Katalog

DÖRT CÜMHURİYET 31 ARAUK 1976 / \ BafrÜN Lİ5TEMİ2DE {Ityftı GftENiH BtN W N CİNAJ/ETİ X &UZEEEL. SAM YELt Yâzan: Mehmet SELÂHATTiN 5 Alışkanlığı olmadığı halde meyhanelere devama basladı Idris. Her gece körkütük sarhoş oluncaya kadar içiyordu. Ciğerime bir alev düştü, diyordu yanındakilere. Yahu, bia de lnsan degil miyiz? Fınncı olduksa... Bazen saatlarca arka pencerenin önünde duruyor, fcmn bahçeye çıkmasını bekllyor, çok kere fınndaki ekmekleri unutup yaktığı oluyordu. Kız bahçeye bir türlü çıkmıyordu. Reyhan'in kendisine yar olmayacağını anlaınıştı, anlamasına ya, gel de bunu cayır cayır yanan gönlüne anlat sen. III Bir gun, kapüannı kara bıyıklı. heybetll, çatık kaşü, sert yüzlU bir köylü çaldı. Kapıyı açan Fatma Hanıma: Ana, dedi. Nuriye evde mi? Evde yavrum bir şey mi istiyorsun. Çağır hele gelsin buraya bir. Nuriye içerden konuşulanlan duymuş fcardesl Zülıonun sesini hemen tanımıştı. Gelip kapının arkasında durdu. Fatma bir müddet bekledi. îkisinden de ses seda çıkmadıgını görünce yalnız kalmak istediklerini anladı, çeküdi oradan. Zülfo: Kahpenin doğurduğu orospu, köye daha dönmeyecek mlsin? Utanmıyor musun bnrada kalmaya? Kocamı bekliyonım. Korkak bir sesle konuşuyordu Nuriye. Hangı kocanı? Şu seni terkedip giden adamı mı? Onun sizi bir daha aramayacağını bilmiyor musun? Utanmıyor musun Pahri Beye yüfc olmaya? Blzim tnlze böyle şey yakışır mı? afle IŞÇİ SAĞLIĞI SORUNU Gazetelerde gün a ş ı n grizu patlamasında ölen, goçük altında kalan, elini, kolunu makineye kaptıran, inşaatta duserek ölen isçilere ilişkin görüntüler ve haberler yayınlanmaktadır. îşçilerin yoğun bir şekilde oturdukları bölgelerde meslek hastahklannın ortaya çıkardığı sorunlar dile getirihnektedir. S S K hastanelertnde sürekli ya da geçici isgörmez raporu almak için işçiler uzun kuyruklar oluşturmakta dırlar. Fabrika duvarlanna «Bunlaı işkazalan değil, i ş cinayetleridir» sözleri yazılmaktadır. Tüm bunlara karsın duzenin geregi sorunun temel nedenlenne h&lâ lnilmemektedir. G«rçekler tüm çıplaklığıyla gözler önüne serilmemektedir. Varlıklı ailelerin oturduğu bolgelerdeki bir sağhk sorunu nedeniyle ortahğı birbirine katanlar, trafik kazalannı e n güncel konu haline getirenler, uçak kazalannda hassas olanlar, her yıl yüzlerce işçinin öhnesıne, sakat kalmasına, geçici ya da sürekli işgörmez duruma gelmesine yol açan işkazalan ve meslek hastahklan konusunda sağırhğı ve eylemsizliğl yeğlemektedirler. Egemenlerin sözcüleri de işçi sağhğı va iş güvenligi sorununu maskelemek ve unutturmak için akıl almaz yollara başvurmaktadırlar. Okuyan ve izleyen kişiler de sık sık duyduklan haberleri kanıksa yarak, «Kaderleri böyleymış, ne yapalım» deyip geçmektedirler. Tüm engellemelere rağmen işpi jaglıgı ve iş gü,venjiği sorunu,, Artık Türkiye'de plncel J>ix sorlın ohnuVtur. Tüfldyl'dt ' e e t ^ çekleri yansıtmayan SSK istatıstiklerine göre s o n b e ş yıl içinde 850581 iskazası ve meslek hastalıgı olayı görülmüş, bu olaylarda 4.731 işçi ölmüş, 13.493 işçi sürek li işgöremez duruma gelmiştir. (Bakınız Tablo 1, 2, 3.) îzmir Tabipler Odasınca yayınlanan bir rapora göre, Türkiye'de her altı işçiden biri meslek hastalığına yakalanmaktadır. Yaptığımız hesaplara göre, Ereğli'de çıkanlan her ton kömürde 0,1 gram işçi kanı vardır. Oysa gerçek rakamlar yukanda verilenlerin çok üzerindedir. Bugün Türkiye'de işkazalan ve m e s lek hastauklan kamuoyundan gizlenmektedir. îşçilerin yarattığı artı • değerle oluşturulan ama hastanelerinde işçüerin dayak dahil en ağır baskılarla karşı karşıya kaldıklan Sosyal Sigortalar Kurumunda b ü e işçi sağhğı ve iş güverüigine ilişkin sorunlar hasır altı edümektedir. SSK lstatistikleri ancak bazı lşkazalanna ve belU başlı hastahklara yer vermektedir. Yeni ortaya çıkanlan hastahklar, kanser ve mafsal hastahklan, sagırUk, görme bozukluklan gibi önemsenmeyen meslek hastalıklan istatistlklerde yer almaktadır. Ya sigortasız isçilere aıt bılgiler? Kabaca tüm çahsanlann ancak •/i 10*unun S S K kapsamma ahndığı TUrkiye'de sigortasız işçüere ilişkin, özeUikle orman ve tan m iscilerine ilişkin işkazalan ve meslek hastalıklanmn sözü bile edilmemektedir. i ş ç i sağhğı ve iş güvenh'ği sorununun en az yuz yüdır ele ahndığı gehşmiş bir sanayi Ulkesl olan îngiltere' de bile istatistikler t ü m kazalan n ve belU başlı hastahkların Faruk PEKiN Türkiye'de her altı işçiden biri meslek hastalığına yakalanıyor. Ereğli'de çıkanlan her ton kömürde 0,1 gram işçi kanı var. Dünyada günde ortalama 16 bin iş kazası oluyor TABLO 1 İskazası Meslek hastalıgı TOPLAM IJ KAZAIARI VI MESLEK HASTAURURIHIN YIUARA GÖRE DA6IUİI 1971 148.822 327 1972 160.585 215 1973 176.993 208 1974 180 J75 150 1975 182 601 305 182 906 149.149 160 800 177.201 180 525 Beş Yıllık Genel Toplam: 850.581 iskazası ve meslek hastalıgı (Kaynak: SSK 1975 Istatistik Yıllığı, s. 50 64.) TABLO 2 ölürn nedeni İskazası Meslek hastalıgı TOPLAM OLÜM OIİYIARININ OIUM NEDENLERtNE GORE DAGIUJI 1971 583 175 1972 683 125 1973 822 189 1974 983 134 19*5 855 183 758 807 1.011 1.111 Beş Yılda Toplam ö l ü Sayısı: 4731 (Kaynak: S S K 1975 Istatistik Tılhfi,s. 68) 1.038 TABLO 3 Maluliyet nedeni tşkazası Meslek hastalıgı TOPLAM DAiMi İŞ6ÖREMIZIİK OUYURIKIN MALÛLİYET HEDEHLERİNE GORE DAGlUJJ 1971 2.574 277 1972 2.359 222 1973 2.372 163 1974 2.643 119 Çalışma Bakanlığının Cumhuri yet'in 50. yılı nedeniyle yayınladlgl 50 Yılda Çalışma Hayatımız adlı kltabın 173. sayfasmda bır c'iml" şöyle başlamaktadır: «Çalısmü havatının kaçınümaz rıskleri arasında bulunan işkazalan ve meslek hastalıklan...» Aynı kitabın 175. sayfasında ise ışkazalannda «beşeri faktörun» yanı Îşçilerin kabahatının "• 80 ora/ nında oldugu belirtilmektedır. îşçl saglığı ve i ş güvenligi konusunda işçıler ile işverenler ara sında bazılannın iddia ettığı gıbı bır «Doğal çıkarbirliği» yoktur, bir çahşma vardır. Mevcut yasa ve yönetmehkler bu çatışmayı önlemeye yeterli değildir. Yasa ve yönetmeliklerin işçi sağhğı ve iş güvenh'ği alanında ışverenlere yüklediği her görev işletmelerın masraflanmn bıraz daha artması, kârların biraz daha azalması demektir. SENDİKAURIN 1975 2.560 204 IIGISİZLİ6İ 2.764 2.762 2.851 2.581 2.535 Beş Yılhk Genel Toplam: 13.493 Daimi îşgöremezlik Olayı (Kaynak: S S K 1975 tstatistik Tülıği, s. 66) Senl şurada ayaklanmın altına ahr, kıtır kıtır keserdim ama, dua et Pahri Beye. O adamın evinde böyle şey olsun lstemem. Haydi bohçanı hazırla. Benle geleceksin. Zülfo, namlı eşkiyalardandı. Konuşurken gözleri öyl« korkunç bir hal alıyordu ki dediğini yapamayacağına inanmaıc olanafcsızdı. Nuriye, çıt çıkarmadan gldlp bohçasını hazırl**ı.s KtJm*» «yla sanlıp öpüştüler. Ağladılar. Görenler, onlan ijblH|iıJe*Jn % den ayrüan ikl kız kardeş sanırdı. Sonra, Zülfo'nun peşine düşüp. uzaklasıp gltti evden. Bir daha gelemeyceği kesinlikle belliydi. Fahri, habere önce çok üzuldU. Nuriye'ye ahşmısU. Bir ara gibi sevmişti onu. Ama, bir gün nasü olsa kendilerinl bırakacağını da biliyordu. Bu tuhaf ilişki, kıyamete kadar sUremezdi. Yine de aynlık dokunmuştu ona. tnsan alıstığı bir kedideo aynlırken bile üzülüyordu. Kaldı ki yülan beraber geçmiş, tatlı acı günleri beraber yaşamışlardı. Dir allahaısmarladık bile cUyememişlerdi birbtrlerine. Gözyaşlannı anasmdan gizlemek için gitti, karanhk odaya çeklldi. Zaman geçıp de aynlıgın acısı hafifleyince, bu gidişe sevlnir olmuştu Anasıyla basbasa kalmışlardı artık. Şimdi klmin kıanı istese verirlerdi ona. Her şeye rağmen. Reyhanla evlenecektl. Günlerce bunu düşünmüş, kesın kararını vermiştı. îdris'ın genç kızı daha önce istemiş olması da artık o kadar haysiyet kıncı gelmiyordu ona. Bir kızı yüz kişi ister, birine nasip olurdu. Allah yazmışsa, Beyhan onun karısı olacaktı. Bunu bir gün anasına açtı: Niye olmasın, dedi yaşh kadın. Senden iyisloe mi verecekler? Aslan gıbisin. On iki lira aylığın var. Kim olsa sana i"*'ni venr evlâdım. Orası öyle ama, Beyhan ne düşünüyor bu konuda? İster mi bakahm benı? tster. Oldu say bu işi. Bu pazar gider, isterim onu sana. Fahri, eğüip anasmın elini öptü. Sağ olasin ana. dedi. Hıç vakit kaybetme. Ne olacaksa bir an evvel olsun. Fahri, Reynan'ın kendısini reddetmeyeceğini biliyordu bilmesıne lâkın, yme de bıraz korkuyordu. îdris'ın durumuna düşmeyi ıstemıyordu. K12 gonlü bu. Ne yüz yuze gelmişler, na de tek kelıme konuşmuşlardı o ana kadar. Yalnız, kızın bahçede dolaşırken sık sık başını kendı balkonlanna çevinşı, fcales arkasında gelıp gıdişinı gözetleyışi, hatta bir keresinde ona hafıfçe guluşu icızın gonlünün onda olduğunu kanıtlıyordu. Erkektı o, bır ttarimın bakışlarındaki, davranışlanndaki anlanu hissetme yeteneğı vardı. Reyhan'dan hoşlandığı kadar kızın da ondan hazzettığı bir gerçekti. Gerçek olmasına gerçektı ya. yıne de Fahri, kesın «evet» cevabını almcaya kadar endişesıni nıııbafaza edecekti. Bu da çok sünnezdi herhalde. Pazara, anası Reyhaıı'ı ıstemeye gıdecektı. Fatma Hanım, o pazar gıdip Reyhan'ı isteyemedl. öyla umulmadık bır olay çıkmıstı kı karşılarına, mahalleh gibi, onlar da şaşkına donmuş, ellerı, ayaklan tutmaz olmuştu. Bır gece yurısı kapı, gum güm. vuruldu. Ana üğul uyandılar bu sese. Kız ağnyordu: Kapıyı Fahri açmıştı. Karşısında. gecelıği lçtnde Ür ör titreyen Reyhan'ı gorunce, hayretten dona kaimıştı. Babam çok hasta, diye yalvarır glbı konuştu. ölüyor gallba. Bir doktor yetıştırın ne olur. îahrı bır muddet ne edeceğıni bilemeden durdu. Bereset versın, anası araya gırerek şaşkınüğını dağıtmıştı. Fahri oğlum, koş gıyın, Numan Deyı çağır. Gıyınıp kapıdan fırladığında. ne Reyhan'ı ne de anasını görememıştı Sejtı Efendınin başındadırlar herhalde. diye düşUndU. Sokakta kunseler yostu. Koşarcasına yuruyor, bır yandan da düşünüyordu. îfa do«tor Numan geLmeK ıstemezse? Aksı, nemrut herifin bıriydı. Böyle, Hendısını gece yarısı uyandıran hasta sahıplerıni kapısından kovaugunu ^ehırde bılmeyen yoktu. Aralarındakı dostlu ta guveruyordu iahrı bır az. Ikısı de devlet memuruydu. Hasta aa ha teza. «Eğer Seyîı Eiendının yardımına da kosmazsa tükiıreyım oyle herııın vıcdanına» dedi kendı kendıne. Gokyuzunde parıldayan ay, en dar sokakları bile aydınlatıyordu. Tuhat bır hıs vardı içinde. Pir nevı coşkunluk, sevdiji kadına yarclım etmenın verdıgı mutluluk duygusuydu bu. «Böyle, geceyarısı dolaşmak guzel oluyormuş» diye mınldandı. Seyfı Efendı hasta olmasaydı .. Şımdıye kadar hep, horozlar gıbi, erkenden yatağa girişine içeriıyordu bayagı. Başka türlüsünü de yapmak eUnden gelmezdı ya Anasına o kadar bağlıydı kı onu, bir an bile yalnız bırakmak ıstememiştı. Babasının boyuna yeni karılar, dostlar, metresler tutması ıkısini böyle derın baglarla yaklaştırmış, ana oğul, birbırı ıçin yaşar olmuşlardı. Şimdi de babası, Fıstıic ismini taktığı bir Kadınla Erzurum'da yaşıyordu. Ne mektup gönderiyor, ne de beş para. Bunlar anasına büsbütün yaklaştınyordu onu. Acırdı kadma. Kocasını sevdiğini de bilirdi. Ne yapsın kl karşısındakı bunu anlamamıştı. Nuriye eve geldikten sonra, kocasıyla tek kelime bile konuşmamıştı Fatma Hanım. Birden, kendıni doktor Numan'ın kapısı önünde buluvermişü. (DEVAM1 VAR) Son beş yılda 850 bin kazasında 4731 IŞÇI TABLO 4 ÜLKE ADI Avusturya Çekoslovakya îspanya Fransa F. AUnanys Macaristan trlanda ttalya îsveç îngiltere Yugoslavya Avustralya A BD Kanada Guatemala Tunus Kıbns Hindistan Japonya TÜRKİYE ÇEJITli UlKIlERDE MADEN İJIETMEIERİNDE i} KAZASI TEKRARLANMA ORANI 1965 0.78 0.68 0.73 0.74 0.82 0.67 0.44 0.63 0.81 1.11 0J5S 1.13 0.65 0.19 IM OJ0 1J0 197fl OJBl 0.43 0^0 1973 0.87 036 057 1974 031 056 ax 1.68 0.78 0.68 0.32 0.67 0.43 0.24 0.45 0.50 1.34 0.53 1.11 1.17 036 0.69 0.69 0.44 0.85 0.24 0.47 0.18 1.11 0.49 2.08 3.64 0.73 03» 0.62 0.56 0.36 0.43 030 Yakla$ık yuzyıluk bır geçmişi olan Türkiye işçi sınıfı, yasal sendikal mücadeleye ancak 1963 yüında kavuşmuştur. 13 yılhk bır dönem içinde sendikalar ancak Ucret zamraı, kıdem tazmınatı, yan ödentiler.. Sorunlan ü e ilgUenmışlerdır. Yüların getirdıği ekonomik açığı kapatmaya çahşmıslar, genellikle işçi sağhğı ve iş güvenligi sorunu ile ilgılenememişlerdır. Bugün de sendikalann büyuk bir çoğunluğu işçi sağhğı ve i ş güvenligi sorunu ile ilgilenmemektedirler. B u sendikalar ücret zamlanrun İş kazası ve meslek hastalıklannın artması pahasına elda edildiğini ya görmemekte ya da görmemezlikten gelmektedirler. 1$ kazalan ve meslek hastalıklannın nedenlerine inmeden sonuçlan ile uğraşmaktadırlar. İş kazalan ya da meslek hastalıklanndan doğan haklann elde edilmesi için bazan sorunu mahkemelere aktanp sözde işçıler için mücadele etmektedirler. Sendikalann büyük çoğunluğu İ s Yasasma göre çıkanhnıs olan tüzükler içinde belkl diğerlerıne oranla daha ileri haklar içeren îşçl Saghgı ve î ş Güvenligi TüzuğUnUn uygulanması yolunda çaba harcamamaktadırlar. Eğitim yapan çok az sayıdaki senriiiranın egitim programlannda işçi sağhğı ve i ş güvenligi konusu yer ahnamaktadır. Elde edilen haklar yasalarda kalmakta, uygulanmamaktadır. Toplu sözleşmelertnde klâsik ve geçersız olan bir ikl madda dışında işçi sağhğı ve iş güvenliğine İlişkin ciddi istekler tartışümamaktadır. Sendikalann çogu bir de işçi sağhğı ve i s güvenligi konusunda tartışma yaratmaktan kaçınmaktadırlar. Birçok konuda oldugu gibi işçi sağhğı ve iş güvenligi konusunda da sendikalar savunma durumunda olmaktan kurtulup hücuma geçememektedirler. Ote yandan işçi sağhğı ve iş güvenligi konusunda sendikalar hiçbir ciddi a r a ş t a m a yapmamak ta, bu konuya fon ayırmamaktadırlar. Zaman zaman baödaki sendikalann bu konu ü e Ugill olarak yaptıklan toplantılara katüan sendikalar aynı çahşmalan nedense Türklye'de gerçekleştlrememektedirler. 0.20 0.64 0.40 131 3JM 0.43 0.69 320 0.44 051 1.38 0.16 0.59 4.10 0.62 3.10 oldu n çOsnede harcandığı belirtilmiştir. Birleşmis Milletler'e bağh Uluslararast Çahşma örgütü'nün (ILO, BIT) degişik ölçülere dayanarak yapmış oldugu karşılastırmalara göre, Türkiye'deki işkazası tekrarlanma oranı dünyanın diğer ülkelerine oranla çok yüksektir. Maden isletmelerindeki işkazalan açısından Türkiye dünya Mrincisidir. (Bakınız Tablo 4) Saglıkh olmak, fiziksel, zihinsel, ve toplumsal varuk olarak en iyi koşuüanU yaşıyor olmakUr. Ve bu her yurttaşın en doğal hakkıdır. Oretim yalnızca ihtiyaçlan giderecek bir süreç değil. (Kaynak: Year Book of Labonr Statistics 1975, Intentational Labour Offtce, Cenerre, 1975, a. 779 •781.) .ncak H 60'ını yansıtabilmelrt»dir. Ne var ki, gerçeğın bir bölümünü yansıtabüen SSK istatistikleri bile sorunun önemini gözler önüne sermeye yetmektedir. Bugün dünyada yalnız sanayi kesiminde günde ortalama 16.000 iskazası olmakta, dünyada her yü yaklaşık 100.000 işçi işkazalarında ölmekte, müyonlarca isçi sakat kalmaktadır. işkazalan ve meslek hastalıklannın getirdiği maddî kayıp ise çok büyüktür. Kapitalist ülkelerde ulusal geUrin °'o l'inin işkazalannm bir bölümünü oluşturan sanayi i'jkazalannın ortava çıkardıgı sorunla insanın toplumsal olarak yeniden Uretiminin en üst düzeylerde, en sağhklı biçimlerde daha ıyıye, daha güzele doğru gerçekleştirüdigi bir süreç olmalıdır. SORUMA FARKLI BAKIŞIAR Türkiye'de özel ya da kamu işyerlerinde çok sayıda iskazası olmakta, çok sayıda işçi ölmekte ya da sakat kalmaktadır. B u olaylar karşısında bir kısım sermayenin bir tek yorumu vardır: DİKKATSİZLIK îşverenler genellikle utşçiler dikkatsizlikten kaza yapıyorlar», der gecerler. Ve dikkatsizh'ğin temel nedeni olarak işçüerin «Ca hilliğini» öne surerler. îşçilerin işkazalan konusunda eğitilmesi ile lskazalann ortadan kalkacagını belirürler. Bu kesimın bazı cüretkâr temsilcüeri ise daha ileri giderek yapma bir kaçınılmazlık teorosı öne surerler. «îsyerlerinde kaza olması doğaldır, kaçınıhnazdır, yoksa işyerlerini kapatmak gerekir» derler. îkisinden birini seçeceksinız: Ya iskazası ya da tiretimin durması ve issizlik. Çev re kirlenmesine ilişkin bir tartışma yapıhyorsa çevre kirlenmesinin fabrikalann çalısmasının doğal bir sonucu oldugunu belirtirlen Ya sefalet ya da çevre kirlenmesL TARIH: CORÜITÜ NEDİR! BULMACA YUKARIDAN AŞAGlYA: TiFFANY 1 2345 1 Takım erki 2 Küçük kitap, broşür Tersi Klor'un sımgesı 3 Yemek (eski dil) Tartı 4 Fizıkte bir yasa Tersi bir bayan ısmi 5 Tersi müzikte perde işareti Türk para bırimlerinden birinin sımgesı 6 Kuzey Avrupa'da bir nehir Tersi bir şahıs zamiri 7 îspat Nıkel'in simgesi 8 D o ğu bolgemızde bır ılımız Uzak doğuda bir ülke 9 Tespüılerin baş tarafına geçirüen uzunca par ça Suçu bağışlama. DÜNKÜ BULMACANIN ÇÖZÜMÜ: SOLDAN SAGA: 1 Tetanos 2 Ozon Kore 3 niriŞ naK 4 lniS Lame 5 Len Tatar 6 osaP 7 Tiolis 8 Olay N e m a 9 Alabalık. YUKARIDAN AŞAGlYA: 1 Tonilato 2 Ezine ÜA 3 Torino Al 4 aniS Soya 5 Tal 6 Ok Lapina 7 Sonat Sel 8 Raman Mı 9 Teker Pak. DiŞi BOND SOLDAN SAGA: 1 Bir Hıristiyan mezhebinden olana verilen isün 2 Tersi eğit şey Hiç olmazsa anlamında bu söz 3 Bır peygamber Tersi engel 4 Cınsel hücre Tersi eli açık, cömert S Kırmızı Bir soyluluk sam 6 Çam ağacından elde edilen bir madde Tersi ilâve 7 Bir uzuv Tersi bu yabancı ağırhk ölçüsü bıriml 8 Zaman bakımından en eski olan Tersi dili Hüıt Avrupa dü ailesmden olan topluluk veya bu topluluğa ait kimse 9 Aşın tutumlu Tersi Demir'in simgesi.