Catalog

r rol oynayan, diyalektik eleştirisidir. Başka olan, karşıt, düşman bir başka değil, belki kendisinden, başkalığı içinde, kendi düşünccmizde olmayan olanakları sunması beklenebilendir. Yani, kendi düşüncemizin bir tür zenginleştirilmesi, bir tür bütünlenmesini bekleyebiliriz ondan. Ve bizim başka olanla, başka kültürler hakkında düşündüklerimizle eleştirel bir tartışma, eleştirel bir bağlam da oluşturabilir. Afrika Felsefesinde, Avrupa Düşüncesıni bütünleyen 'öteki'yi bulduğunuzu söyleyebilir misiniz? Evet, bunu söyleyebilirim. Afrika düşüncesinde, Avrupa düşüncesinin bir bütünlenmesini, bir zenginleştirilmesi için vurgulamalar içeren bir dizi motif, bir dizi konu bulduğumu söyleyebilirim. Ayrıca ünlü Afrika topluluk duygusunu, söylendiği gibi "komünalizmi" de belirtmem gerek. Burada aile, topluluk büyük bir roıoynamakta, ama bireyin değeri de küçümsenmemcktedir. Bu Afrikalılar için çok önemlidir. Bir baska önemli nokta da bilgikuramı sorunudur, salt rasyonel bilgi kaynaklarından başka bilgi kaynakları var. Bir tür dünya düzeni olarak düşünülen ruhlar düzeni. Ruhların, dünyayı düzende tutmak için belirli işlevleri, belirli görevleri var. Böyle şeyleri Avrupa'da da biliyoruz. Alternatif Tıp gibi, insanlar, insanlara, bilimsel tıbbın yöntemlcrinden başka yöntemlerle yardım etmeye çalışıyorlar vb. Ama Afrika'da hemen ner köydc, tngilizce konuşulan Afrika ülkclerinde "traditional healer" denilen kimselerden var. insanlar hastalıklarının çeşidinc göre ya bu geleneksel sağlıkçılara ya da Batılı eğitim görmüş doktorlara gidiyorlar. Burada, nastalık sorununda, yaşama düzeni sorununda başka bir yöntem ve büyük bir bilgi birikimi var. Elbette başka örnekler de verilebilir. Örneğin Afrika Sosyalizmi, bağımsızlık savaşları sırasında önemli bir konuydu. O sıralar, sosyalist teori ezen ezilen ilişkilerini ele alan bir teori olduğu için, Afrika'da bu teorinin yardımıyla AvrupaAfrika, sömürgecisömürülen ilişkisi daha iyi anlaşılmaya çalışıldı. Ama Avrupalı sosyalist teori, Afrikalılılaştırılmaya, Afrika düşüncesinden yola çıkarak yeniden biçimlendirilmcye çalışıkfı. Afrika sosyalizmi bu topluluk duygusundan, komünalizmden, köy topluluklarından CUMHURİYET KİTAP SAYI 312 22 Aralık 1995te Istanbul Alman Kuitur Merkezl nde düzenienen "Kültürün Sınırları Sınırsız KültürKültürlerarası Felsefe oianaklı mıdır?" adiı konferansa katılanlar. Soldan sağa: Ram Adhar Mall. Cerrlt Steunebrtk, Helnz Klmmerle. AN vahlt Turhan. Batılı zaman anlayışı özellikle ekonomi ve üretim biçimi tarafından belirlenmiş tir. Lineer zaman anlayışı ile çevrimsel zaman anayışı arasındaki ünlü karşılaşden biliyorum. tırmayı biraz basit buluyorum. Bizim zayola çıktı ve Afrika'nın hiçbir yerinde man anlayışımızda da çevrimsel unsurlar Evet, burada karşılaştırılabilir süreçdiktatöryel unsurlar görülmedi. Din düşvar, gecegündüz, mevsimler gibi. Ama ler saptamak olası. Ve nerkes anlaşana manlığı da görülmedı. Bu da çok önemli bu doğal süreçler Afrika düşüncesi için dek uzun uzun konuşmaya 'Palaver' bir nokta. Afrika düşüncesi için, kültüçok daha önemliler, ön panda yer alıyor(uzun ve boş konuşma) deniliyor ki, burün bütünü için, dinin önemi çok belirlefar. Gerçi şimdilerde, endüstrileşme yonun Almanca'da olumsuz bir navası var. yicidir. Ve sosyalizm Afrikalılaştınlırken, lundaki Afrika ülkelerinde de herkesin Oysa Afrika için çok önemli. Batı Afriateist unsurlar bir kenara atıldı. kolunda bir saat var. Belirli bir saatte ka'daki büyük devletlerle, topluluğun Bu düşünceyi oluşturanlar, bizzat polirandevulaşılıyor ve dakik olunmaya çalıönemli kararlarının alındığı özel 'Palatikacılardı. Senegal'in ilk devlet baslcanı şdıyor ama yine de, zamanın bu eşit araver' binalan var. Bu konuşmalar günler" Senghor, Ghana'nin ilk başkanı Nkrulıklara bölündüğü lineer zaman düşünce sürebiliyor. man, Guinea'nın özgürlük şavaşçısı cesi, Afrika'da geleneksel zaman düşün 'Reel sosyalizmin' başartstzltğından Amircal Cabral, Tanzanya'nın ilk devlet başkanı Nyerere ve Gambia'nın ilk baş sonra, bizım sosyalistlerimiz de 'nasıl bir cesinin etkisinde kalmış durumda. Topsosyalizm' sorusunu sorar oldular. Acaba lıımsal olaylar da doğal çevrime uyuyor. kanı Kaunda bu teorileri geliştirdiler. Örneğin belirli bayramlar yıl içinde be Afrika Sosyalizmi, güzel bir düşünce bu defa da gözlertni A/rtka'ya mı diksinlirli bir ritme göre yapılıyorlar vs. ler dersıniz? olarak mı kaldt? Bakın, Avrupa düşüncesinin, örneğin Son bir soru sormak tstiyorum, kitabı En büyük pratik deney Tanzanya'da Afrika düşüncesiyle bütünlenmesini, ntzın Felsefı Sorunlar VIII, 'Atasözlerınyapıldı. Nyerere bu sosyalizmi deyim yezenginleştirilmesini öyle görmemek gede Felsefe' ve 'Afrika Fehefesı Ne Detılt rindeyse, bağlayıcı bir biçimde uyguladı. rek. Başa çıkamadığımız sorunlara başka Sistematiktir' başlıklı bölümünde, 136. Ujamaa köylerini kurdu. Biliyorsun, kiyerlerde nazır çözümler bulacağımızı sayfada bir tablo var. K Gyekye'nin dütapta 'Selamlıyorum seni Ujamaa' başlıksanmamalıyız. Şimdi, Afrika sosyalizmişüncesini özetlediğmız bu tabloda, Avrulı bir şiirde bu köylerden sözediliyor. Bu nin az ya da çok başarısızlığa uğradığını pa'da, atasö'zlerini felsefe aforizmalar, ondeneyin, bir Afrika devletinde bir Afrika ama bize yardım edebilecek unsurlar ları da felsefı sıstem tzlıyor. Afrika 'da tse, sosyalizmi uygulama çabasının pek başaiçerdiğini söylemek doğru olmaz. Daha felsefi olmayan atasözlerint, felsefı ıçeriklı rılı olmadığını söylemek gerekir. Ancak, iyisi, Afrika'da belirli duşüncelerin nasıl atasözleri, onları da bugünkü yorumcular özel olarak kesin bir başarısızlıktan söz bir rol oynadığını görmek ve bundan, tarafından yeniden kurulan felsefı sıstem etmek istemiyorum, çünkü orada neler kendi yoflarımızı aramak için, kendi haızlıyor. Yant bugün, bir Afrika felsefesi olabileceğini ve bu düşüncenin gelecekte yal gücümüzün yaratıcı zenginliğini harehenüz oluşturuluyormuş gibi bir görünüm yeniden önem kazanıp kazanmayacağını kete geçirmek için yararlanmaktır. Sosyaortaya çıkıyor. bilmiyoruz. lizm örneğinde yapılan yanlışlar üzerinde Felsefe her yerde vardır. Dünkü konAncak Afrika'da şimdiye dek, Afrika düşünülüp, sorunlar bambaşka bir biferansımda da söyledifiim gibi, 'Bütün sosyalizmi alanında pratik olarak gcrçckçimde yeniden ele alındığında, bclki Afkültürler aynı yaştadır. Afrika Felsefesi leştirilenler sonradan yeniden değiştirilrika örneğinden şu ya da bu unsurdan da de, Batılı Felsefe ya da Doğu Felsefesi miş, geri adımlar atılmıştır. sonra, Doğu yararlanılabilir, ancak hazır çözüm bulgibi, en az yüzlerce yıldan beri var. AnAvrupa ülkelerinde bir demokratikleşme mak olanaksızdır. Bu, daha çok karşılıklı cak, felsefe, sistem demek değildir. Afrihareketi başladığında, 1988'den bu yana, bir alışveriştir. Afrikahlar da elbette Avka Felsefesi de, başka bir felsefede mutAfrika'da da bir demokratikleşme harerupaaan, Avrupa felsefesinden bir şeyler laka Batılı Felsefe gibi sistemli olmalıdır keti oluştu. Ve bu yine Afrika biçiminde bekliyorlar. diye bir kural yok. bir demokrasi düşüncesine göre oluşu Bu alışveris açısından, Afrika Düşün Bu söylesi için size tesekkür ediyoyordu. Batılı demokrasi düşüncesi değişcesinde önemli bulduğunuz unsurlar neler rum. tirilmek, iyileştirilmek istendi. Ozellıkle olabtlir? de çoğunluk kavramı. Çoğunluğun yö Ben de tesekkür ederim. Ayrıca, Annetmesi ve azınlığın boyun eğmesi Afrika Hakikat kavramı. Sanatın yaşamdaki kara ve Istanbul'da oldukça ilgili bir düşüncesine kesinlikle uymaz. Afrika'darolü ve özellikle de zaman kavramı. Bendinleyici kitlesi bulduğum için sevindiğiki karar alma süreçleri her zaman için, ce en önemlisi zaman kavramı. Bildiğiniz mi belirteyim. Kitabımın Türkçe'deki ilk herkesin bütünüyle görüş birliği içinde gibi geçen hafta üniversiteye veda ettim baskı sayısı (2000), Almanya'daki ilk olmasına dayanır. Bir konsensusa ulaşve bu vesileyle, zaman kavramı üzerine baskısının sayısından oldukça yüksek mak hedeflenir. Nverere'nin ünlü bir söbir sempozyum yapıldı. Çalışma arkadaşoluşu da beni şaşırttı doğrusu. • zü var: "They talk until they Agree". larım, başka kültürlerin felsefeleriyle bir Hemfikir olana dek birbirlerini dinledidiyalog kurulmak isteniyorsa, zaman karAfrika'da Felsefe Afrika Felsefesi/ ler. vamının son derece temel bir yer tutması Heinz Kimmerle /Çeviren • Mustafa Tüzel, Bu yöntemi anarşistlerden ve yeşiller gerektiğini düşündüğümü biliyorlardı. / Kabalcı Yaytnevi /280 s. SAYFA 5