Catalog

Caâdas Türk Müziâinde Dörtlü Armoni M. HALİM SPATAR smanlı devletınde Batı muzığı ne ılgı daha 18 yuzyılda, dana V^^/ baska bır takım ycnılesme ha rckctleı ı gıbı sarayda basjadı Oncelerı Batı'dan getırtılen Donı/ettı, Guatellı, D'Aııv/o gıbı !jcHt*nn ve sonunda Turk hocaların yonctımındc Batı mu zığı nota ve kuramsal bılgılerı oğretıl meye basjandı Turk muzığı ya/ılma yan, ancak mesk edılen, kulaktan oğre nılen bır mıı/ıktı Turk mu/ığının bır çok eskı yapıtı Dımıtıı Kantemır ve Alı Ufkı Beyleı gıbı vabanu kokenlı kını seler tarafından Batı notasına alındı, daha sonıa Hampaısun Lımoncıyan'ın Eımuıı altabesındekı harflerle Bı/ans neutna'larından yaraılanarak gelıştııdı ğı nota yazım sıstemıyle 19 yu/yılda ve 20 yuzyılın baslarında pek çok yapıt notaya alındı Bu arada Klasık Turk Mu/ığı eserleıının portelı Batı notasıvla yazılınası bır geıeksınım olaıak ken dını hıssettııdı ve daha sonıa da beste cılenn, Furk Halk Mu/ığı ve Klasık Tuık Mu/ığınden yola çikan besteleıı nın çokseslcndınlmcsınde bır sıstem gelıs,tmlmesı zotunluluğu kendısını gostcıdı Huseyın Sadettın Arel (18801955) ve Suphı Lzgı (18691962) yap tıkları ınceleme ve çalısmalarla Klasık Turk Mu/ığı'nın kendıne o?gu dı/ı ve "makam'laıını akustık bılımınden yola çikarak açıklamaya ve bu muzığın ken dıne ozgu olan değıs,tııme ışaretlerıyle notalanınasını ongoren bır sıstem ge lıştırdıler Arel Ezgı sıstemı olarak bılı nen bu sistemde Fuık mu/ığının Çar gah dızısi ana dı/ı olarak kabul edılı yor, o/el değıştırme ışaretlerı kullanılı yor ve Tuık muzığının çokseslendıııl mesı Batı mu/ığıntn u«,lu aralıklı akor sistemınden vola çıkarak olusturulu yordu Aıel E/gı sıstemı, yapısı gereğı Turk muzığınc tam uygun gelmedığı ıcın ozcllıkle çokseslendırme konusun Ja bcklenen sonuçlan vermedı ve çağdaş Turk muzığı oestecılen arasında bu sıstem pek ılgı gormedı Buna kaışılık bestecı ve mu/ık ara% tırmacısı Kemal llerıcı (1910 1986) Turk muzığı makamlarının çokseslen dırılmesınue ana dızı oiarak huseynı makamını alarak ıkılı, doıtlu ve besjı aralıkların kullanılmasından yola çıkan ve değı^tırme ışaretlerı olarak uzerınc koma sayılaıı eklenmış dıyez ve bemol ler kullanan kendı kuramını gclıştırdı Bu kuramını Bcstecılık Bakımından Tuık Mu/ığı ve Armonısı (1 bas 1970, 2 bas Mıllı Eğıtım Basımevı, lst , 1981) adlı kıtabında Turk Sanat Muzı öı ve Turk Halk Muzığı'nden ornek lerle çok ayrıntılı bır bıçimde açıkladı Başta Muammer Sun olmak uzere, da ha yakın donenılerın çağdaş Turk mu /ığı bestecılerı, llerıci Sıstemı'nden ya laılanarak onemlı yapıtlar bestelemış leıdır Orneğın, 1983 yılında Kır Esın tısı adlı yapıtıyla Gıtar Muzığı Beste Yarışması'nı kazanan bestecı Sarper Ozsan, Celal Uster'le yaptığı bır soyle şıde bu konuda şunlaıı soyluyordu "Boyle bu yarışma açıldığını duyun LJ ılgılendım, bunun ıkı sebcbı vardı Gıtaıla olan eskı yakınlıgım ve gıtar ıe pertuauna kendı mu/ığımızden kay naklanan eseıleı ka/anclırma dusunce sı Cıitaı butun dunvada sevılen bır çalgı Bır halk çalgısı olduğu ıçın de pek çok bestecı, lspanya'nın ya da La tın Ameııka ulkelerının halk nıu/ıkle CUMHURİYET KİTAP SAYI 337 Çağdaş Türk müziginin çokseslendirilmesine ilişkin önemli ve yararlı bir kitap: Kemal îlerici'nin Türk Müziği Armoni Sistemi'ni anaçizgileriyle ve kolay anlaşılabilir ve izlenebilir düzenli bır bütün halinde meraklısının kullanımına sunan, yazarının deyişi ile "rehber niteliginde" tertemiz ve kaliteli basılmış bir kitap var elımizde. Izmir'de basılan "Çağdaş Türk Müziğinde Dörtlü Armoni" adlı bu kitabın yazarı îzmirli değerli besteci ve müzikçi Necdet Levent. çağdai; muzık alanında ılgı duyul mamıştıı Kemal lleıı cı'nın yıllar boyu uğraşaı ak ortaya koycluğu Dortlu Armoni Sıstemı Viıkaıda konu edılenden farklı dır I urk muzığı nın makamsal do kusu ıçıne otur ttılduğu ıçın bu vuk bır değer ve anlam ka/anmış tır Gelenekscl Turk muzığının çokscslıIığı konusunda uy gulanacak armoni sıstemının ne olması gerektığı tar Çağdaş Turk Müziğinde Dörtlü Armoni adlı kitabın yazarı Izmlril besteci ve müzlkçl Necdet Levent tışılmıştır B u n u n , Turk müziğinde Makandanmn çoksestemlrHmesl nnı gıtar repertuarına kazandırmış Nıçın bız bunu yapmayalım dıye duşun dum Gıtar u/erınde, az çok, sa/da alı nabılecek bırtakım etkılerı aramaya ça lıştım Bunun ıçın de Turk muzığının yapısına çok uygun gorduğum Kemal llerıcı armoni sıstemını kullandım Gerçı bu sıstem, gıtarın uçlu armoni sıstemıne bır parça aykırı gelıyor, ama çalışmam ılerledıkçe Kemal llerıcı dortlu sıstemının de gıtarda rahatça uygulanabıleteğını gordum " (Cumhu rıyet, 1983). Işte, bu Kemal llerıcı Sistemi'ni anaçızgılerıyle vc kolay anlaşılabılıı ve 17 lenebılır du/enlı bıj butun halinde me raklısının kullanımına sunan, yazarının deyışı ıle "rehber nıtelığınde" tertemiz ve kaliteli basılmış bıı kitap var elımı/ de lzmıı'dc 1 kalıte kâğıda basılan Çağdaş Turk Mu/ığı'ndc Doıtlu Ar monı adlı bu kitabın ya/arı Izmırlı de ğeılı bestecı vc mu/ıkçı Necdet Lc vent Kitabın Onso/'unde Sayın Levent, "( ) Konumu/la ılgılı Dortlu Aımonı Sıstemı', Batı'da da ırdelenmıştır W Karthaus, 'Das System deı Musık' ısıınlı kıtabının uçuncu bolumunu 'Ouartcnhaıınomk'e (Doıtlu Aımonı) ayıımıştır Burada dortlu aralıklı uvgu laıın siıalanması, bağlantılı, yuruyusjc rı, tam ses dı/ısındekı kullanımı ve bu na ben/er konular ıncelenmıştıı Uygu seslerındekı .ıralıklaıı dolayısiyla majoı ve mınoı modların tamamen dışında, ayrı bıı kımlıgı olan doıtlu aımonıye makamların doku sunu bozmayacak ve ona clestek verecek bır nıtelığe sahıp olması ıstenmıştır II S Arel'ın Turk Musıkısı Içın Ahenk Derslerı'nde ele aldığı sıstem, Batı armonısıdır Arel'ın bunu tercıh etmesının nedenı, kendı ıfadesı ıle uçlu ve beşlılerın en tabıı ses terkıbı olması, çalışmaların her turlusune elverışlı bufunması ve Batı musıkısı escrlerını anlamada kolaylık sağlamasıdır Ikılıler den, dortlulerden ve beşlılerden ya <İA bunların karışımından teşkıl edılecek ses terkıplerının de kullanılabıleceğını soyleyerek, uçlu uygulara esır kalma nın da doğru olmadığını ıfade etmıştır Ancak ıkılılerden, dortlulerden ve beş lılerden teşkıl edılecek ses bıleşımlerının kullanılmasmın bılgı ve deneyıme geıeksınım gostermesı ve daha doğrusu bunların bır sıstem ıçıne oturtulmamış olması, Arel'ın uçlu aımonıyı ter cıh etmesının dığeı bıt nedenıdu Bu bılesımlerı u/un yıllar emek vereıek bır sıstem ıçerısınde ortaya koyan Kemal llerıcı, Bestecılık Bakımından l u ı k Mu/ığı vc Armonısı ısımlı kıtabı ıle bu boşluğu en ıyı şekılde doldur muştuı Kemal lleıici, adı geçen kıta bında ana dı/ı olarak Huseynı maka mını ele almış ve bunun yardımı ıle makam dızılerının uretılmesını, e/gısel, uvgusal sorunların ço/ulebılmesını sağlamıştır "Doıtlu Aımonı Sıstemı" Tuık mu /ığı makamsal dı/ılerınden yaıarlanıla rak meydana getırılecek yapıtlaıın aı Arel'in terciiıi monı sıstemıdır Boylece doıtlu aımonı K llerıcı sayesınde yerını bulmu^mr Bu bır temeldıı Tıpkı klasık Batı aı monısınde olduğu gıbı, yıllar boyunca yapılacak uygulamalar farklı renkler ortaya çıkaracaktır" ( ) demektedır Kıtapta, I Gırıs, II Uç Seslı Uygu lar, 1 Uç Seslı Uyguların Tanımı, 2 Çevrılmeler, a) Uç Seslı, Uç Partılı, b) Uç ve Dort Seslı, Dort Partılı, c) Daı ve Genıs Çevrılmeleı, III Uvguların Incelenmesı, 1 Uyguların Bııbıılerıvle Aralık llışkısı, 2 Kısımların Hareketı, 3 Durucu ve Yuruyucu Uygular, 4 Uyguların Yuruyuşlerı, a) Lzgısel ve Uygusal Yuruyuşjeı, B) I ve II Deıece DurakCjuçlu llışkısı, ( ) Yuıuvusleıdc Kok Sesın Bıı Derece Tızlestuılmesı, Pesleştırılmesı, D) Kok Sesın Uçlu Aralıkta Ustte ve Altta Ilaıeketı, IV Uyguların Baglanı^laıı, 1 VI Derece ıle 2 III Deıece ıle } VII Derece ıle, 4 II Derece ıle, 5 V Derece ıle, 6 IV Deıece ıle, 7 Bağlanı^ Yanlısjaıı, V Katlama ve Eksıhmeler, VI Geçısjcr, VII Çalıs,malar, VFll lam Kalu, Kırık Kalıç, IX Kalıp Yuıuvu^ler, X Geçkı (Modulatıon), 1 Duıak, 2 İJst Dıırak Yardımcısı, 3 Alt Dıırak Yaıdımtısı, 4 Guçlu, 5 Guçlu Yaıdımcisı, 6 Alt Guçlu, 7 Alt Guçlu Yardımcısı, XI Değıijtırımler, 1 Guçlu Degıştırımleıı, 2 Durak Değış,tııımlerı XII Susleme ler, 1 Geçıt (Note de passage), 2 tsje me (Broderıe), 3 Oncu (Antıcıpatıon), 4 U/atma (Pedale), 5 Gecıktıımc (Re tards), 6 Uygusal Susleme, 7 II ve VI derecede Kuçuk Bıd Değışım, XIII Makam Dızılerı, XIV Doıtlu Armoni Sıstemı ıle Yazılmış Yapıtlardan ()r nekler Kitabın yazarı Necdet Levent, 1923'te Izmir'de doğmu^, kuçuk yasta muzık ve keman oğrenımı goren, dana sonra Istanbul Hukuk Fakultesı'ne devam etığı 194449 arasında tstanbul Beledıye Konservatuvarı hocalarından Seyfettın Asal ıle mu/ık oğrenımını surduren ve çalışmalarını aımonı ve bestecılık alanına yonelten bır muzıkçı mız Jlk yapıtları Istanbul Teknık Unı versıtesı Oğrencı Orkestrası'nda ses lendırılmış 195657 yıllarında Ankara'da Bulent Arel ıle tanışan bestecı, onun etkısıyle ünıkı Ton Mu/ığı uze rınde çalışmış 1976'da tzmır Devlet Konservatuvan'na atanan Muammer Sun'un teîjvıkıyle Çağda^ Turk Muzığı alanında yapıt vermeye başlamıs, Turk Halk ve Klasık Muzığı bıçım, usul ve makamlarını kı^ıscl bır anlayısla kııl landığı bu yapıtlarının çokseshlığının yapısını llerıcı Sıstemı oluşturuvor Bestecının eserlerınden pek çoğu tzmır Devlet Senfonı Orkestrası ıle ü d a Mu /ığı Toplulukları tarafından scslendırıl mış Bunun yanı sıra. Bırıncı Keman Konçertosu, Pıyano Içın 10 Parça'sı, Çoban Yıldı/ı Bale Suıtı I'lııt ve Yaylı Çalgılar Orkestrası ıçın Suıt'ı, lkıncı Yaylı Çalgılar Doıdulu.ve I lut ve Pıya no ıçın Parçalar'ı Almanya, Belçıka ve ABD'de seslendırılmıs, Bunca televızyon ve radyo ıstasyonumuz, dunyanın her koşesınden ınanıl mayacak çeşıt ve nıtelıkte (.D'ler, kasetler çalarken, kendı bestecılerımızın vapıtlarını bır turlu dınleyememek çok U7UCU • Çağdaş Türk Müziğinde Dörtlü Armoni / NccJı t Lı vtnl/ Izn/ır 1995 Uttmt AJn'sı Levent Muzıkevı, 847 Sok Na 6 3 5260 Konah Ivnır Tel (0212) 4X4 (IX il SAYFA 9