın ılgısı, seçım oncesı coıının onemlı ıç ve dış olayıan gıbı uısurları gozonunde tutulmuştur. )D£N 1977'YE: 1950 gerel seçımleri o ramanki değer yargılagore halkın partısı savılan Demokrat 1*011131 lara getırmıştı Bu partıruı ve devatnı olan un halkla bır ılgısı olmadığı anlasılmcava ka geçen jırmı jedı yıllık donemde Turk ye «sat > tarlarla ıaare eaılaı. 1977 bır gerçek naİKin parnsını ıktıdara gee sonucunu vereoılecek ım 9 Bu soruva verıt janıtjı uzun, a>rıntılı ıncelemelerden, nıaıtıksel analızlerdeı. sonra «evet» olduguru iek rahatlatıcı bır duruta yaratıjor. AncaK bu ta «tanhın akışı» denen olayın \orumu\la aa abılırdı fyekil 1 dekı graükte yırmı yeaı vıosjopolınk gelışmesı ozet olarak verılmıstır. 19501960 dönemınde bır sağ sol avrımından ie CHP DP avnmıvla belırlenen gelışme sı l%0 1965 arasınoa bır kesıklıge ve curagan ula^mıştır. Ovsa 1^57 de CHP de toparlanma e duşuş başlamıs bulunuyordu 1%I Anavann yarattıgı bazı olanakJarU ulkede serbest şma ortamı açılır ve bır sosvaüst paıtı fılız ken ve dıkkaner geregınden fr?la bu gelışmeçevnlmışken sağda guçlu bır dış desregın ımıyla buvuk bır toparlanma goralmuştuı. deıien baglama ve ıçerden fetıh orgutunun 1 bursıyerı olarak Bırleşık Amenka'va kursa enlmış kabıhveth bır muhendıs ven: \men ılığın şampıyonu olarak parasuie Turkıve hunvetı Ba^bakanlığına ındınlmısür 9b5 AP hareketı, 1 = 0 DP hareketıne ordiıld 0> Jaha bılmçlı bır s«? hare^etMr Dış destcKİerı guçludur. Ulııslararası gınfthgı vaıdv Bu.vuTurk ekonomısıne getırdıgı jerlı davandkıan ır i.snafından, kojlusunden, masonuna kaaar çok çevrevle ıçıçedır Daha ahtapotsaldır ı kutlevıdır Kısaca daha oturaklı bır sagd.r. m bu sağ oluşumu ıçmde 19iO'je oranla bıraz sol ama vıne de burokrat sol gorunuş gosteCHP çok kotu durumdadır TlP'ın alaığı luk oy, dıkkatlen CHP'nın bu sallanışından a yonlere çevırmıştır. Kımse «CHP ne oluyor» •ıuyla dertlenmernıştır .ekıldeki grafığı 1965den jari CKPrTIP olaortanm solundakı toplam guçlenn rmnımudan geçtığı doremden sonra dıkkatle ızleye19651969 dönemınde gıttıkçe demokratiK sol ıe gelen CHP Kendı bogrunden bır CGP'nın IUŞ olduğu gozonunde tutulursa gorelı ılerle;ostenıuşur. TIP m kiasık olarak her kuçuk uıst parude gozlenen heyecana ve b j hejean gelen abartmaıı bekıeyışlere karşın yıne ! kaybzna uğradıgı gorulmU4.tur 9651969 dönemınde AP dekı ımş anlamlıdır. iarda olan oy kajbeder» genel kurahnın otetarüıuı ajuşı ve uvanışm AP'vı ogutmesmm ıılmazlıgının ılk belırtılen bu ınışte gızlıdır. luradan 1373 e gelıvoruz 12 î.Iart olajinm ous>tu sertlıgı ve ekonomık açınazlan 1960 sonia, gorulen kıtlesel uvanışı \e sılkınışı hızlan ış gıbıdır. CHPnın >enı bır ruh ıçuıde mne Mçı, umut telkın eden jenı bır lıdere saluboı ve tanhın akı^ı ıçınde sagın erımesı ıçın DI tehrUlerını oluştur»n ıç tepışmelerın su yuzuıkması 1973'un kanş k panoramasını jaratr Yırmı uç yıldır ük kez sagaa olmajan bır bınncı partı olmuştur Scnra kısa bır sure e ıktıdar ortagı olmustıır 975 kısmı henato seçımlerı tarıhm a&ışının tlelenn uvar.ışmın bır dıger aalamlı sonucuîrmıstır. CHP nm bu seçırtıue 27 ılde uUştıgı ,4'luk oy oranı asiında Turtaye o'çegmde ,9 gıbı bır oj oranma tekabul edıyoıdu AP 1 41,4'luk oy oranı ıse Turkıye onalamasm1 40 a gelıyordu. (Çunkü her ıkı partı ıçınde u 27 ıl kendı ulke ortalamalannm uzerınde 'tlı olduklan ıUerdı) )751977 donemı ıse hatasıyla sevabıjla, acesınkes hatası sevabırıdan çok fazla olmak tanhın mau olmuştur. Mıhnetçı Cephe aoiın faılı meçhul cınavetler, ışleımjen uıııverr, tamtakır bır hazıne, laçkalaşmış devlet >la sagın lehıne ışlemış olması mumkun de. 197o Kismı senato yenıleme seçımınae APlmış oldugu ov oranını yenıden Kazanması soz 5U degıldır Buna karşılııt CHP'nm jukselen gratıgınden gerıje donuş olasJıgı da jottıır. ın akışı ıçınde grafıksel değışiıiı, aşagıda se=onucu tahmıruenne varılırken goz onunde ıcak bır husustur HP nm ulke olçegındekı ılerlemesını kırsal ıler genden ve yavaş adımiarla ızlemıştır. 1 11731975 dönemınde ızleme adımında hızj gorülmuştur. ^ekıl 2'deld grafıkte ust nde koy ovlarının 1969 dan bu vana gehfmesı nıştır. Orta kesımde nuîusu 2000 ne 100 000 yerleşme merkezlerındekı gelışmesı gorul =dır Eii alt sırada ıse, nufusu 100 0001 aşan •dekı ojlann gelışmesı venlmek»dır Ust 'e afıkler, toplam ulke nufusunun °» 77 sını van stadır. Buradaıu gelışmeler öncelıkle fıkır dır. )7î1075 dönemınde gerek nufu<tu 100 000 1 a;entlerde gerekse kovlerae CHP n'n ge ışme Ja, bır aıtış gorujmujtur CHPn.n ojian Oy 12 MART OLAYININ OLAĞANÜSTÜ LIĞI VE EKONOMIK AÇMA2LAR! 5EL UYANI51 VE SILKINIJI SERT KITLE 60 HIZLANDIR MI5 GIBIDIR. CHP'NIN YENI BIR RUH IÇINOE IVME KAZANIJI EDEN YENI BIR LIDERE UMlif ÎEIKIN SİHIP OLMASI VE SAGIN ERIMESI IÇIN DIGER BELRTI LERIN SU YUZLNE ÇIKMASi 1973'UN KARI5IK PANORAMASINI URAÎMI5IIR. 40 30 • CH°NıN OY ORANININ ALÎ SINIPININ °o 45'LERDE OIACAGI GIBI YUKSELEBILECEGl ANLASJLMAKTADIR AP NIN 170 LAYLARINDA BIR MILLEÎVEKIU D0 ÇIKAR MASI BEKLENEBILIR. MSP'NIN 4 0 MILLETVEKIUNIN OLACAKIIR USIUNE ÇIKMASİ SÜRPRıZ CGP TAMAMEN VE DP İSE MHP' 10 BUYÜK OLÇÛDE GOÇMJ.JIERDIR NIN GRUP KURABILMESI SÜRPRIZ SAYILMALIOIR. •950 54 57 I95O'DEN' BU YANA OY DALGALANMALARI kendı ülke ortalamasm'n henuz çok altındadır ama gorulen bu artış hızı anlamlıdır 19751977 doneTiınde de avnı aıtış hın stırcr^e, CHP kırsal kesım'erden buvn^ oy alabıleeeknr Kasaba ve kuçuk kentlerde ı^e CHPnın hem ov ort^laması dusutv hem de 05 artış hızı duşuktjf AncdK bu verleşme'erın ulke oıçeğındekı oy oruiamasına etkısı azdır. G'af kler ıncelerırken Ş J noktava dıkkat çevrılmeiıdır APnın kırlaıdakı ,'csaplaînası dal a çok PP ıle olmu>tur MfcP ıle ae?ıl Çurtu M^P sanıldıgından daha fazla bır keıır J<?rti'id!r O\sa DP tam bsr kov part"ı olarak ortaja çjknıış \P yı bolmu!> ve kır?ınliK'ar gıdenlmt e venıden 1975 ae AP ve buvuk koy ojlarıvla c"esteK olmu^tjr Buna gore tarıhsel gelışme ıçmde AP, kıraal kesmde kpı di ortala'nasınm U7emde bır ; ınc de hfhın gozukipPKtedır \ma kaımıo' J aastırmdlaıı DU gı.can de a?o]c.ıg m orts; a .ojmaktadjr rı ? n r Ba son.ıçlara gore CHP ulke olçeğmae ileıleıre go^ıermeıitedıı Bu ılerlemeı ın kaynajilan biı; \la ^uiıiujdıı KAMUOYU AR^STÎRMALAR! C yiıiı uır.et ın R nae gerçclle'.rırdı*ı kamuoyu iraştırmalannın sonuçlan ayrı sutunlarda venl 1 C H P ı e J973 ' e 147ode o.» verrm olan seç n c n l e r m saaakatı ' C H P a e n dıger p a u n e r e J » M kaıarsulıga dogru s,aaece seçmenlerının «o 5,5'u • 1950 DEN BU YANA ŞASMAYAN BIR 7ı ÇIM SONUCU GOSTERGESI MITING MEYDANLARININ YOG'JNLÜGU HAVASIDIR CO^USU. KIILELERIN KONU>MACIY^ SEÇİM ^ HASSASIYETLE AMA 50 40 30. 20. 10 O. 50. 40. 30. 20. 10. o Nufusu 2 0 0 0 ın &ı»mda Kırsal Yer ejnaierdem Geıjrrg ILcîljlM KURABILME YEÎENEGI. S0NUÇIARIN1N SAYISAL ANALIZI r j M K l ' N OLMAYAN MA2 BIR GOSTERGESI OLMUJÎUR. Nufusu 2 0 0 0 1 0 0 0 0 3 Arosıncio Ko'an YeriçşıelerdeKi G«(ıjme • KIRSAL ME, RAR KESIMLER YAVA5 OEGtŞTIRME, KALMA YAVAJ ANCAK KVIN DEGIS.II UYAKMA, YAVAŞ. KA RINCE DE UZUNCA BIR SÖRE YENİ KARAR ÇIZGISINDE HIPTIR OZEUIKLERINE SA PARTILERIN KIRSAL KESIMDEN ALDIKLARI OYLARDA DA BU GENEL KARAKIER ÇIZGISI KENDINI GOSIERIR BU SECIMDE CHP KIRSAL KESIMLERDEN BUYUK OY ALABILECEKTIR. 5040. 30. 20. 10. Nufusu OOOOO I A$or» Ktntlerdalc Geıljmt • ÇOK SAYIDA TEMSILCI ÇIKARAN BLY'JK KENÎLERDE KUÇUK PARJIIER OE EN BUYbK PARII DE AŞAGI YUKARI KENDI OY ORAHI OLÇL'SUNDE ÎEMSILCI ÇlKARABiLMEKTEDIR. YITIK OY AZ OLMAKTADIR. BU OtGUDAN KUCUK PARTILER KADAR. ISTANBUL, ANKARA, IZMIR, ADANA'NIN BUYUK PARÎISI OLAN CHP DE YARARLA NACAKTIR. 0 1969 ŞEKIL.2 1973 *. 1973 Yıllar NÜFUSA GÖRE ÇE5İTLİ YERLEŞME MERKEZLERİNOEKİ OY DAĞILIMININ OEĞİŞİMİ Halen îstanbul Beledije Mecls üyesi olan Yaşar Estl 1973 seçımlerınde mılletvekıllıgı ıçın adajlığııu kovmuş ve çalımava başlamıştı Ilçe ılçe aolaşıyor oy toplamağa çahşıyordu On seçımden b.r gun once Estı, Beşıktaş ılçesıne gıtmek üzere II Merkezınden çıkacağı sırada, tlçe Başkanı ıle karşıtasmış. «Ben de sızın ılçeye gelıyordum» demış. Ilçe Başkanı, Estı'ye büvuk moral venruş «Bizım ilçede nıje zaman kaybedeceksın. B zden .. Oy garanb» şetınde konuşmuş Garantıyl alan Esti Beşık+aş'a gı''nemış ve alacağı bu oylan da toplayarak lıstenın 10 sırasmda yer Bİacagını saptamış. Ama gelın gorun kl evdeki hesap çarşıya uymamış ve Estı, lısteye gıremedığı gıbı Bes.^taş'tan da hıç oy alamamış. B J gıın sonra ıl merkezjıde Beşıktaş Ilçe Başkanı ıle karşılaşmış Esti vo aralarında şu konusma geçmış: Hanl bana . 07 garantl idi. Vay namussuzlar vermedıler ırL? Bır tek oy büe çıkmadı. Demek çıkmadi Sen b İe vermemışsla Demek ben de v u!... ilçede niye zaman kaybedeceksinî,, "Sizden fazla oy alacağım, biraz a/ıp olmuyor mu? Yıl 1965. CHP Istanbjl orgutunde mılletvekıl' adar aaavıan on seçıme haz:r anıyor Bu seçımde de oldugu gıoı seçı ece^ mıllet\e/îüının uç katı kadar adav adavı bırb'ilerıv e varısa g rmış durumdi Adavların en ateşlılermder. b'rı ae K'myager Suat Ulugav. Gunduz gece demeren 1 çe ılçe koy koy dolaşıyor, tum delegelerle gorusuvor BUVUK de ılgı topluyor. Delegelerm hemen hemen hepsinın «Ovnmuz serındır» demesme hem se'iiıvor ve hem de uzuluvoı B T hesap yaDivor nutlak usten n ılk sıralarmds adı ver alacak B J durtımu rcendı pıu'evazı'ığıne ^ığdıramıvor ve hemen 11 Başkanı İ hamı Sancar'^n yanma gırlyor. Ara^rında su konu<=ma geçıvor Sayın Baskan çalısmaıanmız sayet guzel gidıyor. I7rcduğıımuzd3ı ÇOK ılgı tcplu,oruz. Bu r.gı b:ze kaç mılletvekıllıgı aaha kazandlrır. Taiunınen ıkl. Vaa . Ama ben<m tatıld'ğırr bır nokta var Tüm delegeler bana ovlarını verece<ler Bu takdırde sizden de daha fazla oy alacağım Bu bıraz ayıp olmayacalc mı? Nıpe olsun Hakkın degıl ml? Hakkım ama s'zden ön seçım van'lıvor ve Ulugay liste başı degıl, sonuncı bıle o'amıvor . Ujffia cgiıimındedır ) 2) AP tabanınaan CHPve aoğru onemli kasmalar (hem kovıeıde hem kentlerde 1973de AP seçmenın ' 0 12 sıne ; akın oır kesımı CHP ye kaymaktadır ) 3) D.ger partılerden CHP ye dogru onemü ka.vmaiar, (CGP'den, DP aen, MbPden ve TBPaen CHPve dogru aık^ate deger kaynıalar mevc ıtnır Bu Kavmaların toplamı oazı bolgelerde AP tajanından gelen ka\ra«.l<irı geçebılecektır ) 4) Ilk kez o\ kıulanacak olan seçmenıerın «« bOı o an.ncıa CHPjı rercın edışlerı. Ote vandan dıger partıltr arasında DP, CGP ve MSPden APve AP ve MSPden MHPve kayn.aları djrıntuı oıarak ıncelenmıştır Ancak bu plusverışler, CHP'nm ılerleme çızgısı yanır.aa lkınctl kalmdtttadır i950 aen oa jana şa^mıvan bır seçım sonucu gostergesı ınıtıng mevaanlarınm havasıdır. Kıtlele ın vogunlugu, coşkusu, konuşmacıyla ıleüşım n.u ıbılnıe voteregı »eçım sonuçlaımın sayisal hassa<=ıve*le ar.a'ızı mumkun olmayan ama şaşmaz bır gostergesı olmus'ur. 1977 ^eçım kampanjası bu anlamda CHP nın ulke olçegındekı bujuk ustunlugunü ortaya koymuştjr \P .ıderı Demırel sadece Bursa, Kütahjd Balıkesır, Samsun gıbı geleneksel kaleıerinde parlak toplantılar yapabılmıştır. Buna karşılık Ecevıt'm mıtınglerımn hemen hepsı bolgesel tarıhı oıav nıtehgı taşımıştır Katılma ve coşku yonunden her ılde sıvasal toplantı rekorlan kınlmışttr, DHONT YONTEMININ 0ZEILIKLER1: Daha once «seçım sıstemlen» başhkh yazı dirısınde açıklandıgı gıbı ıktıdara gelmeğe hazırlanan bır paronın en cıddı rakıp ve engellennden bırı d Hont yontemıdır. Çıft sayıda mıUetvekılı çıkaran ıllerle tek sa^ıda temsılcı çıkaran lUerde larklı mekanızma gosteren bu yontem çu anda CHP nm basarısına etkı edebüecek onemli bir unsur mtel'gı taşımaktadır Yontem, ışleme uiçırm gereğınce, ıkıncı kuvveth partının kuvvetlenıp geldıgı ıllerde birıncı partmın alevhme ıkmcı kuvvetlı partının lehıne çalısmaktadır Boviece Bursa, Bolu, Kutahya, Nıfcde, Manısa, Van, Cankın, Isparta, Denızlı, Aydın, Kaysen gıbı yorelerde CHP'nm lehıne çahşacaktır. Ancak CHP'nm zaten bınncı parti olup daha da guçlendığı ve ozellıkle çıft savıda mılletvetalı çıkaran yorelerde CHPnın temsılcı savısı artışını zorîa^tıran bır yonu vardır. Ornek olarak Amasva, Edırne. Artvın, Uş£k Er?mcan, Çanakkale, Içel, Adıjaman, Malatya gıbı yorelerde CHP buyuk olçude guçlendıgı halde d'Hont mekanızmasmm sınırlaıım psmakta guçluk çekebılır Bu ıllerde C*TPh «eçmene buvuk ve tarıhı bır gorev dusmek 1 ted r Bi Ama^va'n n bır Edırne'nın uçer CHP lı r> nılletvekılı getırn esı d'Hont'un engellemesıne karşın CHPlı seTne^m dısıphn ve gorev anlayışıyla mumktm olabı'e^ektıÇok sayıda temsılcı çıkaran buyuk kentlerde kuçuk partıler de en buvuk partı de asa£ı yukan kendı oy oranı olçüsunde temsılcı cıkarabılmektedır Yîtık oy az olmaktadır Bu olgudan kuçuk partıler kadar, Îstanbul, Ankara Izmır Adana'nın buyuk partısı olan CHP de yararlanacaktır. Ancak buyuk ıllerde ve bunlann kent merkezlennde gorulen seçıme katılma oranının dusukluğu olumsuz bır etker.dır. CHP nm Ankara'da 16 verıne 17 Is tanbul'da 26 yenre " " Iztijr de R ' e ı n p 11 teT.^ıl • cı çıkarması, kenttekı CHP'lı secmemn ı^rar ve dısıphnle sanaık başına gumesıı e baalıdır. GENtl Sayisal analıze ujgun olaı olm?»aT bL'ar gostergeler dıkkatle ıncelendıgınde a^agıaaıa jorurrlara vanlmaktadır CHP tek başma ıktıdara gelmektedır Ta nhsel gelışım grafıklermın mcelenmesı, 1973 genel ve 1975 kısroı seiato seçımlerının avrntılı etudu ve 1977 bahan ı?]enım'erıvle k?nıuovu aıasnrmala rnın bulgulaıı bır arada vorumla ıaıgında CHP n;n tek başma ıktıdar olrrd oUsAıgı çok vukse: gozukmektedır Bu partının o\ oranm'r alt smır* nın •] 45,0 lerde olaagı ve bıı\uk olas lts a aara da jukselebıleceüi an'aMİn»aktadıı AP, 1973 e orarl ı bııaz tooarlanni";, ama 1975 kısmı senaro ^fÇ'mleıme o^anla buvuk o'çud" genlemıs olarak gırdıgı oır seçımden 17ü do ajıa rında bır mılletvekıh çıkarmavı be^l,'ebılır. MSP, nem ranhın akışı ıçmde hem re XaK şıbendı Nurcu çetışmesının kemnnesıvle 1973 seçımlenne oranU gen.emış ve 197 ı k'smı seı.a'n seçımlenndekı statusunıi, ancak muhafdza edece^ bır konııma varmıştır Çıkaracagı mılıetiekılı sa vısınm 40 ı asması surpnz olacaktK CGP tamamen ve DP ıse buvuk o'çüdp şr»ç muşlerdır. CGP Kaysen'deı. pres 'ih bır ada'ım Meclıse ancak sokabılır. DP'mn ı^e îstanbul, Ankara, Konyanın dışmda fazla b»r be<vlevışı kalms mıştır. Bazı basın organlarında u'ennd? çot <rı rültü kopartılan MHPnjn gnrup ktırabılpceıc s?nda rrılletvekılım çıkarması buyuk surpnz savılmalıdır.