Catalog

MERHABA azınıyla Cumhuriyet öykücülüğünde yeniliğin öncüsü Nezihe Meriç ve kült yapıtı Adresi Bi- Y linmiyor ile Kressmann Taylor kapağımızda. Edebiyatta yeni arayışlarla toplum içindeki bireyin durumunu ortaya koyan 1950 Kuşağı’nın yaşamda ve edebiyatta insanı köleleştiren alışkanlıklara baş- Öykü neyin peşinde? kaldıran, edebiyatta gerçeği derinliğiyle boyutlandıra- rak duyguları, düşleri, düşünceleri imgeli bir anlatım- Öykü elbette yaşamın peşinde; bütünsel anlamda doğayla yaşanan her ne varsa la ve tüm yönleriyle mutfağında piştiği Dost ve Seçil- tamamının izini sürüyor. Ama nasıl; yetkin bir anlatı sanatı olarak kayda alıyor, miş Hikâyeler Dergisi yıllarındaki birikimiyle aktarmayı başaran, Cumhuriyet öykücülüğünde yeniliğin öncü- dönüştürüp hikâye-öykü halinde hayatı derinden kavratırken şaşırtıcı hünerle işleyip südür Nezihe Meriç (1924 / 18 Ağustos 2009). geliştirerek okur içselleştirmesinin de önünü açıyor. Aydın sorumluluğuyla doluydu, derinlikli gözlemle- riyle bireysel ve toplumsal değişimi ayrıntılarıyla ak- ürk insanı tuttuğu takımla partideki tardı. Cumhuriyetin ilk kadın öykücülerinden biri ola- hatta hemşerilikteki taraftarlık takın- rak öykülerinde kadın dünyasını, kadının varoluş mü- Ttısıyla bir tuhaf görüntü veriyor. cadelesini, iç dünyasını, toplumdaki yerini ev, aile, Sözüm meclisten dışarı; futbolda takım- sokak, gelenekte ve gelecekteki yeriyle, bütünlüğüy- ların, seçimde siyasal partilerin, kentte ka- le aktardı, kadın ruhunun sesi oldu. sabada hemşeriliğin koyu taraftarlarına ba- 1950’de “Bir Şey” adlı öyküsüyle başlayan yazın- kın, körlemesine bir “bön”lük algılamak ola- sal serüvenini anılarında, “Ben bir saatlik yürüyüşten sı. Bunu “hikâye” peşinde koşan ama öy- bin öyküyle dönerim. Ben öykülerimle yaşarım” di- küden bihaber okur için de uyarlayabiliriz. yen, öykünün mutfağında pişen, Dost Yayınları’nda “Taraftar” okur, magazinel “ilginç”lik ara- Nâzım Hikmet’in Bütün Yapıtları 1’i yayımladığı için yabilir hikâyede ama öykü niye peşine takıl- hapis cezasına çarptırılan, 1968’den “74 Affı”na ka- sın bunun? Dili biçemiyle, anlatısıyla, ger- dar “kaçak” yaşayan Nezihe Meriç’i Asım Bezirci’nin çekliği okura yeniden kurdurma gücüyle, sözleriyle ve saygıyla anıyoruz: metni örüntüleme olanaklarıyla “ağır abi”dir “Nezihe Meriç anlatımının güzelliği, duyarlılığı- öykü. İlginçlik öykülem-anlatı örtüşmesin- nın inceliği, gözlemlerinin keskinliği, işlediği sorunla- de, gereksinirlikteki doygunlukta gözlenir. rın ilginçliği, kadın psikolojisini yansıtmadaki ustalığı Ancak kent öykülerinde kişiler kurnazlık tezgâhında hep Biz, anlatı sanatı bağlamında öykünün ve bilinçli başkaldırısıyla dikkate değer bir yazardır.” ileriye dönük kendi hesapları peşinde. temel sorunlarını, gereksinimlerini 1950’lerde özgür sa- Öner Yağcı’nın yazısı... Nitekim öyküsüne içirdiği, sürekli koruyup geliştirdiği nat tartışmaları içinde bilimcisinden felsefecisine sanat- Amerikalı Kressmann Taylor (19 Ağustos 1903 / dramatik gerilimle bu olguya derinlik de kazandırıyor yazar. çılarla birlikte, öykücü yazar kitlesinin yoğurup işleyişiyle 14 Temmuz 1996), tek bir yapıtla dünya edebiyatına Kırda canlıları, neredeyse birbirinden ayırmaksızın in- aşıp yerine oturttuk. (Bu ayrı yazı konusu.) adını yazdırmayı başarmış ender yazarlardan biridir. sanı, hayvanı, bitkiyi aralarındaki nice sürtüşmeye karşın Kendilerine özgü yaklaşımla öykülerini işleyen işte üç 1938’de yayımlanan Adresi Bilinmiyor adlı kısa kalem size… bütünlükle ele alıp kuşatırken buna dönük didinişlerini de romanı (ya da uzun öyküsü), 12 Kasım 1932 ile ekliyor anlatısına. Oysa kentte hayvan kadar her şey sal- ERKUT ÖZAL: ‘ISKARTA’ 18 Mart 1934 tarihleri arasında 40 yaşlarındaki Max tık anlamda birer “av”dır artık, gücü yetenin üste çıktığı. Erkut Özal (d. 1978), iki farklı başlık altında topladığı öy- ve Martin adlı iki arkadaşın birbirilerine yazdıkları Sonuçta Emir, “yaban hayvanı” soyutlamasıyla kır-kent kü demeti Iskarta’da (Alakarga, 2025) ilk bölümü farklı bir 19 mektuptan oluşur. yaşamında ilginç bir karşıtlığı da vurgulamaya girişiyor di- anlatı damarı halinde kurmaya çalışırken ikinci bölümde Bu mektuplar aracılığıyla, İkinci Dünya Savaşı’nın yebiliriz çünkü bunlar bir “koleksiyon”la bütünlenirken yazar geleneksel anlatı temelinde sürdürüyor öyküsünü. eşiğinde Almanya’nın nasıl yavaş yavaş totalitarizmin da adeta çağımıza dönük manifesto döşüyor öykülerinde. İlk bölümde öykü kişilerinin içsel oyuklarından dışa sı- uçurumuna yuvarlandığını, bunun sonucu olarak iki RIDVAN HATUN: ‘BİLLUR ÖRÜNTÜLER’ zan bireysel ezginlik, iç yangını, üst üste binen keder vb. dostun ilişkilerinin giderek gerginleştiğini ve engelle- ağırlık taşırken ikinci bölümde bir açıdan bunların tersin- Rıdvan Hatun, Billur Örüntüler (Can, 2023) adlı bu ilk ki- nemez bir trajediye doğru gittiğini görürüz. lemesini getirerek “Ölüm dediğin şey yaşamın ta kendisi. tabında öyküye dönük nahif bir derinlikle karşılıyor okuru. Kressman Taylor, Nazi Almanyası’nı bir edebi konu Hepimiz yaşayan ölüleriz ya da yaşamayan diriler” (83) Ötekileştirme, şiddet, eşitsizlik vb. izleksel pek çok ko- haline getiren ilk birkaç yazardan biridir. Avrupa’da diye düşünen insanlar aracılığıyla kuruyor anlatısını. nuya yoğunlaşırken yine de öykülemden ödün vermeksizin savaş çanlarının çalmaya başladığı 1938 yılında, Böylelikle öyküler, lirik hüzünlerin ince alaysamalarla sorunları toplumsal vicdanla baş başa götürmenin önünü ABD hâlâ tarafsız ülke konumundayken Amerikan görece her dem tazelik yaydığı metinlere dönüşüyor. açıp doğrudan kurabileceği bağla okuru kıskıvrak yaka- kamuoyunun çok ilerisinde cesur bir öngörü sergiler Yazar bu zengin üstelik zekice öyküleme omurgasına lıyor, ayrıca anlatısında sergilediği geliştirimle de dikkati çünkü Hitler rejiminin oluşturduğu tehlikeyi meslek- alaysama çeşnisi katarken buna ayrıca rüya-bilinç / bi- çekiyor. Bütün bunları özetle “örüntüleme” terimi çerçe- taşlarının büyük çoğunluğundan önce sezmiştir. linçdışı akışı da ekliyor. vesinde yerine oturtuyor Rıdvan. Adresi Bilinmiyor, İkinci Dünya Savaşı’nın başla- Çıkmaz sokak kuşatmasının söylenti, vesvese, ku- Ancak şunun altını bir kez daha çizeyim. İlk ağızda masından bir yıl önce, Hitler rejiminin kısa süre sonra runtu vb. akıntısına kapılmış kişilerin toplumsal, bireysel şöyle kabaca bakıldığında toplumsal vicdanla çok kolay uygulamaya başlayacağı korkunç katliamları toplu- huzursuzluklarını görece hastalık anlamında yapılandır- bağ kurduğu söylenebilir yazarın ama işin doğrusu sınıf- mun henüz aklına bile getiremeyeceği bir tarihte ya- makta sağlıklı bir yol diyebiliriz. sal temelli bu bağlam, kolay anlaşılır göndergeler halin- zılmış, sıradan insanların korkudan, körü körüne, ya Sonuçta gerek anlatım gerekse öyküye serdiği dil açı- de görünse de o, bunu asla şematizme yönelmeden öy- da fırsattan istifade nasıl insanlık dışı bir ideolojiye künün gereksinimiyle orantılı sıçramalı sezdirmelerle, ör- sından ince bir işçilik yansıtırken bir biçimde toplumsal biat ettiklerini anlatan vizyoner bir anlatıdır. tüklemeler, eksiltmelerle gerçekleştiriyor. çöküş girdabına gömülü, böylesi sorunlar yumağı arasın- Ferda Fidan’ın yazısı... Rıdvan’ın öykülerinde okuru saran bir güzel yan da öy- da bir türlü çıkışta buluşamayan, top benzeri hep kendile- - M. Sadık Aslankara (“Öykü neyin peşinde” / Erkut rini, birbirlerini çeviren insanların serüvenlerini okuyoruz. kü kişilerine karşı sergilediği sevecen tutum. İster iyi is- Özal, Iskarta, Alakarga / Emir Çubukçu, Yaban Hay- terse kötü yanlarını öne çıkarsın, iyinin tokatlanacak, kö- EMİR ÇUBUKÇU: ‘YABAN HAYVANI KOLEKSİYONU’ van Koleksiyonu, İletişim / Rıdvan Hatun, Billur Örün- tünün alkışlanacak bir yanını bulup okurda öykü kişisi- Emir Çubukçu (d. 1988), Yaban Hayvan Koleksiyonu tüler, Can), nin eksiksiz bir suretinin resmedilebilmesi için çabalıyor. (İletişim, 2023) başlıklı yapıtıyla öyküde yeni bir arayışa - Rıdvan Dansuk (Gültekin Emre, En Genç, Lando), Çocuksu yanlarını da, akıllarınca şeytanlıklarını da hep girdiğini gösteriyor. onların masumiyeti üzerine temellendirirken bir sevile- - Nursel Özçelik Cengiz (Sevim Kahraman, Karanlık İlk öykülerini farklı biçemlerle yapılandırmaya çalışırken cek taraf bulup bunu bize göstererek işliyor. ve Mavi - ‘Bir Halikarnas Balıkçısı Romanı’, Kırmızı Kedi) bu kez okuru, “Kır Hayvanları”, “Kent Hayvanları” başlıkla- Evet, öykü senin benim hepimizin, yaşamın peşinde, - Can Uyar (Tarık Zafer Tunaya, İslâmcılık Akımı, Kronik), rı altında kurduğu bölümlerde toplumsal-bireysel sorunla- koşuyor durmadan, yeter ki siz hot zot edip işine karış- - Y. Bekir Yurdakul (Fatih Tuncay, Yapay Zekâ Ka- rın odağında gezindiriyor. Kırla kent öykülerindeki bu so- mayın onun. n ranlık Gölgeler, Bilgi), runların işlenişinde farklı bir yaklaşım göze çarpıyor. Kı- - Vitrindekiler, kısa tanıtımlar, Emek Yurdakul’un ra dönük anlatı, enikonu düz mantık çizgisinde gelişiyor. www.sadikaslankara.com, her perşembe hazırladığı Güncel ve Mustafa Başaran’ın hazırladığı Öykü kişileri kendi kavrayışlarıyla yer yer gülünesi tu- öykü-roman, tiyatro, belgesel alanlarında Bulmaca ile de düşün trafiği sürüyor! tumla dünyadan uzak ama buruk bir görüntü sergiliyor. güncellenerek sürüyor. İyi okumalar... lİmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Serhan Eren l Sorumlu Müdür: Betül Berişe l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Evsun Sinem Alkan l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım KITAP Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.