Catalog

man cksık çalışmalardır Bcnımkı, bu ko nuda ılerı surulcn ses sımgesellığının bır ışe yaramayacağını savunanlara karşı bır denemcydı ve ses sımgesellığı olanakla ıından yararlanma orneğı sunma çalış masıydı Bu tur çalışmaların gelıştırılme sı şıır araştırmalaıına buyuk katkı sağla yabılır Zaten ılgısını çeken her ımın, hcr gosteıenın peşınc takılmayacak, macera tı olmayacak kışı nasıl aras,tırmacı olabı lır kı> Obuı eleştırıleıden farkı, çok ıyı yapıldığında, tum dığer eleştırı biçimlerı nın, arıtmetık ışlem tcumıyle soylersem, unların "sağlama'sı olarak, onların uzc rındc bıı yere otıırabılır Ama gelışme aşamasında sonuçlarını suıeklı obur eleş tırıu bıçımlerıyle dcsteklemek, "sağla ma"sını onlarla yapmak /orundadır Kı saca araştırıci ıçın araştırma olanakların dan bırıdır Doğru vcıılcrle yola çıkıldı ğında en nesncl olanıdır Llbette bu U7iın açıklama "Yakın Mercek "ın yalnız ca scs sımgesellığının savunma kıtabı olarak anlaşılmasını ıstcmcm Kıtap dık katle okunduğunda çok farklı yaklaşım ların dencndığı gorulecektır Ikıncı sorum iu şu Bu yazınnda, şıır dekı sef btrımlt rının Sauvıure'un, go\ler gcntn IU Jt nsızltğt tlkesındtn hareketle acıklanamayauığım, htınun onyargı oldu ğunu ılc rı \uruyor\unuz Turk şurı or/a rtntıdd bazı şaırhr bır şaır gıbı dcğıl ge nellıkk sankı bır dılbılıma gıbı konuşup yazmaktadırlar Yazıları, kendı yaptıklart i}tn doğası uzerındı duşun mekten <,ok ddbılımulenn dıl hakkında ortaya koyduklan kuramlardır Bu bakımdan, ışaret ettığınız yanılgı çok onemlı $unu sormak ıstıyo rum Şıtrdekı \eun doğau Sa ussure un gostergenın neden sızlığı ılkesınden hareketle ne den açıklanamaz? Iendırıleme7sc, şıır de so/cuklere ındır genemcz Şıır de her sanat ıırunu gıbı mal/emesını aşan bır butıındur lşte bu yu/den benım ıçın gostergenın nedensız lığı şıırın tcmcl ılkesıdır Şur, bılım ıçın de bu ılke temeldır tşin ÂBC'sıdır lurkıye dtkı cdebıyat eleştırısının gu numuzdekı durumuna bakttg*ımızda şıır eleştırısının roman ve hıkâye clıştmsıne gore daha yaygın olduğunu goruyoruz Bu konuda, pı k dıle getınlmeyen yaygın bır kanı var, şıırın, romana gore daha kolay okundu$una, <,ok zahmet gcrektırruıdıg't nt ıli}ktn Dolayıstyla, ı$te bu da şıır tle) tırısımn dtğerlertne oranla daha yaygın laşmasına yolaçmaktadır dıye Bu konu da neler soylemek ıstersmız, asıl neden gerçekh n de boyle mı? Doğrusu bcn kendı adıma yazının değışık alanlarını aras,tırma nesnesı edın mışımdır Bu yu/den herhangı bır alana bağlanmadan da konuşabılırım Ister çok karmaşık bır şıır olsun, ıster halk ozanının şurı, hatta halktan ınsanlaıın dıle getırdığı manıkr olsun bıı araştırma konusu edılmışse, araştıııcı kolay olma yan bır ışe soyunmuş demektır Zaten yukaııda açmaya çalıştığım nesnellık ılc oznellık arasındakı ayrım da genel kulla nıldığı bıçımıyle açıklamasını burada bu luyor Kolay yazmaya, henıen ya/maya başlamışsanız, araştırıci yanıni7, "ben bı lırım, ben yaparım"a kaymış demektır N ıdıde el san ıtı sıradan zanaate donuş re, \ur eU \tırı\ınm amacı nedır^ Bugun elejtırının dayanması gereken lemclılke ne olmalıdır'' lşte "to be or not to be" noktası Yu nus kendı varlığından geçmeseydı, kendı varlığından geçıp Tann'da crıdığıne, Tanrı'da var olduğuna ınanmasaydı, Yunus ımgesı olur muydu' Farklı Yunuslar bır Yunus'ta kaynar mıydP Yunus adı kalır mıydi'' Bır araştırma sonıında ılk Yunus dığerlcıınden avrılabılır, belırlı doğrulara gıdılebılır Ancak ben burada konuya faıklı bakmak ıstıyorum Bu Yu nus laıın kaynaşmışlığı, karıştırılmışlığı gerçeğını nasıl goz ardı ederız Ha, bu bı/ı başka sorunlara açar dıyeccksınız Ancak kendımı/ı okurdan, ınsandan, "bana gore'Vlen soyutlayamayi7 Bu yuzden her sanatsal yazılmışın ıçkın savı, mıt olma kaygısıyla ya7ma, kcndını yuceltme sevdasıyla yazma, (yazabılmek ıçın çok onemlı, olmazsa olmaz da olsa), yazarın romantık donemıne aıttır Ancak bu oyle bır romantı/m kı yıtııdığımızde her şey bıtıyor Bunun aşılma noktası sa dece so/de kalıyor Ama farkında olmak da doğrusu az şey değıl Bana goıe şıır eleştırısının amacı şa ııın, yazarken hissettığı yaratımların far kına varmak ve bıı yaratım heyecanlarını ıster eleştırı ıster ınceleme, ıster okuma lar aracilığıyla yaygınlaştırmak, ınsan du yarlığını çoğaltmaktır $ıır duyarlık ışıdır Şıır dıı\ irlığın canlı tutulması, yok ol Hem urun olarak, hcm şıır dııyarlılığı ve yeteneğı olarak suruyor Fıırk şurı heı ne kadar dış dunyaya sesını yeterınce, hak ettığınce duyuramamış olsa da, her do nemde evrensellığe uzanmış gorunuyor Turk şurı çeşıtlı ulusların şıırlerıyle buluşmaktan, kaynaşmaktan çekınmemış tır Bu açılım hcm arayış ıçınde oluşu, hem de aynı zamanda kendıne guvenı ıçerıyor, dıye duşunuyorum Ancak bu noktada şunu da soylemelıyım l'urkıye ınsanının uımhurıyet donemınde /oıun İu ıçe kapanıklığı nedenıyle I'urk şıırı alı cı, dışı bır şıır olaıak kalmıştır Çok guç İu olduğu halde sureklı başkasından da beslenerek zengınleşme, gcnışleme yolıı na gıtmıştır Kendı urunlerını ya/ınsal kultur pıyasasına çıkarmayı başaıama mıştır Bu yu/den de genel kaıakteııyle dolleyen değıl, dollenen bıı şıırdır Bıtkı bılgısı dılıyle pıçlerle de çoğalan bır şııı dır Belkı bu yaklaşıma ıtıra/lar, dıklen meler gelebılır ama ne ya/ık kı dışaııya aşıladığımız bır şıır bıçımımız, bır şiırsel bulgulamanı/ yok Dışarıda bılınen şaır lerımı/ Nâzım Hıkmet dışında ansıklo pedık kayıt olarak kalır Belırlı bu okuru olan, hayranı olan şaırler değıl Bu belkı bıraz da şıırın çevrılebılme sorunlarına bağlanabılır Ama bu alanda sıyasal değıl de aydınlarm tutumunda kendısını hıs settıren bır tanıtım sıyasası oluşturama mışız Behçet Necatıgıl, kendı deıdını, kendı şıırını Turk toplumuna aktarama dığını duşunerek hayıflanmış ve "Kalsın batı, kalsın daha ıyı", demıştır Elbcttc karam sarlığa gerek yok Hele bunca uretımdcn sonra Zaman 7A man karamsarlığa kapılsak da şıır, şıırımı/ tıpkı bıı su gıbı kendı yolunu buluyoı TURK ŞİİRİ Bır onu kı soruyla baglantı CÖSTERCENİN lı, ama onun devamı olan bu NEDENSİZLİĞI arada ılk sorumla celışkılı go rulebılecek bır soru sormak n GoNterge konusunda 20 tıyorum Son ytllarda yazılan yuzyılda Saııssure çevresının lurk şurı hakkında neltr \oy yaygınlaştırdığı bır kavram lemek nterstntZ'' Uter mısınızy gostergenın nedensızlığı Yanı bır so7cuğun ışarct cttığı nes Ben bu konuda gcnç şaıı neyle, şeylc nedensel hıçbır ler arasında hep ıyı scslerın bağının olmayişı So/cuğun, o geldığını gorduğumden hep şeyın her hangı bır nıtelığını umutlu olmuşumduı Bır tl belırtemeyeceğı duşunccsı Bu han Bcrk'ın hâlâ va/ıyoı, ıııe duşunce gencl ıletışım ıçın, tıyor olmasi bıle tek başına kullandığımız dılın ışleyebıl olumlu bır gosterge Ne var kı mesı ıçın doğrudur H17 ay toplum, /aman /aman hasta rıntıları sıler, duzleştırıı Çu lık belırtıleıı gostenyoı lıpkı kurlar, kuçuk çıkıntılar hız sa bır bırey gıbı şaşkınlığa duşu ycsınde du/leşır Gorunmez yor Teknolo)inın, arka arkaya olur Ama aslında vardıılar yaşanan yıkımların şıırımızı, Arıtmetıktc 'kusurat'ı tam sa şaınmızı şaşkına çevırdığını yı olarak ıfade etmek gıbı Oy "Bana göre şllr eleştirlslnln amacı şairin yazarken hlssettlğl yaratımların farkına varmak ve bu yaratım heyecanlarını ister soyleyebılırız Şamanlarımi7 sa şaır, çılgın adam, anlam ba eleştirl, Ister Inceleme, Ister okumalar aracilığıyla yaygınlaştırmak. insan duyarlığını çoğaltmaktır" dlyor Mustafa Durak kutsal ozlerınden ayrı duştuler kımından ayrıntılaıa çekılebı Yukarıda Cursel Aytaç ile blr toplantıda ve mağaralarına kapandılar dı lır Kuçucuk taşların (goster ye duşunuyorum Iç deneyım gelerın, ımleıın) altına ha/ıneler saklaya de şııre çok şey katacaktır kuşkusuz muş, mekanıkleşmıştır Elbette her zor ması olası olmadığına gore, duyarlıklı bılıı Cıenel dıl açıklamak zorundadır Ama gunumuz şaırı ve şurı ıçın en onem yazılan, değerlı olacak dıye bır şey yok olanları yureklendırmek, onları bır yanAma şıırın açiklama ışlevı, genel dıl ka lı açmaz çok hızlı gıden dunyada, bu hı Benım sozunu ettığım, ıkısı arasındakı dan zengınleştırmek, bır yandan arındır dar apaçık değıldır Şıır tarıhıne yabancı /a koşut oluşan, her alanda hızlı tuke bılgı ve emek sorunu Şıır eleştırısınde maktır olanlar, bılmedıklerı bır dılı anlamak ve tımdır Hıçbır şeyın sonrası yok Oysa olduğu gıbı dığer turlerın eleştırısınde de Eleştırının dayanması gereken temel ılkonuşmak ısteyenlcı, şmı gundelık dıl şaır ozu gereğı şurının mayalanmasını, aynı sorunlar var Ancak bu tur eleştırıle ke, garıp gelecek ama bence "kendını ta gıbı duşunuılct Oysa şurın kendısı, eğer ınsandan ınsana çoğullanmayı, ıengını, rı tumden dışladığım duşunulmemelı nı" ılkesı olmalıdır Kendı gelışımını go ıçınde şıır ozu taşıyorsa en anlaşılır bıçı kıvamuıı, tadını 7amanla ve ınsanlarla Her urun hak ettığı okuru ve cleştırme remeyen, kendının farkında olamayan, mınde bıle, şiır olarak kendısını zengın bulacağını duşunur Bunlara gereksınır nı, hemen olmasa da bulur, ınancındabaşkasını nasıl anlasın kP Kendını bıleştıren duzgulemeler ıçerır Zaten tek Bunun dışında dıkkate alması gereken yım Zaten tek başına sonsu/ bır şey yok lınçlı olarak gelıştırmeye çalışan, kendı derdı bır şeyı açıkça soylemek olsa genel ıkı onemlı temel sorunu var şaırın, bırı Bır butunluğe katıldığımız oranda, katıolmaya çalışan bırı de, hangı yontemle dılden nıye farklı olsun kı Nıye ben §ıdışarıyı da dolleyebılecek, aşılayabılecek labıldığımız, o butunluğun ıçınde yer yazarsa yazsın hıç onemlı değıldır Kenırım dıye ortaya çıksın kı^ Şaır, şurı ıçın bır şıır uretme sorunu, ıkıncısı kendı boş alabıldığımız oranda ve surece sonsuzludını bılmezlerden, haddını bılmezlerden de, ses malzemesıyle heykeller bıçımlenguvenını değıl de, ozguvenını oluştuı ğa katılıyoruz Bazen unutulsak da, ıyı korkmak, sakınmak gerek dırır, rolyefler oluşturur, desenler çızer muş bıreyın gerektığınde ıçe gomulebı malzcmeler bıçım değıştırse de, reenkar Yakın Mercek'tekt yaztlarımz konu Bu sanatsal dırıltmeler, bazen şıırınde yalen, gerektığınde bır hatıp gıbı, bır hder nasyonla, başka varlığın, başka adın al nesnesı, Yunus Emre'den baslayarak, rattığı ımgelerle uyuşur ya da uyuşmaz gıbı gumburdeyen, çekıp çevıren şurı tında yaşamını surdurebılıyor Yazı dedı Cem Sultan ve Halk Edebıyatı uzerınde Her ıkı halde de şaırın ruhsalına, ya da uretme sorunu Şaıre çok mu sorumlu ğımız, sanat dedığımız de, her ne kadar durduktan sonra Cumhurtyet donemı sanat anlayışına ve yetısıne yonelık de adımı/ın yuceltılmesı olarak duşunsek lurk şıırınde odaklasıyor ve hu odak gu luk yukluyorum Hayır Şurden so/ ede ğerlendırmeler sı>7 konusu edılebılır Bır ceksek, şurı hırka olarak gıyeceksek bu de ortak bır havuza, adların bırbırıne ka numuz sıırıne Huieyın Fcrhad'a kadar şaırın sozcuklcıle oynayışı, kendı şurıne rıştığı bır havuza akmıyor mu' getırtlıyor Burada da bır yaklasım ve yon gıyınışle eğnımı/e denk duşun bıı gorcvı en uygun so/cuğu seçme peşınde oluşu, de ustlenmış oluru7 Şurı kendı kışılığı tem bırlıg'ının korunduğu dıkkat çekıyor bu yuzdendır Bu yuzden şıır gclıp soz mızden, sorumluluğumuzdan soyutlaya ELEŞTİRİ Şunu mrmak ıstıyorum Problem ve konu cuklere dayanır Oysa sozcuklerden ıbamayız • (ilanınızın sığasınt dıkkate aldtğımızda, 7 urk t debıyatı ortamında elı şttrı ret değıldu Şıır sozcukler demek değıl bu uğa ıçındekı Turk şurı hakkında neler ulus ıdcolojısınden, yanı tcmelde kanon dır Nasıl bır heykel, ozellıkle sanat ve oluşturma kaygısından ne kadar bağımsız soylemek ıstersınız Yakın Mercek/ Mustafa Durak/ Multı yaratım bakımından malzemesıyle değer durabılmıstır? Durabılmış mıdıP Sıze go Turk şurının koklu bır geleneğı var lıngual Yabancı Dıl Yay / 3X2 s K İ T A P C U M H U R İ Y E T S A YI 824 SAYFA 21