Catalog

GÜNCEL TIP Mustafa Çetiner Türkiye mucidini, mucit patentini arıyor! Türkiye’de Sınai Haklar Sistemi’nin mevcut altyapısının oluşturulmasında öncü bir rol oynayan Ankara Patent Bürosu Genel Müdürü M.Kaan Dericioğlu, dünyada ve ülkemizde buluşlarda ve patent başvuru sayısında büyük bir artış yaşandığını söylüyor. Ülkemizde eskiden buluş yapanların “benim işim buraya kadar” diyerek köşelerine çekildiklerini, şimdi ise buluşlarını patent koruması altına alma konusunda ciddi bir uyanış içinde olduklarına dikkat çekiyor. Patent sayısı açısından dünya sıralamasında epey alt sıralarda olmamıza rağmen, marka tescilinde ilk ona girmemizi başarı olarak niteliyor. Reyhan Oksay [email protected] Ü lkemizin en eskilerden ve “en iyi hizmet veren” patent bürosu(*) Ankara Patent Bürosu’nun Genel Müdürü M. Kaan Dericio lu ile, dünyada ve Türkiye’de uygulanmaya çalışılan Sınai Haklar Sistemi konusunda söyleştik. Bunun yanı sıra son yıllarda buluş ve marka tescillerinin Türkiye ve dünyadaki gelişimiyle ilgili sorularımızı yanıtladı. Kaan Bey’in üzerinde durduğu sorunlardan biri, buluş yapanların buluşu yaptıktan sonra işlerinin bitttiğini sanmaları. Çünkü bu insanlar ürün geliştirmeye yönelik buluşların da patent ile koruma altına alınacağını bilmiyor. Öncü buluşları geliştirmek de ciddi bir ARGE çalışması gerektiriyor. Kaan Bey buna örnek olarak Arçelik’in Kahve Makinesi’ni gösteriyor. Şirket bu makine için tam 14 patent başvurusu yapmış. Kullanıcılardan gelen geri bildirimler bunda çok önemli bir rol oynamış. Bir diğer örnek de Viagra hapı. Yaklaşık 20 yıl içinde 56 patent alan ürün, yakın gelecekte kalp ilacı olarak piyasaya çıkabilir. Öncü buluşları geliştirmeye bir örnek de Türkiye’den. Bilkent üniversitesi Fizik Bölümü ve ElektrikElektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir’i örnek gösteriyor; Demir, nanoteknolojiden yararlanarak LED lambaların ışığını ayarlanabilir hale getirdi. Demir’in buluşuna kaynaklık eden öncü buluş ise “Bin Yılın Buluşu Ödülü”nü alan Japon bilim adamı Nakamura’ya ait. Türkiye’de buluşların patent koruması altına alınmasında ve buluşların geliştirilmesinde ne gibi teşviklerin uygulandığı yönündeki sorumuzu Kaan beyin yanıtı: “TÜBİTAK’ın Patent Teşvik ve Destekleme Programı, ARGE destekleri, patent almaya yönelik KOSGEB’in destekleri, yeni ARGE yasasındaki yeni hükümler bu amaca yönelik teşvikler. Son üç yıldır medyada yer alan buluşlarla igili yarışmalar buluşları tetikledi. Her yerde ciddi buluşlar çıktı ortaya. Bunlar organize edilirse çok yararlı ürünler geliştirilebilir. Bize yapılan başvurularda da büyük artış gözlüyoruz.” TÜRK YE: PATENT VE MARKA TESC L yayımladığı marka tescili sayısı bakımından ilk ona giriyor. 2006 rakamları itibariyle birinci sıradaki Çin 267.007 toplam marka tescili ile birinci sırada, Türkiye 45.628 marka tescili ile dokuzuncu sıraya yerleşmiş. Dünyada yaklaşık 1.5 milyon patent başvurusu olduğunu söyleyen Kaan Bey, dağılımın genellikle ABD, Japonya, Çin ve Kore arasında olduğuna dikkat çekiyor. 2005 yılına kadar lider Japonya iken, 2006’da liderliği ABD ele geçirmiş. Peki patentlerin ekonomik değerleri ne? “Patentlerin ekonomik değeri sektörlerine ve alt gruplarına göre farklılık gösteriyor. Bunu somut bir olguya göre de değerlendirmek olası. Örneğin borsadaki değerlerine bakarız. Burada buluşun borsayı nasıl etkilemiş olduğunu görebiliz. Satış rakamları da iyi bir gösterge olabilir. Bir buluşun satışı ne kadar artırdığına bakmak lazım.**” Türkçenin bilim dili olması konusundaki yazılarıma geri dönümler sürüyor. Bunlardan biri de Ankara Tıp Fakültesinden öğretmenim, Kardiyoloji Derneği Başkanı Sayın Prof Dr Çetin Erol’dan geldi. Konu ile ilgili yolladığı elektronik postanın kimi bölümlerini okurlarımla paylaşmak istiyorum. Kardiyoloji Derneği Ve Bilim Dili Türkçe “Sayın Doç. Dr. Çetiner, Cumhuriyet Gazetesi Bilim ve Teknik ekindeki yazılarınızın sürekli okuruyum. Türkçe duyarlılığınızı da candan paylaşıyorum. Bu tutum aslında başkanı olduğum Türk Kardiyoloji Derneği’nin de kurumsal yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın en güncel ve somut örneği, Yönetim Kurulumuz tarafından görevlendirilen Prof. Dr. Esmeray Acartürk ve Prof. Dr. Vedat Sansoy’un, tüm üyelerimizin katkılarına açık olarak sürdürüp tamamladığı çalışmalar sonucu yayınlanmış olan “Kardiyoloji (Yürek Bilimi) Türkçe Terimler Kılavuzu”dur. Kılavuzumuza http://www.tkdonline.org adresinden 14 Temmuz 2008’den beri dileyen herkes erişebilmektedir... Tamamlandıktan sonra Türk Dil Kurumu Tıp Terimleri Kurulu ile birlikte gözden geçirilmiş olan bu çalışma, “dilin canlılığı” ilkesi gereğince ve kullanabildiğimiz çağdaş iletişim olanakları yardımıyla üyelerimizin ve ilgili herkesin katkı ve önerilerine açık tutulmakta; http://www.tkd.org.tr sayfamızda göreceğiniz “Yürek Bilimi Yazım Kılavuzu Öneri Formu” ile öneriler web ortamında toplanmaktadır... “Nitekim, derneğimiz ilk kez uzmanlık alanımızda terminolojiyi düzenleme çabasını, 2427 Eylül 1980’de yapılan II. Ulusal Kardiyoloji Kongresi’nde sunulup tartışılan bir raporla ortaya koydu. 1990’lara kadar geçen sürede kardiyoloji alanında, özellikle ekokardiyografi, elektrofizyoloji, girişimsel kardiyoloji alt alanlarında gerçekleşen hızlı bilimsel ve teknolojik gelişmeler bu ilk rapora önemli eklemeler yapılması gereğini gösterdi. 1993’te Prof. Dr. Güngör Ertem başkanlığında oluşturulan ve dönemin TKD Başkanı Prof. Dr. Altan Onat ile Prof. Dr. Kenan Binak’ın sürekli çalışmalarıyla yer aldığı Nomenklatür Kurulu 1994 Ağustosu’nda ilk “Kardiyoloji Terimler Sözlüğü”nü tamamladı... “Kardiyoloji Terimler Sözlüğü”nün genişletilmiş 2. baskısı da yine Prof. Dr. Ertem başkanlığında, üyeleri arasında dönemin TKD Başkanı Prof. Dr. Altan Onat’ın yanı sıra Prof. Dr. Kamil Adalet, Prof. Dr. Deniz Güzelsoy, Prof. Dr. Hüsniye Yüksel ve benim de bulunduğumuz ikinci Nomenklatür Kurulu tarafından hazırlandı ve 1998 Temmuzunda yayınlandı... Bu yayının özellikle ilk 52 sayfasında yer alan değerlendirme ve ilkeler günümüzde de tazelik ve geçerliliklerini koruduğu için, “Kardiyoloji Terimler Sözlüğü”nün genişletilmiş 2. baskısı da yine web sitemizden erişime açık tutulmaktadır... “Dil konusunda önemli bir çalışmamız da, kuruluş ve gelişmesine önderlik ettiğimiz Türk Dünyası Kardiyoloji Birliği’nin web sitesinden (www.tdkb.org/?pg=466&sozluk=09) erişebileceğiniz 6 dilde “Kardiyoloji (Yürek Bilimi) Terimleri Sözlüğü”dür. Latince, İngilizce, Rusçanın yanı sıra Azerbaycan dili ve Türkçeyi içeren sözlüğün baş editörü Doç. Dr. Faik Mustafaoğlu’dur. Bu çalışmaya Kırgızca bölümünü de yakın zamanda yitirdiğimiz Prof. Dr. Zulpukar Kudaiberdiev, Prof. Dr. Abdumanap Muratov ve Prof. Dr. Gulmira Kudaiberdieva eklediler. Kiril alfabesi engelini aştığınız zaman, Kırgızca terimlerin ne kadar kolay anlaşılabildiğini görünce sevineceğinize inanıyorum. Yakın bir gelecekte bu dillere Türkmencenin de eklenmesini bekliyoruz...” Sayın Prof. Erol’u, emeği geçenleri, Türk Kardiyoloji Derneğini ve bütün camiayı yürekten kutlarım, akıllarına, yüreklerine sağlık... Bana gelen iletilerin bir bölümü ise “yabancı dilde tıp eğitimi” konusunda. Örneğin Marmara Üniversitesi Tıp fakültesindeyken birlikte çalıştığım eski bir mesai arkadaşım gönderdiği elektronik iletisinde çok net bir soru soruyor... “Eğitimde başarının "nitelikle" değil de "İngilizce'ye" dayalı bir ambalaj ile bağlantılı olabileceği şeklinde bir yanlışın içindeyiz. Acaba bunda biraz da "kendini yadsıma, yabancıya özenme" gibi duyguların da payı olduğunu söyleyebilir miyiz?” Peki, söyleyebilir miyiz?... Bu konu önemli, yabancı dilde eğitim konusunu da bir sonraki yazımda tartışmaya açmak istiyorum... Türkiye, alınan patent sayısı açısından dünyada kayda değer bir yere sahip olmamakla birlikte, ülke içinde son üç yılda önemli bir artış görülüyor. ULUSAL VE ULUSLARARASI Kaan Dericioğlu’nun Türk Patent Enstütüsü kaynaklı hazırladığı PATENT Türkiye’de alınan Patent veya Faydalı Model Belgesi ile Türkiye’deki 19952007 Patent Başvurularının Yıllara Göre Dağılım sağlanan koruma, doğal olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırTablosu’na bakıldığında 1995’teki 1690 buluş başvurusuna karşılık, ları içinde geçerli olur. Söz konusu buluşun diğer ülkelerde 2007’deki buluş sayısı 6189. Aynı yıllarda, verilen patenlerin dağılımına bakde korunması isteniyorsa, koruma düşünülen ülkelerde de tığımızda 1995’te verilen 763 patente karşılık 2007’de 4790 patent verilbaşvuru yapılması gerekir. miş. 1 Ocak 1995 tarihinden itibaren Türkiye’nin üye olduğu, Faydalı model belgelerinde de benzer bir durum söz konusu. 1997 yıPatent İşbirliği Andlaşması lında verilen faydalı model belgesi yal(PCT) gereğince, Türkiye’ye başvuru yaparken Marka 2006 BAŞVURU SAYILARINA GÖRE SIRA nızca 117 iken, 2007 yılında bu sayı Sıra Ülke Toplam Marka Toplam Marka ya da başvuru yapıldıktan sonra on iki ay için2181’e ulaşmış. Başvurusu de bir Uluslararası Patent Başvurusu yapmak ve Marka tescilinde ise ortaya fark Tescili bu başvuru sırasında koruma istenilen ülkeleÇin 741.942 267.007 lı bir tablo çıkıyor. Yine 1 2 Birleşik Devletler 277.579 154.812 ri belirlemek mümkün. Kaan Bey 136 ülke için Dericioğlu’nun Türk Patent 3 Japonya 135865 104440 bir Uluslararası Patent Başvurusu yapmanın Enstütüsü kaynaklı hazırladığı 4 G. Kore 130738 69359 mümkün olduğunu söylüyor. Brezilya 94669 32673 Türkiye Marka Tescilleri Tablosu’na 5 6 Almanya 80481 58059 Bu arada Türkiye’nin Avrupa Patenti bir göz attığımızda, 1994 yılında 7 Meksika 69781 55406 Sözleşmesi’ne 1 Kasım 2000 tarihinden itiba11.948 olan marka tescillerinin 2006 8 Avustralya 69587 47705 ren katılmış, bu bölgesel bir patent sistemi ve Türkiye 67.300 45.628 yılında 45.628’e ulaştığını görüyoruz. 9 10 İspanya 65884 55412 Avrupa Patenti düzenlendikten sonra her ülBunların yüzde 86’sı yerli (direct re 11 Rusya 52867 30821 kenin ulusal patenti olarak korunuyor. “Triadik sident). Patent” olarak anılan üçlü patentin ise, Avrupa Dünya genelinde Türkiye, “WI Marka başvurusu ve Marka tescili sayılarında Çin’in liderliği sürüyor. Türkiye bir basamak yükselmiş. Patenti, Birleşik Devletler Patenti ve Japon PO”Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün Patenti arasında geçerli olduğunu da ekliyor. *) 2005 y l nda “Türkiye’de En yi Hizmet Veren Patent Bürosu”. Bu seçimi Managing Intellectual Property Dergisi her y l yap yor. 1964 y l nda Hayri Dericio lu taraf ndan temeli at lan büro, S nai Haklar Sistemi’nin tan t lmas , bu konudaki yasal düzenlemelerin haz rlanmas , konuya ili kin e itim verilmesi, Patent ve Marka Vekilli i Mesle i’nin örnek alt yap s n n olu turulmas nda öncülük ediyor. Kaan Bey, gerek Ankara Patent içi ve d nda e itime büyük önem verdiklerini söylüyor. Türkiye’de kay tl 700 patent vekili var, ancak sadece 200’ü sürekli çal yor. Vekil olabilmek için Türk Patent Enstitüsü’nün açt s nav kazanmak ve ba ar l olmak için de ciddi bir altyap gerekiyor. Avrupa’da uzman olabilmek için deneyimli birinin yan nda 3 y l çal t ktan sonra meslek örgütünün açt bir s nava giriyorsunuz. lemler Professional Qualification DirectiveProfesyonel Yeterlilik Tüzü ü gere ince yürütülüyor. **Prof. Dr. Ahmet Duyar’ n elektrik motorlar n test eden iki bulu una mahkeminin atad bilirki iler taraf ndan yakla k 1.6 trilyon TL de er biçilmi ve Ahmet Bey ile Arçelik A. . taraf ndan kurulan Artesis A. .’ye bu de er ayn sermaye olarak konulmu tu. PATENT ARAŞTIRMASI BULUŞ, YENİLİK, FAYDALI MODEL NEDİR? Kaan Dericioğlu, Türkiye’de ARGE faaliyeti sonucunda elde edilen teknik sonuçların buluş olarak değerlendirilmesinde ciddi bir kavram karmaşasının yaşandığına dikkat çekerek, hangi buluşa patent, hangisine faydalı model belgesi verileceğini açıklamak için önce kavramları tanımlamanın gerekli olduğunu düşünüyor: BULUŞ: Buluş, teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne ilişkin, teknik özelliği olan fikir ürünüdür. Buluşun tanımı genellikle yapılmaz. Tercih edilen yöntem, buluşların patent verilerek korunabilmesi için gerekli ölçütlerin varlığının lontrolü şeklindedir. Bu ölçütler: • Yenilik • Bir buluş basamağını içermek (buluşun ait olduğu teknik alanda uzman bir kişinin bilgisi dahilinde olmaması) • Sanayiye uygulanabilir olmak (birden çok üretilebilir ya da tekrar edilebilir olmak) Bazı konular patent koruması kapsamı dışında. Bunlar keşifler, bilimsel teoriler, matematiksel yöntemler, zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kuralları, edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımlarıdır. Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur. PATENT: Patent veya Faydalı Model Belgesi, sanayi alanındaki bir buluşun sahibine bir kamu kurumu tarafından verilen ve bu buluşun belirli bir süre korunmasını sağlayan belgelerdir. Patent veya Faydalı Model Belgeleri ile buluşların korunması, uygun biçimde yapılan başvurular ile mümkündür. Başvuru yapmadan topluma açıklanan buluşlar yenilik niteliklerini yitirdikleri için korunmaz. Patent 20 yıl koruma sağlar. FAYDALI MODEL BELGESİ: Faydalı Model Belgesi ile Patent arasındaki başlıca farklar yanilik ölçütü, koruma süresi, inceleme ve değerlendirme şekli olarak özetlenebilir. Faydalı Model Belgesi verilerek sağlanan koruma patente göre daha kısa (10 yıl) sürelidir. Faydalı Model Belgesi Sistemi’nde Patent verilebilirlik şartlarından üçüncüsü olan ve kısaca “buluş basamağı” olarak adlandırılan ölçütü yoktur. Bu sistemde Araştırma ve İnceleme Raporları düzenlenmez. ENDÜSTRİYEL TASARIM KORUMASI: Yeni ürünlerin geliştirilmesi maliyetinin işletmelere geri dönüşünde yeni buluşlar ile birlikte, endüstriyel tasarımlar da önemli bir rol oynar. Ürünün teknik özellikleri dışındaki üç boyutlu şekli ya da iki boyutlu süslemelerini içeren, dış görünümünü ifade eden “Endüstriyel Tasarımlar” yeni buluşların tamamlayıcısıdır. Endüstriyel tasarım koruması, tasarımın şekillendiği ürünün tasarım sahibinin izni olmadan üçüncü küşüler tarafından imal edilememesi, satılamaması, ithal edilememesi vb. eylemler anlamındadır. Ancak tasarım korumasındaki sözü edilen görünüş, ürü nün özellikleri veya fonksiyonlarını kesinlikle içermez. Koruma, 554 sayılı KHK hükümlerine göre başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır. Bu süre tasarım belgesi sahibinin talep etmesi koşulu ile, beşer yıllık dönemler halinde 25 yıla kadar uzatılabilir. MARKA: Sanayi alanındaki üretime ilişkin tüm çalışmalar sonucunda ortaya çıkan ürünün pazarlaması, iyi seçilmiş bir marka ile mümkündür. Bir işletmenin parmak izi niteliğindeki marka, haksız rekabete karşı açılan bir bayrak olarak olarak yorumlanabilir. İşletmeler değişik pazarlara, o pazarın karakterine uygun ürünler sunarken kendi adlarına tescilli farklı markalar kullanır. Örnek: ARÇELİKBEKOALTUSARCTIC; MİGROSRAMSTORE Türkiye 01.01.1999 tarihinde Madrid Protokolüne üye oldu. Bu antlaşmaya göre, tek bir başvuru ile, AB de dahil, birden fazla üye ülkede veya tüm üye ülkelerde koruma sağlanabilir. Madrid Protokolü uyarınca Uluslararsı Marka Tescil işlemleri için yetkili kurum, İsviçre Cenevre’de bulunan Dünya Fikri Haklar Örgütü’dür (WIPOWorld Intellectual Property Organization). CBT 1132/8 28 Kasım 2008 CBT 1132/9 28 Kasım 2008 Yayınlanan patent başvuruları, verilen patentler ve ilgili teknik bilgiler patent veri tabanlarında derlenir. Bu veri tabanları sürekli güncellenir. Yaklaşık 100 milyon verinin bulunduğu bu veri tabanlarının büyük bölümüne internet ortamında online (çevrimiçi) erişim sağlanabilir. http://ep.espacenet.com adresi, Avrupa Patent Ofisi’nin Patent Veri Tabanıdır. www.uspto.gov/patft/index.html adresi, Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisi’nin patent ve tasarım veri tabanıdır. http://tr.espacenet.com/ adresi, Türk Patent ve Patent Başvurularının bir kısmını içerir. www.wipo.int/pctdb/en/searchadv.jsp adresi Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün (WIPO) veri tabanıdır. http://patara.apb.com.tr adresi, Türkiye’deki patent ve faydalı model başvuruları ve belgelerine ilişkin yayınları içeren Ankara Patent Bürosu’nun Türkiye’nin ilk veri tabanıdır. http://ebulten.ankarapatent.com adresi Ankara Patent Bürosu’nun Elektronik Bültenleri’ne ilişkindir. Bu bültenler, Türkiye’de yayınlanan Patent, Tasarım ve Marka Başvurularına ilişkin bilgileri ve yayın sayfalarını içerir. http://online.tpe.gov.tr Türk Patent Enstitüsü’nün adresidir. Patent Araştırması sayfasında araştırım yapılır, bulunan verideki dosya ismi ve daha sonra Dokümanlar tıklanarak sayfaya ulaşılabilir.