Catalog

29 EKİM 2025 ÇARŞAMBA 12 ÇOK YAŞA CUMHURİYET >> Alkışlarla kabul edildi Kanun teklifi, Kanun-ı Esasi Encümeni tarafından usulen incelenip tutanağı hazırlanırken, Meclis diğer işlerle meşgul oluyordu. Sonunda, başkanlık kürsüsünde oturan Başkan Vekili İsmet Paşa’nın “Kanun-ı Esasi Encümeni, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda değişiklikler yapılması ile ilgili tasarının öncelikle ve derhal görüşülmesini teklif ediyor” sözlerinin “Kabul!” sesleriyle karşılanması üzerine tutanak okundu. Nihayet, kanun, katılımcıların “Yaşasın Cumhuriyet!” sesleriyle alkışlanan konuşmalarıyla kabul edildi. Hemen ardından cumhurbaşkanı seçimi için yapılan oylamanın sonuçları ise İsmet Bey tarafından şu şekilde bildiriliyordu: “Türkiye Cumhurbaşkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığı’na 158 üye, oybirliği ile Ankara Mebusu Mustafa Kemal Paşa hazretlerini seçmişlerdir.” ‘Yeni doğmuş çocuk...’ Cumhuriyet kararı 29/30 Ekim 1923 gecesi saat 20.30’da verilmiş, 15 dakika sonra Anadolu’da Yenigün, 30 Ekim 1923 cumhurbaşkanı seçilmiş ve bu yeni gelişme aynı gece bütün ki ‘İstanbul’daki padişahlık sözleşme olmadığı halde halk memlekette gece yarısından hükümeti çürümüştür. kendi kendine dükkânlarına sonra 101 pare top atılarak ilan Anadolu’da yepyeni, cumhurluk bayraklar astı. Kale edilmişti. mahiyetinde bir Türk devleti mahallelerinden kadınlar ve Cumhuriyetin ilanı, bütün ellerinde bayraklar olduğu halde kuralım.’ Önergenin altında milletçe sevinçle karşılanırken çocuklar bayramlık elbiselerini Atatürk’ün yazdığı şu cümleyi İstanbul’da bazı kimseler giymişler, Meclis’in önüne okudum: ‘Sırası gelecektir. ve iki üç gazete bu sevince (7) doğru akıyorlardı. (...) binlerce Şimdi okunmasın!’ katılmaktan çekinip durumu halk, asker, memur, esnaf, işçi, endişeyle karşılıyor, hatta ‘Tek ümidim talebe, kadın ve çocuk sokaklara Cumhuriyet’in ilanına döküldü. Ankara’nın ve bütün gençliktedir’ önayak olanları eleştirmeye Türkiye’nin candan kutladığı Yine Sivas’ta bulundukları girişiyorlardı. Bu, Mustafa geceli ve gündüzlü böyle bir dönemde Mustafa Kemal bin bir Kemal Paşa’nın deyimiyle (9) bayram görülmemişti.” diye güçlükle mücadele ettiklerini “en hafif bir rüzgârdan bile anlatır. ifade ederken “Biz her şeyi korunması gereken yeni doğmuş O gece Ankara Kalesi’nden gençliğe bırakacağız, o gençlik bir çocuğun, onu beslediklerini 101 pare top atışı yapılırken ki hiçbir şeyi unutmayacaktır” söyleyenler tarafından bir şenlik, bir bayram gecesi cümlesini kurar. Mazhar Müfit hırpalanması” demekti; ancak yaşanır. Bugün, 101 pare top o anı notlarına aktarır: “Çok yine de o çocuk, kendisini atışının üzerinden tam 101 gariptir ki, bu metin ve büyük hırpalamaya çalışanlara sene geçti. Cumhuriyetin ve adamın bu sözleri söylerken direnecek kuvveti kendinde yüce Atatürk’ün kıymeti her gözleri yaşarır gibi oldu. Ben de bulacaktı. ‘Milli Mücadele geçen gün daha iyi anlaşılırken ‘Paşam, kim isterse unutsun, döneminde’ Gazi, Cumhuriyeti emanet ettiği tarih ve gençlik bu yaratıcı Milli Mücadele döneminde gençlere şu cümleyi vasiyet dehanızı, bu vatana büyük ve ise Mazhar Müfit (Kansu) Bey eder: “Ey yükselen yeni nesil, tavsifi gayri kabil hizmetinizi yaşananları günbegün kaleme istikbal sizindir! Cumhuriyet’i asla unutmaz’ dedim. alırken cumhuriyet fikri o biz kurduk, onu yükseltecek Paşa ‘Mesele ben değilim, notlarda da karşımıza çıkar: ve sürdürecek sizlersiniz!” Bu “Paşa ‘Mazhar not defterin vatandır, gittiğimiz yoldur, sözün ağırlığını ve manasını yanında mı?’ diye sordu. unutulmaması lazım gelen kavrayarak Cumhuriyeti (...) ‘Öyleyse tarih koy’ dedi. cumhuriyet ve rejimdir’ (...) korumak ve ileriye taşımak ‘Bütün ümidim gençliktedir’” Koydum: 7-8 Temmuz 1919 hepimize düşen en önemli (8) sabaha karşı... diyecektir. görevdir. Nice bayramlara. ‘Pekala yaz’ diyerek devam ‘Ve Cumhuriyet...’ etti, ‘Zaferden sonra şekli Kurtuluş Savaşı’nın (1) C.A. Kansu, Cumhuriyet hükümet Cumhuriyet olacaktır” Bayrağı Altında, Bilgi Yay., 1998, kazanılmasının ardından Yine Erzurum’da 20 Temmuz s.10. sıra o beklenen ana gelir. günü Mazhar Müfit “Hükümet (2) M. H. Egeli, Atatürk’ten 1906’dan itibaren dile getirdiği şekli ne olacak” sorusunu Bilinmeyen Hatıralar, A.H. Yaşaroğlu Cumhuriyet fikri 29 Ekim 1923 yöneltir. Mustafa Kemal de Kitapçılık, 1954, s.34. (3) F. Kızılkaya, Cumhuriyet akşamı Meclis’te görüşülerek “Açıkça söyleyeyim: Şekli gazetesi, 25 Temmuz 1948. kabul edilir. Milletvekillerinden hükümet zamanı gelince (4) A.B. Palazoğlu, age, 2006, s.63. Rasih (Kaplan) Bey kürsüye Cumhuriyet olacaktır” yanıtını (5) K. Özalp, Milliyet gazetesi, (6) çıkarak “Yaşasın Cumhuriyet” verir. Mustafa Kemal Sivas 29.10.1963. Kongresi’nde de aynı düşünce diye üç defa bağırır sonra (6) M.M. Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, içindedir. Fakat acele etmek diğer vekiller eşlik eder. O TTK Basımevi, I. Cilt, 1988, s.74-s.131 istemez. Mahmut Esat (Bozkurt) gecenin tanığı Enver Behnan (7) A.B. Palazoğlu, age, s.102. Şapolyo ise “Cumhuriyetin Bey, kongreye sunulmak (8) M.M. Kansu, age, s. 472. için hazırlanmış bir önergeyi ilanı için bir bayram yapılması (9) E.B. Şapolyo, Ülkü Halkevleri görür: “Önergede deniyor hususunda hiçbir tarafta bir Mecmuası, 1935, s.199.