Catalog

BİLİM nayi teknolojısı geliştırilmesıni doğrudan yapmaktadır Hukumet ıse sadece temel bilımlerın gelıştırılmesı ve sanayının tek başına ustlenemeyeceğı çok buyuk projelerın (savunma, nukleer enerjı, çevre, uzay gıbı) yapımını ustlenmektedır Gelışmekte olan ulkelerde bılım ve teknolojı sevıyesı genellıkle duşuk olup sanayı teknolojı gelıştırmekte yetersızdır Hukumet bu alanda oncu rol oynamalıdır Ayrıca kaynakların da sınırlı olduğu dıkkate alınarak oncelıklerı tanımlanmalıdır VE T E K N O L O J l P O L İ T İ K A L A R I meyı kısıtlamaktadır Doktoralı ınsan gucunun tamamını yurtdışında yetıştırmek ıse, ekonomık olarak zor olduğu gıbı unıversıtelerımızde aynı bılımsel nıtelık ve duzeyde yapılabılecek bır lısanustu eğıtımı yurtdışında hem pahalı hem de belkı de daha alt duzeyde ve ulke gerçeklerınden ve gereksınmelerınden kopuk özellıkte yaptırmak, unıversıtelerımızın, bılımsel proje ve programlarının gelışmesıne hıçbır katkı ve destek getırmeyecektır TUBİTAK, ODTU ve Boğazıçı Unıversıtesı tarafından ortaklaşa gelıştırılen "YurtıçıYurtdışı Butunleştırılmış Doktora Programı" onerısı yukarıda belırtılen sorunları çozumleyıp kalıteden odun vermeden çok sayıda doktora çalışmasına ımkan yaratmayı hedef almaktadır Butunleştirılmış Doktora Burs programında doktora çalışmalarının bellı aşamaları yurtıçınde ve bellı aşamaları yurtdışında tamamlanmak durumundadır Sonuçta, dört yıl sureyle yurtdışına doktora yapmaya gondertlen bır öğrencıye 100 000 dolar destek verılmesı gerekırken butunleştırılmış doktora programında aynı sure ıçın 45 000 dolar yeterlı olacaktır Teknolo|ik gelışmenın temelınde bılım bulunmaktadır Bılımdekı buluşlar ve uretılen bılgi yenı teknolojılere donuşturulmektedır Bır bılgının özumsenmesının şartı ön bılgtye sahıp olmaktır Her teknolo|ik gelışme kendısınden sonrakı teknolojık aşamanın altyapısı ve şartlarını hazırlamaktadır Teknolojıyı gelıştırecek veya transfer edılen teknolojıyı özumseyecek bılgılı kadroların yetıştırılmesı şarttır Bu nedenle eğıtım ve yetışmiş personel temını teknolojık gelışmenın en oncelıklı konusudur Teknolojının elde edılme, kullanma adapte etme ve gelıştırme surecınde en önemlı girdı makıne ekıpman olmayıp teknolojı konularında değerlendırme yapıp karar verebılecek ınsan kaynaklarıdır Turk eğıtlm sıstemınde yapılması gerekenler çok uzun bır konudur Bu yazıda sadece egıtımın ve eğıtılmış ınsanın geçmışte Turk toplumunda en onemli sosyal statu ve itıbar unsuru olduğuna değınmek ısterım Son devırlerde sosyal statu sevıyesınde başka değer yargılan eğıtımın onune geçmeye başlamıştır Eğıtıme tekrar aynı değerı kazandırmalıyız Bunu yapmada da kamu ıletışım araçlarına, yazılı ve sözlu medyaya onemli rol duşmektedır Fıkrı mulkıyet haklarını koruyacak, uluslararası patent sıstemıne entegrasyonu sağlayacak yasalar çıkartılmalıdır oncelıklı alanlarda, buyuk ölçeklı, uygulamaya yonelık projeler rekabet öncesı dönemde devletçe desteklenmelıdır Turkıye'de yapılan araştırma gelıştırme çalışmaları sonucu gelıştırılen teknolojller kullanılarak uretılen urünlere devlet satınalmalannda öncelık tanınmalıdır Turkıye bugun royaltı ve lısans anlaşmaları vd teknolojı transferı odemelerı yollarıyla yurtdışına yılda yaklaşık 150 mılyon dolar odemektedır Royaltı ve lısans ucretlerının aslında ARGE urunlerının ucretı olduğunu dıkkate aldığımızda Turkıye'nin dığer ulkelerının araştırma gelıştırme harcamalarına yılda 150 mılyon dolar kaynak aktardığı soylenebılır Bu kaynağın Turk ARGE harcamalarının fınansmanına kanalıze edılmesı ıçın onlemler alınmalıdır Ayrıca genellıkle yatırım malı olarak ıthal edılen makıne ekıpman fıyatlarının ıçınde de bu makınelerın gelıştırılmesı ve kullanım bılgısı karşılığı lısans ve knowhow ucretlerı de gızlıdır Yılda yaklaşık 6 mılyar dolarlık makıne ekıpman ıthalatı yapıldığı dıkkate alınırsa çok duşuk oranlı bır fon bıle onemli bır kaynak yaratabılecektır Bu şekılde oluşacak kaynaklar ozel sektor ARGE harcamalarında kullanılarak gene kesıldığı merkeze gerı dondurulebılır Turk sanayıının dış rekabet gucu ve buna bağlı olarak dış pazar payı arttıkça sanayıcılerımizın lısans anlaşmaları ve benzerı yollarla teknolojı transferı ımkanları daralacaktır Rekabet guçlerını arttırmak ve mevcut pazar paylarını koruyabılmek ıçın ARGE faalıyetlerı ıle teknolojılerını ılerletmek zorunda kalacaklardır Yerlı araştırma gelıştırme sonuçlarının tıcarı uygulamaya aktarılmasında ıse ara faz olarak teknoparklar ve kuluçka merkezlen kullanılacaktır Unıversıte mensubu ve kamu gorevlısı olan araştırıcıların unıversıteden ve akademık faalıyetten kopmadan kuluçka merkezlen ıçınde çekırdek şırket kurmalarına olanak sağlayacak şekılde tıcaret kanunu ve devlet personel kanununda duzenlemeler yapılmalıdır Bu şekılde kurulacak şırketlere malı kaynak sağlayacak rısk sermayesı ve benzerı mekanızmalar gelıştırılmelıdır Sonuç: Turkıye'nin dış pazarlarda rekabet gucunu arttırması refah duzeyını yukseltıp ışsızlık sorununun çozumlenmesı uretım sıstemının dayandığı teknolojı tabanını değıştırmekle mumkundur Bunun yolu ıse araştırmagelıştırme faalıyetlerınden geçmektedır Araştırma gelıştırme yapacak katma değerı yuksek urunler urelecek şırketlerı kuracak, muteşebbıs, bılgılı kadroları yetıştırmek ıçın eğıtıme en yuksek öncelığı verır tsek gelecekte benzer krızlere gırme ıhtımalımız asgarıye ınecektır Ref. 1. Chong Ouk Lee, The Ro/e of the government and R&D Infrastructure for Technology Development, Technologıcal Forecastıng and Socıal Change 33,3354 (1988) 2. Technology Strategy and Pohcy for Industrıal Competıtıveness A case study ın Thaıland World Bank Industry and Energy Departmant Paper No 24, Aprıl 1990 3. Türk Bilım ve Teknoloji Polltıkası 19932003 TUBİTAK Yayını 4. Impact of Technologıcal Change on Industrıal Prospects for the LDCs World Bank Industry and Energy Department Paper No 12 June 1989 Türkiye'deki durum ve öneriler OECD ulkelerının rekabet gucunu sekız krıtere gore olçmektedır Bu krıterler 1) Makro duzeyde yurtiçı ıktısadı durum 2) Uluslararası tıcarettekı payı ve katkısı 3) Hukumet polıtıkaları 4) hnansman sektorunun yapısı ve kalıtesı 5) Altyapı 6) Kurumların sevk ve ıdaresı 7) Bılım ve teknolo|i kapasıtesı ıle temel ve uygulamalı araştırmaların başarısı 8) Tnsan kaynaklarının kalıtesı ve mıktarı OECD'nın değerlendırmesınde 22 OECD uyesı ulke arasında Turkıye sadece yedıncı krıterde (bılım ve teknoloıı kapasıtesı ıle temel ve uygulamalı araştırmaların başarısı) sonuncudur Pıyasa ekonomısı ıçınde kalkınmak ıçın uluslararası pazarlarda rekabet gucunun yuksek olması gereklıdır Uluslararası pazarlarda rekabet ıse ulkeler arasında değıl fırmalar arasında olmaktadır Uluslararası rekabet gucu olan kuruluşlar ılerı ve özellıklı uretım faktörlerıne sahıp, teknolojı uretme ve yenılık yapma gucu olan ulkelerdekı kuruluşlardır (Ilerı ve özellıklı uretım faktorlerı ıle dar alanlarda bılgı sahıbı Jzman ışgucu, bellı alanlarda bılgı bırıkımı, gehşmış özellıklı altyapı, araştırma gelıştırme yapısı ve modern haberleşme ağı kastedılmektedır) Pazar ekonomısı ulkelerl, rekabet gucunu arttırma, produktıvıteyı yukseltme ve yenı ış alanları yaratma sorunlarıoın çozumunu butun uretım sıstemının oturduğu teknoloıı tabanını değıştırmekte bulmuşlardır Bır başka deyışle, soz konusu yasamsal sorunlara çozum teknoloıı alanından ve bılım alanından beklenmektedır Uretım sıstemının oturduğu teknolojı tabanını değıştırmek, 1960'lara ve 1970'lere egemen olan teknoloıılerı değıştlrmek, onların yerıne yenı "jenerık" teknolojıler ıkame etmek demektır Jenerık teknolojıler, ekonomık faalıyet alanlarını butunuyle değışıme uğratma ve hatta daha once var olmayan yenı ekonomık faalıyet alanları yaratma özellığı ıçeren teknolojılerdır Turkıye'nin sınırlı kaynakları, ulusal Ihtlyaçları ve rekabet gucu dıkkate alınarak bu teknolojıler ıçınde aşağıdakıler oncelıklı alanlar olarak seçılmelıdır Bılgı toplumuna en hızlı şekılde geçış ıçın, mıkroelektronık, enformatık ve telekomunıkasyon teknolojılerı Endustrının yapısal duzenlemesını sağlamak ıçın, yenı malzemeler, bıyoteknolojı, özelllklı kımyasallar Ekonomının ıstıkrarlı buyumesı ıçın, enerjı teknolojıleri Uretım, katmadeğer ve verlmlılık artışları ıçın, tasarım sıstem muhendıslığı, otomasyon, organızasyon teknolojılerı Kamu refahına yonelık olarak çevre ve sağlık teknolojılerı Bu alanlardakı uretım yapısı katma değerı yuksek urunler uretllmesıne uygundur Uluslararası rekabet gucunun ve dış tıcaret gelırlerının aıtması katma değerı yuksek urunlerın uretılıp satılmasıyla mumkundur (Bır ton krom cevherının ıhraç fıyatı 90 dolar, bır ton sodanın ıhraç fıyatı 120 dolar ıken 10 gram gelen bır bılgısayar kırmığının fıyatı 5 dolardır Bu rakamlar ılerı teknolojı urunlerının fıyat yapısı ıçındekı bılgı payı hakkında bır fıkır vermektedır) Önerılen oncelıklı alanlardakı gelışmeler sağlık, tarım haberleşme, guvenlık gıbı yaşamımızdakı en yuksek oneme sahıp unsurları etkılemektedır Ulkenın bu alanlarda guçlu olması toplumun yaşam kalıtesının yukselmesıne sebep olacaktır Oncelıklı alanların tespıt edılmesınde sanayı ve teknolojıler arasındakı ayırıma dıkkat edılmelıdır Teknolojı, sanayının çeşıtlı dallarında kullanılan takım, makıne ve yontemlerın ıncelenmesı, bellı bır teknık alanda bılımsel ılkelere dayanan tutarlı bılgı ve uygulamaların tumu, sanayı ıse hammaddelerın değışıklığe uğratılması ve kullanılması yoluyla maddı servetler uretllmesıne yarayan ıktısadı etkınlıklerln tumu olarak tanımlanmaktadır Sanayının oluşması ıçın teknolojının kullanımı vazgeçılemez ana şarttır Jenerık teknolojıler genel nıtelıkte ve dısıplınler arası olup degışık sanayılerde kullanılmaktadır Araştırma ve gelıştırme faalıyetlerın değer lendırılmesınde kullanılan olçulerden dort tanesı, gayrı safı mıllı hasılanın (GSMH) yuzdesı olarak ıfade edılen ve ulkenın toplam araştırma gelıştırme harcamaları, bu harcama ıçındekı özel sektor payı, ulkedekı toplam araştırıcı sayısı ve nufusa oranı ve uluslararası bılımsel yayınların sayısıdır Araştırıcı yetıştırmek ıçın oncelıklı alanlarda doktora ve post doktora yapmak uzere gehşmış ulkelere çok sayıda oğrencı gonderılmelıdır 19932003 yıllarında en az 40 000 yenı doktora derecesı almış araştırıcı ınsan gucune gereksınme olduğu ortaya konmuş bulunmaktadır Doktoralı ınsan gucunun tamamını ulkemız unıversıtelerınde yetıştırmek hızla gelışen bılım ve teknolojıye ayak uydurmayı ve ızleyebıl •Kimya Yuksek Muhendısı, TUBİTAK Marmara Araştırma Merkezei Başkanı 39512