Catalog

TV BELGESELLER SORUN YANITLAYALIM B I Lİ M Y A Y I N TV 2 14.50 Belgesel "Fantastık Sanat" TV 2 18.30 Atatürk Ve Cumhuriyetin Temel llkeleri TV 2 20.15 Yerli Belgesel "Bılinmeyen Kapadokya" Cumhurıyetcılık ılkesı ele alınıyor 24 Aralık Cumartesi Kapadokya'dakı , volkanlar, aizgarlar, buzullar ve sellerle bınlerce yıl süren tıtız bır çaba ıle bıçimlendırdığı görkemlı doğası tanıtılıyor Dev ve cüce sayılar SORU: Standart bırım sıstemı kullanımı ıçınde yer alan ve çok yuksek sayıların temsılınde kullanılan bazı sembollerolduğunu kısa bır sure once oğrendım ZEPTO (z) (10 21 ) YOCTO (y) (10 z t ) ZETTA (Z) (10 2 ')veYOTTA (Y) (10 ") Bu kadar buyuk sayılarla ne gıbı fızıksel buyuklukler ıfade edılıyor"? Bılınen evrenın yarıçapının yaklaşık bır yottametre olduğunu duydum, bu doğru mu? YANIT 1 : Her şeyden önce, bılınen evrenın yarıçapı okurun belırttığınden yaklaşık yuz kat daha buyuktur Şu ana kadar gozlenmış en uzak nesne goz onune alındığında (PC1247+3406 kuasarı) soz konusu yarıçap yaklaşık 125 yottametre olarak hesaplanmaktadır, bu hesap yapılırken kuasarın ışık salınımlanndan yararianılmıştır Aynı uzaklığı 1 25 X 10 " kılometre veya 13 2 mılyar ışık yılı yenne yottametre olarak belırtmenın anlaşılırlık açısından ne gıbı bır kolayhk sunduğu ıse tartışma goturur bır konu Aynı sısteme gore, bılınen en buyuk galaksının çapının 53 zettametre oldugunu soyleyebılınz Bu olçeklendırmenın çok buyuk sayılarda olduğu gıbı çok kuçuk sayılarda da uygulamaya konulması mumkundur örneğın atom kutlelerı 1 66 yoktogram gıbı değerlere sahıp olabılırler (1 66 X 10 " kılogram) YANIT 2 : Bu sayısal temsıller ozellıkle sabıtlerde kullanıldıklannda hatırlama yönünden kullanışlı olabılıyorlar, yazım yönunden de kısa ve pratıkler Bır elektronvolt (eV) ıçın 160 zeptojoul (zJ) veya bır dunya kutlesı ıçın 5977 yottagram (Yg) kullanılabılır YANIT 3 : Çok küçük ve çok büyuk sayıları temsıl etmek ıçın kullanılan semboller sadece soruda belırtılenlerle sınırlı değıldır Xenno (x) (10 2T) ve xenna (X) (10 ") gıbı semboller de vardır Hatta 10 33 mertebesındekı buyuklukler ıçın vendeko (v) (10 ") ve vendeka (V) (10 3 3 ) kullanılır Bu gıbi dev ve cuce sayıların yaradıklan ışlerte ılgılı bır flkır vermek ıçın bazı örneklere başvurmakta yarar var Bırçok galaksının bıze uzaklığı bır mılyar ışık yılından, yanı 10 " metreden fazladır Andromeda galaksısı ıçın bu masafe yaklaşık 2 X 10 " metredır, bu da 20 zettametreye karşılık gelır Avagadro sayısı, maddenın bır molünun ıçındekı molekul sayısıdır ve değerı de 6 02252 X 10 " olarak venlır Dolayısıyla bır lıtre suyun ıçınde çözunen bır molekulun konsantrasyonu 17 Yoctomol/ lıtre olarak hesaplanır YANIT 4 : Işığın, bır proton yançapı kadar ılerlemesı ıçın gereken sure soz İLGİNÇ SORULAR TÜBİTAK BDim Teknik'in Arahk sayısında yer alan bazı haberlerden özetler Mantarlar denılınce akla ılk olarak zehirlı mantarlar, daha sonra yenılebılır mantarlar gelır Bu özellıklerı onlan guncel konular arasına sokmaktadır Mantarlar, bu ozellıklennın yanı sıra, halk hekımlığıyle de onemlı bır yer almışlardır Çın gıbı Uzakdoğu ülkelerınde şımdı bıle doktor reçetelenne gıren mantartara rastlanabılır Doga mantaıian yonunden oldukça zengın olan ulkemızde 40 cıvârında yenen mantar turu bulunmaktadır Bunlardan 25'e yakın tur alınıp satılmaktadır Aerodınamık ınoelemelerde onemlı yerı olan ruzgâf tunellerı başta havacılık alanındakı çalışmalar olmak uzere pek çok alanda hızmet vermektedır Tünelde, yapay olarak oluşturulan ruzgârla, test edılecek araç ya da malzemelerın normal ruzgâr koşullan altında nasıl bır davranış gosterebıleceğı ıncelenmektedır Ulkemızın sahıp olduğu ılk rüzgâr tüneli olan ve Türkıye'dekı en buyük deney odasına sahıp olan Ankara Rüzgâr Tunelı'nde yolcu uçağı, kargo uçağı, askerı amaçlı uçaklar ve helıkopterlerın tasarımlan sırasında sesaltı deneylerın yapılabılmesıne olanak sağlayan altyapı mevcut Avnca, otomobıl, kamyon, otobus gıbı kara araçlanyla denızaltı ve batabılen araçların denemelerı de gereklı ekıpman sağlandığında yapılabılecektır 196O'ta, bır doktora oğrencısının radar sıstemınden yararlanarak yapmış olduğu bilgisayar grafığı termınalı, etkıleşımlı ıletışım ortamını grafıksel anlatım bıçımıne dayayarak gelıştırılmış ılk yazılımdonanım uygulaması olarak kendısını dünyaya tanıttı Scrıpps Araştırma Enstıtüsü'nden bıyolog Heın, laboratuvar olarak kullandığı garajının bır kösesınde, her yıl 10 milyon çocugun olumune neden olan kolera etkenı mikroorganızmalara karşt bağışıklık sağlayan proteınlerle yonca bıtkısı arasında bır bağ olduğunu tespıt ettı Bıyolog Haın, bıyomühendıslık alanında kullanılan aletlerle alışıldık meyve sebzelerle aşıları taşıyabılen botanık yük kanalları oluşturarak, serum, ıgne veya aşıların ve bunları kullanacak eğıtımlı personelın yenne, genetık muhendıslık urünü tohumlar yoluyla yenebilir aşı elde etmeyı amaçlıyor Mantarlar TGRT 13.30 Belgesel "Kaptan Cousteau" HBB 10.30 Popüler Bılım TV 1 01.55 Belgesel "llginç Tutkular" 25 Aralık Pazar TV 2 18.30 Bıhm ve Teknik TV 2 20.30 Akdenız'de Gezıntıler Karaıb Denızındekı adalar, Kanada'nın ormanlan ve ılgınç bır krater golü, Kızılderılıler ve Srı Lanka'da madencılık konusu olduğunda boyle sembollerle çalışmak yararlı olabılır Problemı kolaylaştırmak ıçın, proton yarıçapını 10 ı s metre (1 femtometre) olarak alalım Işığın bu mesafeyı katetmesı ıçın gereken sure 0 3 X 10 21 sanıye, yanı 0 3 zeptosanıyedır Buna karşılık gelen frekans ( 1/T) ıse 3 X 10 21 hertz, yanı 3 zettahertzdır 3 zettahertz frekanslı bır elektromanyetık kuantum, 2 x 1 0 " Joul enerjı taşır, bu da uyarılan atom çekırdeğının yaydığı gama ışını ıçın tıpık değerdır YANIT 5 : Zetta (10 2 1 ), dunyadakı bütun kıtaplann ıçındekı butun harflerın toplam sayısını belırtmek ıçln kullanılabılır , buna rağmen zetta, dığer buyük sayılann yanında pek o kadar onemlı sayılmaz Eskı bır Hınt yazıtı zamanla ılgılı bır bılmecede boyle bır sayının peşıne duşer Her kenarı bır mıl olan kocaman bır taş kup düşunun elmastan bır mılyon kat daha sert olan bır taş bu Her bır mılyon yılda bır çok kutsal bır adam bu taşı zıyaret eder ve hafıfçe dokunur Sonunda taş yok olur bu ış ıçın 1 0 3 5 yıl geçmesı gerekır 10 51 sayısını kullanarak (yottanın karesınden bıraz fazla) evrendekı en kuçuk parçacığın boyunu bılınen evrenın boyutuyla karşılaştırabılırsınız Archımedes, ıkı mılyon yıl once evrendekı bütun kum tanelerının sayısını da 1 0 5 1 olarak hesaplamıştı Bu yuzyılın başlarında Arthur Eddıngton evrendeki atomaltı parçacık sayısını 10 *° olarak hesaplamıştı Bu da yaklaşık bır googol edıyor Bır googol 10 100'e karşılık gelır Bır googol yazmak ıçın yüz sıfıra ıhtıyacınız vardır Şımdıye kadar belırienen en buyuk asal sayının ıse 65000 tane sıfın vardır Bır şempanzenın daktılonun başına geçerek Shakespeare'ın bütun eserlerını eksıksız ve kusursuz olarak yazma olasılığı ıse 100000 sıfırlı olan bır sayıda bır olarak hesaplanmaktadır Googol'ün onuncu kuvvetı olan googoplex ıse bır satranç oyununda mümkün olabılecek bütun olasılıkları gösterebllecek bır mertebedır Şu ana kadar bır matematık (pur matematık) problemını çozmek ıçın kullanılan en büyuk sayı ıse Skevves sayısı denen bır sayıdır Bu problemın bır sayılar teonsı problemı ol duğunu belırtmeye herhalde gerek yok Bu sayı, 10'un googoplex'ıncı kuvvetıne enşmeyen, (akat yıne de çok büyük olan bır sayıdır Aslında Skewes sayısından buyük bır sayı da ısımlendınlmıştır, bu da Graham sayısıdır Şıfreleme problemlenyle ılgılı olan ve Remsey Teonsı adıyla anılan bır teonde çalışılırken bu sayıya ıhtıyaç duyulmuştur, ama bu sayıyı standart notasyonlaria belırtmek olanaksızdır. Ankara Rüzgâr Tüneli TV 3 23.30 Belgesel "Taıgo Nomands TGRT 10.00 Bıhm ve Tabıat TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesi TRT INT 19.20 Mıtolojık Surlarda Hayat Yumurtalık ta yapılan sualtı çalışmaları, mavı yengeç ve domuz balıgı ve bu yörenın yakınında bulunan Çamlık Dalyanı görüntuleniyor 26 Aralık Pazartesi Belgeselde Turkiye'nın tanhı ve doğal güzellıklen ve zaman ıçınde insanoğlu nun verdığı zararlar ışlenıyor Bilgisayar Grafiğinde Donanım TV 1 17.25 Genç Ufuklar 27 Aralık Salı TRT INT 19.20 Belgesel " Kara Tren" Gençlenn meslek seçımı, ulkemızde ara mesleklere olan gereksınım ve eğıtımın onemının bın kez daha vurgulandığı panel ıle ekrana veda edıyor Yenebilir Aşılar 28 Aralık Çarşamba TV 1 15.00 Doğal Yaşamın Harıkalan TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesi TV 2 20.00 Yerii Belgesel "Mıtolojik Sularda Hayat" TV 3 21.15 Bilgisayar Dünyası TV 3 23.25 Belgesel "Dınozorlar" TRT INT 19.20 Belgesel "Adem ve Havva'dan Gunumüze Kadın" Boğazlanmız, Marmara Denızı ve çevre konu edılıyor TV2 19.20ÖnceSağhk TV 3 18.00 Belgesel "Spor, Bilim ve Sağhk" TRT INT 00.30 Belgesel "Cumhuriyet Çınarı" 29 Aralık Perşembe Kaos ya da Doğurgan Bir Düzensizlik Turk devrimının tanh ıle çağı kucaklamasına değinılıyor Bırkaç gazı ya da sıvıyı kanştınp gözlediklerı peylere kanun dıyen fızıkçıler acaba yanlış mı düşünuyor? Bır düzenın bozulması ıçın önce bıraz düzen olması gerekırdi Bütun duzenlerın bozulduğu bır âlemde ilk düzenlenn nasıl oluştuğu fıziğin en tartışmalı konusu TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesi 19.20 Belgesel "Akdeniz'de Gezintiler" Iskenderun'da yapılan çalışmalar ekrana gelıyor Sualtı gorUntüleri ve denız dıbı araştırmaları 80 Aralık Cuma Fen Bilimleri Eğitimlnde Neden Geç Kaldık? TRT GAP 13.55 Sağlık Spot 40574 Gunlük konuşmalarda sık sık 'Batı'nın bılımını teknolojısını bır türlü alamadık Onun sosyal kurumlannı yaşantı bıçımlennı aldık, fakat bır zıhnıyet değışlklığı yapmadık' şekllnde yakınmalar gözlenır Yazıda, fen bılımlerı eğıtımınde geç kalışımızın kökenınde, modern bılıtnsel gelışmelerın Batı'da ortaya çıkıp gelışmeaı ve bızım bu gelışmelere katkıda bulunamayışımizın yattığı iddıa edllıyor.