Catalog

YerbilimleriDeprem aşamada kırıldı Şekil 2 Dörtyol'da (Karlıova) dere yatağı üzerinde yana doğru yatmış konut. rında yer alan Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı'nın segmentlerinde, ta'ihsel dönemde oldukça yıkıcı büyük dep'emler olmuştu. Doğu Anadolu Fayı'nın tuzeydoğu uzunda, 65 km uzunluktaki ^arlıovaBingöl fay parçasında 1866 yılınia M = 7.0 büyüklüğunde bir deprem olnuştu. KarlıovaBingöl fay parçasında en ,on 22 Mayıs 1971'de Ms6.8 büyüklu;Cinde yıkıcı bir deprem meydana gelmişi. Hemen batısında uzanan Palu50 .m uzunlukta PaluHazar ve 85 km uzunukta HazarSincik iki alt fay parçalarınan oluşan toplam 135 km uzunluktaki 'aluSincik fay parçasında, 216 yıl önce, 789 yılında 51 bin kişinin ölümüne neen olan çok büyük bir deprem olmuştur. 'aluHazar alt fay parçasında en son 874 yılında, M = 7.1; HazarSincik alt fay arçasında ise en son 1875 yılında, M6.8 üyüklüğünde bir deprem meydana gellişti. Karlıova üçlü birleşim bölgesinin emen doğusunda, Kuzey Anadolu Fa'nın doğu uzantısında, en son 19 Ağusıs 1966 yılında, Ms6.9 büyüklüğunde yıkıcı bir deprem olmuştu. Karlıova üçlü birleşim bölgesinin yaklaşık 47 km batısında, Kuzey Anadolu Fayı'nın YedisuErzincan doğusu (Tanyeri) arasında uzanan, 90 km uzunluktaki Yedisu fay parçasında, en son 221 yıl önce, 1784 yılında 5 bin kişinin ölümüne neden olan M=7.6 büyüklüğunde bir deprem olmuştu. Karlıova'dan gelen Kuzey Anadolu Fayı'nın, Büyüksu Deresi boyunca uzanan küçük antitekik bir fay, Kantarkaya köyüne doğru uzanan küçük sintetik bir fay ile Çat yoluna paralei uzanan diğer bir sintetik fayın kesişme bölgesinde yer aldı (Şekil 5). Dörtyol'un ikinci depremde hasar görmesi, ikinci deprem episantnnın burada olduğunu doğrulamaktadır. İlk iki depremin gerek hasar dağılımı gerekse artçı deprem dağılımı kırığın batıda, Kızılçubuk köyünden, doğuya Dörtyol'a doğru yayıldığını göstermektedir. Ayrıca Amerikan Jeoloji Kurumu'nun (USGS) yaptığı odak mekanizması çözümleri de bu görüşü doğrulamaktadır. İlk iki depreme ait artçı deprem dağılımları, KızılçubukDörtyol arasında, odak derinliğinde yaklaşık 12 km'lik bir kınk oluşturduğuna işaret etmektedir. 24 Mart 2005 te olan depremin episantrı ise 14 Mart 2005 depreminin episantrının hemen doğusunda yer 20.04.1992 almıştır. 25 Mart dep(52) reminde kırılma olasılıkla Dörtyol'dan doğuya doğru yayıl 15.03.1992 mış olmalıdır (Şekil 5). M=5.4 büyüklüğündeki 24 Mart 2005 depremi ise Dörtyol'dan doğuya doğru birkaç km'lik kınk oluşturmuş olmalıdır. Toplam 47 km uzunluktaki Elmalıdere fay parçasının tüm uzunluğu 1949, 1966 ve 2005 depremlerince kırılmıştır. 1949'dan 2005'e kadar olan depremlerde Elmalıdere fay parçası boyunca kırılma batıda Yedisu'dan başlayarak doğuda Karlıova'ya doğru gelişti. Yani deprem kırıkları batıdan doğuya doğru ilerledi. Diğer yandan Elmalıdere fay parçası Yedisu civarında sola basamak yaparak YedisuErzincan doğu arasında uzanan yaklaşık 90 km uzunluktaki Yedisu fay parçasına dönüşür. Sola basamak nedeniyle Elmalıdere fay parçası ile Yedisu fay parçası arasında Yedisu çekayır havzası gelişmiştir. Yedisu fay parçası en son M=7.6 büyüklüğündeki 1784 depremi tarafından <K*t 1957 12032D0S5* 1403300&5&? 2403200&54, 19 06.196* SONUÇ VARTO DEPREMLERİN YORUMLANMASI 12 Mart, 14 Mart ve 24 Mart 2005 depremleri Kuzey Anadolu Fayı'nın, KarlıovaYedisu arasında uzanan 47 km uzunluktaki Elmalıdere fay parçası üzerinde olmuştur. Depremlerin odak bölgeleri ile fay geometrisi arasında sıkı bir ilişki görünmektedir. 12 Mart 2005 depreminin episantrı, KarlıovaKızılçubuk arasında fayın doğrultusunun K70B'den, Kızılçubuk köyü civarında DB doğrultusuna değiştiği yerde yer aldı (Şekil 5). Episantr bölgesinde yer alan Kızılçubuk köyü 12 Mart 2005 depreminde hasar görmüştür. 14 Mart 2005 depremi episantrı (dışmerkezi), Dörtyol (Çatak) civarında Şekil 5. 12 Mart, 14 Mart ve 25 Mart 2005 depremlerinin episantrları ile fay geometrisi arasındaki ilişki. Kuzey Anadolu Fayı'nın KarlıovaYedisu arasında uzanan 22 05.1971 Elmalıdere fay parça(68) sı yaklaşık 47 km uzunluktadır. Elmalıdere fay parçasının Şekil 4. Karlıova üçlü birleşim noktasında yer alan Kuzey doğusunda yer alan Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı'na ait fayparçaları ve son Varto fay parçası en yüzyılda olmuş ortabüyük manyitüdlü depremler.. son Ms6.9 büyüklüğündeki 19 Ağustos 1966 Varto depremi tarafından kırılmıştı. kırılmıştır. Bu depremde 90 km uzun1966 deprem kınğı Karlıova'dan batıya luğunda bir yüzey kırığı gelişmiştir. doğru birkaç km ilerlemiş olabilir. ElmalıYedisu fay parçası 221 yıldır suskun dere fay parçasının YedisuKızılçubuk arakonumda olan bir sismik boşluğu temsil sında kalan yaklaşık 2530 km'lik kısmı etmektedir. Bu büyüklükteki depremlerin en son Ms=6.9 büyüklüğündeki 1949 Elinelenmesi 250 ile 300 yıl arasında değişmalıdere depremi tarafından kırılmıştı. mektedir. Öte yandan 12, 14 ve 24 Mart 1949 deprem kırığının doğusu, yani Kızıl2005 depremleri Yedisu fay parçası çubukDörtyol arasında kalan 1015 km'üzerinde ilave bir stres yüklenimine lik kısmı M=5.6 ve M=5.9 büyüklüklerinneden olmuş olabilir. deki 12 Mart ve 14 Mart 2005 depremlerince kırılmış olma olasılığı yüksektir. Teşekkür Karlıova depremi ile ilgili arazi çalışması olanaklarını sağlayan Bayındırlık ve İskân Bankanlığı Müsteşar Yardımcısı Sadık Yamaç'a, Afet İşleri Genel Müdürü Neşet Özdemir'e ve Deprem Araştırma Dairesi Başkanı Bekir Tüzel'e; Karlıova depremleri ile ilgili arazi çalışmalarında her tür desteği esirgemeyen Bingöl Valiliği'ne, Bingöl Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü'ne, Karlıova Kaymakamlığı'na; büro çalışmaları sırasında her tür verinin hazırlanmasında katkıda bulunan Deprem Araştırma Dairesi Sismoloji çalışanlarına teşekkürlerimi bir borç bilirim. (*)Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi Başkanltğı, ANKARA 943/17 16 Nisan 2005