Catalog

29 EKİM 2025 ÇARŞAMBA ÇOK YAŞA CUMHURİYET 11 >> Aynı zamanda şunu da söyleyeyim bir saat kadar müsaade edilirse bir ki bunları şimdilik yalnız sen ve ben çözüm yolu bulup sunacağını dile bileceğiz. Amirlerine dahi getirdi. Bu bir saat içinde, gerekli bahsetmeye lüzum yoktur” sözleriyle gördüğü mebusları Meclis’teki Hasan Rıza (Soyak) Bey’e verilecekti. odasına davet ederek onlara 28/29 Hasan Rıza Bey bu notları temize Ekim gecesi hazırladığım kanun çekerken ara sıra başında durup tasarısını gösterdi. Saat 13.30’da kontrol eden Mustafa Kemal Paşa, Fethi Bey’in başkanlığında yeniden daha sonra metin üzerinde biraz toplanan parti genel kurulunda daha çalışarak tam bir anayasa Mustafa Kemal Paşa ilk sözü alarak tasarısı meydana getirecekti. kürsüde şu konuşmayı yaptı: Bu arada Meclis’teki Müdafaa-i Teklifi açıklıyor Hukuk Grubu’nun Halk Fırkası’na “Saygıdeğer arkadaşlar, üzerinde dönüşmesi gerçekleşmiş, 11 Eylül durduğumuz meselenin çözümünde 1923 tarihli ilk toplantıda “Fırka karşılaşılan güçlüklerin sebebi, Nizamnamesi” tüm üyeler tarafından bütün arkadaşlarca anlaşılmıştır imzalanmıştı. Mustafa Kemal Paşa, sanırım. Eksiklik ve yanlışlık, devlet idaresi, cumhuriyetten söz uygulamakta olduğumuz usul etmeksizin “milli hâkimiyet” ilkeleri ve şekildedir. Gerçekten de çerçevesinde yoğunlaştırılmaya yürürlükteki Teşkilat-ı Esasiye çalışılıyordu; ancak bir adım Kanunu’na göre bir hükümet daha ileri giderek, Büyük Millet kurmaya teşebbüs ettiğimiz zaman, Meclisi’nden daha büyük bir makam bütün arkadaşların her biri vekilleri olmadığını telkinde ısrar etmek, ve hükümeti seçmek mecburiyeti saltanat ve hilafet makamları ile karşı karşıya kalıyor. Hepinizin olmadan da devleti idare etmenin birden hükümet üyelerini seçmek mümkün olacağını ispat etmek zorıında kalmanızda görülen gerekiyordu. güçlüğün giderilmesi zamanı Devlet başkanından gelmiştir. Geçen dönemde de aynı bahsetmeksizin onun görevi fiilen şekilde güçlükle karşılaşılıyordu. Meclis başkanına yaptırılıyor, Görülüyor ki bu usul bazen birçok fiiliyatta var olan hükümet, “Büyük karışıklıklara yol açıyor. Yüksek Millet Meclisi Hükümeti” adını ilişkin bir sorun aracılığıyla kendini hariç tutulacaktı; zira memleketin 28 Ekim akşamı, toplantı halinde heyetiniz bu güçlüğün çözülmesi taşıyor, kabine sistemine geçmekte gösterdi. Ali Fethi (Okyar) Bey askeri meselelerinin idaresi tesadüfi bulunan Fırka İdare Heyeti de için beni görevlendirdi. Ben de çekingen davranılıyordu; zira Dahiliye Vekâleti’ndeki görevinden bir kişiye teslim edilemezdi. Mustafa Kemal Paşa’yı davet ederek bilginize sunduğum bu görüşten memlekette küçümsenemeyecek istifa etmiş, Ali Fuat Paşa’nın Meclis Verilen bu karar doğrultusunda, kendisine bir liste sundu. Ancak bu hareket ederek düşündüğüm bir çoğunluk teşkil eden ikinci reisliğinden çekilmesi de bu 26 Ekim akşamı Vekiller Heyeti listede de bazı aksaklıklar olduğu şekli tespit ettim. Onu teklif saltanatçıların, hemen padişahın kademeyi boş bırakmıştı. Kanuna üyeleri Mustafa Kemal Paşa’ya görülüyordu. Bunun üzerine, heyet edeceğim. Teklifim kabul edilirse yetkisini kullanması gerektiğini göre Meclis Umumi Heyeti bu sundukları şu mektupla istifa ettiler: üyelerine daha kesin bir liste kuvvetli ve kendi içinde uyumlu ortaya atmaları tehlikesi kapıda “Türkiye devletinin, karşısında oluşturmaları direktifini veren görevlere yeni isimler seçmeliydi. bekliyordu. Bu hassas geçiş bulunan dahili ve harici mühim Mustafa Kemal Paşa, bu vesileyle, bir hükümet kurmak mümkün Meclis’te var olan muhalifler, döneminde atılacak her adımda, ve müşkil vazifeleri kolaylıkla uzun zamandır içinde tuttuğu olacaktır. Devletimizin şekil ve hükümetin önerilerine karşılık söylenecek her sözde, kurulacak neticelendirmekte muvaffak olması niyeti de şu cümleyle mebuslara niteliğini tespit eden ve hepimiz farklı isimler ortaya atmış, bu öneri her ilişkide çok dikkatli davranmak için gayet kuvvetli ve Meclis’in tam açıkladı: “Yarın Cumhuriyeti ilan için bir gaye olan Teşkilat-ı Esasiye Mustafa Kemal Paşa tarafından gerekiyordu. müzaheretine mazhar bir Vekiller edeceğiz.” Kanunu’muzun bazı noktalarına kabul edilmemişti. Bu durum, Meclis Heyeti’ne kati ihtiyaç bulunduğu 29 Ekim 1923 günü saat 10.00’da açıklık kazandırmak gerekir.” Bu günlerde Mustafa Kemal Paşa, çalışmalarında kişisel duyguların kanaatindeyiz. Buna binaen, ‘Yüksek toplanan Halk Fırkası Grubu, Mustafa Kemal Paşa, bu sözlerin sadece Avusturya kaynaklı Neue öne geçtiğini ve hükümetin çalışma Vekiller Heyeti seçimi konusunda ardından tasarıyı kâtiplerden birine Freie Press adlı gazeteye verdiği bir Meclis’in her suretle itimat ve düzeninin her geçen gün sekteye uzatarak kürsüden ayrıldı. Teklifin demeçte “Yeni Türkiye devletinin müzaheretine dayanan bir Vekiller tartışmalara başlamış, hazırlık uğratıldığını gösteriyordu. niteliği anlaşıldıktan sonra hemen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun ilk Heyeti teşekkülüne hizmet etmek mahiyetinde bir liste meydana Tarih: 28 Ekim 1923... mebuslar arasında tartışmalar maddelerini size takrir edeceğim” maksadıyla istifa eylediğimizi getirmişti. Ancak İzmir mebusu 25 Ekim Perşembe günü ve bir diyerek üzerinde çalıştığı iki kemali hürmetle arz eyleriz Celal (Bayar) Bey’in, seçimde acele başladı. Çeşitli eğilimlere sahip sonraki gün Çankaya’da Mustafa maddeyi bildirmiş, ardından efendim.” edilmemesi ve doğru isimlerin mebusların görüşlerini beyan Kemal Paşa başkanlığında bir araya şu cümleyi kurmuştu: “Bu iki İstifanın ardından mebuslar saptanması için iyice düşünülmesi etmelerinin ardından, teklifin maddeyi bir kelime ile özetlemek gelen Vekiller Heyeti, Paşanın, bir araya gelip çeşili listeler önerisi üzerine, bu meselenin bütünü ve ardından da maddeler mümkündür: Cumhuriyet.” Mustafa Heyet Reisi Fethi Bey ve diğer heyet oluşturmaya çalışıyorlardı; fakat Mustafa Kemal Paşa aracılığıyla okunarak görüşüldü ve sonuçta tüm Kemal Paşa’nın beklediği fırsat, üyelerinin istifa zamanının geldiği hiçbir grup tarafından, Meclis halledilmesine karar verildi. maddeler kabul edilerek toplantıya ekim sonlarında, mevcut Teşkilat-ı yönündeki sözleriyle karşılaştı. Umumi Heyeti’nin onaylayabileceği Toplantıya davet edilen paşa, son verildi. Aynı akşam saat Esasiye Kanunu’nun uygulamasına Sadece Fevzi Paşa bu isimlerden nitelikte bir liste çıkarılamıyordu. doğruca kürsüye çıkarak, kendisine 18.00’de Meclis toplantısı açıldı. >>