Catalog

6 ARALIK 2021 6 ÜRETİM VE DAĞITIM ZİNCİRİNDEKİ SIKINTI BÜYÜYOR. EYLÜL AYINDA ŞİRKETLER 1.1 MİLYON ÇALIŞAN ARIYORDU Birleşik Krallık’ta işgücü krizi... İlk bakışta, Avrupa Birliği’nde kalma yanlılarının referandum kampanyası sırasında öngördükleri ekonomik felaketin gerçekleştiği TRISTAN DE BOURBON-PARME * söylenebilir: Onlara göre İngiliz ekonomisi dağılmaya başlayacaktı. Ancak daha yakından incelendiğinde, meselenin her şeyden önce İngiliz şirketlerinin ve otuz yıldır birbiri ardına gelen hükümetlerin sürdürdükleri en feci suiistimallerden birinin, Brexit ve pandemi ekseninde su yüzüne çıkması olduğu görülüyor. Bu suiistimal, düşük ücretleri kabul etmeye hazır ve eğitimli Avrupalı işçileri cezbettiği için vasıfsız olarak değerlendirilen birçok meslekte teşvik ve eğitimlerin durdurulması olarak özetlenebilir. Büyük dağıtım grupları gibi en zengin şirketler maaşları artırarak ve bu çekişmeyi takip edemeyen küçük şirketlerin çalışanlarını işlerinden ederek İ direnseler de artık ortak pazar işgücüne erişemeyen İngiltere işletmelerinin tamamı çalışma şekillerini yeniden düşünmek zorunda. lkbahardan bu yana İngiltere’de büyük bir iş gü- cü sıkıntısı yaşanıyor. Ulaştırma, tarım, sanayi, ye- mek hizmetleri... Düşük ücretli Avrupa işgücüne dayalı alanlar başta olmak üzere pek çok sektör bu durumdan etkileniyor. Hükümete göre söz konu- su durum Birleşik Krallık ekonomisini özgürleşti- receği düşünülen Brexit yolunda karşılaşılan geçici zorluklardan ibaret. Hywel Clark’ın son altı ay içinde hayatı değiş- ti. Üstelik iyi yönde. Başkent Londra’nın uzak ku- zey banliyösünde yaşayan ellili yaşlardaki güleryüz- lü Clark, iki sene önce kız arkadaşına “Hayata yeni- den gelsem TIR şoförü olmazdım” dediğini hatırlıyor. “Son on senedir bu iş hem çok kötü ödenen hem de kötü gözle bakılan bir işti. Tanışma sitelerinde konu- şup buluştuğum kadınlara şoför olduğumu söyledik- ten birkaç dakika sonra randevumuzu sonlandırmak için bir bahane bularak ortadan kayboluyorlardı. So- nunda bir havayolu pilotu gibi davranmaya başlamış- tım...” diyor. Son altı aydır ise bu yalana ihtiyaç duy- muyor. “Şimdi sabah işe gitmek için uyandığımda ba- na bir kahraman olduğumu ve dünyayı kurtardığımı söylüyorlar. Üstelik ücretim de artırıldı; birkaç saat fazla mesai ile şu an kazandığım yıllık 40 bin sterlin yerine yılda 50 bin Sterlin elime geçecek” diye güle- rek anlatıyor. Bu, kendisinin yirmi yıllık kariyeri bo- yunca görülmemiş bir şey. Birleşik Krallık, ilkbahardan bu yana ciddi bir kam- yon şoförü sıkıntısıyla sarsılıyor. Esasen kriz uzun sü- redir kapıdaydı. Sektörün tüm bileşenleri bu mesleğin epeydir kimsenin hayallerini süslemediğinin farkın- dalar. Karayolu Taşımacıları Derneği’nin strateji so- rumlusu Rod McKenzie, “Meslek, nakliye şirketleri- nin Avrupalıları düşük ücretli olarak işe alma kararı sonucunda ve neredeyse hiç artışa gidilmeyen maaş- lar yüzünden çekiciliğini yitirdi” diyor. Taşımacılık sektöründe yaşanan sorunlar yakıta ulaşımı da etkiledi. Ülkede geçen aylarda benzin istasyonlarında kuyruklar objektiflere yansıdı. Salgınla ağırlaşan tablo daha yakından incelendiğinde, meselenin her şeyden Hükümetin öngörmediği bir krizi sonradan gerek- Almanya’da üretilen bir makineye 100 bin sterlin ya- 23 Haziran 2016’da İngilizlerin yüzde 51.1’inin önce İngiliz şirketlerinin ve otuz yıldır birbiri ardına çelendirmesine yarayan bu söylem üretim ve dağıtım tırım yaptık” diyor. “Ancak makinenin bize ne zaman Avrupa Birliği’nden çıkmayı onayladığı (Brexit) re- gelen hükümetlerin sürdürdükleri en feci suiistimal- zincirinin tamamının yaşananlardan etkilenmesine en- teslim edileceğini bilmiyoruz; tüm sektör bizim du- ferandumun ardından, Manchester ve Liverpool ara- lerden birinin, Brexit ve pandemi ekseninde su yüzü- gel olmuyor. 2021 Eylül ayının sonunda şirketler 1.1 rumumuzda olduğu için bekleme süresi de epey uzun sındaki küçük bir kasaba olan St. Helens’de bulunan ne çıkması olduğu görülüyor. Bu suistimal, düşük üc- milyon çalışan aramaktaydı. Bu sayı Eylül 2019’daki olacak gibi görünüyor” diye ekliyor. Abbey Logistics’in direktörü Steve Granite de her- retleri kabul etmeye hazır ve eğitimli Avrupalı işçile - çalışan açığından 271 bin fazla ve tam anlamıyla bir kes gibi büyük bir şok bekliyordu. Granite o dönem, Enflasyon ücretleri aşındırıyor ri cezbettiği için vasıfsız olarak değerlendirilen birçok rekor. Yaşanan krizden en çok, varlığı birçok Avru- Brexit’in pek çok Avrupalı şoförün gitmesine yol meslekte teşvik ve eğitimlerin durdurulması olarak palının istihdamına bağlı olan en düşük gelirli sektör- Halbuki Londra’daki King’s College’da ekono- açacağını düşünüyordu. “Ancak böyle olmadı. Ra- özetlenebilir. Büyük dağıtım grupları gibi en zengin ler etkilenmiş görünüyor: İnşaatta 17 bin, imalatta 29 mi profesörü olan Jonathan Portes’in vurguladığı gi- hatlayıp derin bir oh çektik” diyor. Ulusal İstatistik şirketler maaşları artırarak ve bu çekişmeyi takip ede- bin, sağlıkta 32 bin, otelcilik ve yemek servis sektö- bi, herkes böyle bir kapasiteye veya yatırım yapma Dairesi’ne göre Haziran 2016’nın sonunda Birleşik meyen küçük şirketlerin çalışanlarını işlerinden ede- ründe ise 37 bin açık pozisyon söz konusu. imkânına sahip değil. Portes, “En çok etkilenen sek- Krallık’ta 31 bini Avrupalı olmak üzere 316 bin kam- rek direnseler de artık ortak pazar iş gücüne erişeme- Londra’nın merkezinin gözde semti Soho’da- törler, kısa vadede verimliliği artırma olasılığının kı- yon şoförü çalışıyordu; Mart 2020’nin sonunda ise yen İngiltere işletmelerinin tamamı çalışma şekillerini ki bir Peru-Japon füzyon restoranı Chotto Matte’in sıtlı olduğu oteller, restoranlar, barlar vs. Bu kısıtlı- adada 6 bin ek Avrupalı şoför bulunmaktaydı. yeniden düşünmek zorunda. şef aşçısı Jordan Sclare, “Garson avı başladı” di- lık nedeniyle, en düşük maaşlara yönelik bu yeniden Ne yazık ki salgın Granite’in en çok korktuğu şeye McKenzie, Karayolu Taşımacıları Derneği’nin, çö- ye uyarıyor. Önündeki üç zarif garson, restoranın dağıtım politikasının nasıl olup da fiyatların yüksel- neden oldu. Granite “Zor bir zamandan geçtiğimizi ve küşü fırsat bilerek “acil duruma yanıt vermek ama- önündeki on masayı idare ediyor. Anlattığına göre mesine neden olmayacağını anlamakta zorlanıyorum” Avrupalı şoförlerin ülkeden gidişinin yıllara yayılaca- cıyla zaten kalifiye olan yabancı sürücüler için geçici “iyi garson bulmak o kadar zor ki birkaç haftadır diyor. Ülkenin ithalata, özellikle tarımsal gıda ürün- ğını düşünürken, pandemi yıkıcı oldu” diyor. Şu anda çalışma vizeleri” talep ettiğinin altını çiziyor. Ancak personelimizi gözlemlemek için rakiplerimiz bu- lerine (tüketiminin yüzde 45’i) bağımlılığı nedeniyle, 350 kamyonluk filolarının yüzde 10’unun şoför ye- hükümet başta bu talebe direniyor. İşletmeler Baka- raya öğle ya da akşam yemeğine geliyor. Yemeğin nakliye fiyatlarındaki ve ona bağlı maliyetlerdeki artı- tersizliğinden dolayı park halinde olduğunu belirten nı Kwasi Kwarteng, 27 Ağustos’ta işveren örgütüne sonunda gözlerine kestirdiklerine kartlarını uzatı- şın tüm yükünü dağıtıcılar çekiyor. Ticaret akışlarının Granite, “Üstelik yılın başından bu yana maaşlarda- yazdığı bir mektupta bu vizelerin ancak “kısa vade- yor, kulaklarına da ‘gelip benim yerimde çalışırsan kesintiye uğradığı bu bağlam ülkenin sanayisizleşme- ki yüzde 20 artışla artık yılda 35 bin ile 50 bin Sterlin de geçici bir çözüm sağlayabileceğini” dile getiriyor. sana daha yüksek maaş veririm’ diyorlar”. sinin maliyetinin de altını çiziyor. arasında kazanmalarını sağlamamıza rağmen elimiz- Mektubun devamında ise pandemi nedeniyle “Birle- Neredeyse iki metre uzunluğundaki bu İngiliz şef İktisatçı Portes, “bu yeni gelir dağılımının, enf- deki şoförleri tutmakta zorlanıyorum” diye ekliyor. şik Krallık’taki birçok çalışan şimdi belirsiz bir gele- bu yeni modaya esefle karışık gülüyor. Servis perso- lasyon nedeniyle, sözde yararlanıcıların reel ücret- Covid-19’un yayılmasını engellemek için 23 Mart cekle karşı karşıya ve yeni istihdam kaynakları bul- nelinin yanı sıra, aşçılarını ve pastane şeflerini elin- lerindeki artışı sınırlarken, ücret artışlarından ya- 2020’de uygulanmaya başlanan ilk ulusal karantina- mak zorunda. Ulusal işgücünden yararlanmanın öne- de tutmakta ve de yenilerini işe almakta zorlanıyor. rarlanamayacak olan nüfusun geri kalanını yoksul- dan on beş ay sonra, 13 bin Avrupalı ve 54 bin İngiliz mi ve göç politikalarımızın Birleşik Krallık’ta çalı- “Şimdiye kadar başta maaş olmak üzere çalışma ko- laştıracağından” korkuyor. sürücü ağır vasıtalarının direksiyonunu bıraktı. Emek- şanların uygun işler bulabilmelerini sağlama strateji- şullarına karar verenler işverenlerdi. Artık çalışanlar Ağustos 2019 ile Ağustos 2021 arasında, Birle- liliğe ayrılanlar ve pandemi döneminde sevdiklerinin lerimize paralel ilerlemesi gerektiği konusundan hem- üste geçti ve koşulları iyileştirilmezse gitmekle tehdit şik Krallık’ta maaşlar yüzde 7.5 arttı. İmalatta (+ yanında olmak isteyen Avrupalıların geri dönüşlerine fikir olacağınızdan eminim” diye belirtiyor. ediyorlar” diyor. Nisan 2021’de restoranların yeniden yüzde 2.7), inşaatta (+ yüzde 4.4), otellerde, resto- ek olarak, birçok kamyoncu da kamyonlarını bir sü- Ancak mektubun üzerinden bir ay geçtikten sonra açılması ile maaşlara iki defa zam yaparak iş tanımına ranlarda ve perakende satışlarda (+ yüzde 4.9) ça- permarket dağıtım aracıyla değiştirdi. Bu durum, yol- bakan artık direnemiyor. Konuyla ilgili bir dizi te- göre saati 12 ile 14 sterlin aralığındaki ödemeden sa- lışanlar en şanssızları olurken, hizmet (+ yüzde culukların yerel mesafelerde yapılması, çalışma saat- levizyon haberinden sonra olası bir benzin kıtlığın- ati 14 ile 20 sterlin aralığında ödemeye geçiş yapmış. 8.7) ve finans (+12.5) sektörlerindekiler ise büyük lerinin daha kolay olması ve daha iyi ücretlendirme dan endişe duyan İngiliz sürücüler, ülkedeki ben- Ayrıca çalışanlara yeni ayni avantajlar ve daha fazla kazananlar gibi görünüyor. Ancak aynı dönemde tarifesine sahip olmasıyla birçok kişinin reddedeme- zin istasyonlarına akın ediyor ve sonuçta medya ta- zaman esnekliği sağlamış. kaydedilen yüzde 5.2’lik enflasyon bu ücret artış- yeceği bir fırsat olarak görülüyor. Öte yandan, şim- rafından körüklenen endişe, korkulan kıtlığı yara- larını aşındırdı. İngilizlerin yaşam standartlarında- diye kadar serbest meslek erbabı olarak daha az sos- ‘Yükselen fiyat-maaş sarmalı’ tıyor. Zaten baskı altında olan tedarik zincirleri de ki gerçek artışı algılamada (fiyatlardaki artışa göre yal kesinti ödeyen (daha az kapsamlı bir sosyal gü- çöküyor. Benzin istasyonları depolarını dolduramı- Başbakan Johnson tarafından teşvik edilen ve düzenlenen) reel ücret belirleyici. vence karşılığında) sürücülerin neredeyse tamamının yor, ülke genelinde kuyruklar çoğalıyor, öfke gide- Brexit’in getirilerinden biri olarak sunulan bu maaş Eldeki veriler ise pek cesaret verici değil: 2021 nisan ayında yürürlüğe giren yeni mevzuat ile maaşlı rek kabarıyor. Gelişmeler karşısında Başbakan Bo- artışları, Avrupa Birliği’nden ayrılmanın sosyal dü- Ağustos ayı için reel ortalama haftalık ücret (521 çalışan olmaya zorlanması kamyon şoförlüğü mesle- ris Johnson hızlı davranıyor. Hiç şüphe yok ki, Ka- zenlemeleri kolaylaştıracağını ve Birleşik Krallık’ın sterlin) Şubat 2008’deki finansal krizden hemen ğini finansal açıdan daha az çekici hale getirdi. Ayrı- sım 2000’de benzer koşullar altında selefi Anthony bir liberalizm laboratuvarına dönüşümünü hızlandı- önce ulaştığı seviyede. İşte geçen on üç yılda bir- ca pandemi döneminde 40 bin ağır vasıta ehliyet sına- Blair’in hükümetinin kamuoyunda popülaritesinin racağını umanları pek de gülümsetmiyor. Liberal bir çok kişinin yaşam standardındaki bu düşüş de vı iptal edildi. Sonuçta Brexit de bir araya gelen tüm düştüğünü unutmamış. O dönem benzin fiyatların- düşünce kuruluşu olan Center for Economics and Bu- Başbakan’ın ortaya koyduğu stratejinin neden bu bu unsurları daha da kötüleştirdi: 1 Ocak 2021’den daki artıştan memnun olmayan kamyoncular ve çift- siness Research’in (Ekonomik ve Ticari Araştırma kadar tutulduğunu anlamamızı sağlıyor. Öte yan- bu yana uygulanan göç kuralları nedeniyle, az vasıflı çiler, rafinerilere ve istasyonlara erişimi engellemiş- Merkezi) kurucusu Douglas McWilliams da onlar- dan aynı durum, Keir Starmer’ın İşçi Partisi rotası- olarak değerlendirilen bu meslek grubuna çalışma vi- ti. Dolayısıyla Londra’nın eski belediye başkanı va- dan biri. Kendisi “2004’teki genişlemeden sonra Do- nı sağa çevirirken, Başbakan’ın sarsılmaz iyimser- zesi verilmediği için hiçbir Avrupa vatandaşı, ayrılan- kit kaybetmeden 5 bin geçici sürücü vizesi veriyor. ğu Avrupalıların gelişinin Britanya ekonomisini dö- liğinin İngiliz seçim yelpazesinin her köşesinden ların yerine işe alınamadı. nüştürmesinden ve işgücü maliyetini düşük tutmasın- nasıl oy alabildiğini de açıklıyor. Kamyon şoförü sıkıntısı 2021 yazının başlarında Garson bulmak için rekabet dan” memnun olduğunu söylüyor. Ona göre “bu du- görünür olmaya başladı. O dönem süpermarketler raf- Öte yandan Başbakan Johnson, Muhafazakâr Parti rum tam da enerjisini kaybetmeye başlayan ekonomi- ların tamamını dolduramaz hale geldi. Fast food zin- kongresinin 6 Ekim’deki kapanış konuşmasında, ya- nin beş yıl boyunca kendisini toparlamasını sağladı”. (*) “Boris Johnson: Bıkkın bir Avrupalı” kitabının ciri McDonald’s, 24 Ağustos tarihinde yayınladığı kı- şananları açıklığa kavuşturmak istiyor. Ona göre te- Şaşırtıcı olmayan bir şekilde McWilliams hükümetin yazarı (François Bourin yayınevi, 2021). sa açıklamasında belirttiği üzere “tedarik zincirinde- darikte yaşanan gerginlikler “çoğunlukla ekonomik “yanlış ve hatalı” stratejisine karşı çıkıyor: “Verimli- ki sorunlar” nedeniyle bazı ürünleri menüsünden kal- büyüme ve toparlanmayla ilgili”; bu duruma yanıt ve- liği artırmadan maaşları yükseltmek, en iyi ihtimalle dırdı. Baharatlı tavuk konusunda uzmanlaşmış Nando rirken “maaşları düşük tutmak için kontrolsüz göç se- işsizliğin artmasına, en kötü ihtimalle yükselen fiyat- grubu, tavuk bulamadığı için yaklaşık on beş işletme- çeneğine yönelmenin” ve “kişilere, uzmanlıklara, maaş sarmalının güçlenmesine yol açar. Buna da an- Çeviri: Okan Urun yi geçici olarak kapattı. Keza kümes hayvanı üretici- ekipmana veya çalışabilmek için ihtiyaç duyulan te- cak bir durgunluk son verebilir.” leri de iş gücünden yoksun durumdalar. sislere ve makinelere yatırım yapmamak için göç ko- Peki, bu görüşün ötesinde hükümetin teşvik ettiği zunu kullanmanın” artık bir faydası yok. Aynı kong- maaş politikası şirketler ve ekonomi için sürdürülebi- Tedarik zincirinde çöküş rede şirketlerin “ucuz ve vasıfsız yabancı işgücüne lir midir? Esasen bu soruya cevap niteliğinde ilk ve- (1) Okuma tavsiyesi: Serge Halimi, “Brexit bir hiç için miy- İlk bakışta, Avrupa Birliği’nde kalma yanlılarının bağımlılığı” Başbakan yardımcısı Dominic Raab tara- riler ortaya çıkıyor. Castlemead Poultry çiftliğinin iş- di?”, Le Monde diplomatique, Mart 2020. referandum kampanyası sırasında öngördükleri eko- fından eleştirildi. İşin ilginç yanı, bu söylemi geçmiş- letme müdürü Richard Nickless, “Mevcut kalifiye iş- (2) Stephen Nickell ve Jumana Saleheen’in araştırma- nomik felaketin gerçekleştiği söylenebilir: Onlara gö- te dile getiren tek kişi İşçi Partisi’nin eski başkanı ve gücü eksikliği nedeniyle, bu yaz kümes hayvanları- sı, “Göçün ücretler üzerindeki etkisi: İngiltere’den kanıtlar”, re İngiliz ekonomisi dağılmaya başlayacaktı. Ancak sol kanadını temsil eden Jeremy Corbyn’di. nın kesilmesini ve paketlenmesini kolaylaştırmak için Bank of England, Londra, Aralık 2015.