Catalog

nmı ı/lcı, candan ovgııleıle Lısa'ya motal verıı vc Kıev'e geıı doner Lısa I tdman'ın La Seala dakı pıımadonna lığı da, Yevgeııı Onegın oynadığı suıe cc devam eder, sonıa bıtcr Bu arada Sıebıyakova kendısını Kıev'e çağırır Yıllaı sonra yasam l,ısa'yı Kıev'e su tukler, ıırada evicnıt, ama ya^ı ılerledı ğı vc zatcn çok mukemmel olmayan se sı daha da bo/uldugu ıçin opcra yaş^ı mı artık bıtcr Lısa, evınde, sakın bır ya^am surer Beşıncı bolum, u/un yıllar sonra, ar tık altmış, yaşında bır kadın olan Lı sa'nın Kıev gettosunda schl bır kulu bede uyanmasıyla baijlar Aradan ge çcn surede Lısa'nın kocası Stalın tara fından surgune gonderılmi!} ve orada olmuştur Lısa sıyası sakıneah bırının eşı olarak ıs>ız ve beş parası/, pıs bır geeekonduya sığınmak /orunda kalmıstır Bır dc Ikıncı Dunya Savas/nın kıtfık ve bunalırnları gclınce Lısa açlık la yuzyu/e gelmiijtır ve yaşamını ancak gettodakı Yahudı dostları sayesınde suıdurcbılır duruma duşmuijtur Uste lık Kıev artık Alman ışgalındedır ve Almanlaı tum Yahudılcr'ın ıstasyonda toplannıasını emrctmışjerdır Bınlercc perı^an ınsan yolları doldu ıııp ıstasyona doguı yııruı Almanlar, aralannda Lısa Lrdman'ın da olduğu otu/bın kışıyı, I ılıstm'e gondeıeceğı/ dıye kandıııp toplaılar vc çırılçıplak sovup Babı Yar dencn derın saıp uçu ı ıımdan aşagı ataılaı Uçuıumun dıbı ccsetktle dolnuıs.tuı Ikı askcı ccset yıgınının u/eıınde do las>makla vc olmcmış olanlaıı kuıs.unla nı.ıkıadıılar Içlctmdcn bııı tııın ke mıkkıı kııılnıış I ıs.ı I ıdman ın hcnıı/ tam olmemi!} oldugımu taıkedct lı/ı n<\ geçmck ıçın siıtustu çcvnıp bacak laıını ayırıt, ama yu/unıı ve saıkık mc ıııelcıını gorunee yasjı oldugunu faıke dcı vc vajınasmdan sunguleycrek olelu ııır onu Lısa I ulman'ın yaşamı, son hıssettıgı, \a)inasından gıııp ıç oıganla ımı paıçalayan bıı sıınguvk son bıılıu Altıncı boKıın, olmuş Lısa'nın Isra ıl de hu/uıu bııkıp annesı ve scvdıklc ııne kavuştugu du^scl bıı sahnedıı ve kıtap bovlecc noktalamı Bu kıtap msanda çok gaııp bıı duy gu uyandıııyoı I lanı bıçımsı/ bıı yeı dc ııyuyup da goıdugunu/ gu/cl bır duşten, hcr taıalını/ tutıılmus, agtılar ıçınde ııyanırsını/ ya, ışte oyk nıı ^t\ Kıtabın bırıncı vc ıkıncı bolunılerı alev almıs gıbı, çok sıcaktır Uçuncıı bolum, bılımadamının soğuk bakışının da sahneye katılmasıvla, bu/ atılmış çoıba gıbı ılıklaşıı Doıduticu bolum dc sanatın hoç scıınlığı dııyuluı Bcşın cı bolumde ısc sava^ın vc olunıun bu/ gıbı soguklugu uıpcıtır okuıu Bu lomanın ılk ıkı bolumu, sınıı ta nmıadan, doımala koşan, patlamayı aadııır crotı/mıyle, dımdık yukselcn bıı grahk çı/er Yukselcn çı/gı, uçuncu bolumde I rcud'un ızleğe katılmasıyla, yukselı^ını dımdık degıl, eğık olarak sLiıcluı ıu Doıdutuu bolunıcle çı/gı, La Scala'dakı sanatla doltı dıngmlık vc Kıev'dc cvlı bıı kadm olaıak surduıu kn sakın yasamla, du/ gıdcı I akat Lı sa'nın aktıl sanat yasanıı bıtmıs,lır, çı/gı a^agı doğıu donnıeyc basjaı Bcijincı bolumde, Stalın'ın kıyımlaıı, kava^ ve selaktle, çı/gı hı/la duşeı vc en aş^ığı laıda, uçıııumun dıbınde bıtcı Altınca bolumckkı son ıse bıtnıış. çı/gıden ayrı, ttk bır noktadır Bu gıalıgın çı/dığı çı/gıye dıkkatlc b.ıkaısak kotaman bıı soru ışaretı ol dugıınu goııııu/ Nedeti' 1 tum bu vanşct ncden oklıı' Nasıl olabıklı^ Dunyanın cn uygaı bolgcsinın tam mcıke/ınde ya^ayan, sanatta, kulturde, bılımde ımrcnılecck du/eye ıikmı^, ılunyanın cn demokrat ınsanlaıı boyk bıı barbaılıgın yapılmasına nasıl ı/ın C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 3 6 1 vcrcbıldı' Ins.ıııoglu bu sorulaım \a nıtını bulmak /oıuncla dcğıl mı' Yoksa dun Almanya'da, bugun Bos na'da ıijlcncn, bıı ınsanın sırt mıllıyetı, dını yu/undcn okkmılmesı gıbı, oldu rulcn ıçın en aijağılayıu, olduren ıçın cn Litanç veııcı cmayetler yaıın da, oburgun dc, îijlenmeyccek mH "Be yaz Otel", okuyanın ılıklerınc ı^lcycn bu soruyu cok ıyı soran, etkılcyıtı bır roman Ote yandan, kıtabın tazla 'Yahudı'lı ğınden bıraz rahatsız olduğumu da boylemeden geçemeyeceğım Bır ede bıyat yapıtını, bır ulusu savunduğu ıçın ele^tırmek yanlı^ Ama kulturcl medyada ozellıkle de sıncmada Ya hudılığı one çıkaran yapıtlardan oylc sıne gına geldı kı, bır tuketıcı olarak, bu 'dayatma' karşısında bunalmamak clde değıl Bu durumdan elbette bu yapıt so rumlu değıldır Ama 'Yahudıcı' yapıt enflasyonu, dcğerı ne denlı yuksek olursa olsun, her yapıta zarar verecck tır Bır malın asjirı rcklamı yapılırsa ın san "yoksa ga/a mı getırılıvorum'" ku^kusuyla, ne kadar ıyı olursa olsun o mala kars;i tetık duıur Unlu sosyolog Zygmunt Bauman, "Modemıty ancl I lolncaust' (Mo dcrnlık vc Soykııım) adlı yapıtında (Na/ıkr'ın Yahudı soykırımı anlamına gclcn) 'Holocaust'un kamu \ıcdanm da gcrcken ycıı alamadıgmdan \.ıkmıı ve bunun soıumlusu olan Llkcnleukn bııı olarak da bu olavın sahıpknılmc bıcımını gostcııı Bıı olavın katlcdı knleıın t,ocukl,uı taıalmdan kıskanı, lıkla sahıplenıkcck, Yaluıdıleı c aıt oı lak bıı •c gıbı goıundugunu lıatta jy kcndısını olenleıın so/culuguvk go ıc\lcndıımı^ kımılerının ısc } lolocaus tıı Yahudılcrckn calmaya, onu 'Hırıs tıyanlaşiıımay.ı v.ı da onun Yahudı nı tclıgını muglak bıı msanlıgın atılaıı ıçındc cııtmcvc kalkı^an hıısı/laıı u\a lacak kadar ılcıı gıttıklcnnı \ahudı dcvletının ttajık anıları, sıvasi mcşuı ıyttınm scıtıhkası hcpsındcn otc dc kendı yatıacagı haksı/lıklar ıçın bıı on avans olaıak kullanmaya çalı^tıgını soyler Bunun sonuçları ılc ılgılı çarpı cı bıı dc ornek verır Unlu sosyolog aıkada^ına, sosyolojıde, I lolocaust de ncyımmden çıkarılmiij cvrenscl değcı de sonuçlar sıınan makak bulamaclı ğından vakınıı ' Bu noıma! " dcr ar kada^ı, ' Kaç tane Yahudı sosyolog vaı kı1' Sonuçta, Nazı vah^etı, hcm Yahudı ler'ı hcm de tum ınsanlığı ılgılendıren vc ancak tum ınsanlığın çabasıyla ço /ulebılccek bır sorun olduğu halde yalnı/ca Yahudılcı'ın ba^ından gcç miij, Yahudı olmayanları, 'atıma' duy gusu uyandırmaktan fa/la ılgılendır meycn, Yahudı tarıhının bır olayı halı ne gelmi!;tır vc bu olayın faıllerı, dun yayı kana bulayan fa^ıst katıllcrın ol durciuğu yırmı mılyon sucsu/ ınsanın yalnızca altı mılyonu Yahudı'dıı ve Yahudıler'ın bu olaya yaklaijimı asıl suc.lunun, I a^ı/mın aıaclan sıyıılması nı kolayla^tıımıijtır NtıınbLigde 12 kı^ının ıdam edılmcsıyle I a%ı/m ycr yu/undcn sılınmcclıgı gıbı, tum dun yayı ılgılcndıicn soykııım olavının et nık pıopaganda m.ıl/cmcsı olaıak kul lanılması da soykırımlaıı onkvcmc/ Ama tum bunların, bu ıyı nıyetlı nı tclıklı ıonıanı degcrdcn cfuşuıcbılccc gı kanısmda ckgılım Bu kıtabın soı cluğu ıvı soıulaı.ı ben dc bır soru eklc mek ıstcdım valnı/ca (uı/cl Tuık çe'sıyk bu kıtabı bı/c ka/andııan dc gcrlı çcvırmcn savın Nıhal Ycgınoba lı'ya vc yayıncvıne tc^ekkurktımı sıı narım • Beyaz Otel/ DM Ihomas/ {cv Nı hal Y(ğıııohd/t/ Ayr/ııtt Yayınları /2'>0 \ "Bir Kadın Düşmamndan Öykücükler" Hos' cinavetler YahutHci' yapıt enflasyonu • Pohsiye kitaplarıyla tanıdıöımız Amcrikalı romancı Patricia Highsmith'in elimizdeki kitabında on yedi 'şaşırtıcı' öykü yer alıyor. yazara populcrlık ka/andır mı^tı Oçuncu romanı olan The Talented Mr. Ripley ıle BİR k,\DIN Edgar Allan Poe Odıilü'nu 7 buçuk kıllıydı, on IX S\IANI\[)A\ (">M(L (".L W I R alan Highsmitih, 1963 yılın dışlcrınden oırı de dan sonra Avrupa'da ya^adı, yoktu, ama cınsel cazıbesı yu7 ellı, ıkı yu/ metre yaşamının son on ıkı yılını ge odeden seçılebılırdı, koku çırdığı Isvıçre'de, 1995'te ol gıbı, kokuydu bclkı de Yudu Halil Turhanh'nın 1991 varlacık bır kadındı, yuvaryılında yazdığı llıghsmıth ın lak karınlı, yuvarlak omuzlu, celemesıne gore, yazarın ka yuvarlak kakalı, her /aman da rakterlerı yerleşık anlamda bı gulumserdı, heı /aman !;cn şakrak Cr rer kahraman sayılma/lar Gorunuijte kekleı onu bu yuzden severlerdı Su meraksız ya da pek az ^cye ılgı duyan, reklı gcbeydı, ergcnlık donemını de as can sıkıcı, sıradan beğenılerı olan otta la ya^amamı^tı, çunku beşvasından be sınıl eıkeklerıdır genellıkle I akat bu rı babası, sonra da crkek karde^lcrı gorunui;un ardında koıuyucu kabukla ona sahıp olmu^laıdı Ilk çocuğunu ye rı çabuk kırılan, dı;> dunyanın datbck dı yaijinda clunyaya gctıımı^tı rınc kar^ı dayanıksi/ ınsanlar vatdıı Korku vc tedırgmlıkkıını gundelık ha vatın sıradanlıgında unutmak ıstc ıkı, Bıı /amanlar adı Yvonne olan bıı fakat bu onların ıııhsal kaoslarım daha koket vardı, bu kokctın de ba^ından da vogunla^tırır Patricia Highsmith ın savamadığı bıı hayıanı Yvonne cvınde 'tip'lerı manyakça eykmkı va|ian aklı sıındııgıı sıcak kakao lıncanma aisenık başinda ınsanlaıdıı Kahraman psikokatatak havranım /chııkmcye kalkıstı, patlaıa scmp.ılı dııvan Highsmith, o\ gclgeklım Bcıııand kuıtuldu vc bu KU vc lomanlaıında cıkckkıc gostc ıdı olavı scvdıgı kı/m bckâıctını kaptııma gı ho^goıuvu kadınlaıa gostcımc/ koıkusunun daha bu\uk vc daha çckı Kahıamanlarım sıradan ınsanlaıdan cı bıı kanıtı savdı oysa Yvonne bckâ gunluk havattan scçsc dc kadınlaıın ıctını on yaijindavkcn kaybctmıs, annc 'sıradan'lıgına davan.ima/ Bu vu/dcn sınc de ıı/ına geçıldıgını sovkmı^tı dıı kı kaclınlaııp akıbctı "Bir Kadın ()vsa hiç de oylc degıldı Duşmanından Oykucukler"dckı gıbı Pamcla Ihoıpe, kadın hakları konu OİUI suna, hanı % ga/etecıleıın ver dolduı u Bomba, cl bombası, laser ya da hava dan açılan atc^le cınayct, kılıç ya da ta mak ıçın va/maktan hoslandıkları saç banca, av tufcğı, mav/eı, hahf makınclı m,ı dııcnıi; harekctlcıındcn bırı go/uy lulck va da ba/uka ıle cınavct /ehır vc k bakaıdı Kadın haklaıı hareketı ka ılaçlaıla, boga/layaıak, boga/ını cen dırılar ıçın 'bagımsı/lık ıstıvordu so dcredc sıkarak va A.i taşlavaıak, ara /ıım ona, ovsa Pamcla'ya gore usttın bayla, çığla va ı]<\ clcktıık çaıpmasıyla, lıık /aten kadınlaıdavdı Oyleyse nc dı suda boğarak va IİA uçuıumdan a^ağı ve vaygara kopaıtılıyoıdıi'1 ıterck cınayet, sopayla, kayavla, avak kabıyla, esarpla, ıp va da copfa cınavct, Saıah eskıdcn bcrı pıyasada amator pıyano teflen ya da kılısc çanlarıvla va olaıak dolanırdı, yırmı yaijindayken ev da yumrukla, baltayla ve Asya nm sa lcndı vc boylecc vcsıkalı oldu Sarah va!} sanatınca bılınen her tcknıklc cına beya/lar gıymı^tı, oysa bakıre,olduğu yet, aç, susu/, havasii. ,e ışıksı/ bnaka pek soylencme/dı, çunku ıkı aylık gc rak, ıpnotı/ma ıle ya da kalp kıı/ıne beydı ve çotuğunun babası da cvlcn yol açacak kadar korkutarak cınayet, mekte olduğu adam değıldı makıneyle, robotla ya da doberman orumcek, boa yılanı gıbı bır hayvan va Pohsiye kitaplarıyla tanıdığımız sıtasıyla cınayet Romanlarında olduğu Ameııkalı loınancı Patricia Highskadar kisa oykulcıınde de 'nesnel' bır mith'in bu kıtaptakı on yedı 'şaşırtıcı' tutum ıçındc olan Highsmith cınayet oykusunden altısı boyle ba^lıyoı vc oy lcrını bu yollarla gerçckle^tırmıvor kulcıdckı tum kadınlarm ışı (oylc ya Nasıl gerçekle^tndığını ıse, anlatm ım da boylc) 'bitiyor'. zatcn, tadı kaçar Dcdım de, aklıiı ı Lıttle Tales of Mısogyny (.1977), Kagcldı îjan Sıncması'nda yasjh bıı yeı dın Düşmanlığının Kıiçük Ovküleri ya gosterıcısı bayan vardı Şeytan lılmını (.\.\ Nihal Yeğinobalı'nın ıncclcklı, us ı/lemeye gıtmı^tım, bıletı bavana u/at talıklı.çcvırısıyle Bir Kadın Düşmanıntım, bahiji^ı vcrdım, bana "Sen seytana dan Öykücükler başjıgı altında topla inanır mısın?" dıye soıduktan sonıa dıgı oykulcrındc çı/dığı kadın portre dcvam ettı "Efendim, tabi, simdi seylerınden otuııı antı femmıst olmakla tan diyince, her bir kotuluk ondan gcs u ç l a n a n Patricia H i g h s m i t h gcıılım lir. Bu filmde de bu vardir. Nasın derva da cınavtt ıonıanı dıye bılıncn tu ler, su sozun konusu mevzudur, seyrıın kuıallarına meydan okuyan vc dan nassın derler, kadinin gövdasına, 'tür'ıın simil.itmı aşan ılgınç bır va/ar vucudusuna giriyor.." L 1 >21 vılınd.ı feksas la dogan Patri"Anlatma mauam!.." cia Highsmith altı vaşında •ıılcsıyle bır "Ne anlatacayim? Filmde /aten kalıkic Ncv\ N'oık a gcldı d c ı ç e k adı dın öloor." Mary Patricia Plangman olan yazar Vcycı gosternıeve gıttı Ncw \'oık la Bcınaıcl ( ollcge ve (,o lumbıa Unıvcrsıtclcıı'nclc cğıtım gor Sı/lcrı 'humour tın allahı 'hoş' cına du Ya/aı olmava on altı va^ındavkcn yetlerle baş ba^a bııaknıadan oncc Sa karar verdı 1950 vılında yavımlanan ym 'Yegınob.ılı ya scslenıyorum (,evı ılk lomanı Trendeki Yabancılar; du ııleııni/ın I urkçc'ye ve Ingılı/cc vc /dtmcn olarak çalı^an vc kırk dolaı av hakımıvctını/ın hayranıyım Nıhal I fa lıkla Manhatian <.\A tutunmayı başaran nıtn, bılmenızı ısicrım • Icksaslı Highsmith'in cdebıyat dunya sında vcı cclınnıcsinı saglamı^tı ı n Bir Kadın Duşmanından Öykücükonemlısı ck Alfred Hitchcock'un IO ler/ Palruuı llısıfnı/jı/h/ ( cı mn Nıhal mana ılgı duyması ve sıncmala^tırması Ycğınobül// ( an Yayııılurı/ 11)4 s FATMA ORAN SAYFA 1 1 A Düşten uyanmak