Catalog

ÖLÜMÜNÜN 156. YILINDA HEINRICH HEINE! 1 ‘Ki sıcak kanla/ Yazayım acılarımı’ 19. yüzyılın en önemli Alman şairlerinden Heinrich Heine (13 Aralık 1797 / 17 Şubat 1856) ironi ve alay yüklü yapıtlarında, Paris’ten Almanya’ya geldiğinde dolaştığı kentlerin geçmişini, o gününü, tarihsel, kültürel önemlerini, değişen, değişmeyen yanlarını yeni gözlemleriyle ortaya koymaya çalışır. Kentlerin geçmişindeki önemli olaylarla güncel konuları bir araya getirir. Ülkenin, yöneticilerin kokuşmuşluklarını gözler önüne serer. Halkın özgürlüklerinin kısıtlanması, yoksul bırakılması şiirinde ele alınan, öne çıkan belli başlı konulardır. Şiirlerinin omurgasında başka halklara karşı düşmanca duyguların körüklenmesi, düşünceye karşı uygulanan sansür de yer alır. Yoksul kesime önerilen “Öteki dünyada rahata ereceksiniz, huzur bulacaksınız” türünden söylemlere başkaldırır; kiliseyi, dinci çevreleri eleştirir. Cennetin öteki dünyada değil, bu dünyada olduğunu vurgular. “Yaşamak insanı delirtecek kadar tatlı bir şey; dünyanın bu karmakarışık hali öyle hoş ki bu dünya, Tanrıların içki aleminden izin almadan, a la francaise sıvışmış, ıssız bir yıldıza gidip yatmış ve düşlediği şeyleri yarattığının farkında olmayan, şaraptan mest olmuş bir Tanrı’nın rüyası gibi bir şey -rüyalar bazen rengârenk bir çılgınlık halinde bazen de ahenkli bir düzen içinde belirir- İlyada, Platon, Marathon Savaşı, Musa, Medicilerin Venüs’ü, Strasbourg Katedrali, Fransız Devrimi, Hegel, buharlı gemiler vs. bu yaratıcı Tanrı rüyasının ayrı ayrı güzel buluşlarıdır. Ama, bu uyku uzun sürmez, Tanrı uyanır, uykulu gözlerini ovuşturur ve gülümser ve dünyamız hiçliğin içine gömülür, zaten hiç var olmamıştır.” (Seyahat Tabloları I-II) bir araya getirir. Böylece ülkenin, yöneticilerin kokuşmuş- ileride Almanya’ya yapacağım seyahatlerde çok daha gü- GÜLTEKİN EMRE luklarını gözler önüne serer. zel yapıtların ortaya çıkacağına inanıyorum.” Halkın özgürlüklerinin kısıtlanması, yoksul bırakılma- Bu ünlü yapıtın ilk bölümü “yeni, daha iyi bir şarkı”yı ‘ALMANYA. BİR KIŞ MASALI’ dile getirir. Yani yeniliklere açık olma özlemi, isteğidir. Es- sı şiirinde ele alınan, öne çıkan belli başlı konulardır. Ay- Heinrich Heine (1797-1856), 1831’de Paris’te yaşamaya rıca başka halklara karşı düşmanca duyguların körüklen- kiyle hesaplaşma, yenileşme, yeniden yaşama... başlamasından 12 yıl sonra Hamburg’taki yayıncısıyla bu- “Yeni bir şarkı, daha iyi bir şarkı, cenneti dünyada şim- mesi, düşünceye karşı uygulanan sansür de yer alır şiirle- luşmaya, 1843’te Almanya’ya gider. diden kurmak”, sosyalist çevrelerde bir manifesto gibi al- rinin omurgasında. Yayımlandığında çok konuşulacak, tartışılacak yapıtını gılanır, yorumlanır. beş ay gibi kısa sürede tamamlar. 25 Eylül 1944’te kitap SÜRGÜNDE YAŞAYAN BİR ŞAİRİN Ayrıca yoksul kesime önerilen “Öteki dünyada rahata ere- okurla buluşur. 12 Aralık 1844’te, Heine’nin tutuklanması ANADİLE İLİŞKİN DUYGULARI! ceksiniz, huzur bulacaksınız” türünden söylemlere baş kal- istenir yönetici kesimce. Şair, bu tutuklama kararından ön- Kitabın ilk bölümünde vatanından ayrılmak zorunda dırır; kiliseyi, dinci çevreleri eleştirir. Cennetin öteki dün- ce Paris’e gitmeyi başarır. kalmış bir insanın yüreğindeki yurt özleminin, yurt sev- yada değil, bu dünyada olduğunu vurgular. 27 bölümden oluşan Almanya. Bir Kış Masalı ironi, gisinin derinliğini “Ve sınıra geldiğimde / Büyük bir çar- “Hüzünlü aralık ayındaydı/ Günler başlamıştı solmaya/ alay yüklüdür. Heine yapıtında, Almanya’nın o günkü po- pıntı hissettim / Yüreğimde...” dizeleriyle dile getirir. Rüzgâr ağaçlardan yaprak yoluyordu/ İşte o zaman gittim litik coğrafyasını, içeriden ve dışarıdan ele alır. Konuşup yazdığı Almancayı duyunca, kendisinde “bir ga- Almanya’ya.” Paris’te hep Almanya’yı yaşayan şair, Almanya’ya geldi- riplik” olduğunu duyumsar. Yayıncısı Julius Campe yazdı- ğinde dolaştığı kentlerin geçmişini, o gününü, tarihsel, kül- ğı mektupta sürgünde yaşayan bir şairin anadile ilişkin duy- SOSYALİST DÜŞÜNCELERİYLE HEINE! türel önemlerini, değişen, değişmeyen yanlarını yeni göz- gularına değinir: Sonra da: “Kırabilirim yüz yıllık neşesini/ Eski lemleriyle ortaya koymaya çalışır. Almanya’nın” diyerek baskıya gönderme yapar. Sosya- “Yolculuğum sırasında Almanya’nın havasını solumaya Kentlerin geçmişindeki önemli olaylarla güncel konuları başladığımda çok daha kolaylıkla güzel dizeler yazdım. Ve list düşüncelere yakınlığıyla bilinen Heine şu dörtlüğünde güçlü oluşunu dünyaya duyurur: “Alman toprağına bastığımdan beri,/ Büyülü içkiler akıyor içim- den-/ Dev, anaya tekrar dokundu,/ Ve güç kazandı yeniden.” TÜCCAR DEĞİL ŞAİR! Yahudi bir ailede doğan Heine’nin amcası Hamburg’ta ban- kerdir. Amcasının yanında çalı- şır. Ama bankacılıkta gözü yoktur. Amcasının kızına âşık olur. Şai- ri ömrü boyunca destekleyecek am- cası ona bir manifaturacı dükkânı da açıverir. O da kısa sürer. Tüccar olamayan Heine şair olur. >> 6 16 Şubat 2023 Resim: İsidore Popper