Katalog

AUI (UMHURİYEI 1 OCAK 1977 DÜNYADA 1976 YILI NASIL GEÇTI 'Komünizme karşı Avrupa'yı korumak,, isteyen Suudi Arabistan OPEC'in bölünmesine yolaçtı 1976 yılının en önemll olaylarından birl rte, kısa adı OPEC olan Petrol thraç Eden Ülkel • örgütü'nde baş gösteren böltlnmeydi. Petrol yatlarına yenlden yapılacak zammın oranı kor. sunda Suudi Arabistan ve Birleşik Arap EmlrliV leri ile diğer üye Ulkeler arasında beliren görü ayrılıklan. kuruldugu 1960 yılından bu yar ' 18 yılhk süre lçinde OPEC'te ilk kez bir Y ye yolaçıyordu. Gelişmiş sanayl ülkeleriı rol fiyatlarıyla istedikleri K'bl oynamalan mek ve üretloi ülkelerin bu zengin kayn. dan en iyi biçimde yaralanmalarını saı aıuacıyla kurulmuş olan OPEC, 1 9 7 H yılım yana degisik tarihlerde petrol fiyatlarına t yüzde 550 oranında zam yapnuştı. OPEC'h gune kadar gösterdigi bütünlük vo kararlılık, . tılı ülkeleri ve özellikle ABD'yi büyük ölçüde lv zursuzluga gotürüyordu. OPEC'm ckoııutnik alandaki gücünün giderek sıyasal bir güce dönüşebilecejfinden encUşe eden ABD ve diger Batılı Ulkeleritı bu öryüt içinde ikilik yaratma çabasına girdikleri haberleri yaygınlık kazanıyordu. Şeyh Yamaııi Sııııdi Arabislan Petrnl Rakanının pptrolc yiizde 5 oranında zaın nncrisi Petrol thraç ICden Ülkcler (irgiitü (OPEC)'in tarihlnde ilk hcr hh'lünmeslne yol açtı. Yanıanl, riııtı Avrııpa tilkplrrinde İktidara Komiinlst Partllcrin katılmasına kargı öniemler arıyor... Batılı Ulkelerln bu amacına uygtın blçtmde davranan ülke, OPKC lçinde cn çok pelrnl Urp.ten Suudi Arabistan ile büyük ölçUde onun etkisi altında bulunan Birleşik Arap Emirlikleri oldu. 15 Aralıkta Katar'm başkenti Doha'da başlayan OPEC Petrol Bakanları toplantısına katılan Suudi Arabistan Petrol Bakanı Ahnıet Zeki Yamanî, Ulke8İnin fiyatlara yüzde 5'ten fazla zam yapılmasını kabul etmeyeceğini açıkladı. Yamanî'ye göre yüzde 5'i aşacak bir zam, Batı Avrupa ulkelerinin siyasal düzenlerinin sarsılmasma ve komünizmin burada yayılmasına yol nçabilecekti. Yamani'nin yüzde 5'te ısrar etmosine karşıhk Iran yüzde 15, Nijerya yüzde 40, diger Ulkeler de yüzde 25 orarunda zam isliyorlardı S^onunda tarallar yüzdo 10 üzerlne görü? birliginp vırdılar. Ancak .Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emriliklerl, alınan karara karşı çıkıp, kendi petrollerinln flyatlarına yüzde 5 zam karan aldılar. Bu karar, OPEC Uyesi diSer ulkelerln sert tepkislnn yol nçtı. Ru UlkclPr, Yamani'yi OPEC'İ brtlmpy» çalışmakla suçladılar. Hatta Iran basını bile Yamani'yi «emperyalizmin uşagı» olarak nlteİPdi. BATI AVRUPA SOL'UNDA SOSYAL • DEMOKRATttaiyan Koınuıılst rartisl Uderl Doğıı Brrlin toplantısındn görüıjierini savunclu. ypni LAR ÇEJiTLi BAJARISIZUKLARA UYGAR VE OR ÎAK BiR ÇiZGi SAPÎAYAMA2KEN; İÎALYAN KOMÜNiST PARTiSiNiN ÖNÖERLiK ETTiGi EUROKOMLNİZM. DİYE ADLANDIRILAN YENi ÇiZGi GENiJ TARİIJMALARA YOl AÇTI. 1976 Avrupa sosyaldemokrasisi için başarısız geçti Geçtiğimlz yıl Avrupa sol'unda ilginç gellşmeler yer alciı. İktidara oynayan batılı komünist partiler ortak bir tutuın konusunda aralarında anlaşıp «EurokomUniznı» diye adlandınlan batıya özgü komünizmi şekillendirirken sosyalist partiler arasındaki bolünme dalıa da derinleştl. Bn bölünmr ]H7fi şııbııtında Dımlmarka'nın Elsinor kentindfi yapılan sosyalist enternasyonal toplantısıncla açıkca ortaya çıktı. Elsinor'ria giineyli snsyalist pnrtilr.r knmüni.st pnrtilprle işbirlifiine Ridilmesini savunurkftn Batı Almanya Başbakanı Ilelmut Schmidt'in sözcülüRünü yaptıgı kıızeylı sosyalist ya dn sosyal demokratlsr höyln bir işhirliglne kesinlikle karşı rıktılr>r 'l'oplanlıda Fntnsız sosyalist part.isi lidpri Frpnçois Mitterand lle Helmııf Sc.hmidt arasında geçen tatsız tartışmalar batılı sosyalist partiler arasındakl flkir aynlıgının daha bir silre devam edecegini ortaya koyuyoıdu. Italyan ve fransız komünist partilerinin önderllk ettlklerl ve «Euro • komünizm» diye ndlandırılnn yenl tutuma göre batılı komünlstler Marksizm Leninizm'ln temel ilkelerinden olan proleterya diktatörlUğü kavramını terkediyor, çogulcu demokrasiyi kabul ediyor, lfade fikir ve basın özgürlüklerine herhangi bir icısıtliuna getirmiyeceklerinl belirtiyorlardı. Komünist partiler ayrıca batı suvunma ittifakma karşı çıkmayacaklarını belirtiyordular. Batılı komünistlerin yeni tutumu haziran ayındii Dogu Berlin'de toplanan Avrupa Komünist Partileri konferansında onaylandl. Kon feransta söz alan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Leonld Brejnev, sosyalizmln her ülkenin kendine özgü kosullarına göre gelişebilpcpğirü kabul ettiğini belirtti. Böytece 1 f)76 yılı Batı Avrupa'yn ÖZRÜ yeni bir akımın Euro • komünizmin belirgin çizgilerle ortaya çıkmasına tanık oldu. Geçtijimiz yıl Batı Avrupaya ilişkin diger ilginç bir eelişim de sosyal demokrat partllerln seçimlerde peşpeşe yenllgiye uğramaları oldu. Niteldm Isveç seçimlerinde Olof Palme'nin sosyal demokrat partisi 44 yıldır elinde tuttugu iktidan muhafazakârlara kaptırırken Batı Almanya'da Helmut Schmidt'in sosyal demokratları tutucu partiler karşısında önemli oy kaybına uğradı. Finlandlya'daki yöresel seçimlerde de sosyalist parti yenilgiden kurtulamadı. Italyadaki seçimlerde ise Hıristiyan demokrat parti komUnistlere oy kaptırmasına rağmen iktidarda kalmayı başardı. Lübnan'daki iç savaş Ortadoğu dengesini tutucu yönde değiştirdi • YILIN İLK AYLARINDA LÜBNAN iÇ SAVA^I iLERiCi GüÇLER VE filiSIiN KURÎULUS ÖRGLTÜ LEHiNE GELiSTi. İLERiCi GÜÇLERiN ZAFERıN EJIGiNE GELDiKLERİ BıR ANDA SURiYE MÜDAHALE ETTi. SURiYE MISIR ANLAŞMASINI İSRAiL BARI5 Y0LUNDA CESAREÎ VERiCı BiR GELiJME. OLARAK NiTELEDi. • 1376 yıh, Ortadogıı'da gerek Araplararası ve gp.re.kso ulııslararası güçler dengesinin büyük ölçüde değiştiği bir yıl oldu. Cieııelliklc s.ağcı ve tutucu güçlerin lehıne olarak nıeydana gelen bu degışiklige yolaçan en büyük etken ise, niç kuşkusuz Lubnaıı iç savaşıydı. 13 nisan 1975 tarfhindc, snftr.ı Falanjıst Paru'ye bag!ı mılitanların Filistinll sivilleri taşıyan bir yolcu olobüsüne saldırarak 'l'i kişiyı nldürmeleriyle pallak VPITII IÇ sav.'ış, 1978 yılının ckim ayına kadar çeşitlı dalgalanmalar gös tererck sürdii. SOL'UN İspanya'da parlamenter demokrasiye geçiş yönünde önemli adımlar atıldı 1976 yılı boyuntm ıki hükümetln Is bajına KPİrtıgı Ispanya yogun gelişmplere saluıo nldu. tki kez sıııırlı siyas ai ilâıı ?dildı, iç savaştan sonraki en yoğun işçi gösteriler) Rerçekle.ştl, 1 îlVfi yılı boyıuıca grevlerin biri so;ıa ererken dıgerl pat.lak verdı. 1976 yılının son gfinlcrinde yapılan halk oylanıası ise 40 yıldır lspınya'da Rtkin olüiı fRşızmin sona erip ülkcdp parlamenter demokrasiye KP.çılmesine yol açtı. 15 «ralık l!)Vfi larihindc yapılan halk oylamasında siodık basına giden seçmenlerin yüzde 97'st parlamcnter dcmokratlk slstenıin Iphinde oy ktıllandılfır. Onaylanan reform tasansı aşağıdaki maddckrl kapsıyordu: BUtUn gellsmeler, LUbnan iç savasıyla başlayıp Suriye müdahalesiyle devam cdprck Hiyad ve Kahire zirveleriylo, arkasından da Kahire anlıısmasıyla sonuçlanun olaylunn Filistinlileri ve FKÖ' yü çemberc almayı uıımçlayaıı zinrirln birer hnlkaiinı oluşturduğunu göstermektedlr. Amaç ı.se, Ortadoğu ve Filistin sorununda Amerikancı çözüın yolunu kabul ettirmek, FKÖ'yü buna boyun egecek çizgiye getirmektir. Ve hesapta olmaynn birtakım gelişmeler olmazsa, bu planın 1976'da basarıya ulastığı söylenebilir. • 1977 mart ayındt İspanya'da • t ı yıldır ilk kez serbost, doğnıdan ve gizli oyla yapılarnk genel scçimlerle Kongre'nin 3 . V ) VP Spnatonun 2 1 1 7 üyesi saptanacaktır. • Nisbi temsll sısirmı uygulanacak. • Siyasi faaliyetleıine izin verilen tüm partılpın kıtlo haberleşme araçlarunda eşit zaman ayrılacak • Yasal olan sıyısi partilere hUkümetç» yardım edllecek. • Ulusal hareket tavsiye edilecektlr, Yılın İlk aylarında iç savaşın gidişi LUbnan solunun ve muttefiki Kilıstin Direıune Hareketi'mn leluneydl. Sagcı güçler Rerilcmrye ve önemli movîilcrıni yitirnıeye başlamışlardı. LUbnan ordusunun da iç savaşın kosullan sonııcunda bölüıımesi VB Ütteftmen Alınıet Hatip koınutasınd.'i <Lüb nan Arap Ordusu» adlı yeni bir askcri gücün oluşmasıyltı, Kilistınlilerdeıı ve Lübnıın solundan kurulu İlericı Cephe'nin etkinllgi daha da arttı. DENÛE BOZULUYOR Nv. var kl, durunıım bu yörıdfi gollşnırsi, Ortadogu'daki ve Ortadogu dışındaki tutucu «üçleri tedirgin etmeye başladı. LUbnan'da eşitlik esasına dayalı bir rejimin kurulınasııu ve tsrail'e karşı daha ctkili bir mücadele biçiminin uygulanmasını öngören tlcrici Cephe'nin duruına ogenıpn olması bölgedeki diğer ülke halklannı da etkileyecekti. 1374 yılmda Birleşmiş Milletler'e kabul edildlkten sonra önemli bir slyasal güç olduğunu kanıtlayan Filistin Kurtuluş örgUtü, Ilerıci Cephenin Lülîiıan'da duruma egemerı olmasıyla etkinlijini daha da artıracaktı. Oysa Amerika ve Israil'den ÜrdUn'e, Mısır ve Suriye'den Sııudî Arabistan'a kadar, bölgede etkili olan tüm tutucu güçler, FKÖ'nün böylesine güçlenmesini degil, tesllmiyetçi bir tavır takınmasını ve larail'le uzlaşmadan yana olan Arap Ulkelerinin safında yer alm ''u! Istsmekteydiler. LÜbnan sağcılarınm ellyle sahneye konulan iç savaşın öngördügü amaçlardan birl de, FKÖ'nün yıpratılması ve güctlnUn azaltılmasım sağlamaktı. Ancak savaş bu amaca uygun bir gellşmo göstermeyince, duruma başka bir gücün müdahale etmest gerekiyordu. FUİKİin Direnme Haıckcti önemli güçlüklerle kargı KlHoss hllktlmntl pftrlampntodan olaftantlstil yctkiler alırken, Suriye birlikleri de, müdahalelerine karşı yayın yapaıı LUbnan gazetelerini peş peşe kapatmaya başladılar. •TARİHİ BİR OLAY» 21 nralık günü Kahlre'de Esat'la Sedat arasınria imzalanan Suriye Mısır birlik anlaşması ise zincirin bir başka halkasını oluşturuyordu. Ürdün'de yayınlanan ElŞa*b gazetesinin «tarihl bir olay. olarak nitelcdigi, Israil radyo.vunun, «barıs yolunda cesaret vericl bir gelişme» olarak deger lendirdigi hu anlaşmanın Arap tut.unu cephesinl güçlendlrdiği, gözlemcilerce belirtildi. Nitekim aradan bir hafta geçmeden, Beyrut'ta yayınlanan ElUsbu ElArabî gazetesi, Esat ve Sedat'ın, toplanması düşünUlen Cenovre Konferansına FKÖ'nün ayrı bir hcyetlp, değil, «Ortak Arap Heyetl» lçinde katılmasını kararlaştırdıklarmı bildirdi. An laşmadan bir gtln sonra Sedat'ın Kral Halld'e, Esat'ın da Kral HUseyln'a teleforüa bilgi vermelerl de KahireRiyadAmman Şam çemberinln bu anla^mayla tamamlandıguu göstermoktejdl. SURİYE MÜDAHALESİ Surlye'nin LUbnan'a yaptıgı atkeri müdahalenin, LUbnan solu lle Filistlnlilerin sağcı güçlere karşı kesin zafer elde etme yoluna girdikleri btr tarihe rastlamasını bu açıdan değerlendirmek yan hj olmayacaktır. Nitekim, Suriyu müdntıalesıyle yenilgiden kurtulan ve kısa zamanda toparlanmaya başlayan sagcı güçler, Suriyelilerin koruyucu kanatlan alünda Filistinlilere saldırmaktan çekinmediler, Tel Zaatar Mülteci Kampınuı 54 gUnluJc direnlşten sonra dUşüşü, LUbnan iç savaşının en trajık olaylarından birl oldu. Binlerce kadın ve çocugun öldürüldüğU Tel Zaatar, bu nedenle. çogu gözlemc.iler tarafından, 11. DUnya Savaşı sıra»ındakl Stalingrad'a benzetildi. Mayısın ilk haftasında desteklcdigi Kllas Sarlcis'i Cumlıurbaşkanı seçtiren Surlye, Haziran aym da «resmen» açıkladıgı asker! ınüdahalesiyle, Lübnan'da duruınu değiştirmeyi basarırken, bir yandan da Ürdün'deki Kral HUseyin rejimlylc sıkı bir isbirligi içine girmisti. Önceleri, LUbnan'a yapılacak bir müdahaleye seyircl kalamayacagını oil diren Israil ise, Suriye mUdahalesini sessizco karfiladı. Amerika'nın da tavrı farkh olmadı. Bütün bu verilcr Suriye'nin Israil ve Amerika'nın onayım aldıktan sonra LUbnan'a müdnhale ettiği yolunriaki görüşü dogrular nitelikteyrii. RODEZYA'DAKİ IRKÇI BEYAZ AZINLIK YÖNETİMİNİN SİYAH Ç0GUNLUK YÖNETiMiNE GEÇi^i iÇiN DüZENÜNEN CENEVRE KONFERANSI BAJARISIZLIKLA SONUÇLANDI. 1976; Afrika'da kurtuluş mücadelelerlnin yogunlaştıgı bir yıl oldu. Angola'da Agostinho Neto'nun hderllgindekl MPLA orgütü hutı yaıılısı FNI..A ve ÜNÎTA'ya karşı zafer kazanıp Ulkede sosyalızmi kurarken, (iüney Afrika'da ve Rodezya'da baştaki ırkçı boyaz azınlık rejimlerlns karşı zenci halktan selen topkl zanıan zaman kanlı boyutlaıa ıılastı. GUney Afrika'da yazın başmda Soveto kontiııde zencl okul öğrcncilerhıin nkullarda «Afrikaan» Usunının ogretiliTiesinp karşı riuzenlcdiklerl gösteriler, gUvenlik kuvvetlerinin çocuklar üzerino atcş açması lle kanlı bir ayaklanmaya dönüştü. yönetimin basa geçraesinden çekinen ABD Oışisleri Bakanı Kısslnger'in (rlrişimlerıne yol tf;ıı. KIS5IN&ER1N PIÂNI | TEPKİIER Mısır VP, Sııudî Arabistan gibl diger tutucu ülkelerin Suriye müdahalesine karşı çıkmalannm ve El • Alıranı Razctesinco bunun Arap davasına vo Filistin halkına ihanet. oldugıı belirtilmesi \s'\ gösternıelik bir eleştirl olarak nitelendi. Nitekim ekim aymda toplanan Riyad Zirvesinde tüm buzlar çözuldU ve müdahaleci Suriye birllklerınin, kurulmasına karar vcrılen •Arap Barış Gucü. adı altında Liibnan'da kalmaları kabul edildi. Arka.sından toplanan Kahire Zirvesinde Riyad Zirvesinın bu kararı onaylandı ve Suriye müdahalcsi briyleco bir çpşlt •meşnıluk. kazandı. Aralık başlarmda LUbnan'da kurulan Sellra Itodczju ve (iuıiRy Afrikada gellşen mücadele ırkçı jönctimlcri sarstı.. An^ola savaşından sonra Afrıka'da halk kurtu'uş savaşları yoğunluk kazandı IRK AYRIMI Irk ayrımı (Apartheld) politikasına karşı glrişilen baş kaldırma cylemlerl kısa sürede Cape Town ve Johanjıesburg gibi büyük kentler çevrelerindeki zencl bölgelerine de yayıldı. Karışıklıklardan ırkçı re,1ünin gUvenllk kuvvetlerinin siyah halk tlzprlne her fırsatta ateş açma.sı yüzlerce zenclnin ölümüne yolaçtı. Crüney Afrika'dakl ırkçı rejimin uyguladlgı bu kanlı sindinrıe politikası dünyanın her yanındu kınanırken diger bir ırkçı refımın ıktidarda bulunduğu Rodezya'da ise Rerilla «"ylpmlerı büyük ölçüde yogunla$tı. Gllnpy Afrlka gibl dcnize açık olmayan ve dört taratı siyah ülkelevle çevrill Rodezya'da beyaz azınlık rrjirnlnin çok gtlç durumda kalmasi, ülkedekl olaylann kanlı bir sekilde son bulmasından ve radikal Ltr Kisslnger, Afrıka HıtasındR yaptıj}ı bir dizl temas sonund» ortaya bir barış plânı attı. KissinRer planı Rodezya'da ıktldann lkl yıl sonra siyah çogunh"*a devri amacıyla ilk 'asamnda bir geçici hUkUmetin kui'iılıntmnı ongörUyordu. Ancak Rodezya'nın jelereğini gorüsmek için toplannn C'encvrp Konfpransınrla dnha başlarda bUyüî anlaşmazhk çıktı. Konferansa katılan siyııtı mtlliyetçi lıderler Joshua Ekomo, Robert Mııgabe ve Abel, Wuzorewa geçici hükUmette lçlşlerl ve Savunma Bakanlıklarının bejazlann denetimi altında kalmasmı kssinliklp kabul odemeyeceklerini bılirttiler. Konferansa ortak oephe halinde katılan ZAPU örgitü lideri Nkomo ilo ZANU örgütU 1den Mugabe ayrıca iktldarın sijalnlara devri İçin öngörülen iki ^ülık süreyi de çok ıının bulduklannı belirttiler. GERİUA EYLEMLERI J'artışmalar sürerktn birbirine öteden bori rakip olan siyıh mtlliyetçi lıderler arasındaki Hnlasmazhklar da tekrar su yüzüno çKinca, koıoferfıns tam bir çıkmaza ssplandı ve 1977 Ocak ııyma ertelenli. Hu aıada ülkcdeki gerilla faaliyetleri giderek yoğunluk kazandı. Rodezya llfi Güney Afrika'dakl kurtuluş mücadeleUrinin 1977 yılında da dUnya basının^t önemli yer tutacafiı Suvlenebtlir. ,...,4