Catalog

(3 OCAK 1892 / 2 EYLÜL 1973) J. R. R. Tolkien... Orta Dünya’nın efendisi! Tolkien (3 Ocak 1892 / 2 Ey- çerli değil midir: “Gondor’un oğulları! Kardeş- J.R.R. lül 1973), üniversitede sınav lerim! Bir gün gelir insanların cesareti kırılabilir, kâğıtlarını okurken boş bir kâğıda tesadüfen dostlarımızı terk edebilir veya tüm dostlukları- İngiliz edebiyatının en bilinen açılış cümlele- mızı koparabiliriz. Ama bugün değil. Kurtların rinden olan “Topraktaki bir oyukta bir hobbit ve çakalların olduğu, insanlık çağının çöktüğü yaşardı. Solucan kuyruklarıyla ve sulu çamur bir saatteyiz. Bugün vazgeçemeyiz. Bugün sa- kokusuyla dolu, iğrenç, pis, ıslak bir oyuk de- vaşıyoruz. Bu güzel dünyada değer verdiğiniz ğil; oturacak veya yemek yiyecek bir yeri ol- her şey adına ayağa kalkmanızı emrediyorum!” mayan kuru, çıplak, kumlu bir oyuk da değil. İşlediği metaforik konular yanında biçem- Burası bir hobbit oyuğuydu”yu karalar. sel özellikleri nedeniyle de Tolkien’i herhan- Bu sırada bir “hobbit”in tam olarak nasıl bir gi bir yazınsal kalıba sokmak zordur. Öncelik- şey olabileceği sorusunu da kendine yanıtla- le ölçünlü bir yazının sesi değildir. İngiliz dili maya çalışmaktadır. Sonunda kaleme alaca- profesörü olmanın da katkısıyla standart İn- ğı Hobbit’te (Çeviren: Gamze Sarı / İthaki Ya- gilizceden farklı geliştirdiği Quenya ve Sinda- yınları) ünlü kahramanı hobbit Bilbo Baggins’e rin Elfçesi gibi diller ile mitoloji ve çağrışımlar can verecektir. Kurguladığı “Orta Dünya”ya büyütür anlatılarını. ölümüne yakın dönüp baktığında, “Ben her za- Galler yöresinin çocukken duyduğu yöresel man ‘orada’ olanı, hayalimde gördüğüm, bü- sözcüklerinin senfonisinden büyülenir. Bunlar yüttüğüm yerleri yazdım; hiçbir şey icat etme- yanında Yunanca, Latince, Fincede dilsel sapma- dim zaten varlardı onlar” der usta yazar. larla yeni sözcükler türetip gizemli ve matema- Çocukluğunda kardeşi Hilary ile oynadığı kötü tiksel özgün bir dil ve kültür evreni harmanlar. ejderhaları yenme oyunları ve Galler kırsalında 1973’te öldüğünde geride bir yığın bel- dinlediği masallar işte zaten ‘orada’ olan sınır- ge, harita ve elyazması bırakır. Oğlu sız fantezi dünyasının kaynaklarıdır. Dolayısıyla Christopher’in titiz uğraşı sonucu derlenen anlattıkları her şeyden önce söylencesel gelene- 12 cilt kitabından da anlaşılmaktadır ki oku- ğin bir parçasıdır. Bu geleneği yazınsal yetene- yucuya her daim kendini sorgulatmak J. R. R. Hunharca endüstriyel yarışın, çocukluğunun ba- ğiyle yoğurup yarattığı Orta Dünya, diğer deyiş- Tolkien’in başlıca amacıdır. sit ve doğal bütün güzelliklerini mahvettiğini üzü- le “Arda” kıtası ise esin tanrılarının ilahi noktasıdır. Uzun anlatılarının kurgusunun alt metnini bilge- lerek dile getirir Tolkien. Ağaçsakal’ı ne de bilgece Yaratılışın ihtişamından kibrin trajedisine, ka- ce derslerle donatır usta yazar. konuşturur teklifsiz: “Ateşle, baltayla gelirler; kı- ranlığa karşı destansı savaşlardan ölümlülük- Ve olağanüstü güçlere sahip yüzüğün cazibesi- rarak, keserek, yakarak! Yıkıcılar ve gaspçılar; la- ölümsüzlük çatışmalarına kadar zengin bir olay ne kapılmayan Frodo gibi güç sarhoşu olmaz, gö- net olsun onlara!” örgüsü sunar çoğu iki dünya savaşı sırasında ka- revini yapıp evine döner ve her zaman olduğu gibi Ya Aragorn’a söylettikleri dün kadar bugün de ge- leme aldığı yapıtlarında. gösterişsiz, sakin yaşamına devam eder. bunu körükleyen sistemlerin kölesi olarak yaşamaktansa Yaşananlara tanık olan bilge ağaç Ağaçsakal, “Ateşle, Z. DOĞAN KORELİ doğanın insana verdikleriyle yaşamayı seçerler. baltayla gelirler; kırarak, keserek, yakarak! Yıkıcılar ve gaspçılar; lanet olsun onlara!” diye ilenir bütün kötülere. Tolkien’in (3 Ocak 1892 / 2 Eylül 1973), BİLGE AĞACIN İSYANI: ‘ATEŞLE, J.R.R.sınırsız fantezi dünyasının kaynakla - GELİŞTİRDİĞİ QUENYA VE SINDARIN BALTAYLA GELİRLER; KIRARAK, rı Galler kırsalında dinlediği masallar, hüküm süren söy- KESEREK, YAKARAK! YIKICILAR VE ELFÇESİ DİLLERİYLE KALIPLARIN lencesel geleneğin bir parçası olarak sonsuz esinle kur- DIŞINDA BİR YAZAR TOLKIEN. GASPÇILAR; LANET OLSUN ONLARA’ guladığı “Orta Dünya” diğer deyişle “Arda” kıtasın- Emeğin değerini, içsel güçleri ve yetenekleri yok edip do- ÖLÇÜNLÜ BİR YAZININ SESİ DEĞİL! da, “asil” ile “basit”in soyluluğundan ödün vermeyen ğayı katleden makineler karşılarındaki en büyük tehlikedir. Özellikle Isengard’ın dönüşümü, Tolkien’in büyüdü- bir içtenlikle, doğaya karşı sınırsız sevgi besleyen ve ya- Yazarın kaleminde makineler -dolayısıyla özellikle si- ğü pastoral İngiltere’nin modernizasyonu için bir sembol şama şefkatle bakan iyi niyetli “Elf” ve “Hobbit” ırkı- laha dönük teknolojik gelişmişlik-, karanlığa hizmet eden olarak okunabilir. Hunharca endüstriyel yarışın, çocuk- nı konuşturur. ve Mordor’da yaşayan vahşi ırk Orkların ezici hırsların- luğunun basit ve doğal bütün güzelliklerini mahvettiğini Onlar, toprağa ve diğer canlılara gönülden bağlı, küçü- da metaforlaşır. üzülerek dile getirir yazar. cük olmalarına karşın kötü ve karmaşık bir durumda bek- Ork yurdu Mordor, ateş ve küller yanında savaş makine- İşlediği metaforik konular yanında biçemsel özellikleri lenmedik yüreklilikler gösteren kahramanlardır. leriyle kaplı çorak bir arazidir. Görünümü Orta Dünya’nın nedeniyle de Tolkien’i herhangi bir yazınsal kalıba sok- Mal mülk edinmek ve daha çok kazanmak gibi tutku- doğal güzellikleriyle keskin bir tezat oluşturur. Ayrıca bir mak zordur. Çünkü o, öncelikle ölçünlü bir yazının se- lara saplanıp kalmazlar. Teknolojiyle dayatılan değişime zamanlar cennetten bir köşe olan Isengard da sanayileşme si değildir. Standart İngilizceden farklı olarak geliştirdiği >> karşı çıkarak barış ve sükûnet içinde, kişisel hırslar ve hızıyla ikinci Mordor’a dönüşmek üzeredir. Quenya ve Sindarin Elfçesi gibi diller ile mitolojik ögeler >> 8 5 Eylül 2024 MAHMUT TURGUT