Catalog

YerbilimleriDeprem Toplam 47 km uzunluktaki Elmalıdere fay parçasının tiim uzunluğu 1949, 1966 ve 2005 depremlerince kırıldı. 1949dan 2005e kadar olan depremlerde Elmalıdere fay parçası boyunca kırılma batıda Yedisu'dan başlayarak doğuda Karlıova ya doğru gelişti. Yani deprem kırıkları batıdan doğuya doğru ilerledi. 12, 14 ve 24 Mart 2005 depremleri Yedisu fay parçası üzerinde ilave bir stres yüklenimine neden olmuş olabilir. Ramazan Demirtaş (*) Karlıova depremi: 47 km'lik fay üç Şekil 1. ave b. Kızılçubuk (Karlıova) köyünde cami ve ağıllarda gelişmiş hasarlar. M=5.9'luk ikinci deprem meydana geldi. 14 Mart depreminden sonra da normal artçı deprem sönümlenmesi olmadı ve 24 Mart 2005 günü M5.4 büyüklüğünde üçüncü bir deprem meydana geldi. 12 Mart 25 Mart 2005 tarihleri arasında büyüklükleri M2.7 ile M=4.6 arasında toplam 250 artçı deprem oldu. Eosen yaşlı flişler ve daha yaşlı sağlam kayalar üzerinde bulunması nedeniyle, depremlerde hasar ağır olmadı. Ağır hasar yerel ölçekte birkaç köyde meydana geldi. Birinci depremin makrosismik episantr bölgesinde bulunan Kızılçubuk ve ikinci depremin makrosismik episantrı üzerinde yer alan Dörtyol'da (Çatak) hasar ağır oldu. Ağır hasar gören kırsal konutlar depreme dayanıksız, mühendislik hizmeti görmemış ve ekonomik ömürlerini tamamlamış çamur harçlı taş ve kerpiçlerden oluşan tek katlı yığma ve kargir yapılardır. Dörtyol'da KarlıovaÇat yol kenarında, batıya doğru yana yatmış konuttaki hasar, konutun batı tarafının Çatak Deresi'nin bugünkü aktığı yatağı, diğer tarafının da biraz daha pekişmiş alüviyal zemin üzerinde bulunmasından kaynaklandı. ğun çığ oluşumu oldu, ancak bu hattın hem batısında hem de doğusunda gözlenmedi. Hemen hemen tüm çığlar, kuru dereler ve drenajları izledi. En büyük çığ, Karlıova (Dörtyol)Yedisu'yu bağlayan yolun 1314. km'sinde, Kızılçubuk köyunün birkaç km batısında gelişti (Şekil 4). Bu çığ, KoyulhisarSugözü (Sıvas) heyelanına benzer bir mekanizmayla meydana geldi. Çığ, Elmalıdere Suyu'nun akışını ve yolu tıkadı ve acilyardım ve kurtarma çalışmalarının üç gün gecikmesine neden oldu. Çığ, yamaç larda bulunan ağaçları kökünden söktü ve yol kenarı boyunca yer alan elektrik direklerinin devrilmesine neden oldu (Şe HASAR DAĞILIMI Depremler Karlıova ilçesinin Çatak Deresi boyunca yer alan Dörtyol, Kızılçubuk, Suçatı Kümbet ve Kantarkaya köyleri ile Çat ilçesinin güneyinde Çatak Deresi kuzeyinde yer alan Sarıkuşak ve Kaşıkçı köylerinde kırsal konutlarda ve ağıllarda ağır hasara neden olmuştur (Şekil 1). Depremlerde Karlıova ilçesinde toplam 2596 konuttan 1461'i ve Çat ilçesinde ise 753 konut hasar gördü. 12 Mart 2005 depreminin sabahın erken saatlerinde olması nedeniyle can kaybı olmadı. Bu depremden sonra insanların dışarıda yaşaması nedeniyle, 14 Mart 2005'te olan depremde de hiçbir can kaybı meydana gelmedi. Bu depremden sonra insanlar çadırlarda yaşamlarını sürdürmüş ve 24 Mart 2005'te olan üçüncü deprem hiçbir can kaybına neden olmadı. İlk iki depremde, maksimum etkilenme alanında yer alan Kızılçubuk ve Dörtyol köylerinde toplam 1320 hayvan kaybı oldu. Kırsal yerleşim alanlarının dağınık ve seyrek olması; köy yerleşik alanlarının "1 f\ M a r t ' 1 4 Mart v e 2 4 Mart I ^ 2 0 0 5 tarihlerinde Karlıova J mm4 (Bingöl) merkezli üç ayrı orta büyüklükte deprem meydana geldi. İlk olarak, 12 Mart 2005 günü, saat 09:36'da, Kızılçubuk (Karlıova) merkezli, 5.6 büyüklüğünde bir deprem oldu. Bu depremin dışmerkez koordinatları, 39.41 K40.86 D ve odak derinliği 7.2 km olarak saptandı. İkinci olarak, 14 Mart 2005 günü saat ()3:55'te Dörtyol (Karlıova) merkezli 5.9 büyüklüğünde bir deprem olmuştur. Bu depremin dışmerkez koordinatları, 39.41 K40.81 D ve odak derinliği 9.95 km olarak saptandı. Üçüncü olarak, 24 Mart 2005 günü saat 01:44'te DörtyolKargapazarı (Karlıova) merkezli 5.4 büyüklüğünde bir deprem oldu. Bu depremin dışmerkez koordinatları, 39.41 K40.80 D ve odak derinliği 12 km olarak saptandı. 12 Mart 2005'te M=5.6'lık depremden hemen sonra sadece birkaç artçı deprem oldu, ancak beklenen artçı depremler olmadan, 14 Mart 2005 günü kil4). Kızılçubuk köyünün güneyinde fliş lerden oluşan yamaçlarda lokal küçiA heyelanlar meydana geldi. Sarıkaşuk kö yünün hemen kuzeyinden geçen dar v < dik bir vadinin kenarı boyunca küçül bloklar şeklinde kaya düşmeleri oldu. DEPREMLERİN İKİNCİL ETKİNLİKLERİ Depremler yüzeyde faylanma oluşturmadı. Ancak her üç deprem, Çatak Deresi ve Elmalıdere Suyu boyunca, 1015 km uzunlukta, 500 m1.5 km genişlikte bir alan içerisinde ikincil etkilere neden oldu. Her iki dere Kuzey Anadolu Fayı'nın ana hattını izlemektedir. Depremler her iki dar vadi boyunca, genellikle güney yamaçlarda yoğun bir çığ oluşumuna neden oldu (Şekil 3). 1015 km uzunluktaki çizgisel bir hat boyunca yo BÖLGENİN DEPREM TARİHÇESİ Karlıova ilçesi 580 km uzunlukta sol yönlü doğrultu atımlı Doğu Anadolı Fayı ile 1200 km uzunlukta, sağ yönlt doğrultu atımlı Kuzey Anadolu Fayı'nı kesişim bölgesinde yer almaktadır. He iki fay Karlıova ilçesine bağlı Kargapaz; rı köyünün birkaç km doğusunda kesi: mektedir (Şekil 4). Karlıova üçlü birleşim bölgesi civ, Şekil 3. KızılçubukDörtyol (Karlıova) arasında fay izi boyunca çığ oluşumları. 943/16 16 Nisan 2005