Catalog

Peçenin üzerinden n Paul Allen dur Omeğın grup F Scott Fıtzge rald'ı okurken, Creat Gatsby'ı zavallı bır kahraman olarak goren bırçok sofu oğrenusı vardır yazarın Nefısı, zamanın ve yerın modasına uyarak kıtabı tartışmaya acar C eza ve savun ma tarafları kıtap uzerıne bır çok konuçma yapar, fakat tek tanık kıtabın kendısıdır ve Nefısı kıtaba oynar Nefısı derslerı oylama yap madan kapatır, ama hem kıtabın olumlu taraflarını hem de kıtabı değerlendırmcde karakter anaJızının onemlı bır yer tutmadığını açıklamayı unutmaz Kıtapta belkı de en etlcıleyıcı bolum, Henryjames ın, kadın kah ramanın kendı farklılı^ını ve kaderını sonunda kabullendıgı romanı Daısy Mıller'ın anlatıldığı bolumdur En nıhayet Nefısı'nın oğrencılerının en çok ozdeşlcştığı vc Nefısı'nın bu muhteşem kıtabının guzellığıne guzel lık katan kahraman Daısy dır • Çtvtren Özlem Ytlmaz 1) Eylul2003, The Guardıan *Tahran'da Lolita Okumak/ Azer Nefısı/ Agora Kttapltgı/ htanbul, Aralık 2003 olan Sıtkı Oner ın kaleme aldığı vc gcçtığımız ay lletışım Yayınevı tarafın dan basdan HaJkın Polısı Pol Der AnıJan adlı kıtap, bu kıırum uzerıne yazılmış az sayıdakı onemlı kaynaldar dan bırı olmaya adaydır Sıtkı Oner, bu kıtapta sıyası tercı hını CHP'den yana kullanan Kema lıst bır aılenın oğlu olarak Maraş'ta geçen çocukluğunu ve gençlığını, do nemın sıyası atmosferı ıçerısınc yer leştırerek aktardıktan sonra, 1970 yı lında kurulmuş olan Polıs Dcrne ğYnın, 1975 yılında polıs ıçerısınde onemlı bır oluşum halıne gelecek olan Pol Der'e donuşmesını, bu der neğın hem kurum ıçınde hem de do nemın sıyasetı uzerınde oynadığı ro lu, dernck ıçınde yaşanan sorunları ve polıstekı MSP MHP kadrolas,ması nedenıyle gorulcn baskıyı kapatıJma surccınde dcrnek baglamında meyda na gelen onemlı olayları kendısının de kurucuları arasında bulunması ıtı barıyla ılk elden ve detaylı olarak ak tarmaktadır HALKIN POLİSI 1975 yılında Sıtkı Oner vc arkadaş larının Polıs Dcrneğı nın yonetımını devralmasıyla faalıyete geçcn Pol Der polıs ıçındekı sağcı kadrolaşma ve onların orgutu Pol Bır'e karşı mucadele ctmıştır CHP Adana Mıllctvekılı Hamdı On er'ın yeğcnı, CHP Adana Sena toru Hayrı Oner'ın de kardcşı olan Sıtkı Oner sol soylemı be nımseyen bu derncğın kurulma nede nını 1960 askcrı yonetımı sırasında ve sonrasında polıs asker ve polıs halk ılışkılerını duzeltmek amacıyla, kuru ma daha dcmokrat ve ( HP'ye yakın bılınen aılelerın gcnçlcıının alınması na bağlaı (s 3}) Dcrnek kurulu^ amacını ' polısın o/Iuk haklarını ve en onemlısı hıçbır sıyasal yapıyla oz deşle^mtdcn halkııı polısı'olmasını savunmak' olarak bclırlemıştır (s 35) Dernek bırçok konuda faalıyet gos termıştır 1 Mıllıyetçı ( ephe huku metının askerlığını vapmamı^ ımam hatıp mezunlaıına polıslık yolunu aç masının engellenmesı, polısın ozluk hakları ve çalışma kosulları ıle ılgılı çalışmalar yapılması, Adlı Polıs teş,kı latının kurulması du^uncesının one ıılmesı gıbı Ancak kâh (polıs ıçi ve dı^ı) MHP MSP cephesiylc mucadele soz konu su olduğundan kâh ( HP'nın destek ve kosteğıne sureç ıçerısınde marıız kalındığından Pol Der ın ıç sıyası dı namıkler uzerınde belkı bılınçlı belkı bılınçsız olarak etkı yarattığı soylene bılır Derneğın ' I um Ulusumuza' basjığını taşıyan bıldırısınde yer alan "Polıs halk ondendır halkın polıse ve yasalara karşı tutıımunun oluşma sında en onemlı etmen polısın kendı sıdır" (s 46) sozlerı polısın bıı sosyal kontrol aracı olarak duzcnı yenıden uretme fonksıyonuna ışarct ederken, bıı bıldırının kendısı polısın sıyasetın bır nesnesı olmaktan oznesı olmaya gıdışının de bır gostergcsıdır Sırtını egemen sınıflara dayayan polıtıkacıla rın maşası olmayı reddederken tercı hını oğrcncılerden ve emekçılerden yana kullandığı (s 62) ıddıasında bu lunan Pol Der polıslerı, sağcı cephey le gırdıklerı mucadeleyı 12 EyluJ dar besıyle kaybetmışlerdır Sıtkı Oner'ın Pol Der anılarını su rukleyıcı bır anlatımla aktardığı bu kı tapta butun bu surecı çarpıcı ayrıntı ları ıle ortaya koymaktadır Polıs ıçerı sınde surulmeler ve atamalar yoluyla yurutulen Myasetın de bır portresını sunan bu kıtap, polısın tarafsız bır kıı rum olduğunu savunmanın ımkânsız lığını da ortaya koymaktadır • T ahran'da uç unıversıtede cdebıyat oğretmcnlığı yap tıktan (ve kovulduktan ya da her bınnden umutsuzlukla ıstıfa ettıkten) sonra Azer Nefısı en ıyı oğrenulerınden oluşan yedı kışılık bır grup kurdıı ve onları bazı kıtapları tar tışnıak uzere hcı haha cvıne davct ettı Nefısı ve tıımu kadın olan oğreneilerı, bu dcrslerı fran'ın totalıter tcokrası gcrçeklığınden kaçış olarak duştınme ye başlamıs,lardı, fakat kıtap, başka bır gerçeklığm onlann kendılerını keşfet mc fırsatına sahıp olduklaıı gerçek bır cumhurıyete kaçışın tablosıınu çızı yordu Dcrsler 1995'ten, Nefısı nın Amerı ka'ya gıttığı 1997 yılına dek surdu 1 F.ıkal neden Lolıiar Nılısı'nın evınde vcrdığı gı/lı deıslerde uzerınde çalış mak uzcre yazar olarak Nabakov'u seçmesının en onemlı nedenı, Nabo kov'ıı lngılıztede her zaman okıınan yazım tar/ı scrt, kusursuz guzellıkte (vc bazen zor) olan bır yazar olarak gormesı değıldı Onıın deıslerındı Humbert'ın kcndı pcrısının hayatına vc kımlığıne el koyuşu ıle ladıkal ts lam dunyasınm kadına bakış açısı ara sında mecazı bıı ılışkı kııtulmuştu Humbert ın gunluğune goıe araların dakı cınsel ılışkıyı başlatan, uvey ba basını baştan çıkaıan genç kı/ Lolı ta'ydı ve Humbert'ın olaya bakışıyla radıka] Islam'm kadınlara yonelttığı suçlamalar bırbıııne çok bcnzıyordu lara mahsııs olduğu toplumların problem lerı değıldır Nefısı'nın derslerı Şchrazat vc Bınbır Gece MasaJlan'yla başlasa da, kıtap Ne fısı'nın akademık ça lışmalarının da konu su olan Batı edebıyatı uzerıne yoğunlaşır îran'ın muhteşem edebıyat geleneğıne çok az dcğınılır vc bu açıdan bıraz hayal kırıklığına uğratlcıdır Ancak bunun nedenı de lran geleneğının kısaca değınılıp geçı lecek bır konu olmamasından kaynak lanıyor olabılır BİR SIRDAŞ Kıtap, edebıyat eleştırisı de har manlanmış haylı kışısel bır anı olarak değeılendırılebılır, ancak bu tanımla ma bıle sınırlı kalır Kışısel geçmışlcıı kıtabın verdığı keyfın onemlı bır par çası olan oğrencılcı Nefısı taraiından kımlılderının korunması amauyla baş ka bır kılıkta sıınulutlar Ayııca tran gelencğını andıran bır bıçımdc kıtap boyunca kisaca 'buyueum olarak ta nımladığı bıı sırdaştan bahsedcr Bu sırdaşı yarı mıstık bır edayla yol gos tcrıcı bır ctn olarak anlatır Bu durum fazla objektif olmayabılır ama guçltı, çoğu /aman kahramansı ve yer yer çok komık bır hıkâyc çıkarır ortaya Ornegın Nefısı'nın bıı arkadası as lında alaya alınan ıcjıme lyılık babın dan bır aktıvıtc olarak Ayetullah Hu meynı'nın yazılarım Ingılızceye çevır mcye baslar Nefısı bu çevırılerden Humeynı'nın ulkedekı erkeklerın nef sını kontrol altına almak ıçın hayvan larla cınsel ılışkı kuımaya yonelık ona yını konu alan bır bolumu aktarır Mesela cınsel ılışkıye gırdığınız bır ta vuğu yemek mubah mıdır? Hayır, fa kat onu yandalu komşunuza ıkram edebılırsınız Bu arada Nefısı vc aJesı Irak'takı (Batı desteklı) bomba ve fuzelerdcn kurtulmayı başardıktan sonra Nefısı peçe takmayı reddettığı gerekçesıyle çalıştığı unıversıtedcn surulur, ancak ıyı nıyetlı bır pragmatıst tarafından bu durumu kabullenmesı ve başka bır unıversıtede çalışması konusunda ık na edılır Nıhayetınde azıcık entelck tuel hayat hıç olmamasından daha ıyı dır Ancak Nefısı çok geçmeden bu unıversıteden de gonderılır Kıtaptakı karı/matık arzu sadece edebıyata yonelık değıldır, aynı za manda oğrencılere kendı zekâ ve duy gulanımlarını okuduklarına uygula malarını oğretcn ılham verıcı bır eğıtı me yonelık bır arzu da soz konusu 727 Bir PolDer'linin anıları O BİfİZ BERKSOY yuzyılda Osmanlı îm paratorluğu'na kapıta lızmın gırışıyle bırlıkte ı yaşanan sosyo ekono mık donuşum ve sıyası yapının mer kezıleşmesı ve rasyonalızasyonu, modern devletm oluşum surecındc goru nurltık kazanmış ve Osmanlı Devlctı'nın burokıatık yapıları bu sureç ıçerısınde şekıllenmıştır SOSYAL KONTROL ARACI Bu burokratık yapılardan bırı olan polıs teşkılatı 1826 yılında şehırler dckı asayışten sorumlu >cnıçcıılerın varlığına son vcnlmcsıyle bıılıkte on ce orduyla ıç ıçc olarak daha sonra ıse profesvonclleşme suıecınde gıde rek oıdudan a\rılaıak Osmanlı devle tı ıçcrsındckı >eıını almıstıı Cumhu rıyet 1 urkı\c sının Osmanlı dan dcv raldığı bıı kıııum 2 Dıınya Savaşı sonıasında oluştuıulan yenı bırımler ıle daha da genışlemış ve Turkıye toplumsal hayatında varlığını gıderek daha fazla hıssettırmeye başlamıştır Gerek 1980 oncesı darbeye gıden su reçtc gerekse 1980 sonrasında yerleş tırılmek ıstenen yenı bınkım bıçımı nın gerektırdığı nco lıberal polıtıkala rın hayata getınlınesı sırasında bır sosyal kontıol aracı olarak onemlı rol oynamıştır Kıııulduğu gunden berı sıyası dınamıklerın ıçınde yer alan polıs kurumunun sadece duzcnı yenı den ureten, pasıf bır kontrol aracı olduğunu soylemek zordur Tam tersı ne, Turkıye'de polısın, MGK ve or dunun yanı sıra sıyasete etkı eden ık tıdar odaklarından bırı halıne geldığı one surulebılır Modcrn devletle rın yapısı ıçerısınde olduğu kadar Tur kıye ozelınde de &OİJ£J bunca onem taşı I yan bu kurumun, Turkıye sıyasetını cle alan lıteraturde buyuk olçude goz ardı edılmesı dık kat çekıcıdır Bu nedenle, kendısı de emeklı bır polıs 18. YALANCIKTAN CAZİP Fakat Netısı'nın evınde surprız bır bıçımde kaynaşan bu ycdı oğrencı, Nabokov'un dığcı eserlerıne ve ozel lıkle onun Rusça bır kelıme olan poshlust'u kullanım bıçımınc de bu yuk bır ılgı gosterdıler Nefısı kıtapta, Nabokov'un kendı so/lerını aJıntılıya rak poshlus kelımesının yalnızca açıkça adı olmakla kalmayıp, aynı za manda yalancıktan onemlı, yaJancık tan guzel ve yalancıktan cazıp" anla mına geldığını soyluyor Ancak adılık ve zalımlıkJe bağdaşabılecek bu ozel lıkler, ne sadece totalıter toplumlaıa ve hatta ne de 20 yy'a ozcldır Nazı Almanya'sı ve Stalın Rusya'sında gelı şıp serpdmışlerdıı vc bugun de çağı mızın dını dıktatoryalarında var olma yı surdurmektedırler Bu kıtap ne sıyası ne de etık bır analızdır Kıtapta kışısel ozgurluklerın burjuvaya ozgıı ve değersız bır kav ram olduğu yolundakı ıthamın saçma ve tepeden bakan bır yaklaşım olduğu baştan kabul edılmıştır, burada bah sedılmek ıstenen, bu tıır ozgurluklerın tarıhsel açıdan sadece ayncalıklı sınıf U M H U R İ Y E T K İ T A P Halkın Polisi, PolDer Anıları/ Sıtkt Öner/ lletışım Yayınları/ 136 s SAYFA 23 SAYI