Catalog

sancıllığını, duyarlığını, scvgısını, hoşgo ıusıınu "IJsallamaklaveselamdağıtmak la geçınen, bıı ıstasvon çocuğudur " ()nu goren, tanıyan, onunla ıkı çıft laf eden bı lır, yıı/unden ve sesınden yureğe doğru serpılen yayla kokulu soğuk sııyu Bır çuval som altın koysanız onune, ılle de "Somay" dıyecekııı Som altın kalsın, som bıray gıbı gecenın katanlığına dırenç le duîjen aydınlık bıı selam olsun ona, I ah sın 'jentuık'e • ve "Çataİ7eytın" adlı kıtaplarının yanı sı ra, "çok sayıda dergı vc ga/ete, yıllık ve kı taplarda, radyo vc televı/yon pıogramla rında yapıtları yer alırken, şu gıderek ken dı deyımıyle "alabıklığıne otsu" bır duıa ğanlığa donuijcn yas,am bıçımlerını daha ıcnklı kılabılmekten yanadır Onun ve onun gıbıleıın duruçundan ışiklar alıp, ko kusjnııs, bencıllıklcıı yıkamak, sokağa dı lınde merhabalaıla çıknıak, kapımı/ın onunu sııpuımek bıı lek tıdan dlkmek, bıı kıtap fa/la okıımak bırıneel u/almak, ınsana ınsanca, doğaya doğanın dılını ço zerek bakmak hıç /or değîldıı aslında So/cuklcıı bağmdan solundan çekiştı rıp duıanlara ınat, varlıklarıyla buluştu ı uı onları lıonı, va/geçemedığı dostudur Ya/aı ken, ıçınde ay ıs.ığı saklanan bırbar dak çayeslıkedeı ıronıye Kımızamanka şığın bardağa vuı uş,unda, kımı /aman bar dağın kırıliijinda çıkardığı sestır bu ınce gulumseyıs, Kuijkusu/ yeıgıııın oldugu yerde ıronı de o haklı yerını alacak ve haikın ıçtenlı ğını sunacaktıı Onlarca sııı, deneme, makale, ele^tın ve yeıgıler haikın akıcı sesıne donuşuverır, kalemınde Şıııleıı ya/ıları, vas,amın ıçındekılerle ılopdolu, msanın doğa kaı^ısindakı duru ^ıınıı sorgulayan yanısallıktadıı U/ıın soluklıı 'jiıılcıınde, memlcketo/ lenıını/ bıı paıça dındıııvcıen, tablolar çıkıverıı kaış,ını/a Dalıp gıdısjm/e tatlı bıı gulumscvı^ eslık edeı I ley glclı gunleı hcy " s.ıııındekı ıçtcn lık vedıııu anlatını okıııu sıııukleyıp go turuverıı, belkı de kendı îçmdekı uzakla la Sonıa,'Madalvon" "BırCıecekondu", "Yaban ()/lem ', "Dclı' ve daha onca gu /el yır Ve I lamal s,ıırı "Vıımıus, dağı sııtına/alın tenylesuluvoı yaşamayı/seı mayesı uç kulaç uıgan " Bu sııııokuyan heıkesın ıçınde topıak kokan bıı agaç buyuyecektıı Bılgelerın acllan ve soyledıklerı, bunca /amanı as,ıp dıpdıı ı ka lıyorsa bunda kıı^kusu/ a/ so/le çok ^ey soyleme sanatının gucu vardır "Kapancayla kus tutııp a/at e.mış/' bıı s,aıım, o/guıluğe dus,kun ya/ılarını ve >ı ııleıını okumuş olmanın tadı vaıdıı aıtık u/eıııııı/dc Lğero/lemını/ govdenı/e veoıadan yu leğını/c tloğru yol alacak ılık bıı meltem se, Onun 'U/akta" ijiırı bunıı kaı^ılaya caktıı 1 latta o sjırın s,u kadan bıle "Her şeyın oıtak soluğu/sclanı tasıyıcı esıntı/se nın opucuğun olmasa/uçekleı açarmı*" A^ktıı onun go/ıınde Cıinolu A^km yansımalaııdıı Yes,ılle mavının dudaklaı ı arasında bır opucuk (ıinolıı" dı/clcıı kadar o/lem ve scvgı yuklenmış. bır anlatını /or bulunur "Cîıırbet Damgalı" ijiırını okuyamayan laıın vıtırdığı çok ^ey varclbette Çunku "denı/ mayalanır ozlemımule/ağaçlar çı çeğe clurur " O gu/el, oguleç, o aydınlık yuzunu Gı nolu'da bııakmı^tır Yaslanmı^ bır yanağı güneşın govdesı ne, obııı u fenere makas verır Sesı baJık laıı kı^kırtır sııyıın ıı/erındeoyna^mak ıçın Cıiıhışu gul gıbı du^er koya.yakamo/lar yengcçlere kadar tasır balıklann selamını U/akta, gurbette ya u/aklık dedığımi7 yenıyetme bır çocuk ya da acemı bır avcıdıro/lemın yanında Ve yınebıze soluk soluğa ^ıır ve ıyımserlık getırır Bu gonlu ozlemle scbıl, bu gonlu yayla adam, sozcuk sozcuk dağıtmaktadır ınCUMHURİYET KITAP SAYI 634 Uygunsuz İşler Uygun Adım/Depremsyon/ lahun ^tnlurk/Yazı\ma Adrc sıPK 12 karabuk \d (0)70)412 12 4S 412H7M Bîr sanat yapıtı KARSTEN HARRİES B Haikın akıcı sesi eşerı bılımler bclıısı/ bıı yone dog ı u yol alıyor felsele ve edebıyat ku ramında ağırlık ka/anan yenı soy lem, akJın akla duyulajı guvenı aşındırdığını savunuyor, kuram ve eckbıyat arasındakı, felsefe ve jjiır arasındakı ayrım bula nıkla^tı Boylesı bır muğlaklık ıse, Nıetzsc he'nın Platon'un ıdeaJlestırılmış Sokra tes'ının, hayatı ve olıımu akla duyıılan gu venı yucelten ıdealleştırılmı^ Sokrates ım gesının yenne kendı ıde«ü Sokrates ımge sını koyma çabasının onemının kavranma sına yol açıyoı Nıet/bche'nın o/gıın ıdeal Sokrates ımgesı Sokıat sonrası bıı kulture, postmodernbırkulturea(,ılankapılarıara layan bıı %aır felsefecı ımgesı So/ konıısu olan, telsefcnın geleceğı Dolayibiyla, felse fecılerın ve lelsefeyle ılgılenen herkesın, Alexander Nehamas'ın Ldebıyat Olarak Hayat adlı kıtabında Nıetzsche'ye, "telse feuler arasında bu yazmaya en çok duşkun olanı'naılışkın olarak sunulanenfesveçar pıc.ı voıumu co^kuvla kaı^ılaması gerek Pıttsburgh Unıversıtesı'nde fclsefe hoca sı olan Nenamas bırbıııyle ılı^kılı ıkı tenıa aracılıgıyla çalıijmasına butunluk ka/andı rıyor Bııınusı Nıetzsclıe'nın perspektıvı/ mı Yorumdan bağımsi/ olarak lııçbır ol gııya daır bılgı sahıbı olamayi7, onyargı \c perspcktıhn ı/ını taijimayan, bunlat tar.ılın dan çaıpıtılmamı> hıçbırgerçcklık gonısıı olam.ı/ ama bıı, bıı yoııımun dıgcımden daha ıyı olclugu anlamıııa gelmcv Nıet/sc he'nın perspektıvı/mı Nıet/sche nın oku yııculaı ı yalnı/ca ne soylendığıne değıl, bu nıın nasıl soylendığıne de dıkkat etmeye /orlayan laıklı ya/ma biçemı dencmelen nı .mlanıanıı/.ı vaıdımci oluı Nıet/che keııdmı metınleı ınden dıslamak verıneme tmleı ıne dahıl etleı, akacıemık ya/ma bıçı mındegormeyealı^lığımızkendını on pla na çıkaımama o/ellıgı veva bıı tur alçak gonulluluk yeıııif, Nıet/sche'nın sureklı olaıak ıçgoruleıının tamamen kendınc aıt olduğunu okııyucuya anımsatmasma tanık oluru/ Perspektıvı/mesadık kalan Nehamas da ben/er bıı ş,ev denıyoı Ama Nıetzschecı abaıtıdan varaılandığı veya Nıet/sche'nın mahırdıl camba/lığınaoykunmeyeçaJı^tı gı yok, o daha çok, Nıet/sche gıbı, kendı sınınkının yalnı/ca bıı yorum olduğunu unutmamı/a ı/ın vermıyor ve kendısının kıyle kar^ılaştırılmasını ıstedığı dığer yo rumlaıı sureklı bıze hatırlatıyor Nehamas'ın yorumunun ıkıncı teması ıse Nıetzsche'nın estetı/mı Nıet/sche'nın dunyayı sankı bır sanat yapıtıymış (daha doğru bır ıfadeyle, edebı bır metınmış) gı bı gordugu, kı^ılerı ve ^eylerı kurmaca bır yaplttakı kaıakterler vcya varllklarmıi} gı bı, dunyayla olan ılı^kımı/ı ıle bır metnın yorıımııymuş gıbı ele aldığı soylenıyor Bu edebı model, Nehamas'ın Nıetzsche'nın (genellıkle bır doğa kuramı olarak kavra nan) "guc ıstemı"nı, belırsı/ bır dunyaya kesın bır bıçım veren bır yorumlama edı mı olarak sunmasına olanak tanıyor Aynca, Nıetzsche'nın "bır dunya kuramı değıl ama bır ıdeal hayat goruşu" sunan ebedı te bdtema kerrur oğretısını anlama yonunde Neha mas'a bır ı/lek de sunuyor Bu ıdeal, kışının yapmı^ oldıığu her seyı onaylayabıl mesını vekendısını bıranlatmın, herayrın tıyı kaçınılmaz olarak deneyımlememızı sağlayan bır anlatının kahramanı olarak yenıclen yaratabılmesını yiKeltıyor Nehamas'a gore, küjinın kendını yarat masının ıyı bırorneğı, Pıoust'un "Remem berance ol Thıngs Past'ının ( '(îeçmı^ Şeylenn Anımsanması") anlatıcısıdır Bu anlatıcınııı hayatının Nıet/sche'nın kendı o/gun ıdealı olması geıekme/ asla, dıyor Nehamas, "ama kusurlaıına rağmen, hatta tam da kıısurlaı ı sayesıncie kusursıı/ bır hayat olan ve kusursıı/ bır hayat olarak go rulen $eyı anlatan ve sonsu/ bıçımde kendı ustune kapanmayı surduren bu kusursıız roman tarafından sunulan, uretilen çerçeve ebedı tekerrur ıçın olası en ıyı mo deldır " Nehamas Nıet/sche'nın boylesı bır kusuısu/luk pesınde olduğıı ve ona ula^tıgı sonucunu çıkarıyor "Bu nedenle, Nıet/sche'nın metınlerı Nıet/sche'nın ıdeal karaktennın kusursu/ bır oıneğını tanımlamaz, ama entes bır uslupla, en ınce aynntısına ınecek bıçımde bu ıdealın bır emsalını sunaı Bu karaktcıse tam da bu metınlerın olu^turduğıı karakterden ba^ kasi değıldır Nıetzsche " Ama bıı sonuç, Nehamas'ın olduğu ka dar Nıetzsche'nın estetık goms.une ılı^kın sorulara yol açıyor Nıetzsche'nın kcndısı olan "bedbaht kuçuk ınsan" ıle Nıetzsc he'nın yarattığı "muhteşem karakter" arasındakı ıliijkı nedır' "Muhteşem karaktcr"ın yaratılması, "bedbaht kuçuk ın san "ın mıı/afler bır ^ekılde olumlanması na mı dayanıı •> Aslında tam leısını, hayat tan sanata kaçma ıhtıyacını ongerektııme/ nıı* Bı/atıhı bu kaçi!; Nıet7sche'mn Zer cluijt'unun "oç tını" olarak adlanciırdığı, bı/ı /amana bağlayan her ijeyın beden, ha yal vegeıçeklık sanatın aynasindakı van smıalan aclına reddedılmesının bıı te/ahu rıı degıl mıdıı' Oç tınını alt edebılnıek, kendımı/ı Nıet/sche'nın anladıgı anlamda kuıtarabılmek ıçın kendımı/ı olduğumu/ gıbı, /ayıt veolumlıı olaıak, gııç aı/usun da olan ama vıne de guçten yoksun canlı larolaıak kabul etmegucunu kendımı/de bıılnı.ımı/ geıekır Bu çaba, Alman felsetecının metınleı mı son derece muğlaklaijtııır Nıet/sche'nın estetı/mının yadsınması gereknıc/, ama Nıet/sche'nın oç tınındcn kıııtulma tale bını de go/ ardı etmememız gerekır Her turestetızmıaltedecekbırkuıtuluijtuı bu Ya/dığı kıtaplar aracılıgıyla doğan "mulı teijem karakter"e havran oldugıımıı/da Nıet/sche'nın bedbaht sonunu da ıınut mamamı/ gerekır Bedbaht bır lıavatı en mukemmel hayalle takas etmek bıle, ^up hclıbıı pa/aılığaotııımaktır AmaNıet/sc he'nın metınlennın bırçok hırklı bıleşcnı neyeterlılığı estetık tutaılılıkladeğısjokus, etmek de aynı ^ekılde şuphelı bıı pa/arlı ğaoturmakolur Nevaı kı, Nehamas'ın bu son derece çarpıci kıtabı tam da bu rıske gırdığınden kayda değer bır çalı^ma • Neıv York lınıcs'tarı (, evırcn ( em Soydcmtr Edebiyat Olarak I layatNietzsche Açısından/'AlcxanJcrNchamas/^evıren Lem Soydcmtr / Ayrmtı Yayınlart/'3261 1930'da Ingılte ıc'de doğan Derek Baıley, basta gele neksel ca/la ılgıle nııken, lony O\ ley'nın altııısında çalışmaya ba^layın ca, teknık yenılıkle re vc değısjk ses kaynaklarına yone! dı Bugıın sayısız ça lı^maya ım/a atmı^ bulunan Baıley, dun yanın her yennden ve her ku^aktan pek çok mu/ısyenı derınden etkılemı^ bırı Muzıktekı kurumsallaşma vea^ırı kate gorıze etme çabası, onun tenıel unsuıla rından bırı olaıak gorulmeye ba^lanclığı andan ıtıbarcn, doğaçlama kavramı mu/ık ıçınde gerçekten hak ettığı pozısyondan gıderek u/aklajjnıaya basjıyor, oysa mıi7i ğın cn temel unsuıu çalmak ve bu da onıı oğıenmek vc anlamaktan çok daha on planda Bır zamanlar muzıge canlılık vc ren veonun ba^arılı olmasını sağlayan un surların yenıden kullanılmasıyla, aynı et kının elae edılebıleceğı ınancını basıt bır tekrardan ıbaret gorduğu ıçın uzak duran Baıley, bunun mu/ıktegıtgıde bo/ulmaya yol açacağını ve bır laydasının olmayaca ğını belırtıyoı Muzığe her zaman bır aıa^tırma olarak yakJasmak gerekıyor Lskının tamamen sı lınıp bambaşka bır ^eyın yapılması gcrek mıyor Sadece onun bıı kismının, hatta çok kuçuk bır kısmının değı^mesı mu/ı ğın tekrar etkıleyıcı kılınması ıçın yeterlı olabılır Ara^tırma konusu kıtabın temcl de bır relerans kıtabı olarak pek çok kay nakla berabcr okunması daha uygun go ruluyoı Bu anlamda kıtap, Baıley'ın ılgınç kışılığının ve mu/ıksel genıs goıuşluluğu nun üe yardımıyla ortaya çıkmı^, farklı nır bırle^tırme çabası Doğaçlama, tıım nıu /ık pcrlomıansları ıçınde, cn çok ba^vu rulan yollardan bırı oldıığu halde, bır taı tışma konusu olarak cn a/ anlas,ılmıs, ola nıdır Doğaçlama hıçbu /aman sabıt de ğıldır, suıeklı değı^n ve yenıden uvarla nır, çozumlemeye ve kesın tanımlamaya gelmcv O/u gereğı kuramsal değıldır, ta nımlanmaya çalı^ıldıkça, clc avca sığma/ lığı ortaya çikar Varolıı^ ruhundakı o/cl liKİet ıtıbarı ılebelgelemeduijuncesıyleçe ll^ır ve belgeleme amaçlarına ters dıışeı Doğaçlama du^unccsı, mu/ık taıılıı bo yunca bır yargıdan hıç kurtulamadı, "ak lına estığı gıbı çalmak"tan, "anında bes te"ye kadaı pek çok deyı^le tanımlanan doğaçlama, %uphc ıle bakılan kcstırme bu yol gıbı algılandı, hatta /aıaılı bıı alıskan lık olaıak muamelegordu mu7isyenfeı vc dınlcvıcıler taıafından Doğaçlamadlaı arasında so/cuğun kendısını kııllanmaya karjji belırgın bır ıstcksızlık vaıdıı Bıı alandakı bır bas,ka engcl de, uygulamanın kuramı ıle uvgtılanması aıasındakı çelı^kı, tum yapıları kavrayan ıcracının, butun bunlaıla arasındakı bağin sınırı unutul mamalı Muzısyen çalı^ anında, kendıne yon veren ısjemlerı hesaplama/ /ıhnını rasyonel olmayan bıı bolgesı yaıdımıyla çalar, daha çok Kuşkusu/ doğaçlamanın bıı tarıhını ya/mak olarak du^unulmemelı bu, /aten boylebırıijekalkiifilsaydı dabumuhlemc len nıua/7am ve sonu gelme/ bır ı^ olur du Mu/ık tarıhının hemcn hemen heı A$J masında rastlanır doğaçlamaya Muzıkte doğaçlamadan etkılenmemış bır alan ne redeyse yoktur Doğaçlama pratığı ıçın cJen çikmayan veya temelde ondan etkı lenmeyen hıçbır muzık teknığı ya da kom pozısyon formu yoktur Muzığın gelışme sının tum tarıhı tıoğaçlama gudusunun be lırtılerını ta§ır Baıley, bu çalısmasında unlu doğaçla macılarfa yaptığı konuşmalardan elde et tığı tecrubeyı aktarıyor Bu değerlı çalışma ıçın dusulecek bırnotta, çevırmen Alı Bu cak'ın konu hakkındakı sevgısının çevırı ye son derece olumlu yansımış olması • Doğaçlama/ Derek Baıley/ Çevıren Alı Bucak/Pan Yayınalık/192 s SAYFA 17 Birpeferanskitabı Doğaçlama MURAT BEŞER lkemizde muzık kıtabı yayımlayan a/ sayıdakı cesuryayınevınden bırı de Pan Yayıncılık Pan yayınevı geçen gunlerde caz gıtarcısı DereK Baıley'nın doğaçlama konusundakı yazıları nı bır araya getıren bır kıtap çılcardı, "Do ğaçlama " I3erek Baıley'nın kendı çahşmaları etrafında donen bu kıtap, bır doğaçlamayı ıyı yapan unsurları ve muzısyenın muzık kar şısındakı serbestlık derecesınj araştınyor U