Catalog

Orhan Erlncle Demokraslye Kitakse'yi konuştuk Siyasetticarettarikatmedya w Ik basın yasası, 125 yıl önce osmanlı Mebuslar Meclisi nde Matbuat Nizamnamesi1 adıyla çıkanldı. Anayasada Matbuat kanun dairesinde serbesttir' kuralı geçerliydi. Nizamname'nin tutanakları okununca, kurulan diyalogların, konuşma ve eleştirilerin TBMM'de bugün de, yenilenen Türkçe dışında zerre farksız yinelendiğini, aradan 128 yıl geçmesine karşın ifade özgüriüğü, bilgilenme hakkı gibi kavramları özümseme de bir arpa boyu yol katedilemediği anlaşılıyor. Kimilerince yol 'Şu radyo, televizyon ve gazeteler olmasa demokrasiyi dikensiz gül bahçesine çeviririmden geçiyordur malum. Celenekler öncülden ardıla gerilemektedir. Her alanda düzelme bu durumda mı gerçekleşecektir? Elbette hayır. Türkiye Cazeteciler Cemiyeti Başkanı Orhan Erinçin dediği gibi, "Mesleğimizin gelenekleri tepeden inmecilerle, adamsendeciier sayesinde bir bir elden gltmektedir". Erinçin Remzi Yayınlarından çıkan ve 1996 ile 2004 yılları arasında yayımlanmış yazılarından derlenen Demokrasiye Kitakseiletişim, özgürlük ve Medya Yazıları1 adlı kitabında yer alan yazıları, en çok da son dönemde siyasetticarettarikatmedya dörtgeni olarak ortaya çıkan görüntünün, yine bugünü pek aratmayan siyasetticaretmedya üçgeni olduğu, üçüncü binyılın başındaki Türkiye portresini gözler önüne seriyor. Türkiye'nin 20. yüzyılı kaybettiğini öne sürenlere, Osmanlıcılık yaparak çevre kazanmaya. Cumhuriyet ve Atatürk düşmanlığı yaparak şeri atçı takımına yanaşmaya çalışanlara prim vermeyerek, yalın ve gerçekçi bir bakışla. Günahıyla, sevabıyla. Başarılı dönemlerini yadsımadan, kazanımları yok saymadan. Satırlarda son yıllarda yaşananlan irdeleyerek yola çıkan Orhan Erinç, üç alanda eskiye oranla daha da gerilere düştüğümüzü saptıyor. Bankacılık, huf l Camze AKDEMİR emokrauye Kıtakse'nın lü/namınclah, 1996 ık ?004 yılları arasında yayın lanntış yazıldrtnız, sıyaset tıtarct nudya ılı\kı\ırn t$ık ttıtuyor bugunv Hondertm lcr nercrck () ya/ıları ya/dığım donetnde sıyaset tı caıet medya ıı^gcnı ılıyt so7 edıyorduk ama o doncmdcn bugune gcldı^ımız surc\tc go runtu kaıeye doııu^tu, biyaset ticaıet tan kar medya goruntusıı ortaya t,ıktı Bunun anlamı ^u, bızde medyanın taralsı/ oltnası ıstenıı oysa taıatsızlık daha baijtan soz ko nusu değıldıt (,unku licı yayın organı yayına ba^larken 'Ben nı^ın yayınlanıyorum'1' tıırundc bu dcklarasyonda buJunuı Bu zaten ba/ı kunulaida 'taıal oldugunu' baştan dek lare ctmcktıı 7aten gazete yapılırken de ta rahi7İığın tartı^maya aı,ık oldugunu goruyoru/ Kanallaı aııu, lıabeı kaynaklaıı aıttı, ajanslaı, kendı habeı orgutlerı gıbı eskiye kı SAYFA 10 kuk ve gazetecilik. irdelediği bu alanlardaki bozulmanın çıkış noktası, adresi ise politikacılanmız. Yazıldığı dönemin nabzını tutan yazılarında Orhan Erinç, halkın bilgilenme hakkı ve ifade özgürlüğünden, medyadaki çarpık yapılanmaya, medyanın kullanılmasından, gazetecilerin kimlik ve kişiliklerine uygun bir çalışma ortamıyla sosyal güvenliklerinin eksikliklerinin giderilmesine kadar pek çok konuda aydınlatıyor okurları. O günden bugüne değişen pek az şeyden biri olarak en somut örnek basının bir Başbakanın ağzından açık seçik töhmet altında bırakılması kuşkusuz. Anımsanacağı üzere Başbakan Recep Tayyip Erdoğan bir konuşmasında, basını işaret ederek, "Kendi özel işleri için bize geliyorlar" demiş, Türkiye Gazeteciler Cemiyetl (TGC) Başkanı Orhan Erinçde bunun üzerine yanıtı hâlâ beklenen bir açıklama yaparak, "Başbakan Türk medyasını töhmet altında bıraktı. Kendilerlne kimlerin başvurduğunu ve ne istediklerini de açık açık duyurmasını istiyoruz" demişti. Yazılar güncelliğini hiç kaybetmiyor çünkü Türkiye'de her şey kaplumbağa hızıyla ilerliyor(mu?) Gazeteciler açısından bakarsak, gazeteci tanımı hâlâ çelişkili ve belirsiz. çogunluk hâlâ yasa karşısında gazeteci sayılmıyor. Bu çoğunluğun büyük bölümü ise hâlâ işslz gazeteci statüsünde. Krizi f ırsat sayan yöneticiler, kendi şişirdikleri kadroları tırpanlama görevini gözlerini kırpmadan üstleniveriyorlar. Tıpkı Erinçin 1 Mart 2001 tarihii "Basınkırımı" başlıklı yazısında dediği gibi: "Yıllardır Terörün 1 sağcısı solcusu olmaz diye yazıp çizeriz. Meğer eksik bırakmışız. Basınkırımının da sağcısı solcusu olmuyormuş. Korkarım basınkırımcılarının canları bir süre sonra sıkılmaya başlayacak. çünkü şair Eşref'in Abdülhamit'i yermek için yazdığı dörtlükte belirttiği gibi Ellerinin altında zulm edecek gazeteci kalmayacak1." Orhan Erinç ile 'Demokrasiye Kitakse'yi ve yeni TCY'yi konuştuk. bolumleştırerek sıralansa da bence bunu kabaca dordc ındırmck munıkun 'Ağırba^ lı fıkır mcdyası', 'Kıtle medyası', 'Mılıtan medya', 'Bulvar, maga/ın medyası' Kıtle medyası bıı olçude fıkır medyasını bıı olçııde de bulvar, magazın medyasını ıçerıyor ve çok kı^ıye ula^nıa, tıcarı yonden bakarsak da daha çok satma amaunı ta^ıyor Bu satnıa bır olçude satı^ gelııının aıtması, ıkıncısı de bu satışın tokluğu nedenıyle rek lam gelıı ının artmasını saglıyor O nedenle kılk ga/etelerınde heı goıuşun yeı aldığı koşeler olabılıyoı ama bu ıstısnaı bır du rumdur Kıtle medyası olunca her gorus.il ıçınde baımdıımak gıbı bır zorunluluk ol duğu du^unııluvor maalesef, çunku o 7aman standart ba/ı goruşjerın olması ıste^ı gunde mc gelır kı bu da doğal olarak gazeteulıkle /aten bagdai;maz )ıı ıindti yururlukte alan Iıırk Ceza Yasa u l'J2()'dırı bu yana 6ü kız dığışmt) Yamalı bohça gıbı Dunya çapında ba karsak 7aman /aman soğuk savaş donemt nın, ekonomık bunalımların etkılerıyle bır çok ke7 değışıklıg'e ııgramış De/avanta| ol duğu donemler şu anda yok ama soğuk sa vaş yıllatında komıını/ın propagandasina ılışkın 141 142 maddelerdekı cezaların arttırıldığı bır donem var Ama 80'lere gel dığımızde ise o nıaddeleım kaldıııldıgını go nıyoru/ () nedenle değışıklıklerın bu su reçte aydınlara, fıkır adamlarına, ga/eteıık ıc çektırdıg'ı donemleı gıbı kotu vonleıı ol duğu kadaı, lyl yonlerı de vaı Bu değijiklmerın koruklenmesındckı en onemlı neden de hukıık ile uyasctın sureklı karşt karşıya f!,ılmı\ı Yalnı/ kaışı kaışıya gelmesı değıl çok hi7İa mudahale de oltıyor Şımdıkı sıkıntının kaynagı bıra/ ıla bu Ve ILRIII hcp sıyasu ten yana O donemın guçlu sıyasal goıuşıı veya ıdeolojısı neyse onun yansıdığı yasalaı yapılıyor oysa hukıık evrensel bır kavram Bız de bıı yandan, Avıupa BıılıgYnı gııı lım, o nedenle de yasalaıınıı/ı AB standaıl lanna, Avrupa Insan Haklaıı So7İeşmesı'nın 10 maddcsındekı tanımlara ya da Avrupa Insan Hakları MahkLinesı'ıım ıçtıhatlarına uyduıalım dıye yola çikılıyoı, bıı yandan ise ışin ıçıne sıyaset karışıyor Belırlı sıyasal goruşlerın >ansıtıldı£ı, belıı lı sıyasal goıuşleıeyakın olanlaıın ışkyıbık ıeğı suçların le/aları ındırılırken veva mad de bıra7 daha /or ııygulanabılıı hale getın lırken, o sıyasete teıs dus.cn kavıamlaıın, e\ lemleıın, \a/ılaıın ce/aları arttırılıvur () nedenle Pıııkıye'de AB'ye gııış aşama sında yapılanlar ılc AB'ye uhısal program laıla verılen so/ktın bağdaştıgını soyİemck /oı Yenı ICY hem ılade o/gııılugunu sı nırlıyor, hem dc gazctecılerın haber vernıt hakkını dolayısıyla da halkın bilgilenme hakkını smırlıyoı dıyoıu/ ama bunu anlat makta zorlanıyoru/ Şoyle bır çelışkıyı de belkı bu arada vuı gulamak gerek, Radyo Televı/yon Ust Kuru ıııu (RTUK) ba/ı porno yayın vaptıgı belırtı len kanallaı ın yayınını yasakladı Bu yasak lamaya ıfade o/gurlıı^ıı varken bu sınırlama olma/ gertkçesıyle hem ıktıdar partısı, hcm de ana muhaletet paıtısı kaışı çiktı Ama ay nı sıyasal ıktıdarla aynı ana muhalelet partı sı, ıfade o/gıırlugunun elını kolunu bağla yan yenı TCY yapılırken neıedeydı, iaıkııı da mı değılleıdi'' Bu ıla ıçınde yaşaılığımı/ sıyasetın hukııka egenıen olma kavgasının somut bır çelışkısıdır İLK DEĞİŞİKLİK İSTEĞİ V yasla daha fazlalaştı O noktadan baktığı mi7tla gunde ortalama 1500 haber gelıı ga zetelerc Bunun en fa^la 150 I60'ı yayımla nır, gerı kalanlar yayımlanmaz Stı^ınıı mısıl ycipıltmılf' Lger 'Patıonumun ışıne gelme/ llı^kı de bi]lıındıığumu7 grupların ı^ıne gelmez' ya ıid 'Sıyasal ıktıdarla ılı^kımı /eddeı' gıbı nedenleıle konulmuyoısa yanlı^ 'Benım okurum bıınıı ıstıyor ben bunu vercrek bllgılendırmelıyım' gıbı bag'ımsı/lıgını dıkkate alarak st\ım yapıyoısa ıdealı bu Ama biya bel Uuıtet taııkat medya goıuntusu nede nıyle seçım boyle olmııyor O zaman (,uk\tsldık ayırdı tudır? (yokseshlık gazete iı,ınde mı so/ konusıı olmalı, yoksa medya ıçındc mı so7 konusıı olnıah'' Herga/elenm, 'Ben ^u konuda taıa Iını' dıye açıklamasından haıeketle (,okseilı lık kavıamı gazete ı<,ındekı ^okseslılıktcn çok, medya dunyasında var Tabıı, medya kavramı da zaman zaman bızı yanıltıyur Medya bılım ııibanlaıUKa on dokuza kadaı Hukıık, mıtınnjlırdı topltıınıın ontındt bama\Lt yapmaya bınntnnor tabıı Llbette U/manlığa ağırlık vernıek geıe kıyor Maalesel Turkıye'dc ıktıdara gıl( nlı r ıktıdardan hıç gıtme\ecekmış gıbı, yasalarııı kenıllleıı ıçın degıl de, lakıpleıı veya kendı karşısındakıler ıçın tı\gulanaıağını duşune ıck bırtakım sınıılanıalaı yapmavı hak gorıı vorlar O^sa bunun uygaı kalada olması çok vadırgatıcı Bovle bıı şe> \aı kendını koıu mak ıçgudusunı donuşu\oı hıı şey TCY ha/ırlanırken ılk de^ışıklık ıstcğının 195rdegundeınegelılığınıgoruvorıız Ama yapılacak değışıklıkleıın getıreıeğı odeme ler butçe olanakları sınırlı oldugu ıçın karşı lanama>aıağından bundan va/geçılıvor Ama Pıo( Sulhı Donmc/cı'ın başkanlıgın i\.\ 85'te başlayan bır çalışma var O çalışma uç kıv yenılenıyor çunku hır çalışma done mınde, ortaya çıkan metnın hukuktakı gelış melere teıs dııştug'u duşunuluyoı I n son 2O()3'tc Donmc/cr komısyonıınun hazırla dığı taslak, tasaıı olaıak Meılıs'e sunuldu Bugun oıtava çıkan taslag"ın Oonmezeı komısyonıınun ha/ırladığı\la doğrudan bır bag'lantisı \ok ama şu sıkmtı da oıtaya çıktı 400 kusuı maddeydı yenı \asa M5 madde veındırıldı Bu 545 maddeye ındııılırken dc bırkaç madde de olan sııç tanımları tek K İ T A P C U M H U R İ Y E T SAYI 7İ