Catalog

17 EKİM 2021 4 ‘Squid Game’in milyonlarca insanı bu kadar çok etkilemesinin nedenlerini masaya yatırdık Bir kapitalizm hikâyesi Lee Jung-jae Yayımlanmasının üzerinden sadece üç Park Hae-soo hafta geçmesine rağmen dünya çapında Güçsüzlük hissini artırıyor 110 milyondan fazla insana ulaşan, Neden çok sevildi? gelmiş geçmiş en çok izlenen diziler zman Klinik Psikolog Emeç Serin: rak eden VIP’lere de çok yakın bir konumda olu- arasına giren “Squid Game”in sırrını “Squid Game’in bu kadar geniş hay- yoruz. Yani dizi bize ikili bir bakış açısı sağlıyor. araştırdık. ran kitlesine ulaşmasının sebebi psi- Birbiriyle rekabet eden oyuncular için kaygılanı- Zamanın Ukolojik. Yoksullar hayatta kalmak için yoruz ama bir yandan VIP’ler gibi oyunları izli- orç ve umutsuzlukla dolu gerçek ya- bir ölüm kalım oyununda mücadele ediyor ve yoruz. “Squid Game” duygular arasında sürekli şam ile ölüm tehlikesi olan sanal bir sosyoekonomik olarak güçlü olan VIP’leri eğ- geçiş yaptıran bir dizi. Çocuk oyunlarının oynan- ruhunu dünyadaki oyunlar arasında sıkışmış lendiriyor. Artık daha fazla insanın sosyal adalet- ması ise bilişsel uyumsuzluk yaratıyor. Şiddet uy- insanlar. Üzerlerinde de bir küre içine sizlikten endişelendiğini ve performans odaklı bir gulamak için faydalanılan çocukluğun sembolik Bdoldurulmuş her ölümle biraz daha ar- yaşam mücadelesi verdiğini görüyoruz. Bütün masumiyeti, merakımızı zirvede tutarken korku- yakalıyor tan milyarlar... 17 Eylül’de yayına giren Netflix dizisi bunları seyirci kendisiyle özdeşleştirmiş olabi- yu ve güçsüzlük hissini artırır.” “Squid Game” (Kalamar Oyunu) dünya çapında ken- lir. Diziyi izlerken bizlerin de hissettiği ki- disini izleyen, farklı kültür ve sosyoekonmik koşullar- EMRAH KOLUKISA min öldüğü, kimin hayatta kaldığını me- dan milyonlarca izleyicisini şok Dizinin vicdanla ilişkisi etkisiyle çarptı. Dizideki karakter- nlaşılan o ki Netflix’in lerin sıkışmışlığı insanlığın genel Serin: “Vicdan sistemi birçok bilişsel sistemden sadece biri “La Casa De Papel”den ruh halini mi yansıtıyor, yoksa di- ve bu sistemler her zaman birbiriyle uyumlu çalışmaz. Ya- sonraki yeni global fe- zinin atmosferi kitleleri etkileyen ni vicdan sistemi, ahlaki olarak onaylanmayan bir davra- A nomeni Güney Ko- bir araca mı dönüştü. Sosyolog nışı temsil edebilirken diğer sistemler başka bir davranış- re yapımı dizi “Squid Game” oldu. Deniz Bağrıaçık ve Uzman Klinik sal seçim yapabilir. Dizide kimi zaman potansiyel fayda el- Çok kısa bir sürede (yayına girdik- Psikolog Emeç Serin’e sorduk. de etmek ile vicdan arasında kalındığında potansiyel fayda ten yaklaşık 2 hafta içinde) 90’dan gözetilerek davranışlara yön verildiği görülüyor.” u “Squid Game”, akıllara fazla ülkede bir numaraya yükse- DENIZ geçen yıl Oscar kazanan “Pa- len dizi Türkiye’de de bir süredir ÜLKÜTEKIN razit” filmini getirdi. Güney Netflix’in en çok izlenenler listesi- Kore’den art arda dünyanın nin zirvesinde. Dizinin herhangi bir büyük ilgisini çeken iki yapımın ortaya çıkmasını kitap, çizgi roman gibi bir kaynak- sizce nasıl yorumlamalıyız? tan uyarlanmadığı gerçeği de dikka- Güney Kore’nin kültür ürünlerini ihraç edişi. Ülke- te alınırsa bu popülerliğin daha da nin teknolojik fırsatları çok gelişmiş bir vaziyette, in- şaşırtıcı olduğu aşikâr. ternet son derece yaygın, Dünya Bankası’nın verileri- ne göre Güney Kore’de internet kullanımı 2020 yılın- HER SANIYE GERILIM da yüzde 96’ya ulaşmış. Bu kültürel ihracın en bilin- Distopik bir geri planı olan “Squid dik türü K-Pop. Kuzeyinizde nefes aldırmayan bir ül- Game” sınıfsal farklılıkların alabildi- ke varken siz kendinizi ayırmak için renkli, tüketim ğine keskin olduğu bir toplumsal ya- kültürüne uygun bir kültür üretim fabrikasına dönüşü- pıda, büyük çoğunluğun gitgide fa- yorsunuz, pazarlamanızı ona göre yapıyorsunuz. Ko- kirleştiği ve bir kısım zenginin de ah- lay tüketilebilen kültür endüstrisi bir altın değerinde laksızca bir lüks içinde yaşadığı Gü- ülke için. Güney Kore bunu mutfağı, pop kültürü, di- ney Kore’de geçiyor ama yaşadığı- zileri ve sineması ile de yapıyor. Biraz da oyun döne- mız zamanın ruhunu çok iyi yansıt- minden bir türlü çıkamayan bireylerin, ruhunu okşa- tığı için ve tüm bu ekonomik eşitsiz- yan bir yapısı mevcut. likler dünyanın dört bir yanında his- sedildiği için evrensel bir etkiye ula- bakış açısı hâkim değil mi? Marksizmin, sosyoekono- KAHRAMANLAR BILE INANIRSA... şıyor. Yine de dizinin önemli bir ba- mik açıdan dezavantajlı çalışan sınıfın birlikte hareket u Dizide çok baskın temalar var. Bir tanesi yok- IKINCI SEVIYE şarısının da gerilim, aksiyon ve duy- ederek kapitalizmi yenme gayesinin çok uzağındayız. sulluk ve gelir adaletsizliğinin insanları soktuğu ruh gusal anlar dengesini her biri yakla- Bu gayenin küllerinden, kendini imha etme, risk alma hali. Bu konuda neler söyler- ho Sang-woo, dizinin ana karakteri Seong Gi- şık 1 saat civarında süren 9 bölüm siniz? ile kendine zarar vererek toplumda yükselme çabası- hun’un tam tersi. En samimi olduğu göçmen boyunca çok doğru bir şekilde ayar- nı görüyoruz. Kahramanlar, baştan, iyi gelecek olma- 1980’li yıllardan itibaren, CAli’yi gözünü kırpmadan ölüme gönderecek layabilmesi olduğunu söyleyelim. Margaret Thatcher ve Ronald yışına öylesine inanıyorlar ki, kitleleri de sürüklerken birisi. Cho Sang-woo gibiler günümüz dünyasın- Özellikle oyun sahnelerinde ciddi bir durumu meşru hale getiriyorlar. Dışarıdaki hayatın Reagan’ın neo-liberal politika- da nereye oturuyor? Uzman Klinik Psikolog Emeç gerilimle izleyiciyi sarıp sarmalayan larının kabul görüşü ile dünya- zorlanılsa da bir yere gelinemeyeceğine inanılmış ol- Serin şu yanıtı veriyor: “Kohlberg’in ahlak gelişim dizi yüksek yapım kalitesi ve temiz ması en ürkütücü olan değil mi? nın gelir adaletsizliklerindeki kuramına göre bireyin ahlaki olarak en gelişmiş ol- anlatımıyla da çok derinleşmeyen se- artışı çok araştırılan bir gerçek. duğu seviyede bireyin kendine özgü de- u “Squid Game” bize açgözlülük ile naryonun basitliğini göze batırmama- Kore’ye baktığımızda, inovas- ğer yargıları vardır, kanunlar da gözeti- ölüm korkusu arasında sıkışmış bir oyun yı beceriyor. yon, teknoloji ve ekonomik bü- lir ancak değer yargıları ve kanunlar bir- dünyası sunuyor. Gerçek hayatla ne yüme sayesinde çok yol kat et- biriyle zıtlaştığında birey değer yargıları- kadar eşleşiyor? BEZOS BILE HAYRAN tiği bir gerçek. Ülke düşük ge- nı korur. Cho Sang-woo, Kohlberg ahlak Deniz Bağrıaçık Açgözlülük ve ölüm korkusu arasında sı- Netflix’in bu uluslararası pazarla- lirli ülkeler sınıfından, yüksek gelişim kuramına göre ikinci seviyede bir kışmış bir oyun dünyası daha çok kapitaliz- ma becerisine Amazon’un sahibi Jeff gelirli ülkeler sınıfına geçiyor. karakter. Yani diğer kişilerle olan ilişki- min şekillendirdiği dünyayı ve onun dene- Bezos’un bile hayranlığını gizleme- Ancak bu büyümeden herkesin eşit anlamda yararlan- sinde, onların ihtiyaçlarının farkında ol- timli gözetim araçlarının yarattığı benzerlik diği biliniyor. Daha önce “Narcos”, dığı anlamına gelmiyor. Borgen Project raporuna gö- sa da kendi çıkarlarını ön plana alan in- ile düşündürücü. Ürkütücü olan, bu şekilde “Dark”, “La Casa De Papel” gibi İn- re aileler çocukların eğitimlerine büyük bir önem ve- sanlardan. Kurallara gereksinimlerini gi- takip edilen kişilerin, böylesine denetimli bir gilizce olmadıkları halde tüm dünya- riyorlar ancak yalnızca Seul’deki 3 üniversitenin dip- derdiği ölçüde uyuyor. Yani bir eylem, dünyanın çok da uzak gelmemesi. Özellikle da izlenen örneklerin ardından gelen loması makbul görülüyor. Ülke nüfusunun yüzde 70’i bu ahlaki gelişim seviyesindeki bireyler sosyal devletin varlığının az olduğu ülkeler- Emeç Serin ve belki de Oscar galibi Parazit’in de üniversite diploması sahibi olsa dahi bir işe yaramı- için yararlı ise doğru, zararlı ise yanlıştır. de, kendini güvencesiz hisseden bireylerin rüzgârını bir şekilde arkasına alarak yor. 330 bin konut ise yer altına inşa edilmiş, gün ışı- Cho Sang-woo’nun dizi boyunca bu geli- büyük korkular yaşadığına şahit oluyoruz. fenomene dönüşen “Squid Game”in ğı almıyor. Bireyler yoksullukla uğraşırken aile ve şim seviyesinde olup finaldeki eylemi beni de şaşırt - Yaşamak için değil, hayatta kalmak için. İnsanı insan ardından bir kez daha aynı soru- toplumsal bağların da zayıfladığını görüyoruz. Pa- tı açıkçası… Bu karakterlere günümüz dünyasın- yapan, gelecek projesidir; o olmadığı zaman da tutuna- yu sormak kaçınılmaz oluyor elbet- ra kazanmak, toplumsal saygı görmek için çok önem- da, kırmızı ışıkta bir insanın ölümüne neden olma- cağı hiçbir umudu kalmaz. Bunun son dönemde kitle- te: Türkiye’den bu denli büyük popü- li. Dizideki bireylerin de para ile olan ilişkisi, hep ka- mak için durmaktan ziyade “arabam zarar görme- lere yayıldığına şahit oluyoruz. İlk kez gelecek nesille- lerliği yakalayan bir dizi çıkacak mı? yıp üzerine. Para ve sonucunda ailelerini kaybediyor- sin” diye duranlar, her şey karşılıklıdır görüşünde re, “Ailelerinizden daha az yaşayıp daha az varlıklı ola- Verdiğiniz yanıtı duyar gibiyim. lar. Toplumsal dışlanma bir ceza ve dizi karakterle- olanlar, ne kadar alırsam o kadar veririm diyenler caksınız” deniyor. Aslında ruh halimiz, bu durumu ka- ri genelde bu duygu ile baş başa. Biraz da arabesk bir örnek verilebilir.” bul etmişliğin verdiği depresyondan geliyor. Organ bağışında farklılık yaratmak için yola çıktı ama onunla yetinmedi Bu bir İyilik Holding MUSTAFA K. ERDEMOL deneyimlerinin de verdiği güvenle 2007’de sos- Amaç, İnal’ın deyişiyle “iş üretmek”. Tabii ne yal mecrada bir sayfayla ihtiyaç sahiplerinin sesi- yaparsa kamuyla iş adamlarının da desteğini ala- dı bile en ilgisizleri sorumluluğa ni duyurmaya başlar. rak yapacaklar. “Çünkü” diyor, “gönüllü bir der- Yaşadığı bir sağlık sorunundan sonra aktif ha- neğiz ama çalışanlarımızın emeklerinin karşılığı- çağıran bir içeriğe sahip: Bir Ha- yat Kurtar Derneği. O kadar isa- yattan çekilir ama bunu da dernekleşme faaliye- nı veren bir kurum olmak istiyoruz”. ti için bir fırsat sayar. Ancak kurulacak dernekle Şimdi İzmir için kolları sıvamış durumda. Derne- betli bir adlandırma ki yapılacak A bir bağışla gerçekten hayat kur- sadece organ nakli konusunda değil, “hayat kur- ğin manifestosunun dışında tüzüğü de hazır. İzmir taracak” her konuda faaliyet gösterme düşünce- bürokrasisiyle görüşmelere başlamışlar bile. Sadece Nurettin İnal tarabilir kişi. Bağış derken tabii kastedilen organ bağışı. Yaygınlaştırılırsa, önemi konusunda ger- sindedir. On önemli başlıkta toplanır faaliyetler. organ bağışına dönük olmayacak çalışmaları. “Or- Kendisi gibi gönüllü 22 arkadaşıyla kurarlar der- gan meselelerimizden sadece biri. Bir holding düşü- çek bir bilgilendirme sağlanabilirse binlerce has- tanın yaşamını kurtaracak önemli bir vatandaş neği İstanbul’da. İdari makamların da desteğini nün. Ana gövdeye bağlı kolları var. O kollar kendi telere, farklı amaçlarla çalışan yardım dernekle- alırlar ancak kimi zorlukların aşılamaması sonu- faaliyetlerini sürdürecek çeşitli alanlarda. Amacı- dayanışması aslında bu. rine kadar her yerde olmayı hedefliyor Bir Hayat Nurettin İnal, sosyal sorumluluk duygusu ge- cu faaliyetler durdurulur. mız iyilik üretmek. İş ve bilim insanlarının, sanat- Kurtar Derneği. çıların katkılarıyla hep birlikte üretilecek bir iyi- lişmiş bir insan. Ama onu bu derneği kurma- Nurettin İnal, belki başka türlü de farkına vara- DERNEK IZMIR’DEN YOLA ÇIKIYOR ya iten aile içi bir trajedi. Organ nakliyle kurta- likten söz ediyorum. Bu nedenle aslında girişimi- cağı yakıcı bir sorunla “aile içinde” karşılaştığın- Nurettin İnal, kararlılığından vazgeçecek bi- mize ‘İyilik Holding’ de diyebilirsiniz” diyor İnal. rılabilecek eniştesini kaybetmesi İnal’ı bu konu- da bunu kişisel bir trajedi olarak kabullenmeyip ri değil. Hatta derneğin faaliyetine ara vermesi- da “bir şeyler” yapmaya itmiş. İlk yaptığı aslın- Bir Hayat Kurtar Derneği, İzmir’den tüm yur- toplumsal bir sorumluluk bilinci yaratma müca- ni “hataları gözden geçirme” süreci olarak değer- da yayılma amacıyla çok ciddi geliyor gerçek- da hemen İzmir’de bir hastaneye tüm organları- delesine dönüştürmüş. lendiriyor. Şimdi İzmir’de yeniden çalışmaları- nı bağışlaması olmuş tabii. Bu alanda çalışma- ten de. Dernekler Yasası çerçevesinde gelir elde Herkesi sorumluluğa çağıran, dileyenin ken- na başlayacak olan derneğin 22 sayfalık manifes- edecek girişimlerde bulunarak kendi sermayesini ya başlamakla ne kadar haklı olduğunu gösteren di çapında içinde yer alabileceği bir “İyilik Hol- tosu bile hazır. “Bu bir proje dernek” diyor. “Çö- bir olay da yine yaşadığı bir deneyimdir. Bir ara oluşturarak “profesyonel” kadrolar edinmeyi he- ding” faaliyete başlıyor İzmir’de. züme odaklanacağız. Bu nedenle yönetim kuru- defliyor. Elde edilecek gelirlerle faaliyet göster- İstanbul’dayken organ bağış kartını kaybettiğin- Eskisinden dersler çıkararak, yenisiyle ileri- luna bağlı komisyonlar oluşturacağız. Organ ba- de yenisini çıkarmak için çok uğraşır. Karşılaştı- dikleri alanların uzmanlarına ücret ödeyebilecek- ye dönük atılımlar hedefleyerek büyümesi kesin ğışı konusunda doktorlar, eğitim konusunda öğ- ler. “Biz gönüllüyüz ama işin uzmanlarına mutla- ğı zorluklar, organ bağışı yapma kararını verirken olan bir iyilik hareketi geliyor. retmenler, kadına şiddet konusunda hukukçular, çıkarılan bürokratik engeller sorunun yakıcılığı- ka emeklerinin karşılığını vermeliyiz” diye bir de Bir Hayat Kurtar Derneği’ndeki o emir kipi, bi- sosyologlar bu komisyonlarda yer alacak” diye ilke belirlemiş İnal. Yaygınlaştıkça, faaliyetleri- nı hayli hissettirmiş İnal’a. Kolay değil, 15 yıldır zi göreve çağırıyor. Herkesin kollarını sıvayaca- anlatıyor yeni derneğin yapısından söz ederken. marka danışmanlığı yapan biri olarak o alandaki ne destek arttıkça sağlık kurumlarından üniversi- ğı, hayatlar kurtaracağı bir göreve. Bİ DÜNYA İNSAN