Katalog

12 İkipciteşrîn 1938 Birlik manzarası Yazan; PEYAMÎ SAFA Zaferiri ve înkılâbln ilk günlerindenberi Türk düsmanınîn bir tek ümidi kalmıştı: Türk anarşisi. Eğer günün birinde bu on sekiz milyon birbirine düşmezse onun toprağından bir avuc kapmağa imkân yoktu. Düşman, Atatürk sağken böyle bir felâketin mümkün olmıyacağını da biliyordu; sanıyordu ki Türkiyenin devlet ve idare adamlan, ipi kopmuş bir gerdanlığın taneleri gibi tek insanın avcundadırlar; o el toprak olunca o taneler birbirinin üstüne düşerek parçalanacaklardır. Kara haberi bir müjde gibi bekledi. Yedi kat yerin dibine batsın, müjdesini de aldı. Fakat bu sevinci pek kısa sürecek; bugün öğrenecek ki, ölüm, bu on sekiz milyon adamı birbirine ve Atatürke bağlıyan tarihî bağı koparamamıs, büyük kederlerin çeliğine sararak büsbütün sağlamlastırmıstır. * * * Kara haberin ağlatmadığı tek adam kalmadı. Bize yabancı sandığımız insanların bile gözleri kuru değildi. Fakat bu matem kimseyi telâşa düşürmedi. Büyük ve derin millî kederin yaygarası bozmadı. necabetini hiçbir ümidsizlik ve şaşkınlık CUMHURİYET ATATURK Yeşil mavi gözlerin ufkumuzdan çekilip Tarihin bir ebedi âlemine çevrildi. Parçalanmış bir güneş tutuşup alev alev Dünyamızın üstüne bir dağ gibi devrildi. Tarih, şimdi ayakta; en uzak çağlarile, Gülile, baharile, bülbülü, bağlarile, Dünyayı dört dolaşan eski otağlarile Tek bir çelenk halinde başucuna çevrildi. Seni gökyüzlerinde tahayyül edeceğiz, Seni masallar gibi anarak gideceğiz, Sihirli ateşinle yanarak gideceğiz, Diyeceğiz fanilik ayağına serildi. Senin beşiğin tarih, mezarın tarih olur. Seni bizlerden soran seni tarihte bulur. Akla sığmaz kaybınla desem tarih kaybolur. Fakat Türk tarihinin tact sana verildi. ORHAN RAHM1 Atatürk ve lnönü * *****" Yazan; ABlDtN DAVER Büyük Millet Meclisi, Türkîye Cumhur Reisliği makamına ismet înonünü seçti. Teşkilâtı Esasiye kanunumuza göre, «Türkiye Büyük Millet Meclisi milletin yeçâne ve hakikî mümessili olup milletin hâkimiyet hakkını millet namına kullamr.» Büyük Millet Meclisimiz, Atatürkün en kuvvetli harb ve inkılâb arkadaşı îsmet İnönünü, Cumhur Reisliğine intihab etmekle ve intihabı ittifakla yapmakla milletin yegâne ve hakikî mümessili olduğunu Teşkilâtı Esasiye kanununun metninde yazılı olduğu gibi filiyatla da ispat etmiştir. Çünkü, İsmet lnönü bütün milletin sevdiği, hürmet ettiği ve Devlet Şefliğine lâyık gördüğü en büyük şahsiyettir. Büyük Millet Meclisi, ittifakla yaptığı bu seçim'e milletin hissine, arzusuna dileğine aynen tercüman olmuş, milletin iradesini tam bir sadakatle tecelli ettirmiştir. Bu memleketi kurtaran ve bu devleti kuran Büyük însanı kaybettiğimiz için duyduğumuz sonsuz ıstırab ve döktüğümüz acı gözyaşlan arasında yegâne tesellimiz milletin başına, İsmet İnönü gibi bir millî kahramanın geçmiş olmasıdır. Atatürk, 1919 mayı<ünda kendi'ini Üçüncü Ordu Müfettişliğine tayin ettirdiği zaman, ilk işi, İsmet İnönünün evine giderek tasavvurlannı, plânlannı ona açmak olmuştu. Atatürk, kimseye söylemediği düşüncelerini ismet Inönüne bildimıiş, ona, « Sen, burada kal ve îstanbuldan bana yardım et» demişti. İsmet İnönü, onun ilk mahremi esrarı olarak Istanbulda kaldı ve ilk mücadele arkadaşı olarak İstanbulda çalışrı. îsmet İnönü, artık, İstanbulda millî davaya faydalı olmak imkânı kalmadığı zaman Anadoluya geçerek Atatürkün yanında, onunla elele çalışmağa başladı. O tarihten itibaren Miralay İsmet Beyi, bu güzide askeri daima ve her zaman Atatürkün yanında görürüz. Onlar, fena ve iyi günlerde hep beraber çalıştılar. Hep elele yürüdüler. Atatürkün dediği gibi «Inönünde yalnız düşmant değil, mil* letin makus talihini de yenen» îsmet lnönü, bütün Istiklâl Harbinde Atatürkün en kudretli ve en kıymetli savaş arkadaşı oldu. Beraber döğüştüler ve beraber muzaffer oldular. Beraber çalıştılar vc beraber muvaffak oldular. Kumandan İsmet Paşanın, muharebe meydanlarinda kazandıgı zaferleri, Hariciye Vekili İsmet Paşa, Lozan'da teyid etti ve bütün dünyaya resmen tasdik ettirdi. Başvekil îsmet lnönü, inkılâb, teceddüd ve terakki hamlelerinde hep Atatürkle beraber yürüdü. Atatürk düşünen kafa, İsmet lnönü başaran kol oldu. Cumhuriyet rejiminin her muvaffakiyetinde, her eserinde onun da hissesi büyüktür. îsmet lnönü, Büyük Şefin açtığı uğurlu yolda, bu milleti en kuvvetli ve en emin olarak yürütmekte devam edecek tek adamdır. O, Atatürke halef olabilecek kudrette bir şahsiyet oldugunu askerî, siyasî ve idarî hayatının sayısız muvaffakiyetlerile ispat etmiştir. Büyük Millet Meclisi, Büyük Şefin izinde en iyi yürüyecek adamı Devlet Reisliğine seçmekle büyük ve tarihî vazifesini yapmış ve bu vazifeyi yapmakla da bir daha milletin şükranlarını kazanmıştır. îsmet înönüne yalnız büyük başarılar dilemekle kalmayız; Atatürkün, Türk milletine emanet ettiği Cumhuriyetimizin yeni hamlelerinde, bütün kuvvetimizle, bütün varlığımızla onun emrinde yürümeği ve çahşmağı en büyük millî vazifemiz sayarız. ABID1N DAVER Bunu, yüreği kan ağlıyan milletin kederi kadar büyük vakarında görmek mümkündü. Hele asıl şuur, temkin, idrak manzara»ını, dün, sıfatına en tâyık derecesile Büyük Millet Meclisi gösterdi. Memleketin başına geçecek adamı seçmekte bir saniye bile tereddüd ve münakaşa etmedi: Atatürkün bütün Millî Mücadelede, bütün inkılâb devirlerinde kafa, kalb ve irade arkadaçı, lnönü Kahramanı ve Lozan yapıcısı îsmeti, yalnız matemin titrettiği, fakat zaafsız, gıcıksız bir tek ses halinde taribî vazifesi başına çağırdı. Bu 348 sesin birliği on sekiz milyonun en tam, en hakikî ve riyazî hulâsasıdır. * * * Atatürkün yekpare milleti, İsmet Inönünün şahsında, eski birliğine sımsıkı sarılmış oluyor. Bu, düşmanın son ümidini de ayak altına alan karardır. Bütün Millî Mücadele ve inkılâb boyunca İsmet adını Gazi adının yanıbaşında anmağa ve duymağa alışmış bir millet için de bundan daha teselli edici, nefes aldıncı bir karar olamazdı. *¥• •(• *f* Atatürkün naaşı bagında... Büyük üniformalı subaylar, ihtiram nöbeti bekliyorlar tstanbul 11 (a.a.) Dolmabahçe sarayînda, dün sabah saat ondanberi Atatürkün naaşları başında büyük üniformaları giymiş subaylar ihtiram nöbeti belkemektedir. Riyaseticumhur forsu Cumhurreisliğinde vuku bulan değişiklik münasebetile Dolmabahçe sarayında, yarıya çekilmiş olan Riyaseticumhur forsu dün saat on birde indirilmiş ve yerine matem işareti olarak yarıya kadar indirilmiş büyük bir Türk bayrağı çekilmiştir. Bütün yurdun ve bütün dünyanın tanıdığı tsmet tnönü için yeni hiçbir vasıf aramağa lüzum yoktur. Kahramanlık ve dehâ, bizim kadar ve dünya kadar onu tanıyor, çünkü onun kalbinde •e kafasında oturuyor. Bütün millet onu, Atatürkün izinde, her an, tereddüdsüz takib edecektir. PEYAMÎ SAFA (Baştarafı 1 tnct sahifede) teessürü Türk millet ve hükumeti bilmeniş sütunlar ayırmakta ve bu sayfa ve sü sini Kralın bilhassa arzu ettigini söylemişrunlarda yeni Türkiyenin büyük banisinin tir. Hariciye Nazın da cihan tarihinde o kadar büyük ve asîl rol oynamış bir sknaharikalarla dolu hayatını anlatmaktadır. nın aynile kendilerinin de çok kıymetli bir Dahiliye Nazın M. Sarraut, dün ögleden sonra Türkiye büyük elçiliğine gi dost kaybettiklerini ne kadar acı bir suretderek B. Suad Davaza şahsî taziyetleri te duyduklarını bildirmiştir. Resmî dairelerde bayraklar matem ani bildirmiştir. Ankara 11 (Telefonla) Ata Cumhuriyet nezdinde kendini halâmeti olarak yarıya indirilmiştir. Gazete türkün tedfin merasiminde devlet reParis 11 (a.a.) Ecnebi sefaretler, nedandan birile temsil ettirmekteAtatürkün vefatı haberi üzerine bayrakla ler hususî nüshalarla halkı haberdar etti islerini ve muhtelif hükumetleri tem dir. Cenaze merasiminde 30 devlerını matem alâmeti olarak yarıya indirmiş ler. Yarın, Atatürkün eserini tanıtmak ü 8İ1 etmek üzere önümüzdeki günlerzere fevkalâde nüshalar çıkaracaklardır. de şehrimize birçok heyetlerin gele tin, hükumet reisleri, askerî kıt'alerdir. lar veya heyetlerle temsil edileceği Dahiliye Nazın Sarraut, Türk matbua Hükumet erkânı, ecnebi sefirler, sabık na cekleri haber verilmektedir. öğrenilmiştir. Hükumetimiz bu güzırlar, maruf pekçok zevat elçilige gideBu hususta gerek şehrimizdeki se tına beyanatta bulunarak Atatürkün ufurek defteri mahsusu knza eylemektedirler. zide misafirleri izaz için Ankara farethaneler, gerekse muhtelif Harilü Türkiye için azîm bir zîya olduğu gibi Yugoslavyada ciye Nezaretleri, Hariciye Vekâleti • da her türlü tedbirleri almağa başFransa ve sulh için de acı bir zıya teşkil Belgrad, 11 (a.a.) Başvekil Sto mize malumat vermişlerdir. Bu ara lamıştır. ettiğini söyliyerek Türk milletini taziye yadinoviç Türkiye büyük elçiliğine gide da Iran dost ve kardeş Şehinşahının Atatürkle bütün milletin arzu etmektedir. rek hükumetinin ve Yugoslavya milleti sarayında bir ay devam edecek ma sunun bir ifadesi olarak muazzam Yunanistanda yapılmak üzere Atina, 11 (Telefonla) Bütün Yu nin Türkün büyük matemine iştirak ettik tem ilân edildiği gibi, Iranın haricde tedfin merasimi lerini ve bu elemli ve kederli dakikayı ki mümessilliklerinde de ayni mate hükumetçe hazırlıklara başlan nan gazeteleri Türkiye Reisicumhuru Yüce Atatürkün ölümü dolayısile sayfalannı Türklerle beraber yaşadıklarını bildirer<*k min icrası için emir verildiği hakkın mıştır. samimî ve büyük teessür ifade eden yazı samimî taziyelerinin Türk hükumetine ib da malumat alınmıştır. Bundan baş Atatürkün büyük kayıbı karşı lâğını rica etmiştir. ka ıran hükumeti, merasimde askerî lara tahsis etmişlerdir. bir heyetin bulunmasını da karsrlaş sında milletin bütün acılarını ifaIngilterede Memleketin en ileri gelen muharrir ve Londra 11 (a.a.) Atatürkün vefa tırmış ve bu heyet, tayyare ile Anka de edecek olan bir kanun projesi edibleri bu büyük adamm aziz hâtırasıhazırlanmaktadır. Millî yas kanum tebcil eden makaleler yazmakta ve bü tı münasebetile Kral George namına Sa raya müteveccihen yola çıkarılmıştır. Dost ve müttefik Balkan devlet nunun bu pazartesi günü Meclise tün resmî müesseselerdeki bayraklar yarı ray Teşrifat Nazın Türkiye büyük elçiliğine giderek Majeste Kralın bu büyük leri ve Sadâbad paktına dahil diğer verilmesi muhtemeldir ya kadar indirilmiş bulunmaktadır. Şimdiden bilinen bazı esaslara göDost hükumetin bu eşsiz Şefine son bü zıyadan dolayı Türk milletinin kederine müttefik ve komşu devletler de ayni bütün kalblerile iştirak ettiklerini bildir yakın alâka ile merasimde temsil re, cenazenin Îstanbuldan Ankarayük hürmet vazifesini ifa etmek ve cenaze ya naklinde bütün yol boyunca meraskninde bulunmak üzere Başvekil miştir. Hükumet namına da Hariciye edilmek kararını vermişlerdir. Yunan Başvekili Metaksas bizzat milletin Büyük Atasına karşı sevMetaksas, Adliye Nazın Tabakulos, Er Teşrifat müdürü umumisi ayrıca taziyede geleceğini bildirmiştir. Prens Pol'un gi ve ihtiramıru izhar etmesi im kânı Harbiye Reisi Papagos, Bahriye bulunmuştur. rahatsızhğı dolayısile Yugoslavyanın kânı olacaktır. tranda Nazın Amiral Sakelariye ve Kral namıTahran 11 (a.a.) Hariciye Nazın Başvekil Stoyadinoviç ve bir askerî na tayin edilecek bir zattan mürekkeb heŞehrimizdeki Fransız kolonisi bugün Türk büyük elçiliğine giderek heyetle temsil edileceği anlaşîlmak yet Istanbula gidecektir. yarın saat 12 de Fransız konsolos Dün Selânik Belediye meclisi içtima Atatürkün vefatı haberini seyahatte bu tadır. Ingiltere hükumeti Kraliyesi, Kral hanesinde toplanacaklar ve toplu dan evvel büyük ölünün hatıralarmı ta lunan Şehinşaha telefonla bildirdiğini ve bir halde Ulus meydanma gelerek ziz için on dakika sükut etmiştir. Selânik çok müteessir olan Şehinşah hazretlerinin hanedanından bir zatla temsil edile saat 12,15 te Atatürk heykeline çeBelediyesi Atatürkün doğduğu evin so derhal büyük elçilige giderek kendiîeri cektir. Ingiltere ilk defa olarak bir lenk koyacaklardır. kağım bundan sonra onun büyük adile namına taziyelerini bildirmesini emrettiklerini söylemiştir. yededecektir. Amerikada Atina gazeteleri Ulu Şef Atatürkün Vaşington 11 (a.a.) Hariciye Naen kıymetli arkadaşı İsmet İnönünün Reisicumhurluğa seçilmesi münasebetile zırı Mister Cordell Hull, Türkiye büyük Lozan kahramanının şahsiyetini tebarüz elçiliğine giderek Atatürkün vefatlarmettirmekte ve kendisinin Türk Yunan dan dolayı Amerika hükumetinin fevkadostluğunu yaratmak hususunda göster lâde müteessir bulunduğu ve bu zıyaın diği liyakatten hararetle bahsetmektedir yalnız Türk milletine ve hududlarına inhisar etmiyerek sahası çok vâsi bulunduler. Ankara 11 (Hususî muhabirimizden) ğunu bildirmiştir. Romanyada Millî atemimiz ve Cihan Cenaze merasimi Hükumet, millî yas kanununun esaslarını tesbit ediyor. Teklif, pazartesiye Meclise verilecek Yeni Cumhurreisi vazife basında İnönü, dün geç vakte kadar devlet işlerile meşgul oldu Bükreş, 11 (a.a.) Atatürkün vefatı haberi burada çok derin bir teessür uyandırmıştır. Başmabeyinci Kral namına, ve Hariciye Nazın Komnen hükumeti namına elçilige gelerek taziyetlerini bildirmişlerdir.Başmabeynci.Türk milletinin uğradı ğı kavıbdan duyduğu çok derin ve samimî Reisicumhur lnönü, bugün Büyük Brüksel 11 (a.a.) Kralın Saray Millet Meclisindeki dairesinde tebri Başnazırile Başvekil ve Hariciye Nazın kâtı kabul resminden sonra saat 15,5 Spaak, bizzat Türk elçiliğine giderek ta matbuat mümessillerini de kabul Kral ve Belçika hükumeti namına tazi etti; vebizlere: « Teessürlerinize iştirak eder, yede bulunmuşlardır. Spaak Türk milletinin kendisine mahsus metanetle bu zı temennilerinize teşekkür ederim.» Belçikada dedi. Reisicumhur İsmet tnönü, Meclis binasmdaki dairesinde geç vakte kadar devlet işlerile meşgul oldu, yeni kabinenin teşkiline memur ettiği Ce lâl Bayarı kabul ederek bir müddet görüştü. yaın büyük acılarına karşı geleceği ümi diriyor: Türkiye, Cumhurbaşkanı Atatürkün ölümü haberi Sovyetler Birliği hükudinde bulunduğunu ilâve etmiştir. met mahfillerile diğer bütün mahfillerde Macaristanda Budapeşte 11 (a.a.) Kemal Ata büyük bir tesir hâsıl etmiştir. Atatürkün türkün vefatı münasebetile, Macaristan adı, Türk milletinin yabancı istilâcılarla Naibi, Türkiye B. M. Meclisi Reisine emperyalizmin cürüm ortağı olan Sultanın hararetli bir taziye telgrafı çekmistir. istibdadına karşı, millî kurtuluş için yaptıNaib, ayni zamanda hususî kalem direk ğı kahramanca mücadeleye sıkı bir surette törünü Türkiye orta elçisine göndererek bağlıdır. Kemal Atatürk bu millî harekeü taziyetlerini bildirmiştir. parlak bir surette neticelendirmiştir. Sovyet Akşam gazeteleri, Atatürk hakkındaki efkârı umumiyesi, Atatürkün sevk ve ida hürmetlerini gösteren çok geniş makale re ettiği ve Cumhurbaşkanlığı mevküni mulerle dolu olarak intişar etmişlerdir. hafaza ettiği bütün bu millî hareket esnaBulgaristanda sında, Türkiye Cumhuriyetinin Sovyetler Sofya 11 (a.a.) Bulgar ajansı bil Birliğile en dostane münasebetler idame etdiriyor: tigini de ziyadesile takdir etmiştir. Bu sıkî Başvekil Köse Ivanof, Atatürkün ve dostluk münasebetleri, Türkiye ile Sovyetfatı münasebetile Celâl Bayar ve Tevfik ler Birliği yabancı istilâcılann taarruzuna Rüştü Arasa taziyet telgrafları çekmiş karşı mücadele ettıkleri anda teessüs etmiş tir. ve daha sonra beynelmilel sahada banş ve Dün öğledenberi, Sofyada bulunan kollektif emniyet için yapılan mücadele bütün ecnebi sefaretler bayraklarım yarı meselelerinde dostane bir teşriki mesai ve ' ya indirdiği gibi elçiler, büyük resmî me iki memleket arasında sıkı ekonomik münamurlar ve pek çok Türk dostları saat 13 sebetlerle takviye edilmiştir. Kemal Atatenberi Türk sefaretindeki defteri mah türk, Türkiyenin bu politikasınm banisi ve susu imza etmektedirler. dirijanı oldu. Sovyet efkân umumiyesi, Gazeteler, henüz mütalea yürütmeğe Türk milletinin maruz kaldığı ağır ziyağvakit bulmamış olmakla beraber Slova dan dolayı çok müteessirdir. Bu münaseşazetesi başmakalesinde Türklerin bihakbetle hükumet mahfillerinde Türkiyeye sa^ km Atası unvanını taşıyan muhterem ömimî taziyetler ifade edilmektedir. lünün muazzam eserini ve şayanı hayret Hariciye Komiseri Litvinof, Hancıye ve takdir ıslahatını uzun uzadıya teşrih Vekili Dr. Arasa aşağıdaki telgrafı çeketmiştir. Sofya radyosu bu hazin haberi yayar miştir: ken Atatürkün geniş bir tarihçesini yap«Türkiye istiklâlinin ve bariş davasınin mış ve Türkiyenin asrilesmesi hususunda yorulmaz mücadelecisi ve Türk Sovyel büyük eserinin muhtelif etaplannı çiz dostluğunun banisi yüksek devlet adamı miştir. Kemal Atatürkün ölümü haberinden pek Polonyada ziyade müteessir ve müteheyyiç olarak saVarşova 11 (a.a.) Reisicumhur mimî ve candan taziyelerimi arza müsaraat Atatürkün vefatı haberi bütün Polonya eylerim.» da büyük heyecan ve teessür uyandırmışMısırda tır. Gazeteler gece neşrettikleri nüshalarKahire 11 (Hususî) Türkiye la bu elim zıya haberini ilk sahifeîerinin Cumhurreisi Atatürkün terki hayat ettiğien mutena yerlerinde neşretmişler ve ne dair olan haber, bütün Mısırda Türk Türk milletinin duyduğu azim kedere ve ecnebi mehafilde büyük bir teessürle işaret etmekle beraber Atatürkün bir hakarşılanmıştır. Bütün şehirlerde derin bir yat tarihçesini yaparak elde ettiği eserin matem havası vardır. büyüklüğünü ve faaliyetinin muazzam sahasını tebarüz ettirmişlerdir. Gazeteler, Cenaze merasimine gelecek daha hayatında iken bile Atatürkün isheyetler minin efsanevî bir mahiyet arzettiğini Ankara 11 (a.a.) Öğrendiğimize kaydetmektedirler. göre, Atatürkün cenazesi için YugoslavReisicumhur namına Teşrifat müdürü ya, Romanya ve Yunanistandan birer asumumisi ve hükumet namına Hariciye kerî kıt'a geleceği gibi ayrıca birer heyet Nazın Bek, Türkiye büyük elçiliğine ge de ayni merasime iştirak edecektir. lerek taziyede bulunmuşlardır. Alınan malumat, diğer birçok taraf Sovyet Rusyada lardan da heyet izam olunacağı merke Moskova 11 (a.a.) Tass Ajansı bil zindedir.