Katalog

CUMHURtTET 23 Mart 1936 Dil üzerinde çalışmaiar Türkçede menfi anlamlar ((Siz)) ekiyle yapılan «Parasız» kelimesinin muhtelif tahlili Parasız Kelimenin etimolojik şekli şudur: (1) (2) (3) (4) (5) (ağ f ap ~ ar f ağ f ız) Burada dördüncü elemanı kelimenin morfolojik şeklinde görüldüğü gibi «as» diye almamamızın sebebi, dünkü yazımızda da izah edildiği üzere «sız» mürekkeb ekinin «ığ \ ız» dan gelmiş olmasıdır. (1) Ağ: Ana köktür. «Güneş» ana mefhumundan çıkabilen manalar arasmda «para» nm telâkki tarzma göre burada ana köke şu anlamlar verilebilir. I. Paranın madenî olması ve madenin parlak bulunması mülâhazasile ışık, parlakhk; II. Paranın gıda tedarikine yaraması bakımmdan gıda; III. Paranın temin ettiği hayat kolayIığı düşüncesile çokluk, bolluk. (2) A p : Ana kök mefhumunu üzerine alarak tecelli ve temessül ettiren elemandır. Ana kök manalan bir süje veya obje üzerinde tecessüm ederek muayyen bir varlık almıştır. Ana kök, kendisini temsil eden bu elemanla kaynaşarak (ağ + ap = ağap = ap) olur. Bu (ap) unsurunda ana kök mefhumlannın bulunduğunu şu kelimeler bize gösteriyor: I. Apak = semîn (bu sözün iki manası vardır: Biri kıymetli, çok değerli; öteki de semiz, şişman. Her iki mana ana kökün çokluk, bolluk, gıda anlamlarile uyuşmaktadır). II. Apan = hayret nidası (ki bolluğun, çokluğun, yahud ışığın, parlaklığın önünde duyulan sevinç ve hayreti gösterir). III. Aparmak = iktıtaf etmek, kabzetmek, almak, ele geçirmek (ki kıymetli bir şeye el koymak, bir gıda edinmek manalarile uyuşmaktadır). IV. Apartmak = iğtinam etırfek (yukankinin müteaddi şeklidir). (3) Ar: Ana kök mefhumunun, onu temsil eden süje veya obje üzerinde takarrür ve temerküz ettiğini gösteren (.jr) ekidir. (4) Ağ: Kelimeyi tamamlıyan, tayin ve ifade eden, isimlendiren ektir. Buraya kadar olan analiz, bize (para) kelimesini veriyor: (Ağ f ap far + ağ = ağaparağ) şeklinde, ana kök kendisini temsil eden elemanla kaynaşarak ve baş vokal ile son konson düşerek kelime (para) şeklini almış olur. 3u halde, (para) : «üzerinde ışık, parlaklık, bolluk, çokluk, gıda takarrür ve temerküz eden bir objenin adı» olmuş olur. Hangi bakımdan bakılırsa bakılsın, (para) nm manası da bundan ibarettir. Not: 1. Son (ağ) elemanından önceki kısım, (apar) kelimesini vermektedir. Bu söze bir (am) süjesi ile bir (ak) ifade eki getirirsek kelime (aparmak) olur ki, bu da «bolluğun, çokluğun, gıdanın bir süje üzerinde takarrür ve temerküzünün ifadesi» dir. (Apar) ile (amak) arasına bir de (at) failiyet eki gelirse kelime (apartmak) şeklini ahr ve «bir failin bir süje üzerinde bolluğu, çokluğu, gıdayı takarrür ve temerküz ettirdiğini» anlatır. Not: 2. (Para) kelimesinin sonundaki (ğ), şu değişmelere uğnyabilir: I. Deskriptif gramerde mefuliyet eki adını alan (ığ) ve (ağ) eklerinin önünde (y) olur. (Parağığ = parayı) ve (parağağ = paraya) gibi. II. Deskriptif gramerde muzafıileyh eki denilen (m) eki önünde (n) olur. (Parağm = paranın) gibi. III. Deskriptif gramerde muzaf eki denilen (ığ) önünde (s) olur. (Parağı = parası) gibi. Not: 3. (Parasız) kelimesini tamamlamak üzere şimdi bu (parağ) kelimesinin sonuna son eki getirelim: (5) Iz: Kelime mefhumunu (ego) dan çok uzak bir sahaya atarak, bunun bahsedilen zatin veya şeyin çok uzağmda kaldığını, yani o şahsm veya şeyin para ile ilişiği olmadığını anlatan ektir. Bu ekin önünde de kelimenin son konsonu olan (ğ), gene (s) ye tahavvül ederek kelime (parağız = parasız) olur. (Parasız) demek, «bolluğun, çokluğun, ışığın, aydmlığın, gıdanın üzerinde temerküz ettiği objenin kendinden çok uzak bir sahada kalmış olduğu süje veya obje» demek olur. Hatıra. Burada (süje) veya (obje) demekten maksad, (parasız) sözünün gerek şahsî ve gerek şeyi hakkında da kullanılacağım göstermektedir. Çünkü (parasız adam) dediğimiz gibi (parasız almmış bir şey) de deriz. O halde (parasız adam) demek, «paradan uzak kalmış olan yani kendisinde para olmıyanbir adam» demek olduğu gibi, «parasız almmış şey» demek te «alınışı paradan uzak olan yani para ile alınmış olmı yan şey» demek olur. Görülüyor ki bu «parasız sözünde de menfi anlamını veren sadece (ız) ekinden yani (V. f z) elemanından başka bir şey değildir [ 1 ]. Konya Halkevi müsbet işler üstünde çahşıyor Konya tarihinin aydınlaması üzerinde yapılan tetkikler Hayvan neslini ıslah eden müessese Karacabey harasında hayvanlar nasıl yetiştiriliyor? Harada yetiştirilen hayvanlar daha ana karnmda iken ilmî rejimlere tâbi tutularak büyütülüyorlar Konya (Husu sî) Halkevimi zin Dil, Edebiyat, Tarih komitesi yeni seçimden sonra yeni bir çalışma devresi ne girdi. Dil üstün d e k i çalışmalann merkezi sıkleti Konya ve havalisinde halk arasında kullanılan ve taptaze bir halde yaşıyan öz türkçedir. Bu keli Mes'ud Koman meler on bini buldu. Bu öz türkce on bin kelime kullanılan birçok kelimelerin tam karşıhğı olduğu halde «Osmanlıcadan Türkçeye Ceb Kılavuzu» nda bunlara tesadüf edilmiyor. İleride yapılacak o lan büyük ve esaslı sözlüğe yardımı o Harada yetiştirilen lur ümidile bu on bin öz türkçe kelime Karacabey (Hususî) Birçok in «Konya lehçesi» adile bir kitab haline sanlar çocuklarımn, ölçülerini, sıkletlerini getirilecektir. bazan senede bir defacık olsun tesbite Komite tarihî vazifesinde esas olarak fırsat bulamadıklan halde Karacabey şunlara başladı: Harasındaki hayvanlar daha ana karnm1 Şer'iye mahkemelerinden kalma da iken ihtimamlara, mesahalara ve ilmî siciller ve hükümlerle Evkaf dairesinde takviye rejimlerine tâbi olarak büyütüki vakfiye ve ilâmlarm tetkiki.. lüyorlar. 2 Konyada gayriislâmî eserler müMemleketimizde beş tane Hara vardır. zesi kurulması. Şer'iye mahkemelerile Evkaf daireleri Selçukilerden beriye olan Konya tari hinin aydmlanması işinde önemli bir kaynak olacaktır. Bunun için vesika yapılmasına başlandı. Şer'iye mahkemesi sicilleri üstünde tetkikler yapılırken Konya valiliğinde bulunmuş olan meşhur Türk şairlerin den Hakkı Paşaya aid iki vesika bu lundu. Çok meşhur olan «Silivri naibi, şeriat haini..» diye başhyan manzum eserin sahibi olan Hakkı Paşa, bu iki vesika ile idarî cepheden daha iyi ve esaslı olarak tanınacaktır. Gayriislâmî eserler müzesinin kurul masmda Konya vilâyetinin büyük ve ciddî yardımı olacaktır. Konyanın he men her tarafı böyle eser ve kitabelerle doludur. Bunlann böyle dağınık bir halde ötede beride kalmalan tarih bakı mmdan şüphesiz ki büyük bir kayıbdı. Şimdi bu eserler bir araya toplana rak önemli bir müze kurulacaktır. Bu eserlerin tertib, tasnif ve tanzimi için bir de mütehassıs getirtilmektedir. Bu te şebbüs gerek ilim, gerekse rurizm noktai r.azanndan Konya için çok mühim olacaktır. Komite edebiyat için folklör (halkiyat ve harsiyat) üzerinde de çalışmaktadır. Gelin, doğum ve bunlara benzer mevzular üstünde eski âdetlerin tetkiki ve halk deyişlerine ehemmiyet veriliyor. Dil, tarih, Edebiyat kolu şimdiye kadar branşi içindeki mevzular üstünde on büyük kitab tabettirmiştir. Elde de basılacak bazı mühim eserleri vardır. Abdullah Atıf tarafmdan Kâşgarlı Mah mudun Divanülugati tamamile öz türkçeye çevrilmiş ve alfabe sırasile tertibi, tasnifi yapılmıştır. Komitenin neşrettiği bütün eserler Avrupalı müsteşriklerin tetkiklerine ve takdirlerine uğramış, Kola yazdıkları mektublarda bu eserlerden çok istifade etriklerini bildirmişlerdir. Konya Halkevi diğer kollarile beraber hakikaten küçük görülemiyecek bir çalışma içindedir. Karacabey, Konya. Sultansuyu, Çukurova, Plevne inekleri mer'ada dolaşıyorlar Bu haralardan başka Sıvastaki Uzunyayla aygır deposu; Trakyada İnanlı aygır deposu ve Muhasebei Hususiyelere aid her vilâyet merkezimizde birer aygır deposu vardır. Bunlar, gayeleri itibarile ayrılırlar. Haralann gayesi bilhassa ıslah olup yetiştirdiği damızlıklan ıslah edilmiş bir halde aygır depolarına ve yeniden tesis edilerek haralara veremin ve bilvasıta hayvanatın ıslahma yardım etmektir. Aygır depolarına gelince bunlar halk hayvanatını ıslah etmek üzere vılâyetin muhtelif kazalarında her üç beş köy ortasında tesis edilen sıfât istasyonlarına sıfât mevsimlerine münhasır olmak üzere damızlıklarını göndermek ve çiftleşme mevsiminde oraya götürülecek halk kısraklannı bunlarla tohumlamaktır. Karacabey harasının mühim gayele rinden biri de müesseselerde yetiştirici lik sahasında calışacak elemanların müktesebatım fennin son icablarına göre artırmak üzere her sene açılan kurslarda tatbıkat yaptırmaktır. Bu sene yakın bir tarihte telkihi sınaideki yenılikleri ve hormonik teşhislerle kısraklardaki gebeliklerin teşhisi hakkındaki incelıkleri yakından görmek ve göstermek üzere bir kurs açılacaktır. Bundan başka Baytar Fakültesini ve Ziraat Enstitüsünü bitirenlerin burada altı ay kadar bir stajlan vardır. Cumhuriyet idaresi kurulduğu zaman memleket hayvanlarınm ıslaha muhtaç vaziyetlerini gözönünde tutarak memleketin en büyük servet membaı olan hayvancılığı kurmak üzere ılk hatve olarak 924 senesinde Karacabey Harasını kurmuştur. Bu kuruluş halka, köylüye \e yetiştiriciye hükumetin; dünya ekonomisinin en mühim kollarından biri olan hayvancılıkta ilmî bilgilere dayanarak muhtelif yetiştirme istikametlerinde ne büyük bir kuvvet ve imânla ilerilemekte oldu ğunu gösteren canlı bir timsaldir. Knruluşundan itibaren 9 sene gibi kısa bir zaman içinde büyük bir tekâmül gösteren hara; kendisinden beklenilen vazifeyi başarmayı prensip edinmiş, yorulmadan çalışmış ve Türk hayvancılığı tarıhınde önemli bir mevki edinmiştir. Hara; müdiriyet, müdür muavinliği, muhasebe ve ayniyattan ibaret bir idarî kolla, atçılık; sığırcılık, koyunculuk ve ziraat işletmesinden ibaret fennî bir koldan ibaret bir kuruldur. Harada yetiştirilen safkan Arab ktsrakları Atçılık: Saf kan nonius ve yanm kanlannı ihtiva etmek üzere iki koldan yürümektedir. 926 senesinden itibarçn Karacabey Harasında yetiştirilmekte olan at ırklannın başında saf kan Arablar gelir. Atçılıkta çok ileriye gitmiş olan, sayıları mahdud Avrupa memleketleri hayvanatının ıslahında bıle en bellıbaşlı rolü oynıyan Arab atlarından memleketin istediği, yerli hayvanlanmız üzerinde ıs /. N. DÎLMEN I. Derleme fisleri. («Semîn» sozünün bizım «semiz» üe yakınlığı görulüyor). II. Derleme fisleri («Abarı» ve <obi» şeMlleri de vardır). III. Derleme fisleri. IV. Derleme fisleri. [1] «Sız» ekinin başka ömekleri olan «gönülsuz» ve «uygunsuz» kelimelerinin analizlerinl de yann yazacağız. Haradaki memurin evlerinden biri J , Samsun Halkevinin çok hayırlı bir işi lah edici bir rol oynıyarak onlara sürat ve mukavemet vermekten ibarettir. Hara mükemmel bakım, müsaid şeraiti sıhhiye ve ıyi tağdiye ile hâlen olduğu kadar istikbal için de sevinçli neticeler vereceği şüphesiz olan bu yetiştirmede muvaffakiyetle ilerilemektedir. niuslar üzerinde saf yetiştirme ve yanmkanları üzerinde de çalışılmaktadır. Bilhassa Noniuslar iklimle olan mutabakat ve iyi bakım şartlarile ana vatanlarındaki ana ve babalarından daha iyi sonuçlar vermektedir. Bilhassa bunlann yerli kısraklarla tesalüblerinden alınan mahsüller istikbalin Türk Nonius olarak yetişmekte ve şimdi hususî bir tip olarak Karacabey Nonius adını taşımaktadır. Haranın bütün bugünkü muvaffakiyeti hayvanatın muhtaç olduğu bol gıda ve bakım şartları, fennî ahırlarla bol ziyalı açık havada bol çayırlı geniş ve yeşil mer'alarda koşup oynamak, antrenman suretile hayvanların mihanikî uzuvlanm olduğu kadar ciğerlerini de sağlamlaştırarak bunların her itibarla kudret \e kabiliyetlerinin artmasile kabil olmaktadır. Bu sahada maksada biran evvel erişilebilmesi, ülküye biran evvel ulaşılabilmesi ve ana yurda beklediğini biran evvel verebilmesi için harada bir hayvan daha anasının karnmda bulunduğu ta * rihten itibaren at kanı vasıtasile uzviyetlerine intikal ettirilerek unasınn nelerden ve ne miktarda bulunması lâzım geldiğinî düşünerek ve inceden inceye hesab et t mek suretile beslenmektedir. Onun için analarından yeni doğan taylarm alınan ölçülerinde ne mutlu neticeler elde edildiği ve bu küçük elemanlann yarına ne mutlu sonuçlar vadedeceği düşüncesi ana yurd hesabına olarak bütün müessese muhitini olduğu gibi görenleri de sevindirecek derecede büyüktür. Samsun (Hususî) Halkevi içtimaî yardım şubesi, kurban bayrammda ke silen kurban etlerinden istifade ederek, fakir çocuklara yemek yedirmek için, kurban kesenlerden birkaçına müracaat edip kurban etlerinden bir miktannın Halkevine gönderilmesini temin etmiştir. Gönderilen etlerden yapılan yemekle, bayramın birinci günü 35, ikinci günü de 50 fakir çocuğa yemek yedirilmiştir. Sosyal yardım şubesi yemek verme işine iki ay daha devam edecektir. Gönderdiğim resim, bayram günü Halkevinin arka bahçesinde öğle yemeği yiyen çocuklardan bir kısmını göstermektedir. Kızılay cemiyeti dört beş ajdanberi 65 mektebli fakir çocuğa öğle ysmeği vermektedir. Ankarada toprak bayramı Sinob Halkevinde verilen bir müsamere Ankara 22 (A.A.) Toprak bayramı bugün şehrimizde törenle kutlulanmışhr. Bütün civar köylüler halkı ve binlerce kişi sabah saat dokuzda Halkevi önünde toplanmış bulunuyordu. Törene İstiklâl marşile başlanmış ve halk adına Kerim Omer Çağlar bir söylev vermiş tir. Bundan sonra önde mızıka olduğu halde Samanpazan Çocuk sarayı yo Atçılık şubesi: Gayesi; orduya binek, lile Ulus meydanına gidilerek Atatürk a koşum ve top koşumu işlerine elverişli, nıtma çelenk konmuş ve söylevler veril köylüye, binite, ziraate yarıyan hayvan mişrir. yetiştirmek ve bir kelime ile iş ve vazifeBu güzel bayramı kutlulamıya iştirak nin icab ettirdiği şekılde hayvan üret etmiş olan halk, buradan Yüksek Ziraat mek, bir Türk tipi yaratmaktır. Enstitüsüne gitmişler ve kendilerine enstitü rektörü, öğretmenleri ve talebeleri tarafmdan laboratuarlar, deneme tarla lan gösterilmiştir. Saat 13,30 da ensti tüde Halkevi tarafmdan misafirlere şehrimiz delegelerine 600 kişılrk bir öğle yemeği verilmiş ve yemekten sonra Halk evi inkılâb ve istiklâl mevzuu etrafında bir konferanstan sonra saz çahnmış, millı oyımlar oynanmış ve bir kültür filmi gösteTİlmiştir. Atçılık şubesinde iktısadî, sıhhî ve zootekniğin olan sonsuz faydalarından dolayı yapma, tohumlama işlerine, memleket hesabına ve ana yurdunun bütün yetiştiricilik köşelerine örnek olacak tarzda fazla ehemmiyet verilmiş ve bu yolda çalışmalarına devam etmekte bulunmuştur. Haraya bağlı olarak çahşmakta bulu nan Binicilik Mektebi hem civar köylerdeki çocukların ilk tahsilini verirken, diBerk ismindeki safkan ğer taraftan da istikbal için biniciliğin en Arab kısrağı ince kavaidile mücehhez genç elemanlar Boy, sıklet, kütle ve yapı itibarile saf yetiştirmektedir. kan Arablann fevkinde bir tip olarak goze çarpan yanmkan Arablar çift ve Anamurda inşaat faaliyeti çeki işleri için olduğu kadar binek \e Anamur (Hususî) Burası orta biihizmet için de mükemmeldirler. Çiftçinin ileride bütün hizmetlerini görebılecek o yüklükte bir kasaba olmasına rağmen lan bu tip her sene gittikçe artan kuv son birkaç sene inşaat işleri çok ilerilemiştir. Şimdiye kadar 130 ev, 40 dük vetli neticeler vermektedir. kân, 3 otel, 4 kahvehane, 4 beş dershaYarım kanlardan daha kalın yapılı olneli ilkmekteb, 1 Belediye binası, 1 dismalanndan memleketimiz ağır hizmetle panser, şehirden biraz ötede bir simli rinde, bilhassa ordu hizmetleri için No kurşun fabrikası, bir köprü ve bir Be ledıye parkı yapıldı. 30 ev, 11 dükkân, hükumet konağı da hali inşadadır. Uzakşarktaki Sovyet bankası tasfiye ediliyor Moskova 22 (A.A.) Tas Ajansının Harbinden öğrendiğine göre, Çin şark demiryollarmm satılması üzerine artık vücuduna lüzum kalmıyan Uzakşark Sovyet Bankasınm tasfiyesini intaç için oraya gönderilen iki Sovyet memuru Mançuko makamatı tarafmdan tevkif edilmiştir. Sovyetlerin siyasî mümessilleri key * fiyeti protesto etmişler ve bunların derhal tahliyesini istemişlerdir. Almanyada intihabat faaliyeti Sinob (Hususî) Halkevimizde ve rilen müsamere çok parlak olmuştur. Programa ithal edilen muhtelif numaral ar arasında gece ve gündüz olmak üzere iki defa temsil edilen Himmetin Oğlu pi yesi çok muvaffakiyet kazanmıştır. Yu'anki resim bu piyesi temsil eden gencleri bir arada göstermektedir. Berlin 22 (A.A.) Namzedlerm resmî listesinde, Hitler başta olmak üzere, nasyonal sosyalist partisinin 1035 azasının ısmi vardır. 60 bm müntehib için bir namzed gösterilmektedir. Haranın Çorekli mevkiindeki tavuk kümesleri