Catalog

nacak Eskı su tesıslcrı uzenne yazdığınız kıtapları hazırlamayı, ne /.aman duşundunuz, nereden hareket ettınız? Ben çok eskı den ben, tstanbul'dakı Os tnanlı su tesıslerıne ılgı duyar dım Bunlar ıçın de bazı kuçuk makaleler ve kıtaplar ya/dım 1988 senesınde Mımar Sınan ydı ılan edıldı Sınan'ın yaptığı en buyuk tesıs olan Kırkçeşme tesiM uzerıne hazırladıgım çalışmalarımı tanıamlayıp bır kılap ha/ırladım Sınan denınce Selımıye, Suleymanıye hatıra gelıyor Sınan'ın en buyuk escrının Sehmıye ve Suleymanıye olduğu /anneddır, halbukı Sınan'ın en bu yuk eseı ı Kırkçeşme tesısıdır Nuekım Su lcymanıye su tesıslerı ılebulıkte 35 mılyon akçeye mal olıııuş 1 lalbukı Kırkçeşme 50 mılvon akçeye mal olmuslur Sonra 1554 sencsındı. 1563 senesıne kadar 9 sene gıbı kısa surt ıçerısınde bu niııa/?am tesıs ınsa edılmıştır Yabancı araştırmacdarın çoğu Kııkçcşme tesısını Romalılara vc Bı/.aııslı lara mal eimek lemayulundeltr Meselâ Mağlova kemcrıne Justınyen kemen ll/unktnıtre de Konstantın kemerı der ler Bu kemerlerın tamamının Sınan tara fından yapıldigı belgelerle sabıttır, bunları bukıtaptaaçıkladım Ronıalılar tarafından Belgrad Ormanla 11 ndan su gctırtn tesıslerın vc kemerlerın VII yy dan ıtıbaren şehrı kuşatanlar tara lından tamamen yıkıldığı bılınmektedır Nıtekını 1542 1550 yülaıındakı Istan bul u ve cıvarını anlatan Gyllıus butun ke nu.rk.nn lemelınc kadaı yıkıldığını ya/ar KııkçtşmL tesıslen Sınan tarafından yapı larak 1563 yılında humcte gınnce aynı )\ lın 20 eylulunde İstanbul da o gurte kadar ıastlanmamış şıddctte 24 saat yağmur ya gar, hatta aynı gun avda olan Kanunı ho ğulma tehlıkesı geçırır Ü gun çıkan scller 3 bııyuk kemerı vıkar, ıkl tancsını de teme lıne kadar oyar Tı pkapıMu/esiarşıvınde bulduğumuz bır hasar /aptında bu lıusus butun aynntılan dc anlatılmaktadır Ye rınde yaptığımı/ ınteleme bu /aptın tama men doğı u olduğunu gosterır Mağlova've Kurt kemerı tamamen, U/unkemer kıs men yıkılmıştır Bu yu/den ve yapı tarzı ıtı barı ıle Osmanlı mımarısı olduğu aşıkâr olan bu kemerlere Justınyen ve Konstan ıın kemerlerı demek hıç bır esasa dayanmaz Bu kıtabı hangı kuruluş ıçın yaptınız ? Bu kııabı ISKI ıçın ha/ırUdım Yalnı/ rolovclcrın çını murekkebı de çudırılmcsı İSKI tarafından bcnım kontrolumde yap tıııldı tkıncı kıtabınız Halkalı Suları'ndan da sozedelımıstersınız tkıncı kıtabım Halkalı Suları'na aıttır ve yınc İSKİ tarafından bastınlmıştır Is tanbul un surlarının batısındakı Halkalı Koyu de Cebeldcoy arasından gelen mem ba sularına Halkalı Suları denır Halkalı Suları 16 tane bağımsu ısale hatt ından oluşur Bunlar 1453 bcnesınden 1755 senesı CUMHURİ YET KİTAP SA Y I 1(6 ne kadar yapd mıştır Istan bul'uneneskısu yollarıdır tçerı sınde Roma devrınde yapı lan su yollarına aıt ılcı tane Ro ma kemerı var dır Bırı Valens kemerı (Bozdöğan kemerı )şeh rın ıçensınde, dığerı Atışalan'ındabulunan Ma'zukemer denılen kemerdıt I ler ıkısı de IV yu/yıl da yapılmıştır Osmanldar Ma'zukemer de Bo?doğan Kemerı nı kendı su yolları ıçın kullanınışlar Bu kıtabınızda bırçok harıta var Bu lıaritalar nedır', nereden buldunuz bu harıtalan? 11 tane olan harıtaların en eskısı 1584 senesınde Usta Davut tarafından yapdmıs tır Su yolcularına ıısta, padışahın su yolcu larına ıse bolukbası denır Harıta beyldç suyu ıçın yanı saraya gelcn su yolu ıçın ya pdmıştır 1607 tardıınde yıne beylık su yo lu ıçın vapılınış uzun bır harıta daha var dır Halkalı harıtaları ıçerısındc en u/un olanı 25 metre 70 a n u/urduğundakı Su leymanıye su yolu harıtasıdır Koprulu su yoluna aıt çok gu/.el uç tane harıta vardır Bırısı 1672 dığerlerı 19 yu? yılda çdtmıştır Ben bunları kuçulterek paftalar halınde kıtaba ekledım ayrı avn 26 pafta tuttu Bunların butun yazdarını okuyup numaralaı koydum bugunku du rumla karşdaştırma ımkanlarınt buldum Ayrıca bır d t şehır ıçerısındekı dağıtım plardarını çızdım Halkalı Suları kıtabın da, bugunku tstanbul I eknık Ünıversıte sı'nın başlangıcı olan Muhendıshane'nın me/unlarından Kulekapdı Muhendıs Ha san tarahndan 1815 17 yıllarında çızden II Bayazıtsu yoluna aıt ıkı harıta ogunku sehır planını da gostermesı bakımından çokdgınçtır Bu planda Fatdı ınyaptırdığı yenıçen odaları (kışlası) Saraçhane, 1940 yıktırdan Kııkçeşme ve bazı konaklar go rulmektedır Bu harıta Istanbııl'un mu hendısldt kurallarına gore çızden en eskı harıtasıdır Pekı hocaın gelelım 3. kıtabınız "Üskudar Suları'na Üskudar Is tanbul'dan tam 102 yıl once Osmanldar tarafın dan fetheddmış ve Osmanlı dev rı'nde onemlı bır yerleşım yerı ol mustur Üsku dar'ın su teMsle 11 bakkındakı belceler ıse çok a7dır Üskudar dakı Damat Ibrahım Pasa su yolunun 1753 ydında olçeksı? çızılmış olan harıtası çok guzeldır Bu harıtadan yararlanarak çeşmelerı ve dağıtım ^ebeke sını çumek mumkun değddır Onun ıçın Uskudar'dakı butun çeşmelenn kıtâbelerı okunmus. ve Damat îbrahım Paşa su yolu na aıt çeşmelcr tespıt edderek olçeksı/ ha rıta olçeklı hale getırdmıstır Bu arada du tane çesmenın kalıntıları de da ısâle hattı da meydana çıkardmıştır Bu ısâle hatla nndan bırı Mdırımah Sultan'ın ıkıncı bır ısâle hattıdır Dığerı Saray Ağası Yakup Ağa'ya aıt 1415 km uzunluğundakı su ısa lesıdır Üskudar'ın eskı su yollarının dağı tım şebekesı ve ısâle hattı uzun çalı^malar sonunda hakıkâte çok yakın bır şekılde çı zdebılmı^tır Son yayımladığınız "Taksım ve Hamıdıye suları" ıçın neler soyleye3 ceksınız Lsasında, Taksım ve Ha mıdıye su yolla rının yapdış ta rdılerı arasında 170 senetlen fazla /aman far kt var Eskıden Halıç'ın kuze yındekı bolge yanı Galata Kasımpasa dedığımız bolgt çok kuçuk bır yeılesım yerı ımıs Nıtekım daı bır al ını kaplamakiadır Zamanla bu bolgcdc çok genışlemıs, olan saray mensupLirının buvuk kısmının Bt^ıktas'ta oturması nedenı de Bejdttaş buyumus, Galata mevlcvdıânesı nedenıyle, Galata çevresı kalabalıklaşmıs, Boğa/da yenı koşkler yapdmıs ve mevcut sular kıfâyet etmemeye başlamış Bu bolgede II Beya zıt /amanında Levent ten Galatasaıay'a kadar geltîn bır ısâle hattı yapdmıs ve bu hat sonra Galata Mevlevıhânesıne kadar u/atdmış,tır Bır dc bu bolgede Kâğıtha ne den I laskoy dekı 1 lumbarhâne'ye ka dar uzanan bır ısâk hattı daha vardır Bu bolgenın su meselesını halletmek ıçın III Ahmet Bahçekoy'den su getırmek ıste mış fakat 173O'da Patrona Halıl İsyanı dolayisıyla tahttan ındırdınce yerıne geçen I Mahmut tesısın vapımını başjatmış, Bahçeko> dekı sular 1731 senesinde bır ga lerı ıle Taksım'dekı buvuk depo ve yanındakı makscme getırılıp rınddtlı'ya, Be\oğ lu na, Kasımpaja va ve Bo ğa/ın batı sahdıne su dagıtıl mış, ondan sonra tesıs çes.ıtlı safhalar geçırcrek genısletd mıştır Cezayırlı Ga7i I İasan Paşa, Yusuf Paşa ısale hattı nı buyutmus,, I MahmutTo pu/lu bendı, Mıhrısah Sul tan Valıde bendını yaptır mış 1839'da II Mahmut ta rafından Sultan Mahmut bendıde yaptırdarak tesıs son şeklını almıştır O devır de çok mukemmel olan bu sıstemle su dağıtılmış, şehıı de Tophane Çesmesı, Salıha Sultan Çeşmesı (A/apkapı uvarında), Hckınıoğlu Alı Paşa Çeşmesı, Gazı Hasan Paşa Çeşmesı gıbı çok guzel çeşmeleryapdmıştır 1 Iamıdıyc suyu na gelın ce II Abdulhamıd 1898'de bır heyet kurarak, tstanbul'a kalıtelı ıçme suyu getırme projesı hazırlatmıştır Bu pro|e muhendıshane oğretmenlerınden Hulusı Bey'e yaptırdmış, 1900'lerde sular akmaya başlamış, 1902'lerde tesısın kesın kabulu yapdıp ışletmeye açılmıştır Hamı dıye suları çeşmelerının uzerındekı kıtâ belerdeıse 1318(1900) yazdıdır Hamıdı ye suyu çok kalıtelı bır ıçme suyudur, ha len kullandmaktadır Şehır ıçerısınde 126 çeşmcsı vardır Bugui zannedersem val nı/ 11 çeşmesmden su akmaktadır Taksım sulan'nı ha/ırlarken en fa7İa faydalandığım eser rahmetlı Profesor Na cı Yungul'un yazdığı Taksım Suyu kıtabı dır Nacı Yungul, eskı harflerle yazdmış gırıft ya/ıları çok doğru okuyan bır arka daşımi7dı Kıtâbelerı aşağı yukarı olduğu gıbı oradan aldım, bırkaç tane atlanmış yeı vardıordarıdadu/elıtım, 10 kadaı kı tâbc ekledım Bu vesdeyle Nacı Yungul'u rahmetle anarım • Yaklaşık olarak ne kadar fotoğraf çekip kullandınız kıtaplarınızda? tstanbul su yolları u/erıneçektığım dı aların mdctarı aşagı vııkan uç bın kadaı dır Her kıtapta 250 cıvarında dıa kulla nılmıştır Bır de Mımar Sınan ve Kırkçeş me kıtabının Ingdı/ce çevırısı vardır IS Kl'ye bır lıste verdım, Avrupa da bu ışle dgılenen bırçok kışıye gonderdder havı eı eddecekderecedebuyukdgıgordu tanıtı mı yapddı, çok methedddı, bana bırçok mcktup geldı " Ç/z/« yazdığımz bu kıtap bu gıbı çahşmaları yapanUrti nrnek olarak gus terumelıdır gıhı Bu mektuplar benı yenı çalışmalara teşvd< ettı Bu vesde dc tstanbul un eskı su tesıslerı u/erıne yaptığım butun araştırmaları dcs tekleyen tTU Rektorluğu'ne, kıtaplaun basdmasını sağlavan ve bu alancja yapdan araştırmaları teşvdî eden ISKÎ Genel Mu dur Sayın Dr Ergun Goknel e teşekkur ederım • S AY F A 9