Catalog

Amlardan yola çıkınca öykü daha bir sahiciymiş gibi görünür. Oysa küçük bir ayrıntıdır öykücüyü tetikleyen. Anılar öyküye dönüşünce, gerçek bir olayın anlatıldığı izlenimi verilse de, düşlem gücüdürönegeçen. Mustafa şerif onaran Dergilerdea zandırabdır Çevriyazıda bıle her sozcuğun yazımı nı ayrıntılı olarak gosteremeyız Yazım kurallarını değıştırmeden kımı sozcuklerı Tculaktan oğrenmek gerekecektır KÖRUKLU ÇİZME Bırkaç ay oncc bir gazetemı?de "Korükliı Efe Çizmesi Için Patent Kavgası" başlıklı bir haber vardı (Hurriyet, 23 Temmuz2OO5) "Aydın'da koruklu efe çızmesı ımal eden ustalar arasında 'patent' kavgası başladı Sokelı usta Zelu Avcioğlu'nun çızmeye patent almak ıçm gırışımlerde bulunması, Aydın Efeler Derneğı Başka nı ve çızme ımalatçısı Cafer Sağdıç'ın tepkısıne neden oldu " Dinçer Sezgin'ın oykusunde eskıcı Mustafa Usta koruklu çızmeyı yaptıktan sonra oğluna "kaveko" dolmakalem ala bdecektır Ama kulot pantolon gıyıp çız meyı ayağına çekecek olan Suleyman ağanın oğlu, Elvan'ı kaçırmak ıçın bakla va koruklu çızme ıstemektedır Dinçer Sezgin, u?ak bir çocukluğu an latırken dde duyarhk kazandırmasını bı len bir oykucu Sevındığınde kızdığmda, uzulduğunde, coştuğunda eskıcı Mustafa Usta'nın dudaklarının nasıl bıçımlendığı nı tanımlaması, ıç gerçeklerle davranışla rımız arasındakı ılışkıyı gosterıyor Dinçer Sezgin baba oğul yakınlığında kı sevınce değınııken dolaylı olarak es kıcı Mustafa Usta'nın dukkânını da anla tıyor "Duvardakı raflara dızdı pabuçlar, ter lıkler yemenıler masanın ustundtkı çıvı ler, ıpler, mumlar kaçaburuklar raspalaı, bıley taşları eğeler delgeçler, hıçbırı, ama hıçbırı duymuvor, 'senı sevıyorum' dedığımı" Eskıcı Mustafa Usta'yı, eskıcı dukkâ nındakı dunyayı tanıdıktan sonra koruk lu çızmeyı bulma, kullanma hakkını taı tışanların yanlış kışder olduğu da anlaşı lıyor Dinçer Sezgın, kapalı toplumlarda cın sellığın ınsanı nasd etkıledığıne, nasd yonlendırdığıne de değınıyor "Uçuncu ustamdı kadınlar Tekduze yaşantıya" dıyen Cahit Kulebi, Dinçer Sezgin'ın oy kusundekı Llvan'ın, kuçuk bir çocuğun cınsellığı tanımasında ne denlı usta oldu ğunu anımsatıyor O karmaşık duyguların çocukta nasıl gelıştığını yorumlamak "çocuk pornosu" suçlamasına mı yol açacakti'1 Ege Unıversıtesı Sosyolojı Bolumu oğ retım uyelerınden Prof. Dr. Ercan Tatlıdil kendı alanında saygın bir bdım ınsanı olabdır Ama bu oykudekı cumleler edebı esere benzemıyor" dıye yargıya varması yandtıcıdır Dinçer Sezgin'ın şı ırlı ddındekı duyarlığı yorumlayan Sunay Akın soruyor "Sezgin'ın kalemınden çıkanların ede bı esere benzeyıp benzemedığı konusun da kıme ınanacağız Sayın Tatlıdd'e mı yoksa yazarı bınncdığe değer bulan onca odul junsındckı usta edebıyatçılara mı^' (Cumhurıyet Kule ( ambazı Dolmakalem Kırılmasın II Eylul 2005) Bir yandan Necmıye Alpay'ın vırgul' yanlışı uzerınde bıle durduğu, bunu da onemlı "Dıl Mesclelen"nden saydığı ya zısı, ote yandan "porno" suçlamaları, bu anı oykulerdekı şıırlı dılı golgeleyemeye cektır Okurlar bu oykulerı açık saçık bulsay dı "Kaveko" da "101 Fırça Darbesi" gıbı çok satan kıtaplar arasında yer alırdı Bız "Kaveko 'dakı çocuğun şıırlı dun yasında bıraz da kendı çocukluğumuzu ozleyeceğız • ' ifiiriıuıimıgMriarlrMoizınaıniunotına. Sok No 80B8WİMtluylW. W.(D312)238H11mtl4l U lku Tamer kımı andara oykuyc donuşturerek "Allaben Öykuleri" adında bir kıtapta topla mıştı O kıtap 1991 Yunus Nadi Oyku Odulu ne değer goruldu Bir donemın tanıklığı anlamına gelen anılar bıle gcrçeğı yansıtması bakımın dan tartışma konusu edılırken, anı oyku de kurgunun getırdığı kolaylıkla duşlcm guuınc genış yer verılır Anı oyku anlatım ozellığı nedenıyle olay oykusune yakın dıırur Bir anın, bir duyarlığın ayrıntısını oykuleştırmek ıste yenlerc gore anı oyku, kullandmış, eskı miş, bırakılmış bir yontemın yınelenmesı sayddığı ıçın pek de ılgı gormez Onemlı olan bir oykucunun neyı, nasıl anlatacağını bılmcsıdır Sıradan bir anla tı ustdsının elınde, alışılmadık, çarpıcı bir oykuye donuşur Anı oykude bir or tam belırlenırken, çağrışım gucu olan sozcuklerın yararı vardır Kımı sozcukle rın genel dılde yerı olsa bıle, sinırlı bir bolgede daha etkılıdır Anılardan öyküye geçerken 'delgeç'ı, 'delgıç' olarak verıyor" dıyor "Derleme Sozluğu"nun ozellığıdır Avm sozcuk değışık bolgelerdekı ağız ozellık lerıne gore verılır Ne var kı aynı so/cu ğun yınelenmesı sozcuk zengınlığı sayıl maz ' Derleme Sozluğu çalışmalarına once 1932 1934 yıllarında "Soz Derleme Sergisi" adıyla başlanmış, bu çalışmalar 6 cıltte toplanmıştır tkıncı donem çalışma ları, Derleme ve Tarama Kolu Başkanı Omer Asım Aksoy'un çabalarıyla 1952 1959 yılları arasında yapılmış daha ve rımlı olmuş sonra bu ıkı çalışma bırleştı rılerek 11 cıltlık "Derleme Sozluğu" ha lıne getırılmıştır Derlemeulerden cldc kalan fışler gozden geçirderek Mustafa Canpolat'ın kol başkanı olduğu doncm de, Aysel Dikmen'ın çabalarıyla Ek I olarak 12. cilt 1982'de basdmışsa da 1960 lardan bu yana, 40 yılı aşkındır soz derlemelerıne gırışılmemıştır Şımdıkı Turk Dil Kurumu yurdumu zun dort bir yanındakı unıvcrsıtclerımı zın ılgılı bırımlerındcn yararlanarak, soz derleme çalışmalarına yenıden gırışmış tır Araya gıren uzun ydlarda, degışık bol gelerde kım bılır nıce soz değcrlerı oluş tu, toplumsal koşulların değış.mesıyle belkı o sozcukler de değıştı, unutuldu yenı soz değerlerı ortaya çıktı Derleme Tarama Kolu'nun ılkelerı doğrultusunda hazırlanan fışler o bolge dekı derleyıcılere gonderdırdı Bunlar eğıtmendı, oğretmendı, konuva yatkınlı ğı olan kışderdı Unıversıtelerdekı dgılı bırımlerın oğıe tım gorevlderı değışık bolgelerı tarayarak soz değerlerını nasd derleyecek<> Eskı Turk Dd Kurumu'nun yontcmlerıne nc gıbı yendıkler getırccckP Bolge ınsanı ol mayan derleyıcder nasıl başardı olacak'1 Yenı çalışmalarla soz değerlerı derle nırken bu soruların yanıtlarını da oğren mış olacağız Furkçe ya da Turkçeleşmış soz değer lerıne yer vcrılen 'Derleme Sozluğu"nde "diringa" sozcuğu yok Ege'dekı verel sozcukler arasında Rumca'dan, Italyan ca'dan geçen nıce sozcuk var Bunlardan kımılerı genel dıle de geçmıştır "Bilye" Italyanca "misket" Fransızca kokenlıdır Çocukluğumun Izmır'ınde bılyeye "meşe" denırdı Camdan yapdmış ırı meşele ", topraktan yapılmışlara "dirinre ga" taştan yapdmışlara "cız" adı verüır dı Sozcuklerdekı anı yuku sahıcı bir or tam oluşmasını kolaylaştırabdır Dinçer Se/gın ın ovkulerındckı so/cuklere de bu gozle bakılabdır Necmıye Alpay "Gâvurun dolu" deyı mını "ayrımcı anlatım" olarak nıteleyıp dıyor kı "Gâvurun dolu (s 34) sozune de ıtıra zım var Toplumsal tardıımızde boyle bir deyım var ama bu tur ayrımcı anlamlar yenıden belırtdmemelı " Necmıye Alpay ın bu goruşune gore dılımızde yaşayan "gâvur"la ılgılı atasoz leunı nc yapacağız1 "Gâvurun ekmeğini yiyen gâvurun kılıcını çalar". "Gâvurun tembeli keşiş, Muslumanın tembeli derviş olur." Gâvur la ılgdı başka deyımler de var "Gavura kızıp oruç bozmak", "Bir şeyi gavur etmek", "gavur inadı" Ayıımcı anlam" kaygdarı one suru lunce, bir oykucu, dılın soz değerlennı kuUanamayacak demektır Necmıye Al pay gıbı goruşlerıne onem verden bir ddcının "yasaklama" olarak yorumlana bılecek sozlerı oykuculerı şaşırtacaktır "KAVEKO" Dinçer Sezgin'ın anı oykulerını dcrle dığı "Kaveko", once dıl ozellıklerı bakı mından uzerınde durulması gereken bir kıtaptır Anılardan yola çıkınca oyku daha bir sahiciymiş gıbı gorunur Oysa kuçuk bir ayrıntıdır oykucuyu tetıkleyen Anılar oykuye donuşunce, gerçek bir olayın an latddığı ızlenımı verdse de, duşlem gucu dur one geçen Hanı Sait Faik'ın "Öyle Bir Hikâye"sınde, anlatıcının cebıne gıren Hıda yet, dostu Pakıze'yı oldurduğunu soyler de arkası gerekmez "Otesını ben uydururum, der oykucu Sen çık cebımden Palto da ıslandı Ikı nızı bırden kaldıramıyorum, yoruldum" (Alemdağda Var Bir Yılan, Yapı Kredı Yayınlatı, 2004 tstanbul) Andaıın gerçeğı tartışdırken, anı oyku krdekı gerçcğı ddındekı ıncelıkte ara mak gerekır (unkudıl bellı bir yerın, bellı bir donemın ozellıklerını de taşır Ozellıkle Dinçer Sezgin'ın anı oykulerın de bu ozcl dılın onemlı bir yerı vardır Oykulerı dıl açısından eleştıren Necmıye Alpay ya/ısına şoyle başhyor (Radikal KÎTAP Dıl Meselelerı, Kaveko, 9 tylııl 2005) " 'Kaveko , duymuş olabdırsınız, Dın jçer Sezgin'ın son oyku kıtabının adı Dılı ve erotızmıyle dıkkat çekıyor" Neemıyc Alpay oykulerın dılı uzerınde duruıken kımı so/euklerı so/luklerde bulamadığına değınıyor "tlle de oğren mek ısteyenler Dinçer Sezgın'e yazıp so ıacak" dıyor Oysa sozcuklerde bulamadığını soyle dığı sozcuklerı lyı aramadığı anlaşdıyor 1 Kaminato: Kuçuk boy ıspırto ocağı (Sozluklerde 'Kamıneto dıye geçıyor ağız ozellığı olarak Kaminato' denmış olabdır) 2 Raspa: îrı dışlı torpu 3 Subye: Badem ıçı kavun çekırdeğı gıbı şeyletden yapıljn boza koyuluğun dakı şerbet CİNSELLİK "AN" SÖZCUĞUNUN YAZIMI Necmıye Alpay'ın "an" sozcuğune kes me ımıyle ek konmasını da uygun bul muyor, ^oyle eleştırıyor Dinçer Sezgın'ı "Bana kalırsa 'aş an'ı değd, 'aşk ânı"' (s89) Bir sozcuğun yazılmasında "Yazım Kılavuzu"na mı başvurmalı, kendımıze go re bir yazım mı uygulamali'' Yazım kda uzlarında an sozcuğune duzeltme ımı konnıamıs,tır Kesme ımı kullanmadan "aşk anı' denırse "hatıra anlamına ge len "anı" de karışaeaktır Ustelık soyleme guçluğu olacaktır Yazımda karışıklığa yol açan başka sozuıkleı dc var Kendımıze gore yazımı değıştırmeye kalkarsak bu karmaşanın ıçınden çıkamayı/ "Bana kalırsa' demek yerıne yazım kurallarına uymak, tumce nın gelışıne gore doğru okumak gereke cektır Necmıye Alpay'ın yanlış bulduğu baj ka sozler de var "(K)ul tablasını doktu' (s 71) 'Doktu' mu olacak boşalttı mP" (Çopu dokerız ama, çop kutusunu bo^altırız) Ege yoresınde kul tablası dokulur, bo şaltılma/ Yoreye ozgu bu soyleyıs, bıçı mını kullanma o/ellığı dd aracdığıyla kışdcnn ıç gerçeğını yansıtmaya yarar O çevrelerde yetı^meyen, bu dd gerçeğının ayrımına varamaz Değı^ık kullanım bı çımlerı dde yenı anlatım ozellıklerı ka 'DERLEME SÖZLUĞU" Necmıye Alpay, 'Derleme Sozluğıi' Dinçer Sezgin In anıöykulerinl derlediğl "Kaveko" önce dlı özellikieri bakımından üzerlnde durulması gereken bir kitaptır C U M H U R I Y E T K İ T A P SAYI 8 1 8