Catalog

Emre Zeytinoğlu Sanatın Suç Ortaklıkları'nı belirliyor Satır aralarını okumak ya da gösterge avcılığı SANATIN SUÇ ORTAKLIKLARI ttVTMttUJ Emre zeytinoğlunun ısrarla "Sanatın Suç Ortaklıkları"nm metinlerarası bütünsel bir metin olmadığını savunmasına karşılık, söz konusu kitabın gerek yazılış biçimi, gerekse de okuyucuyu yönlendirdiği okuma biçimi tam bir metinlerarasılık anlamına geliyor. Zeytinoğlunun üzerinde yoğunlaştığı konular, o konuları gündeme getirmesine neden olan önemli metinlerve uyandırdığı merak, okuyucuyu da söz konusu metinleri yeniden gözden geçirmeye yönlendiriyor. n Ayşegul GÜÇHAN anatın yaşamı bıçımler aracılığıyla bir ustdıle çevırme etkınlığı olup olmadığı, sanat tanhının bir dısıplın olarak kurıımlaştığı ve eğıtımının verılmeye başjadığı on dokuzuncu yuzyıldan gunumuze değın sanat gundeınını oluşturan temel maddelerden bırı Ronesans'ta Vasarı ıle bırlıkte başlayan sanatın ne olduğuna daır tartışmaJar 500 yıl dır suregelmcklc bırlıkte, soz konusu tar tışmaların çerçevesını sureklı bir pencere kavramının çızdığı de soylenebılır Sanat, ıçınden dunyaya ılışkın olguların ızlendığı bir pencere mıdırr1 Ote yandan, bu satırların yazarının da aralarında bulunduğu ve sanat yapıtının 'ortaya çıkmasında etken olan koşulları, kısaca, yapıtın arka planını ırdeleyen Ar nold Hauser ardılları bıle, zaman zaman dısıplınlerarasılığı sorgulayarak sanatın ozgun dılının bağlam ara^tırmalarında gozden yıtme olasılığına dıkkat çeker Sos yolojı, etnolojl, sosyal antropolojı gıbı bı lımler vc fclsefe, yontem vc ınceleme nes nclerı rarklı disıplınlerdır ve sanata yakla ^ımları çoğunlukla mebafelı bir duruş ge rektırıı l^ın en çelışkın yanı ışlevı ve ıçerığı gu numuz sanatını anlamlandırma olan çağ das, sanat dısıplınının, sanatın, Ikıncı Dun ya Savaşı sonrasında bıçım ve ıçerık ola rak kazandığı dısıplınlerarası nıtelığı vur gulayarak yapıtı çoğul dısıplınler açisın dan çozumlemesıdır Son ellı yıldır ıçenk ağırlıklı olarak varolan sanat, Ikıncı Dun ya Savas,ı yıllarında New York School sa natçılarının omekledığı gıbı, ıçe donuk bir bıçımcılığın son sayılabılecek orneklc rını vermektedır Kıyamet yılları da dene bılecek olan savaş yıllarında sanat fızıksel dunyaya kendısını kapatır ve dışsal refe ranslara son verır, betımlenmeye değer bulunmayan bir dunyadır bu Soz konu su yıllarda, anlaşılabılır nedenlerle sanat, salt plastık dılden konuşmaktadır 60'lar sonrası ıse kapıtalızm, savaşta al dığı yaraları sarma anlamına gelen bir ye nıden yapılanma çabasına gın^ır ve bu ye nı ekonomık duzen yenı bir kulturel ya pı ve bu yenı yapılanma da '60 sonrası sa natın sosyoekonomık gerçeldıkle olan ılış kısınde yenı bir boyut anlamına gelmek tedır Bıçımı ve ıçerığı buyuk olçude de ğışen bu yenı oluşum, akademık gundenıe yenı gıren ve yenı yapılanan toplumu co zumleme ışlevı ustlenen dısıplın olan kul turel çalışmaların verılerını kullanarak ça lışmaktadır (Çağdas.) sanatın en te mel sorunsah olan bıçım ıçenk ya da gosteren gos tcrılen ılışkılerı uzerıne bu anımsamalann nedenı 2003 yılınm son aylarında yayınlanan bır kıtap Lm re Zeytinoğlu nun "Sana tın Suç Ortaklıklan" adlı çalışmasinı okur ve kımı notlar alırken, ışı çağdas, sanat uzerıne du^unmck ve yazmak olan olan bır s ı nat yazarının aklından ılk aşamadagcçenlerınbıt tııı bellek tazeleme olduğıı d.ı soylenebılır EMRE ZEYTİNOĞLU VE YAZMA EDİMI Emre Zeytinoğlu 8O'lı yıllardan bu yana etkınlık gosteren bır sanatçı ve te mel meselesı gunumuz sa natının ve sanatçısının gu numuz toplumunda "dur duğu" yer, duruş. bıçımı Emre Zeytınoğlu'nıın sanat seruvenı seramık eğıtımı ıle başlıyor Sanat çının urettıklerı goz onune alındığında, bıçımsel araş, tırmalardan çok, eleştırel yaldaşımıyla dıkkat çekcn Zeytinoğlu, sanat etkınlık lerıne 199O'lı yıllardan ıtıbaren yazıyı da eklıyor ()ncelerı gazete ve dergılerde sanat yazıları vayımlanan sanatçının, 199O'lı yıllardan ıtıbaren Alı Akay'la ortak çalışmaları sonucu ıkı kıtabı da yayımlanır "Pısuarın Bır Dekonstruksıyonu" ve "Kavramın Sınırlarında" "Pısuarın Bır Dekonstıuksıyonu" ıle ıkı yazar, Marcel Duchamp ın çağda:j sanat açısından bır kılometre taşı nıtclığınde olan çalışması I oııntaın uzerıne bır yapısokum gerçek le^tırırler Bu ortak çalışma her ıkı yaza rın/sanatçının yaptıklarını ultyen ve onlar U7erıne yazan bırının saptaması olarak, Zevtınoğlu nun sanat yazarlığı kro nolo|isının mıladı olarak saptanabılır Bu hem Emre Zeytınoğlu'nun yazarlık krono lo]isının başlangıcıdır hem de u/erınde yo ğıınlasjtığı donemlerın kronolojisınde er ken tarıhlerı ımleyen bır merakın başlangıcıdır METİNLERARASI BİR OKUMA DENEMESİ SANATIN SUÇ ORTAKLARI Emre Zeytınoğlu'nun ısrarla "Sanatın Suç Ortakhklan'nın metinlerarası butunsel bır mctın olmadığını savunmasına kar şılık, soz konusu kitabın gerek yazılış bıçımı, gerekse de okuyucuyu yonlendırdı ğı okuma bıçımı tam bır metinlerarasılık anlamına gelıyoı Zeytınoğlu'nun uzerın de yoğunlaştığı konular, o konuları gun deme getirmesine neden olan onemlı me tınler vc uyandırdığı merak, okuyucuyu da soz konusu metinleri yeniden gozden geçirmeye yönlendiriyor S Zeytınoğlu'nun kıtabı, bır kent okuma sı ıle açılıyor ve bu ılk metın, kitabın an lamsal belkemığını oluşturuyor Pausanı as'ın Hellas gezısınde gorduğu kent man zaralarını anımsayan yazaı, Pausanıas'ın kent betımlemelerınde onemlı bır nokta yı ayrımsar Pausanıas, kcntı, kentsel ya şamın bellı başlı sımgelerı (savunma du varları, mezarlıklar, suslu kapılar stadıon lar, gymnasıonlar, kamu yapılaı ı tapınak lar, sutun ve heykeller) bağlamında gor mckte, değerlendırmektc ve hayran kal makta hatta, buyulenmektedır Kitabın "Kayıtlara Ceçmı^ Kentlcr' ba^lığı ta^ı yan ılk bolumu, Zeytınoğlu'nun çagda^ sanatın ve sanatçının ılk adımına ılışkın ılk ıpucu olarak okunabılır Sanat/sanat çı neyı scçer' Wycherlcy\len aktaıdığı Pa usanıas'ın Hellas gezısı betımlemeleıı Zeytınoğlu'na gore 'seçdmış ' sımgeler den oluşmaktadır vc ya7aıın anlattığı kent, gormeyı seçtığı sımgelerın oluşturduğu bır masalsı kenttır Okuyucu Pausınıas ın be tımlemelerı aracılığıyla Hellen kentını ta nıyabılır mı' Kıtapta yıne Wycherlcy nın bır alıntısı okurun kıışkulaıını gıderıyor "Neyse kı, artık arkeolojık kanıtlar aracı lığıyla Hellenler'ın evlerını bırkaç yıl on cesınden daha ıyı bılıyoruz ve bu evlerı Pausanıas'ın bue verdığı çevrenın ıçıne oturtarak gozumuzun onune getırebılıyo ruz " Pausanıas'ın kendı seçtığı sımgeler ta rafından sunulan kentı, kuşkusuz, eksık bır kenttır Kentın tumukapsayan o/ellık lerı, omeğın arka sokaklar, kuf kokulu av lular, kohne bahçe duvarları ve dığer "onemsız ^eyler" anlatılmaya değmez oge lerdır ve anlatılmaz Batı sanatın temel lendığı Yunan kultur ve sanatının, Pausa nıas'ın kent betımlemcsı benzerı bır tavır la on doku/uncu yuzyıldan ıtıbaıen seçıl mış sımgeler ve temalarla Avrupa resmın de başgosterdığını yazan Zeytinoğlu, on dokuzuncu yuzyıhn ılk yansında Yuna nıstan'da dokıız ay geçıren Alman ressam Peter von Hess'ın, kendısınden oncekı Batılı ressamların duşsel Yunanıstan soy lemlerınden kurtulamadığını ve egzotık gıysıler ıçındekı Yunan kahıamanlarını resmederken, gerı plandakı Akropol u gunluk yaşamdan bağımsız, bo^lukta ası İl duran bır yapı gıbı gosterdığını vurgu lar Ya7arın ılgınç bulduğu ve satıraralann da tartı^maya açtığı nokta kuşkusu/ bır on doku/uncu yu/yıl ıcssamının plastık tavrı değıl, geıçckte modernızmın u/e rınde yukseldığı temellerı sorgulamaktan başka bır ş.ey değıldır BAUDRILLARD'IN SAKLADIĞI YÖNLERİ ILE HİPERMARKET KENTİ VE TRANSESTETİK Emre Zeytınoglu, sdnatı okuma edımı nı kcntı okuma edımı ıçinden gerçekleştı rırken kuşkusıi7 kendısını postmodern olarak adlandırmayı rcddeden postmo dern dus,unur Baudrıllard'ın hıpermarket kent okumalarını atlamıyor Baudrlllard, hıpermarketın, çekırdeğı olarak durdıığu postmodern kcntı, tuketım toplumu ıçın den okuyan bır gozlemcı Tıım volların ke sıştığı alanlar olarak hıpcrmarketler, hıper tuketım toplumunun mekânı kentlerdc tu K İ T A P Baudrlllard, hlpermarketln, çeklrdeğl olarak durduğu postmodern kentl. tüketlm toplumu Içinden okuyan bir gözlemcl SAYFA 18 C U M H U R İ Y E T S AY I 7 27