Catalog

KISA HAIEKtll Arabalar için mini, güçlü farlar G eneral Electric ve Ford Motor Kuruluşu'nun işbirliğiyle yakın bir gelecekte satışa sunulacak çok küçük arabanın ön kısmının uçlarına ya da motor kapağı üzerine yerleştirilecekler. GE'den John Davenport'a göre xenon olarak adlandırılan bu lambalar, bir devrime yol açacaklar. Çünkü bu yeni farlar, eski büyük farlara oranla daha çok ışık yayabiliyorlar. Normalden dört kat fazla enerji barındıran bu lambalar, önden çarpışma olmaması durumunda normal bir arabanın kullanım suresini uzatabilecekler. Çalışkan minlk bakteriler, kendileri için besleyici kaya çeşidl ile karşılaştığında, bu maden kırpıntısı üzerinde yaşayabllirler ve bizim için recycllng yoluyla kazanabilirler. nin Idaho Ulusal Mühendislik 'Laboratuvarı'ndan bir grup bilim adamı, geçen nisan ayında, düşük dereceli kobalt madeni cevherinden kobalt elde etmek için bakterilerden yararlandıklarını bildirdiler. Insanlar 5 bin yıldır maden arar dururlar. işte Idaho'daki bilim adamlarının bu buluşu, maden aramada yepyeni ve son derece önemli bir teknik anlamına gelebilir. Taş Devri'nin sonunu madenler getirdi; çünkü madenleri döverek kolayca biçimlendirmek mümkündü, oysa taşı yontmak ya da öğütmek gerekiyordu. hem madenler, taş aletlerden daha sert ve daha dayanıklı, daha az kırılgandılar ve kesici kenarları daha uzun süre keskin kalıyordu. Ama madenlerin de zor bir yanı vardı. Maden bulmak, taş bulmak kadar basit değildi. Zaten maden karşılığı kullanılan "metal" sözcüğü, Eski Yunanca "aramak" fiilinden gelir. Başlangıçta sadece serbest biçimde bulunabilen madenler kullanılabiliyordu ... Altın, gümüş, bakır, meteorik demir gibi. Bazı kaya içi "cevher'Merin ısıtılıp eritilebileceği ve bu yolla maden elde edilebileceği keşfedildiğinde, bu popüler malzemeye erişme yolları da arttı. Dolayısıyla metalürji, ilk uygarhk işaretlerinden biri olmuştur. Buna rağmen madenler hep kıt kaldı. Bakırın kendisi alet yapımında kullanılamayacak kadar yumuşaktt, ama kalayla karıştırıldığında, ortaya çok daha sert olan "bronz" çıkıyordu. Demir cevherini ergitmek için verimli yöntemler keşfedilene kadar alet ve silah yapımında hep bronz kullanıldı (Bronz Çağı). Ne ki kalay, ender bulunan bir madendir ve erken uygarlığın erken dönemlerinde erişilebilir durumda olan kalay cevheri kaynakları, M.O. 1000 dolaylarında neredeyse tüketilmiştir. Bir kaynağın bilfiil ortadan kaybolmasının ilk örneğidir bu. Bunun üzerine Fenikeliler kalkmış, Atlantik okyanuslarına kadar gitmiş, oralardaki "kalay adaları"nda kalay cevheri bulmuşlardır. Burası ingiltere'deki Cornvvall olabilir. Fenikeliler bu değerli maddeyi tekellerine alıp zengin oldular, ta ki demir çıkıp bronzun pabucu dama atılıncaya kadar. O gün bu gündür insanlar, dünyanın her yerinde istenen madenleri içeren doğal cevher kaynakları aramışlardır. Bu arayıj, sadece altına, gümüşe, bakıra, demire yönelik değil, modern zamanlarda keşfedilmiş olan daha yeni madenlere de yöneliktir. Nikel, kobalt, tungsten, manganez, krom, vanadyum, niobyum vb... Hepsinin de değeri, kullanım yeri ayrıdır. Yüksek konsantrasyonlarda maden barındıran cevher, kazılıp çıkartlarak ergitilir. Bundan sonra maden kullanılır ve nihayet geri kalan, maden kırpıntısı olarak atılır. En yüksük konsantrasyonlar kullanılıp tüketildikten sonra metalürjistler, daha düşük konsantrasyonlan kullanmayı ve bunlann içinden madeni ekonomik bir biçimde çıkarmayı öğrendiler. Madenler hiçbir zaman "kullanılıp tükenrmu", ama yeryüzü üzerinde gitgide daha düşük konsantrasyonlarda yayılmış bulunurlar ve bu maddeleri daha fazla miktarlarda elde etmek gitgide büyüyen bir sorundur. Pek çok basit yaşam biçimleri, düşük dereceli kaynaklardaki bazı elementleri herhangi bir insan teknolojisinin yapabileceğinden çok daha yüksek oranda konsantre edebilirler. Mesela iyodin, çok ender bulunan yararlı bir elementtir. iyodin, deniz suyunda bulunur, fakat o kadar düşük bir konsantrasyondadır ki kimyagerler bu elementi deniz suyundan kârlı bir biçimde çıkaramazlar. Deniz yosunu ise bu işi çok iyi yapar. Deniz yosunu muazzam miktarlardaki deniz suyundan o ender iyodini süzer ve insanlar da deniz yosunlarını toplayıp yaktıktan sonra küllerinden iyodini tecrit ederek kazanırlar. Bizim iyodin madencimiz, deniz yosunudur. Adı "thiobacillus ferroxidans" olan bir bakteri vardır ki sahiden de mineral yiyerek yaşar. Bu bakteri, minerallerdeki kükürt atomlarını çıkarır ve bu atomları oksijenle birleştirmek suretiyle yaşaması için gerekli enerjiyi sağlar. Böyle yapmakla bakteri, minerali parçalar ve başka tip atomları serbest bırakır. Bunun sonucunda mesela arsenik ve siyanid gibi zehirler serbest kalabilirler, dolayısıyla bakteri, madenciler için tehlikeli olabilir. Ne ki düzgünce denetlenen koşullarda, bu bakterinin bazı özel çeşitlerinin, insanlar tarafından ekonomik olarak ergitilmeye değmeyecek kadar düşük konsantrasyonda kobalt içeren cevherler üzerinde de yaşayabildiği bulunmuştur. Bakteriler, minerali bir süre kemirdikten sonra kobalt içeriğinin yüzde 10'u kolayca çözünebilir. Gerçi Idaho Ulusal Mühendislik Laboratuvarı'ndaki bilim adamları, bu ana kadar ancak küçük örnekler üzerinde bunu gerçekleştirmiş bulunuyorlar, ama bunun önünde sonunda büyük çaph bir tekniğe dönüştürülmemesi için hiçbir neden yok. Colorado'daki Br.leşik Devletler Altın Korporoasyon'u da thiobucillus ferroxidans bakterilerinin bazı çeşitlerini yok edecek kadar az miktarda altın içeren cevherler üzerinde kullanmıştır. Cevherin içerdiği altın, bakterilerin yardımıyla daha rahat elde edilebilmiştlr. Çok çeşitli cevherler üzerinde yaşayabilen bakteri suşları geliştirmek ve ekonomik olmadığı için genellikle kullanılmayan kaynaklardan bu suretle her çeşit maden elde etmek mümkün olabilir. Hatta bundan da fazlası elde edilebilir. Bu bakterileri bizim ıskartaya çıkardığımız maden kırpıntılan üzerinde çalıştırıp süprüntüden recycling yolu ile yeniden maden çıkarabiliriz. Bu çalışkan minik bakteriler, kendileri için besleyici kaya çeşidi ile karıştırıldığı takdirde bu maden kırpıntısı üzerinde yaşayabilir ve madenleri bizim için recycling yoluyla kazanırlar. Yani sizin anlayacagınız, bu gidişte hiç madansiz kaimayızl D Madenci bakteriler Isaac Asimov Amaç, yollardak! traflk kazalarını azattmak. Bu yöndeki ilk aşama, daha az cam kullanılarak üretllen yeni araba larları. Ancak bu lambaların fiyatı şu anda satılanların ikı katı; fakat Davenport bu fiyatın, otomobilin genel değeri içinde bulunacağından göze çarpmayacağını belirtiyor. Yine Davenport'un söylediğine göre en önemli devrim, arabaların görünümünde gerçekleşecek. Bu yeni farlar rüzgâra karşı dayanıklılığı azaltacaklarında otomobillerin aerodinamik tasarımlarını geliştirmek gerekecek. Elektronik olarak kontrol edilen bujiler iki tungsten elektrotu arasına yerleştirildiklerinde xenon gazını tutuşturarak farların yanmasını sağlayacaklar. Tüm bu reaksiyon, bir kibrit ucu büyüklüğündeki kapsül içinde oluşuyor. Davenport, xenon lambalarının 1994 araba tasarımlarında kullanılacağını ve stadyumlara da yerleştirilebileceğini belirtiyorlar. (a.h.) Ağızdan ağıza yayılan haber Büyük çaph bir teknik D edikodu aracılığıyla duyulan bu haber beklenmedik bir bulguyla ilgili. Misket üzümü suyunun dibinde kalan ve göze hoş görünmeyen birikintiyi inceleyen kimyagerler, bu birikintinin kanser hücrelertnin çoğalmasını önleyen bir bıleşken niteliğinde, bir tür asit barındırdığını buldular. Bu buluş, şimdiye kadar gelişememiş misket üzümü suyu sanayisinde bir patlamaya yol açabilir. ABD Tarım Işleri Bakanlığı'nda bahçecilik uzmanı VVİIIiam C.OIien, çeşitli renklerdeki misket üzümlerinin güney bölgelerinde çok yaygın olduğunu belirtiyor. Ancak soğuğa karşı duyarlı bu meyve, diğer üzüm türlerinden daha zor yetiştiği için ticari değeri oldukça kısıtlı. Misket üzümü yetiştiriciliğl için yalnızcason zamanlarda geliştirilen yöntemlerie bu meyvesuyu için ticarl bir pazar oluşturulabildi. ileri derecedeki araşörmalar kanseri önleyen bu bileşkenin çilek, ahududu gibi diğer küçük meyvelerinkinden daha yüksek oranda bulunup bulunmadtgı ve yalnızca içmekle bu asit türünun vücuda geçip geçmadkgine yonetecak. (a.h.)