Catalog

TAMER KAYA’DAN ‘Sosyalliğin Evrimi: İçimizdeki Kabile’ Türk Radyoloji Derneği eski başkanı Tamer Kaya’nın, evrimsel sosyolojiye giriş ders kitabı olarak okutulması gereken Sosyalliğin Evrimi: İçimizdeki Kabile (Alfa Kitap) adlı çalışması, siyasete, sosyolojiye ilgi duyanlar, insan davranışlarına anlam vermeye çalışanlar, geleceğe dair düşünenler, ahlak, din konularına meraklı olanlar, bilim felsefesine düşkün olanlar ve evrimi anlamak isteyenler için önemli bir kaynak. türel mirası korumak anlamına geldiği- CENGİZ TAŞCI ni anlatıyor. SOSYALLİĞİN EVRİMSEL İÇİMİZDEKİ KABİLE İÇGÜDÜSÜ! DİNAMİKLERİ İçinde bulunulan grup için Hiç düşündünüz mü, kendini koru- fedakârlığın “grup seçilimine” kat- maya ayarlı biyolojik yapımıza ve güç- kı sağladığını, içimizdeki kabile içgü- lülerin hayatta kalmasını formüle eden düsüyle grup içindekilere empati yapıp evrime rağmen, ötekini de gözetmemi- merhamet gösterirken başka gruptaki- zi sağlayan merhamet, fedâkarlık, vic- leri nasıl düşman gözüyle gördüğümü- dan, empati nasıl ortaya çıktı? zü anlatıyor. Esasen evrim güçlülerin değil, çevre- Sosyal gruplar bir anlamda yaşamak ye uyum sağlayanların doğal seçilimini için en uygun vasat olarak benimseni- sağlar. Diğer yandan bu durum hayatta yor. Grup için ölümü göze almak da- kalmak için önemli bir güç sağlayabilir. hil her türlü fedakârlık yapılarak için- Ancak merhamet neden evrimsel bir de bulunulan sosyal yaşamın devamlı- güç sağlasın ki insana? Cehenneme gi- lığı sağlanıyor. den yol iyi niyet taşları ile döşeliyken, Tamer Hoca, bu dinamikleri daha başkasına acıyan acınacak hale düşü- çok Emile Durkheim’ın yolunu izle- yorsa merhamet nereden çıktı? yerek işlevselci (fonksiyonalist) bakış Tamer Kaya, Sosyalliğin Evrimi: İçimizdeki Kabile ri aracılığıyla kapitalizme verilen desteği, bilimin kötüye açısıyla irdeliyor. Biz hekimler insan organizmasıyla uğ- kullanımının topluma maliyetini anlatıyor. Sosyal kav- (Alfa Kitap) adlı çalışmasında bu soruların peşine raştığımızdan sistemleri bu çerçevede değerlendirmeye düşerek merhametin, fedakarlığın evrimsel kökenlerini ramların beynimizdeki anatomik ve fonksiyonel merkez- yatkın olabiliriz ancak patolojileri de görmeden ve teda- inceliyor. lerini, ayna nöronları, nörotransmitterleri de hekim gö- vilerini düşünmeden edemeyiz. züyle ele alıyor. Ahlakın, dinin ve hukukun gelişimini konuşma diliy- Sosyal yapılanmanın hayvan davranışlarındaki örnekle- le yazıyor. Evrimle ilgili başka kitapları da olan yazar, bu ri, insan davranışlarını çoğu zaman doğrudan işaret ediyor. BİREYSEL EVRİM VE SOSYAL EVRİM kez sosyalliğin evrimsel dinamiklerini irdeliyor. Pavlov’un köpeği deneyinde tanımlanan şartlanma, as- Türk Radyoloji Derneği eski başkanı Tamer Kaya, Sos- Darwin’in aslında bu kavramlar üzerine düşündüğünü lında insanı anlatıyor. Asch, Milgram deneyleri ve daha yalliğin Evrimi: İçimizdeki Kabile’de, evrimin bireysel ve yazdığını, biyolojideki kadar ilgi görmemesi nedeniy- pek çok sosyal psikoloji deneyi, sosyal olaylarda düşün- ve sosyal evrim olarak iki farklı dinamiği olduğunu ka- le sosyalliğin evriminin geri planda kaldığını, yüzyıllar meden içgüdüsel olarak davrandığımızı kanıtlıyor. nıtlarla vurguluyor. sonra ortaya çıkan kanıtlardan hareketle, Darwin’in bu “Bireysel seçilimde” kişisel hırs ve güç etkili olurken; Tamer Hoca kitabında bu durumu “kabile içgüdüsü” konuda da doğrulandığını ifade ediyor. olarak görünür hale getiriyor. kuşlar, arılar, karıncalar, köpekler, balinalar, maymun- Evrimsel sosyolojiye giriş ders kitabı olarak okutulma- BİLİMİN KÖTÜYE KULLANIMININ lar ve insanlar gibi sosyalleşen canlıların hayatta kalmak için sosyal yapıyı korumaları gerekiyor. sı gereken bu kitap, siyasete, sosyolojiye ilgi duyanlar, TOPLUMA MALİYETİ! insan davranışlarına anlam vermeye çalışanlar, gelece- Diğer yandan Herbert Spencer gibi “Sosyal Darwi- İnsanlarda kişisel rekabet daha düşük oranda da ol- sa sürerken, grup bağlılığının öne çıktığını, gruptan ayrı ğe dair düşünenler, ahlak, din konularına meraklı olanlar, nizm” yaftasıyla Darwin’in duyguların, fedakârlığın or- taya çıkışına ilişkin görüşlerini bir kenara bırakıp, bi- düşmenin ölümcül olduğunu ve yaşamı pahasına sosyal bilim felsefesine düşkün olanlar ve evrimi anlamak iste- yolojik evrim kurallarıyla inşa edilen sosyal-liberal teo- grubu korumanın daha üst bir kod olarak genetik ve kül- yenler için önemli bir kaynak. n ‘TRAVMA VE ANLATI: EDEBİ PATİKALAR 2’ eniz Gündoğan İbrişim’in hazırladığı, Livera Yayınevi iç içeliğini gösteriyor. tarafından Edebi Patikalar serisinin ikinci kitabı olarak Travma ve Anlatı, yetkin yazarların metinlerinde ortaklaştığı üze- D yayımlanan Travma ve Anlatı: Edebi Patikalar 2 adlı re günümüze ait yaralara, kırılgan yaşamlara daha eşitlikçi ve ada- letli bir yerden bakmaya davet ederken, verili hikâyeleri ve varsa- kolektif çalışmadaki yazıların ortaklaştıkları genel izlek, bireysel, yımları sorgulayarak travma ve bellek literatüründe geçmiş, şimdi tarihsel, kolektif, çevresel ve ekolojik travmanın edebiyatta, ede- ve geleceğe ilişkin ikili söylemlerin ötesinde yeni bir hikâye anlatı- biyatla yakın temas eden kültürel çalışmalarda kışkırtıcı cılığının aciliyetini vurguluyor. biçimde nasıl yansıdığıdır. Covid-19 küresel salgını, sınırlarımızın çok yakınında süregiden Kitapta kaleme alınan özgün incelemeler, travmanın anlatıda savaşlar, göçler, yaşadığımız kültürel, ekonomik, politik, çevresel sancılı dile gelişinde veya dile gelemeyişinde tek tipleşen biçimine ve iklimsel yerinden edilmeler, tanıklık ettiğimiz depremler, seller ve sınırlı estetik algısına meydan okuyor. ve yersizyurtsuzlaşmalar gibi şimdiki zamana ilişkin felaketleri tar- Türkiye özelinde ise Osmanlı sonrası çağdaş Türkçe edebiyat- tışmaya olanak sağlamak isterken dil ve edebiyata / dilden edebi- ta travma ve travmatik belleğin yansımalarının peşi sıra giderken yattan yeni ve yaratıcı projeksiyonlara davet ediyor. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sancısı, çatışma, savaş, darbe, En önemlisi, dil ile uğraşmanın estetik ve etik boyutlarını yeni- yerinden yurdundan edilme, göç ve sürgünlük gibi süreçlerin den düşünürken travmayı bir oluş, gerçeğin ve adaletin dile ge- estetiğini irdeliyor. tirilmesi için katman katman açılan bir alan, yaratıcılıkla örülen bir Travma ve Anlatı, bireysel, kolektif, kültürel, siyasi ve çevresel açıklık olduğunu dile getiriyor. n kırılmaların birbirinden nasıl ayrılamaz olduğunun altını çiziyor. Bu yanıyla, travmatik deneyimler ile travmatik belleğin sadece Travma ve Anlatı: Edebi Patikalar 2 / Kolektif / Hazırlayan: Deniz zihinsel durumlar aracılığıyla değil maddesel, duyumsal ve spiritüel süreçlerle de Gündoğan İbrişim / Livera Yayınevi / 272 s. / 2024. 2 Ocak 2025 15