Catalog

2 Akademi 22 Mart 2017 Çarşamba Masumiyet karinesi ve hukuk önünde eşitlik Fehmiye Ceren Akçabay Bugün Türkiye’de içinden çıkılması güç hukuki sorunlar üzerine anlamlı bir şeyler yazabilmek için işin alfabesinden, hukukun temellerinden başlamak gerekiyor. Şüphesiz Türkiye’de hukuka ilişkin bir tartışma yapmak için geç kalınmış olduğu söylenebilir ve bu çaba anlamsız görülebilir. Ancak bu yazının içerdiği asıl tuhaflık hukuk üzerine söz söyleme çabası değil, bu çaba içinde olan kişinin Türkiye’deki mevcut hukuk sistemi tarafından olağanüstü hal çerçevesinde ihraç edilmiş, pasaportuna el konmuş, mesleğini yapma hakkı elinden alınmış hukukçu bir akademisyen oluşu. Modern liberal hukuk tartışması içinde ancak bir “istisna hali” olarak açıklanabilecek ve bir “düşman”a yönelik olarak gerçekleştirilebilecek bu uygulamaların muhatabı olarak hukuka ilişkin kaleme alacaklarım şüphesiz aynı zamanda bir savunma olarak okunabilir. Bu nedenle, hukukçu ve akademisyen kimliğime rağmen taraflı ve özneldir. Ancak kanımca feminist çalışmaların açıklıkla ortaya koyduğu gibi liberal hukukun tarafsız ve nesnel olabilmesi mümkün olmadığı için bu karşı çıkış ancak cılız bir denkleştirme çabası ve adalet arayışıdır. Üstelik asılsız ve dayanaksız suçlamaların neden olduğu her savunma gibi oldukça onur kırıcıdır. Tam da bu nedenle başlangıç noktamızı hukukun temellerinden olan, ancak çoktandır anılmayan masumiyet karinesi ve bu karinenin insan onuru ile ilişkisi oluşturacaktır. l Suçsuzluk ilkesi Masumiyet karinesi modern liberal hukukun en temel ilkelerinden olan suçsuzluk ilkesinin diğer bir adıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda temel bir hak olarak tarif edilen ve ceza hukuku bağlamında sanık hakları nın en önemli dayanağını oluşturan bu ilkeye göre, “suçsuzluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz”. Üstelik bu hak yine anayasaya göre savaş, seferberlik, sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde dahi dokunulması mümkün olmayan çekirdek haklar kategorisinde yer almaktadır. Yani istisna halinde dahi vazgeçilmez niteliktedir. Sadece anayasada değil, insan haklarına ilişkin bütün uluslararası düzenlemelerde kendine yer bulan bu hak, modern liberal hukukun koruduğu en önemli değerlerden olan insan onurunun doğrudan bir sonucu kabul edilir. Liberal hukuk çerçevesinde insanı insan yapan, onu diğer canlılardan ayıran ve bütün insanlarda eşit şekilde Paris’teki Eşitlik Heykeli. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 7. maddesi “Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir” der. bulunan bir öz değer olarak tanımlanan insan onuru, liberal hukuka meşruluğunu veren insan haklarının kaynağıdır.1 Modern devlet tam da bu nedenle insanca bir yaşam yani “eşitlik, özgürlük ve kardeşlik” vaadi ile ortaya çıkar. Ancak kapitalist üretime dayalı altyapı ilişkilerinin öne çıkardığı ve gereksinim duyduğu asıl değer özgürlüktür. Özgürlük özellikle diğer özgürlükler için olmazsa olmaz kabul edilen ifade özgürlüğü liberalizmin aynı zamanda varoluş sebebidir. Üretim ilişkilerindeki dönüşümün üst yapıda karşılık bulabilmesi modern toplum ve devlet düzeninin düşünsel düzeyde savunulması ile mümkün olmuş ?KİMDİR Fehmiye Ceren Akçabay, 7 Şubat 2017 tarihli 686 sayılı KHK ile ihraç edildi. Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesiydi. Akademik hayatının onuncu yılında Hukuk Başlangıcı, Hukuk Felsefesi, Hukuk Sosyolojisi derslerini verdiği öğrencilerinden ayrılmak zorunda kaldı. Doktora tezinden yayına hazırlanan Hukuk Eliyle Talim ve Terbiye: Toplumsal Değişme ve Hukuk İlişkisi Çerçevesinde Zorunlu Eğitim (2013) adlı bir kitabı ve çok sayıda makalesi var. 2014 yılında Halit Çelenk Hukuk Ödülü’ne layık görülen Demokrasi ve Totalitarizm Sarkacındaki Türkiye: Gezi Hukuk Raporu’nun (2015) hazırlayıcılarından ve Projeniz Değiliz İnisiyatifi’nin gönüllü hukuk danışmanı. Toplumsal değişme, sosyal psikoloji, sivil itaatsizlik, toplumsal cinsiyet ve meşruiyet konularındaki eleştirel hukuk çalışmalarını köşe yazıları, makaleler ve açık derslerle sürdürmeye çalışıyor. tur. Bu nedenle, liberal hukukun içerdiği insanlık onurunun bir gereği olan masumiyet karinesinin ortaya çıkışı ile ifade özgürlüğü arasında doğrudan bir bağlantı söz konusudur. Avrupa’da ortaçağ boyunca düşünce suçlarının cezalandırılmasında kanıtların işkence sonucu elde edilen ikrara dayandırılması karşısında oluşan tepki masumiyet karinesinin modern hukuka dahil edilmesini sağlamıştır. >> Akademi 22 Mart 2017 SAYI: 4 Tek sayfa için boşluklu 6 bin 500, çift sayfa için boşluklu 13 bin karakterlik yazılarınız için adresimiz: akademi@cumhuriyet.com.tr İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu l Yayın Yönetmeni: Özgür Gökmen l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Hakan Akarsu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Danışmanı: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: (0212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. Danışma kurulu l Ali Tayfun Atay, Antropoloji ve Sosyoloji l Ayşe Erzan, Fizik l Beliz Güçbilmez, Tiyatro l Gençay Gürsoy, Sağlık Bilimleri l Haldun Gülalp, Siyaset Bilimi l İbrahim Ö. Kaboğlu, Hukuk l İlhan Uzgel, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika l Korkut Boratav, İktisat l Necmiye Alpay, Dilbilim l Nilgün Toker Kılınç, Felsefe l Özdemir Aktan, Sağlık Bilimleri l Reşit Canbeyli, Psikoloji l Sefa Feza Arslan, Matematik l Uygur Kocabaşoğlu, Tarih ve İletişim l Zeliha Etöz, Sosyoloji ve Siyasal Antropoloji