Catalog

8 29 EKİM 2025 ÇARŞAMBA ÇOK YAŞA CUMHURİYET 29 EKIM 1923’TE TÜRK MILLETININ TARIHINDE YENI BIR DEVRIN KAPILARI AÇILDI AYDINLANMA DEVRİMİ Ulu önder Mustafa Kemal Ankara’da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri Atatürk, Çankaya’da yakın olmadığı halde, ATATÜRK çalışma arkadaşlarına “Efen- kendilerine haber diler, yarın Cumhuriyeti ilan DIYOR KI verilmeden, ediyoruz” dedi. 29 Ekim gü- “Milli kahramanlık ve bilincin düşünce kıymetli eseri olan aziz Cumhuriyetin, nü Cumhuriyetin ilanı kabul ve rızaları bugünkü ve yarınki neslin alınmadan edildi. “Egemenlik kayıtsız, demir ellerinde her an yükselip Cumhuriyetin ilan şartsız milletindir” sözü yeni sağlamlaşacağına itimadım tamdır.” edilmiş olmasını yönetimin meşalesi oldu. (1927) bize gücenme ve bizden ayrılma kinci dönem Türkiye Büyük sebebi saydılar.” Millet Meclisi’nin (TBMM) İtoplanmasından iki ay sonra 13 ‘Yaşasın Cumhuriyet’ Ekim 1923’te Ankara, Türkiye’nin Mustafa Kemal Paşa o gece hükümet merkezi oldu. O güne dek İsmet Paşa’yla 1921 Anayasası’nın devlet başkanlığı görevi, TBMM bazı maddelerini değiştiren başkanı olarak Mustafa Kemal Paşa kanun tasarısını hazırladı. tarafından yürütülmüştü. Mustafa “Türkiye devletinin hükümet şekli Kemal Paşa, 28 Ekim 1923 akşamına Cumhuriyettir.” hükmünün yer kadar hükümetin kurulamaması aldığı tasarı üzerinde TBMM’de üzerine Çankaya Köşkü’nde yapılan konuşmalardan sonra saat arkadaşları için Latife Hanım’a 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin bir sofra hazırlattı. İsmet Paşa, Ali tamamının oyuyla Cumhuriyetin Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin ilanı kabul edildi. Bu ilan “Yaşasın Sami Bey’in de yer aldığı akşam Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla yemeğinde yaşananları Mustafa karşılandı. Kemal Paşa, Nutuk’ta şöyle anlattı: ‘PARLAMENTER REJIM’ Böylece yeni devletin yönetim ‘Hiç şüphe etmedim’ biçimi tüm açıklığıyla adını evletin işleyişine göre, cumhurbaş- Başkanlığı’na seçildi. Türk halkı, 29 langıcı oldu. Hariciye Vekaleti, 2 Şu- almış oldu. Cumhuriyetin “Gece olmuştu... Çankaya’ya Dkanı başbakanı atayacak, başba- Ekim gecesi ve 30 Ekim günü Cumhuri- bat 1925’te bir yasa teklifiyle 29 Ekim’in ilanıyla “Egemenlik kayıtsız, gitmek üzere Meclis binasından kan da bakanlarını seçip cumhurbaş- yetin ilanını kutladı. 26 Ekim 1924’te ya- bayram olmasını önerdi. Teklif, Mec- şartsız milletindir” ilkesi de artık ayrılırken koridorlarda beni kanının onayına sunacaktı. Bu uygula- yımlanan kararname ile Cumhuriyetin lis Anayasa Komisyonu’nca incelendi ve devlet yönetiminde en belirgin beklemekte olan Kemalettin Sami mayla, Meclis Hükümeti Sistemi yeri- ilanının 101 pare top atışı ve düzenle- 18 Nisan’da karara bağlandı. TBMM’de ne parlamenter rejime geçilmiş oldu. necek etkinliklerle kutlanmasına karar teklifin 19 Nisan’da kabul edilmesiy- şekliyle yerini buldu. Ardından ve Halit Paşalara rastladım. Ali Fuat İlk hükümeti kurmakla İsmet İnönü gö- verildi. Karar doğrultusunda 29 Ekim le 29 Ekim, 1925’ten bu yana “Milli Bay- cumhurbaşkanlığı seçimine Paşa, Ankara’dan hareket ederken revlendirilirken Fethi Okyar da TBMM 1924’teki etkinlikler, kutlamaların baş- ram” olarak kutlanmaya başlandı. geçildi. Yapılan gizli oylamada bunların Ankara’ya geldiklerini 158 milletvekilinin tamamının o günkü gazetede ‘Bir Uğurlama de Çankaya’ya benimle birlikte Cumhuriyeti ilan edeceğiz’ dedim. Efendiler, görüyorsunuz ki oyunu alan Gazi Mustafa Kemal ve Bir Karşılama’ başlığı altında gelmelerini söyledim. Çankaya’ya Orada bulunan arkadaşlar, derhal Cumhuriyet ilanına karar vermek okumuştum. Daha kendileriyle Paşa, TBMM tarafından yeni Türk gittiğim zaman, orada, beni düşünceme katıldılar. Yemeği için Ankara’da bulunan bütün görüşmemiştim. Benimle konuşmak devletinin ilk cumhurbaşkanı görmek üzere gelmiş bulunan Rize bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl arkadaşlarımı davet ederek onlarla üzere geç vakte kadar orada seçildi. Bunun üzerine kürsüye Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar hareket edileceği konusunda kısa görüşüp tartışmaya asla lüzum ve beklediklerini anlayınca, akşam gelen Mustafa Kemal Paşa, yaptığı yemeğine gelmelerini, Milli Savunma Milletvekili Ruşen Eşref Beylerle bir program yaparak arkadaşları ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların konuşmasını, “Türkiye Cumhuriyeti karşılaştım. Onları da yemeğe görevlendirdim. Yaptığım programın da aslında ve tabii olarak benim mesut, muvaffak ve muzaffer Bakanı Kazım Paşa vasıtasıyla alıkoydum. ve verdiğim talimatın uygulanışını gibi düşündüklerinden şüphe kendilerine bildirdim. İsmet Paşa olacaktır” sözüyle bitirdi. ile Kazım Paşa’ya ve Fethi Bey’e Yemek sırasında: ‘Yarın göreceksiniz. etmiyordum. Halbuki o sırada l ANKARA/Cumhuriyet >> 2 9 E K İ M 1 9 2 3 CUMHURIYETIMIZIN 102 YILI Ku?u Olsun