Catalog

Matematik Doğal sistemlerdeki ortak payda matematik Dünyaca ünlü matematikçi Alan C.Newell, 613 tarihlerinde İstanbul’da çeşitli üniversitelerde doğadaki nonlinear olayların matematiksel açıklaması konusunda konuşmalar yaptı.7 Nisan ITÜ’de "Türbülans ve Okyanus Dalgaları", 11 Nisan tarihinde Feza Gürsey Enstitüsü’nde "Hamilton: Modern Matematik ve Fizik üzerindeki Etkileri"; 12 Nisan tarihinde "Doğadaki Şekillerin –özellikle bitkilerinMatematiksel Açıklaması" konularında bilgi verdi. rek pek çok örnekte çiçek alihazırda Arizove dikenlerin sarmalların na Üniversitesi (spiral) kesiştiği noktalarda Matematik Bölüyer aldığına dikkat çekti. mü’nde profesör olan Konuşmasında Do ve uygulamalı matemau a d y , Couder, Green, Stetik konusunda saygın e l e , D u manis, Shipman, Meçalışmalar yapan Alan y e r o w i t z, Traas gibi mateC. Newell günümüzün matikçilerin çalışmalarına en ünlü matematikçilegönderme yapan Newell, rinden. İsmine denklemdoğadaki gözlemlerini bu ler atfedilen, kaos’ta düçalışmaların yardımıyla mazen bulan, matematiğin, tematiksel olarak nasıl ifade fiziğin ve mühendisliğin ettiğini formüllere dayanapek çok alanlarında, rak açıkladı. özellikle nonlinear Alan C. Newell günümüzün Örnek olarak Meksiolayları anlamakta de en ünlü matematikçilerinden. ka’da yetişen saguaro kakrin katkıları olan Netüsündeki dikenlerin diziliş well’ı Boğaziçi Üniversitesi’nde dinleme şekillerini matematiksel bir düzene oturolanağını bulabildik.* tan ünlü matematikçi, bu düzenin "Doğada görülen şekiller nasıl ta (1,1,2,3,5,8,15….) Fibonacci sayılarını nımlanır ve anlaşılır?" başlıklı konuşmasında Newell, bitkilerin yüzey kaplaması çağrıştırmasının bir rastlantı olmadığını nın poligonlara (genellikle çıkıntı, altıgen işaret etti. Kaldı ki bitkilerde tespit edilen ve paralelkenar) nasıl dönüştüğü, bitki Fibonacci diziliminin, Kepler’in (1571sapları üzerinde yaprakların nasıl düzen 1630) zamanından beri doğa bilimcilerialdığı, çiçek ve dikenlerin nasıl dizildiği nin ilgi alanına girdiği biliniyor. konularının en az 400 yıldan bu yana doDOĞADAKİ NONLİNEAR ğa bilimcilerinin ilgisini çektiğini belirte H Çam kozlağındaki saat yönü ve saat yönünün tersindeki spiraller len dalı, üç anahtar denklem üzerine kuruludur. Bu denklemlerin üçü Alan Newell adıyla anılıyor ve Newell’ın yayınları en fazla atıfta bulunulan çalışmaların başında yer alıyor. Newell’ın doğal sistemler konusundaki merakı öğrencilerini de etkilemiş. Öğrencilerinden Michael Kuecken ve Patrick Shipman ile birlikte parmakizi gibi yapılarda şekillerin nasıl oluştuğuna ilişkin matematik modelleri geliştiren Newell, doğadaki gözlemlerinin yanı sıra botanikçi ve doktorlardan da bu konuda bilgi aldığını söylüyor. Newell ayrıca yeni çalışma alanları da yarattı. Soliton’lar üzerindeki çalışmaları ilk başlatan Newell’dır. Soliton’lar diğer dalgalar ile çarpışmadan etkilenmeyen sabit, yerel dalgalardır. Bunlar, hidrodinamikten optiklere, her yerde görülebilir. Soliton’lar hidrodinamikte tsunami şeklinde kendini gösterirken, optikte, modern hızlı haberleşme ve plazma fiziği dallarında sesini duyurur. DÜNYADAKİ SİSTEMLERDE ORTAK NOKTALAR Dünyadaki sistemlerin kendilerini bir düzene sokmasında etkili olan bilimsel yasaların araştırılmasında da Newell’ın çalışmaları yol gösteriyor. Çeşitli ve farklı sistemler benzer, bazen de evrensel davranışlar sergiler. Hayvan postlarındaki şekiller ve parmakizleri bunlara en iyi örnektir. "Matematik ortak bir paydadır" diye konuşan Newell, "Bir insan ortak bir matematiksel ortamda, tanımlanan şeyleri görebilmeye başladığı zaman, artık her gördüğüne şaşırmaz ve bunları daha iyi anlamaya başlar. Kısaca diğer bütün bilimlerin ortak dili matematiktir" diyor. Reyhan Oksay OLAYLAR Matematiksel sistemlerde –özellikle doğada bir düzen arayan nonlinear di namizm adı veri Saguaro kaktüsü üzerindeki dikenlerin olağanüstü bir düzen içinde dizilişi 996/10 22 Nisan 2006 *Bulabildik diyorum, çünkü üniversiteye girişte yalnızca basın mensubu olduğumuz için çok zorlandık. Rektörlüğün yerleşkeye basının sokulmaması doğrultusundaki kararı nedeniyle, kapıda epey dil ve ter döktükten sonra içeri girebildik. Daha sonra üniversiteye basın mensubu alınmamasının nedeninin "Diyarbakır Hakkında Öğrenmek İstemediklerimiz" adı altında düzenlenen panel olduğunu tahmin ettik. Panel konusunun tartışmaya açık olması nedeniyle rektörlük, okulun yine gündem maddesi olmasını önlemek istiyor olabilirdi.