Katalog

r Türk İnkılâbına Bakışlar PEYAMİ SAFA Cumhuriyet'te tefrika edılen inkılâbımız hakkmdaki bu değerli etüd her taraftan vakı olan arzu üzerine kitab halinde neşredilmiştir. Fiatı: 1 liradır. KANAAT KİTABEVt umhuriyet t 6 T A1KTTITTT 1 rCumhuriyetin 15 inci vesilesile yapılan neşrıyat en güzel bır batıra ısterseniz, YARI Yaldızlı kap 150 re Fevkatâde sayısınd f* A i** A T f\f* T ¥1 DnDBŞinCI Ifll S3yi 5201 Teleraf ve mektnb adresl: Cumhurlyet tstanbul Posta fcutusu: tstanbul No 248 PBfŞBfllUB 3 İKİflCİBŞrİll 19üO relefon: Başmuharrtr ve evl: 22360 rahrti neyeU: 24298. tdare ve matbaa KısmJ 24299 24290 sayfa 15 kuruş tane alınız. Donanmamızın takviyesi Türk Donanması efimiz Atatürkün, bütün vatandaşlar taraf'ndan daima en büyük bir alâka ıle beklenen ve dınlenen senelık nutku, umumî olarak tahlıli hemen ımkânsız bır esercLr. Çiınkü, Türk topluluğunun bır seneiık ifadesi de0 mek olan o sözlerin her cumle !, üzerinde ısrarla durulacak bir fıkır, bir inanc ve bır hakıkat taşır. Bu fıkirler ve bu inanclar Türk milletinin sonsuz sevinc kaynakhrıdır. Atatürk ağzından çıkan \aidleriu hakıkate tam manasıle müsavi olduğunu iyi bilen vatandaşlar, Onun sözlerim ezberlerr.ekle, yarınki kuvvetimizi bugünd^n duymanın sonsuz zevkıni tatmış olurlar. Bugün, Büyük Şefımizin bir cümlesi üzerinde dururken, yakın islıkbslin perde arasından gösterdıği geniş uLklara bakarak sevinmemizin başlıca sebebı hâdıselerın hıçbir zaman yanlış çıkarmadığı bu hakikattir. Nutuktan okuyoruz: «Deniz kuvvetlerimizin iakiyesi iç'm lüzumlu olan harb gemikrirr.izin kilçük r bir kısmı sipariş edilmiştir. Büuiik bi kısmı da sipariş edilmek üzercdir. Bu meıjanda mevcud gemilenmiz'm daha mükemmel bir hale konulması için iertibjt ahnmaktadır.» İşte, Türk mılletinin Büyük Önderi Kemal Ataturk tarafından yap lan yeni bir vaid ki, önümüze serdiği istikba! manzaraları itıbarile bir san'at eseri kadar dünyamıza dünya katıyor, kalbleıimize ferahlık veriyor. * * * Türk donanması bir zaman'ar neydi ve sonra ne oldu? Buhar devrinin deniz kuvvetlerinde yaptığı inkılâb, esasen impctratorluğun zayıf bıraktığı donanmamizı büsbütür. zayıflatmıştı. Fakat asırlarca denizleı üzerinde hâkim yaşamış ve denizden aldığı hümyetin tadını unutmarmş olan büyük mılletımiz donanmasız olamazdı. Uzun emeklerden sonra, Sultan Aziz devrinde yeni bir donanma yapıldı. Bu suretle İngiltereden sonra Fransa ile beraber dünyanın ıkincı deniz kuvvetme sah;b o'uyorduk. Fakat, denizlerdeki hürrivetimiz geçici olmağa mahkumdu. Çünkii millet, kendı öz varlığı içınde hür değildi. Korkak, müstebid (sultan) Abdülhamid, herşeyı olduğu gıbı donanmayı da mahvettı. Bır zamanlar sonsuz ufuklarda şanlı bayrağımızı dalgalandıran gemılerimiz, Hahcın sıkıcı \e kasvetli duvarları arasına hapsedıldı. Abdülâzızin hal'ınde rol oynıyan Türk donanması onun yerine geçen Abdulhamide emnıyet telkin edemezdi. Ve bu şekılde, Halicde felce uğrıyan donanmamız otuz üç sene zarfınvta dünya mıkyasında ıkinci dereceden sonuncuya düştü. 1897 harbinde, Yunanistanm küçücük kuvvetlerine karşı durab'lmek için kendımizde takat bulamıyorduk. Meşrutiyet devrinde ba7i hareketler olmadı değıl. Bir takım yeni kruvazörler yapılmak üzere iane toplar.ması ve halkın buna candan alâka gbstermesi, menvlekette donanma ihtiyacının anlaşılmış olduğunu yahud, daha doğrusu ruhlardaki eskı deniz sevgisının sönmemiş olduğunu gösterir. Fakat İttihad ve Terakki ricali, donanmanın o zamanki devlet için çok büyük olan ehemmiyetini kavrıyamımışlardı. Dahılî gürültüler arasmda yeni bir donanma yaratmak hususu ıhrral edildi. Hatırhyorsunuz, İtalya ve Baikan harblerini kaybettik. Akdenize çıkamaz bir hale geldık. Bundan sonra Tekrar sipariş edılen gemıleri de Büyük Harbd»1 İngiltere musadere etti. 191418 faciası bunlardan maada bır hayli gemimizi daha kaybetmemize sebeb oldu. Mütarekede her bakımdan olduğu gıbi donanma bakımmdan da perişan bir hale düsmüştük İşte, Türk denizcilığinin inhilâl de 'rinı canlandıran, en salâhıyettar ağ'zlardan hergün dinlediğimızin bir hulâsası. Bin işe birden başlamak mecburiyetilı hayata gözlerini açan Cumhuıiyet, do nanmayı da ihmal etmedi. İlkönce Yavu zu ve diğer gemilerimizi tamır ettirdık. Sonra beş denizaltı gemisi, dö't muhrib ve üç hücum botu aldık. îkisi İstanbulda yapılmakta olan dört denizaltı gcmisin de ısmarlamış bulunuyoruz. Fakat Cumhuriyeti diğer rejimlerden Ingiltereye 3 muhrib ile 4 denizaltı ısmarlandı Gölcük harb tersanesinin inşasına bu sene baslanacak Bir buçuk ay sonra gelecek olan Saldıray denizaltı gemisi Kil'de denize indirildiği zaman Reisicumhur Atatürkün Başvekil Celâl Bayar tarafından Büyük Millet Meclısinde okunan nutuklannda bilhassa deiz kuvvetlerimizin takvıyesine dair se vincli haberler vardı. Bu arada, donanmanın takviyesi için yaptırılacak gemilerden kücük bir kısmının sipariş edıldığini, lüyük bir kısmının da sipariş edilmek zere olduğunu beyan buyurmuşlardı. Aldığımız malumata nazaran hüku metimiz ilk olarak İngiliz tezgâhlarına üç muhrible dört denizaltı gemisi sipariş etmiştir. Bunu, yakında, daha büyük bir sipariş takıb edecektir. bu sene içinde inşasına başlanacağını da müjdelemektedir. Karilerimizin malumu olduğu üzere bundan birkaç ay evvel Gölcükte «A tak» torpil gemisi ve romorkörünün denize indirme merasiminden bahsederken, Cumhuriyet hükumetinin Gölcükte bir harb tersanesi inşasına karar verdiğini yazmıştık. Gölcük tersanesinin plân ve projeleri bir Felemenk müessesesine yaptırılmıştır. Şimdi inşaat kısım kısım ihale edilecektrr. Tersanenin plânını yapan Felemenk şirketi bu inşaata talib olduğu gibi müteaddid Alman, İngiliz firmalar: da talibdirler. Hükumet bu tersanenin Gölcük tersanesi [Arkast Sa. 7 sütun 4 tel Atatürkün nutku, Gölcük tersanemizin Meclisin açılış celsesine dair Anhara muhabirimizin gönderdiği canlı intıbalar: Başvekil Celâl Bayar, kendisini dikkatle dinliyen kalabalığın karşısında Büyük Şefimiz Ata* türkün senelik nutkunu okuyor. Altta: Meclisin açılış celsesinden umumî bir görünüş Devlet reislerinin tebrik telgrafları Viyana kongresi bir günde mesaisini bitirdi Bayramımız münase Yeni Macar Çek hududu tespit edildi, Macarisbetile Atatürkle devlet tana bir milyon nüfuslu geniş arazi verildi reisleri arasında telgraflar teati edildi Ankara 2 (Telefonla) Cumhuriyetımızın on beşıncı yıldönümü münasebetile Fransız Reisicumhuru Albert Lebrun, Belçika Kralı Leopold, Mısır Kralı Faruk, S. S. C. İ. Reisı Kalenin, Yunan Kralı Jorj, Bulgar Kralı Boris, Efganistan Kralı Mohammed Zâhır, Saivador Reisicumhuru Martinez, Japon İmparatoru Hiroto, Irak Kralı Gazi, Macar Kral Naibi Horti, Polonya Cumhurreisi Moscicki, Yugoslav Saltanat Naibi Prens Pol, Meksika Cumhurreisi Kardenas, Arnavudluk Kralı Zogo, Şarkî Erdün Emıri Emir Abdullah, Necid Kralı Abdülâziz İbnüssüud, Hatay Devlet Reisi Tayfur Sökmen, İran 3 a " hı Rıza Pehlevî, İtalyan Kralı Vıktor Emanoel, Alman Devlet Reisi Adolf Hıtler, Amerika Reisicumhuru Ruzvelt'ten Cumhurreisimız Atatürke samimî ve hararetli tebrik telgrafları gelmiştir. Atatürk de, bu devlet reislerine bilmukabele teşekkür telgrafları göndermistir. Avam Kamarasında dün de münakaşalar oldu Çemberlajm'in anlaşma siyaseti etrafındaki beyanatını eski Hariciye Nazırı Eden şiddetle tenkid etti ingiliz ilalyan anlaşması Konferansm toplandığı Belveder sarayı ve dört devletin Hariciye Nazırlan Viyana 2 (Hususî) Çek Macar ihtilâfını halle memur konferans bu s?bah saat 1 1 de Belveder şatosunda açılmıştır. Çekoslovakya ve Macaristan Hariciye Nazırlan harita üzerinde noktai nazarlarını izah etmişlerdir. Oğleden sonra akdedilen ikinci celsede ise, Alman ve İtalyan Hariciye Nazırlan kendi noktai nazarlarını anlatrmşlardır. Konferans cenubî Çekoslovakyadaki ııııııııııııııııııiHiıııııuıııııııııııııı dört mıntakanın Macaristana ilhakına karar vermiştir. Macaristanın Lehistanla müşterek hudud talebi reddedilmiştir. Anlaşmamn esasları Viyana 2 (Hususî) Viyana lon feransı Çekoslovakya ile Macaristan arasındaki yeni hududu tesbite rnu\affak olmuştur. Bu münasebetle hazırîanan ha ^ rita henüz neşredılmemiştir. Bununla betArkast Sa. 1 $ütun 3 te\ •••••ııl Acıkh bir ölüm ııııııııııııııiHiııııııııııııınıııııııııııııııımııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııı Çemberlayn Londra 2 (Hususî) Başvekil Çemberlayn Avam Kamarasının bugünkü celsesinde hükumetin İngiliz İtalyan an laşmasını mevkii mer'ıyete koymağa ka rar verdiğini bildirerek, bu kararın tasvi bini istemiştir. Başvekil bu hususta aşa ğıdaki izahatı vermiştir: « Şahsî kanaatime göre, îspanya meselesi artık Avrupa sulhunu tehdid etmeayıran başlıca vasıflardan biri de başladığı esere devam etmesidir. Alınan ve ısmarlanan gemilerle iktifa olunacak değıldir. Binlerce kilometrelik Sdhilleri olan ve dört tarafı denizle kuşanmış denecek kadar denize bağlı bulunan Türkiyeye bu donanmanın kâfi gelmiyeceğini hep biliriz. Deniz kuvvetlerimizi, millî emniyetimizin icab ettirdığı kudret ve iktidara yükseltmeğe azmetmiş bulunuyoruz. İngiltereden alınan on altı milyon sterlinlik kredinin mühim bir kısmını hükumet do Eden mektedir. Bu şerait altında İngiliz îtalyan anlaşmasının mevkii mer'iyete girmesi lâzım geliyor. İtalyan Başvekili Mussolini ademi müdahale komitesi tarafından hazırlanan plân tatbik edilir edılmez mütebaki Ital yan gönüllülerinin de geri çekileceğine, İspanyaya yeni gönüllü gönderilmiyeceği[Arkası Sa. 7 sütun 1 de] nanmaya hasretmeyi düşünmüştü. Bu para ıle, küçük bir parçanın ısmarlanmış olduğunu Şefimizin nutkundan öğreniyoruz. Büyük donanma kısmının da «ipaıiş edilmek üzere bulunduğunu gene Şefimizden işitiyoruz. Ve seviniyoruz. Karada kazandığımız emniyeti, sahillerden enginlere doğru taşıyacak olan Türk donanmasının, tam kadroya kavuşacağı günü bekliyerek seviniyoruz. Kıymetli ve emektar muharrir Celâl Nuriyi kaybettik Eski gazeteci arkadaslarımızdan sabık Tekirdağ mebusu Celâl Nuri, dün akşam vefat etmiştir. Celâl Nuri 1877 de Tekıdağında doğmuş, Hukuk tahsilini vaptıktan sonra edebivat âlemine atılmıştı İngilizce ve Fransızcavı çok iyi bılen Celâl Nurı bu dıller üzerinde içtimaî eserler vermiş kıymetli bir ilım adamımızdı. Merhum meşrutivetten sonra gazete cilığe başlamış, Ati ve İleri gazetelerini tesis etmiştir. Celâl Nuri, Avruyanın muhtelif şehirlerinde dolaşmış, tetkıklerde bulunmuş ve gezdiği yerler hakkında seyahat eeserleri vücude getirmiştir. İArkası Sa. 7 sütun 4 te\ Hatay heyeti şehrimizde Heyet azası devlet merkezimizden büyük bir hayranlıkla bahsediyor IIIIIIIIMIIIIIIII1IIIIIMIIIIMIIIIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIII1MIIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIIIIII IIIIIIIIII1IIIIII1IIIIIIIMIIIHIMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIIIIIIIIHIIIIMMIMIIIIIIIIII NADtR NADt fhin Ankaradan şehrimize gelen Hatay heyeti Haydarpaşa ganndan çikarken (Yazısı 7 nci sahifemizde)