Katalog

5 Nisan 2017 Çarşamba Akademi 3 ?KİMDİR Ümit Şenesen, 1971’den beri çalıştığı İTÜ’den 2011’de yaş haddinden emekli oldu. İşletme Fakültesi, İşletme Mühendisliği Bölümü’nde çalışıyordu. Boğaziçi, Mimar Sinan, İstanbul Bilgi ve Doğu Akdeniz üniversitelerinde de ders verdi. Doktora tezinden hazırlanan Riskli Yatırım Önerilerinin Değerlendirilmesi’nin 2. baskısı 1982’de, alanında en önemli ders kitaplarından biri olan Betimleyici, Sorgulayıcı İstatistik: Sayıların Arkasını Anlamak’ın 4. baskısı 2013’te yapıldı. C.H. Sharp, A. Koutsoyiannis, P. Sraffa, P. Newbold, J.E. Freund, D. Gujarati, W. Greene, M. Wayne gibi yazarlardan (ikisi Gülay Günlük Şenesen ile ortak) iktisat, istatistik, ekonometri konularında, Ulaştırma Ekonomisi (1978), Ekonometri Kuramı (1992), Malların Mallarla Üretimi: İktisat Kuramını Eleştiriye Açış (2010), İşletme ve İktisat İçin İstatistik (2016), Matematiksel İstatistik (2017), Temel Ekonometri (2014), Ekonometrik Çözümleme (2017), Yeni Başlayanlar İçin Kapital (2014) gibi kitapları çevirmiştir. Fernando Pessoa’nın Felsefi Denemeler’inin de (2013) çevirmenidir. Halen A. Shaikh’in Capitalism: Competition, Conflict, Crises (2016) kitabını çeviriyor. >>daraltmak isterseniz de güven düzeyini düşürmeniz gerekir. Birkaç örnek verelim. Yüzde 95 güvenle artıeksi üç puan aralığında tahmin yapmak isterseniz, en az 1068 kişinin görüşünü almalısınız. Artıeksi üç puan aralık bana yeter ama yüzde 99 güven düzeyine çıkayım derseniz 1844 kişiyle görüşmelisiniz. Yüzde 95’te kalıp da artıeksi iki puan aralığına inmek için örnekleminizi en az 2401 kişiye çıkarmalısınız. Hele gözünüzü hırs bürür de hem artıeksi iki puan aralıkla tahmin yapayım hem de tahminim yüzde 99 güvenilir olsun hevesine kapılırsanız en az 4148 kişiyle görüşmek zorundasınız. Yani iş gelip Napolyon’a dayanıyor. Hem güvenilir hem değerli bir tahmin yapmak istiyorsanız, kesenin ağzını açacaksınız. Sözgelimi 8000 kişiyle anket yaparsanız yüzde 95 güvenle artıeksi yüzde 1.1 puan, yüzde 99 güvenle artıeksi yüzde 1.44 aralığında tahmin yapabilirsiniz. Yüz yüze ya da telefonda görüşülen kişi yönelimi yüzünden mimleneceğini, suçlamalara maruz kalacağını biliyorsa oyunun rengini sandığa gidene kadar belli etmek istemeyecek, anket görevlisine yanlış bilgi verecek ya da kararsızım diyecektir. lGenel oy oranının temsili Görüşülecek seçmen sayısının yüksek olması yetmez, bunların genel oy oranını temsil etmesi de beklenir. Eşe dosta sorup yakın çevreye danışarak tahmin yaparsanız, çoğu sizin görüşünüze yakın olduğundan yanıtları Türkiye genelini yansıtmayabilir, başka deyişle tahminleri saptırabilir. İşte bu sapmanın da olabildiğince küçültülesi nasıl sağlanabilir? Görüştüğünüz kişileri elden geldiğince bütün ülkenin her yanından (dış ülkelerdeki seçmen sayısını düşünecek olursanız belki oralardan da) seçmeniz gerekir. Sadece kalabalık kentlerin değil ücra köşelerdeki köylerin (pardon artık köy yok, mahallelerin) seçmenleriyle de görüşmelisiniz. Elbette seçmen sayısı içindeki paylarıyla orantılı olarak. Bu göründüğü kadar kolay bir iş değildir. Araştırma kurumlarının kimlerle görüştüğüne göre tahmin sonuçları da farklı olacaktır. Bu kaçınılmaz bir sonuçtur. Önemli olan bu örnekleme seçilecek kişilerin kafadan atarak değil, belli kurallara göre belirlenmesidir. lRassal örneklemler İstatistikçilerin bu konuda geliş tirdikleri kuralların başında rassal (Frenkçesi random) örneklem seçmek gelir. Ciddi araştırma kurumları buna çok dikkat eder. Bazıları Türkiye İstatistik Kurumu’na başvurup, kaç ilden kaç kişiyle görüşeceklerini belirterek rassal çekilmiş adres listeleri alır, o adreslerdeki kişilerle görüşür. Elbette her kuruma, her seferinde yeniden seçilen bir liste verilir. Bu listelerin farklı olması, sonuçların da birbiriyle tıpatıp aynı olmasını engeller. Bazı araştırma kurumları anketlerini telefonla yapar. Telefon numaralarını rassal seçip karşılarına çıkan kimselerin oylarının rengini öğrenmeye çalışırlar. Her kurum telefon numaralarını birbirinden bağımsız seçtiğine göre bu da sonuçları farklılaştırır. Verilen adrestekiler bir gün önce taşınmış olabilir, o anda evde oturanlardan hiçbiri içeride olmayabilir. Telefon açılmayabilir. Yüz yüze ya da telefonda görüştüğünüz kişi yanıt vermek istemeyebilir. Hele belli bir oyu verecek olanlar mimleniyorsa, haklarında her türlü suçlama yapılıyorsa, oyunun rengini kimseye belli etmek istemeyenlerin sayısı artar, anket görevlisine ya yanlış bilgi verilir yahut “kararsızım” denir. Bütün bunlar örnekleminizin temsil niteliğini zedeler. Önümüzdeki halkoylaması, sonucu en zor tahmin edilebileceklerden biridir dersek abartmamış oluruz. Sonucu yüzde 10yüzde 90 çıkacak oylamalarda, hangi oyun çoğunlukta olacağını bilmek pek maharet gerektirmez. Ama sonucun yüzde 50yüzde 50’ye yakın olduğu durumlarda tahmin yapmak çok daha güçtür. Örnekleminizin gerçek durumu temsil etmekten hafifçe kayması sizin tahmininizi kolayca yanlış çıkarabilir. l Nelere dikkat etmeli? Peki sade bir seçmen olarak ben bu anket sonuçlarını nasıl ele alayım, diyorsanız, l Yayımlanan anketlerde verilen bilgilere bakabilirsiniz. l Araştırmayı yapan kuruluşun geçmiş seçimlerdeki başarısını incelemek isteyebilirsiniz. l Araştırma ne zaman yapılmış? Oylama gününe ne kadar yakınsa o kadar iyidir. Gerçek kararsızlar ka rarlarını vermiş olabilirler (ya da kafaları daha çok karışmış olabilir). l Kaç ili kapsamaktadır? Ne kadar çok ili kapsamışsa o kadar iyidir. Bunların hangi iller olduğuna bakabilirsiniz. Bu iller Türkiye’nin her bölgesini temsil edebiliyor mu? Sözgelimi güvenlik gibi çeşitli nedenlerle bazı illere gidilememiş olabilir mi? Bu durum, sonuçları etkileyebilir mi? l Kaç kişiyle görüşülmüştür? Kişi sayısı ne kadar çoksa sonuç da o kadar güvenilir olur. Öğretmenlik damarım kabardı, hadi şu haberi bir değerlendirin de işin o kadar açık seçik olmadığını kendiniz görün. (Tahmin sonucunu vermiyorum ki değerlendirmeniz ondan etkilenmesin. İsteyen nasıl olsa bakar ya da zaten görmüştür.) Avrasya Araştırma’nın 39 Mart arası 26 il ve ilçede 8 bin 120 katılımcıyla gerçekleştirdiği ankette çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı. Anket, İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Konya, Kayseri, Aydın, Bursa, Tekirdağ, Van, Mardin, Şanlıurfa, Adana, Zonguldak, Balıkesir, Manisa, Malatya, Ağrı, Samsun, Trabzon, Kastamonu, Erzurum, Gaziantep, Hatay, Kırıkkale ve Kocaeli’[n]de yapıldı.3 (n harfini ben ekledim ÜŞ.) n 1 “2017 Referandum GENAR Anket sonuçları açıklandı”, Akşam, 27 Şubat 2017, http:// www.aksam.com.tr/siyaset/2017referandumsondakikaanketsonuclarireferandumdaevetmihayirmi/haber599401, erişim tarihi 25 Mart 2017. 2 “Referandum’da son anket sonucu: Yüzde 57 ‘hayır’”, Yeniçağ, 24 Şubat 2017, http://www. yenicaggazetesi.com.tr/referandumdasonanketsonucuyuzde57hayir157730h.htm, erişim tarihi 25 Mart 2017. 3 “Avrasya Araştırma’dan 2017 referandum anketi sonucu”, mynet haber, 10 Mart 2017, http://www.mynet.com/haber/guncel/ avrasyaarastirmadan2017referandumanketisonucu29236651, erişim tarihi 25 Mart 2017.