Catalog

öncülük etmesi Bakiyev ve Kulov’u etkin ve sert tedbirler almaya zorlamaktaydı. Henüz ölenlerin kimlikleri ve sayısı konusunda netlik olmasa da sistemin yeni dönemde bazı aşırı uçları törpüleyeceği, kendi kurallarını benimsetmeye yöneleceği ve bunların da ötesinde otoriteyi sağlayacak girişimlerde bulunacağını halka göstermesi açısından önemli. Bölge içi ve dışı aktörler çeride sorunlu bir tablo ile karşı karşıya kalan Bakiyev yönetimi dış politikada da zorlu sarmalın içerisinde buldu kendini. Andican sonrası bölgede ortaya çıkan Üs Krizi, Çin ve Rusya’nın başını çektiği Amerikan karşıtlığının ulaştığı boyut uluslararası politikayı Bişkek merkezli bir çerçeveye dönüştürdü. Bakiyev, seçimler sonrasındaki ilk açıklamasında ülkedeki üslerin Afganistan’daki gelişmelerle paralel boşaltılacağı açıklamasıyla yeni dönemde bölgesel aktörleri gözönünde tutacağının sinyallerini vermişti. Bu gelişmeleri yakından irdelediğimizde “zikzaklı” bir tutuma zorlayan dış etkenlerle ilgili daha net değerlendirmeler yapabiliriz. C S 5 TRATEJİ 23 tartışılması gereken konular arasında bulunmaktadır. Çin, kendisine yönelik bölgesel ve uluslararası endişeleri gidermek adına ihtiyatlı bir tutum izlese de ŞİÖ’yü kullanarak avantaj sağlamaya çalışmakta, bu doğrultuda Rusya ve ABD’nin ardından bu ülkede askeri üs oluşturmaya yönelik talebini sesli olarak dillendirmektedir. Bölge içi ve dışında yer alan bu aktörlerin yanı sıra Kırgızistan için Afganistan ve Özbekistan merkezli gelişmeler de önemlidir. Afganistan, güvenliğin tesisi, Özbekistan ise güvenliğin yanı sıra ekonomik anlamda bağımlılığı ile Kırgız dış politikasında öncelik verilmesi gereken konular arasındadır. Özellikle Andican olayları sonrasında ortaya çıkan mülteci sorunu nedeniyle gerilen Özbek ilişkileri, enerji ve sınır ticaretinde sorunları da beraberinde getirmiştir. Ekonomik yapısı ve bölgedeki enerji kaynaklarının kendisi için oynadığı rol itibariyle Hindistan, Orta Asya merkezli bir yönelim sergilemekte, bu bağlamda Kırgızistan’ın yeni yönetimiyle yakın ilişkiler kurma çabası göstermektedir. Sonuç olarak renkli devrimlerin Orta Asya’daki versiyonuyla dikkat çeken Kırgızistan, iç siyasi gelişmeleri, yeniden yapılanması ve devlet otoritesinin tesisi girişimleri, dış politikanın merkezindeki bölge oluşu itibariyle yeni siyasi kırılmalara gebe küçük ama etkisi bakımından geniş bir politik ve coğrafi alanı işgal etmektedir. Bakiyev’in, sistem içi ve dışı gruplarla ilişkileri, kendisini iktidara taşıyan Kulov ile iktidar paylaşımında sergileyeceği tutum ve sağlayacağı başarı ülkenin yakın geleceğini doğrudan ilgilendiren unsurların başında gelmektedir. Bu arada iç karışıklığın da etkisiyle çeteleşen ve belirli bir gücü eline geçiren grupların bu süreçteki rolleri de yadsınamaz bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü kansız gerçekleşen iktidar değişiminin olayların son aldığı seyir itibariyle bundan sonraki halk hareketlerinde pek mümkün olmayacağı ne yazık ki bütün çıplaklığıyla anlaşılmıştır. Türk yatırımcıların bu ülkedeki yeri, Mart olaylarında talan edilen işletmeler, bundan sonraki gelişmeleri Türkiye’yi de doğrudan ilgilendiren bir dış politaka sorunu olarak değerlendirilmek zorundadır. Ve tabi ki bu kadar riski barındıran gelişmelere karşı politika oluşturma gerekliliklerini de. milyonluk nüfusu ile bölgenin en küçük devleti olan Kırgızistan, büyük güçler ve sınırı olan bütün ülkeler için önem taşıyor. Rusya ve ABD’nin bu ülkede askeri üssü bulunuyor. Çin, askeri üs istemini sözlü olarak seslendirmeye başladı. Andican olaylarından kaçanların bu ülkeye sığınması nedeniyle iki ülke ilişkileri kritik aşamada. İ Rusya akiyev ve hemen akabinde Kulov’un ard arda Moskova’ya düzenledikleri resmi ziyaretlerde, Rusya’ya karşı bağlılıklarını ifade ederken, bölgesel ve uluslararası gelişmelerde izlenecek tutumda önceliğin bu ülkeye verileceğini de açıklamışlardı. Gelinen bu nokta Kafkasya’daki turuncu devrimlerden Kırgızistan’ı ayrıştıran unsurlardan en önemlisiydi. Çin ve Şangay İşbirliği Örgütü’nün bölgede aldığı yeni konumun da etkisiyle farklı bir görüntü ortaya çıkmıştı. Rusya da bu bağlılık gösterilerine kayıtsız kalmadı elbette. Çünkü Batı yanlısı bir yönetim oluşturma beklentisindeki Kırgızistan’ın Rusya yönelimi, ülkesinin gelecekte dünya siyasetindeki konumu ile birlikte iki yıl sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Orta Asya’nın oynayacağı rol Putin için inkar edilemez bir diplomasi konusuydu. Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov ve Savunma Bakanı Sergei İvanov’un Bişkek ziyaretleri bu gereklilik doğrultusunda gerçekleşirken, Orta Asya’nın ve BDT’nin en küçük ordusuna sahip (yak B laşık 11 bin kişi) ülkesine 3 milyon dolar tutarında Kamaz tipi nakliye araçları, Mi8 MTV helikopterleri, hafif silahlar ile zırhlı araçları hibe edilmesi kayda değer gelişmelerdi. İvanov’un temaslarında, Çin, Özbekistan ve Hindistan’ın ardından Kırgızistan ile ortak askeri tatbikat yapılması kararlaştırılmış, ayrıca askeri üslerdeki Rus varlığının artırılması da değerlendirmeler içerisinde yer almıştı. Rusya merkezli belirtilmesi gereken bir diğer önemli nokta da beş Orta Asya ülkesi tarafından kurulan, geçtiğimiz yıl Karimov’un da girişimleriyle Rusya’nın dahil edildiği Orta Asya İşbirliği Örgütü’nün, Beyaz Rusya’nın da içerisinde bulunduğu Avrasya Ekonomik Topluluğu’na dönüştürülmesi Moskova’yı önceleyen diğer önemli unsurdur. ABD mutabık kaldığı bir durum) yeni Kırgız yönetiminin Özbekistan benzeri bir tutum izlemesini imkansız hale getirmekteydi. Bu nedenle Rusya’nın yanı sıra ABD de ülke dış siyasetinin önemli aktörü olarak kalmaya devam etmektedir. Karimov yönetimiyle ipleri tamamen koparan Bush yönetimi de Bişkek konusunda zorunlu olarak daha ihtiyatlı hareket etmek durumundaydı, bölgedeki çıkarları gereği. Rusya gibi Amerika da bu politik duruma uygun olarak çeşitli başlıklar altında mali destek yöntemini seçti. Kırgızistan’daki üslerin geleceği konusunda bugün itibariyle Rusya ile denge oluşturacak bir tutumun sergilendiği ve Amerikan varlığının maddi ödünler karşılığı sürdürüleceği anlaşılmaktadır. Hanabad Üssü’ndeki Amerikan askeri varlığının Manas yerine Afganistan’a kaydırılması bunun bir göstergesi olarak görülmektedir. Çin ırgızistan, Çin’in bölgesel politikaları ve iç güvenliği bakımından öne çıkan en önemli ülkelerden biri konumundadır. Bu coğrafi zorunluluk politik değerlendirmeleri de öncelemektedir. Hatta geçmişte Akayev’in özel durumundan da yararlanarak, para karşılığı toprak talebine yönelik anlaşmalar son anda farkedilerek şimdilik engellenmiştir. Ancak beş milyonluk bu küçük ülkenin bütün dünyada kaygı yaratan güce karşı ne kadar direnebileceği de merika; Bakiyev’i dış politikada en çok zorlayan, kısa sürelerle zikzaklı bir tutum izlemeye iten bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Kırgız liderin henüz göreve başlamadan ŞİÖ’nün üsler konusunda aldığı karara imza atmak zorunda kalması, 10 Temmuz’daki seçimlerin ardından ilk açıklamasında üslerin boşaltılacağı yönünde açıklama yapması, Savunma Bakanı Rumsfeld ve Dışişleri Bakanı Rice’in Bişkek ziyaretleri, ekonominin içinde bulunduğu durum itibariyle ve de devrimin gerçekleştirilmesindeki rolü icabı (Soros’un finansal desThe Economist 26 Kasım teği herkesin üzerinde A K