Katalog

CUMHURİYET SAĞLIK EKİ ARALIK İshal ve kabızlığı önemseyin ? EVRİM KAYA Sağlıklı yaşamanın ön koşulu olan beslenme, doğumdan ölüme kadar tüm hayatımızı etkiliyor. Sağlıklı yaşam için bir diğer unsur da besinlerden geriye kalan emilmeyen kısmın normal bir düzende dışarı atılması. Normal bir dışkılamanın olmaması ise çeşitli hastalıkların habercisi ya da kalp rahatsızlıkları ve böbrek yetmezliği gibi hastalıkların tetikleyicisi olabiliyor. Üç haftadan fazla süren ishaller ölüme bile yol açarken kabızlık yaşam kalitesini ciddi ornda düşürüyor. Kabızlığın önünü günde 20 gram lifli gıda alarak geçilebiliyor. İstanbul Tıp Fakültesi, Gastroenterohepatoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kadir Demir, konu ile ilgili sorularımızı yanıtladı. Prof Demir’e sorularımız ve yanıtları şöyle: Normal dışkılama nedir? Prof. Dr. Kadir Demir: Bir kişinin günde 3 kez veya 3 günde bir kez dışkılaması normal dışkılama olarak tariflense de, günümüzde sayının yanı sıra dışkının miktarının da önemli olduğu kabul edilmektedir. Kadınların günde 80100 g, erkeklerin 100200 g dışkılaması normaldir. Pratik olarak sulu veya sert olmayan, şekilli dışkılama normal sayılır. Sayısal değerlendirmede ise alışkanlıkların değişmemesi önemlidir. Her gün 3 kez dışkılayan bir kişi, 3 günde bir dışkılamaya başlar ise bu normal değildir, dışkılama sayısında alışkanlıkların önemli olduğu unutulmamalıdır. ‘Dışkıda kan görülmesi çok önemli’ Hepimiz zaman zaman ishal oluruz. ishali ne zaman önemsememiz gerekir hocam? Ateşin olması, dışkıda kan görülmesi ve vücut susuzluğunu gösteren belirtilerin ortaya çıkması önemlidir, bu durumda mutlaka doktora başvurulmalıdır. Vücut susuzluğunun belirtileri; tansiyonu düşmesi, özellikle ayağa kalktığında baş dönmesi, dilde ve damakta kuruluk ile idrar miktarında azalma gibi belirtilerdir. Bu durumun özellikle yaşlı insanlarda hayati önemi olabilir ve tetiklediği böbrek yetmezliği veya kalp bozuklukları ile yaşamı tehdit edebilir. İshallik halinin süresi önemli mdir? İshal eğer 3 haftayı geçerse kronikleşmiş ishalden bahsedilir ve genellikle önemli hastalıklara eşlik eder. Bundan dolayı başvurulan hekim ishalli bir hastada öyküde öncelikle süreyi sorar. İkinci önemli soru hastanın uykudan uyanıp uyanmamasıdır. İshal, gece uykudan uyanmaya neden oluyor ise mutlaka araştırmalıdır. İshal, kabızlık ya da birbirini izleyen ishalkabızlık atakları ile seyreden, fonksiyonel barsak hastalıkları olarak değerlendirilen grupta kişi ishalli dönemlerde bile uykudan uyanmaz, bu özellik tetkiklerin planlanmasında önemlidir. ‘3 hafta sürmesi tehlikeli’ 3 haftadan kısa sürüyorsa? Zamana göre ishalleri akut (yeni başlamış, 3 haftadan daha kısa süreli) ve kronik (süreğen, 3 haftadan daha uzun süren) ishaller olarak ayırt etmek önemlidir. Akut ishaller hemen daima infeksiyonlara eşlik eder. Sorumlu mikroorganizma barsak sistemine ulaşmış, burada yerleşip çoğalarak veya ürettiği bir takım zararlı maddeler (toksinler) ile bağırsağa zarar vermektedir. Bazen dışarıda kalan gıda maddeleri üzerinde bulunan ve çoğalan mikroplar, gıda maddesi üzerinde ürettikleri toksinler ile ishal yapabilir. Yeni başlayan ishalli hastada ateş, dışkıda kan ve vücudun susuzluk belirtileri mevcut ise doktora başvurması gerekir. Tedavi? Genellikle dışkının mikroskopik ve mikrobiyolojik tetkikleri sonrasında uygulanacak basit tedbirler ve antibiyotik tedavisi ile hastanın tedavisi yapılır. Eğer ishal kronik ise, yani 3 haftadan daha uzun sürmüş, eksikliği gelişebilir. Halsizlik, kilo kaybının yanı sıra kansızlık, kemiklerde erime gibi birçok belirtiler ortaya çıkabilir. ‘Karın şişkinliği yaşamı olumsuz etkiler’ Kabız olmak nelere yol açabilir? Kabızlık yani bağırsak içeriğinin normal olarak dışarı atılamaması, birçok hastalığa eşlik edebilir. Dışkılama sayısında azalma, dışkının bağırsak içinde daha uzun kalmasına, bu da dışkının suyunun emilmesine ve sertleşmesine neden olur. Sert dışkıyı dışarı atmak yumuşak dışkının atılmasına göre daha zordur. Bu durum özellikle çok küçük çocuklarda veya yaşlı kişilerde oluşan kısır döngü ile bağırsak içinde dışkının taşlaşmasına (fekalom denir) yol açar. Bir yandan sert dışkının atılması makatta yırtılmalara (anal fissür) yol açarken, diğer tarafta gerisinde bulunan bağırsakta mikroplarda aşırı üremeye yol açarak dışkının çürümesine ve sanki ishalmiş gibi sulu dışkılamaya neden olur. Karında şişkinliğin gelişmesi de yaşam kalitesini olumsuz etkiler. ‘Lifsel gıda ve su almayan kişilerde kabızlık kaçınılmazdır’ Kabızlık nedenleri nedir? Normal bir dışkılama için, bağırsak hareketlerinin normal olması, dışkılama işlemi sırasında gerçekleşen refleks ya da sorumlu kasların uyumlu çalışması ve sindirim kanalında tıkanıklığın olamaması gerekir. Tabiî ki öncelikle dışarı atılacak dışkının bağırsak içinde oluşması gerekir. Dışkının emilmeyen besin, su ve bağırsak mikroplarından ibaret olduğunu hatırlarsak, yeterince lifsel gıda ve su almayan kişilerde kabızlığın gelişmesi kaçınılmazdır. Bunun için günde en az 20 gr lif almak gerekir, genellikle sofrada ekmek ve salata (ya da çiğ sebze, meyve) bulunduran bizlerin yeterince lif aldığımız söylenebilir. Bağırsak hareketlerindeki bozukluğun nedeni genellikle fonksiyoneldir; nadiren bazı kas ve sinir hastalıklarına bağlı olarak gelişir. Fonksiyonel bağırsak hastalığı dendiğinde, altta yatan gerçek organik bir hastalığın olmaması ifade edilmektedir. Bu durum geçmişte “spastik kolit, spastik kolon” günümüzde “irritabl bağırsak sendromu” ya da “hassas bağırsak hastalığı” olarak isimlendirilir. Karında şişkinlik, ağrı ile birlikte olabilir. Ayrıca sindirim kanalının açıklığını engelleyen tümörlerde veya daralmaya yol açan bazı bağırsak hastalıklarında da kabızlık gelişebilir. ‘Kabızlığın nedenini mutlaka araştırın’ Kabızlık hangi yaş ve durumlarda çok önemlidir? İleri yaşlarda başlayan kabızlığın nedeni mutlaka araştırılmalıdır. Beraberinde karında şişkinliğin olması, çoğu kez ishal atağı ile geçmesi hemen daima sindirim kanalında gelişen bir tümörün belirtisidir. Sindirim kanalının bir yerinde gelişen daralma (ileri yaşta öncelikle kanseri düşündürmeli) karında şişkinlik, kabızlığa yol açar. Müteakiben darlığın gerisinde mikropların artması ve bağırsak içeriğinin çürümesine yol açması, hastada ishale ve karında şişkinliğin kaybolmasına neden olur. Kabızlık karında şişkinlik ishal ve karında rahatlama döngüsünün yaşanması sindirim kanalında tıkayıcı bir hastalığa işaret eder ve mutlaka nedeni araştırılmalıdır. Bu durum ileri yaşlarda tümörlere, gençlerde ise genellikle inflamatuvar barsak hastalıkları veya doğumsal kaynaklı bazı hastalıklara bağlı olabilir. İnflamatuvar bağırsak hastalıkları, sebebi bilinmeyen ince veya kalın bağırsağı ilgilendiren Crohn hastalığı veya ülseratif kolit adlı hastalıklardır. Doğumsal hastalıklarda ise, bağırsağın bir bölümünde hareketlerde önemli olan sinirlerde azalma ya da yokluk görülmektedir. Sonuçta hastalıklı bölüm genişleyememekte ve dar olmaktadır, bu da dışkının bağırsakta ilerlemesini engellemekte ve kabızlık olmaktadır. B ir kişinin günde 3 kez veya 3 günde bir kez dışkılaması normal dışkılama olarak tariflense de, günümüzde sayının yanı sıra dışkının miktarının da önemli olduğu kabul edildiğini söyleyen Dr. Kadir Demir, “kadınların günde 80100 g, erkeklerin 100200 g dışkılaması normaldir. Pratik olarak sulu veya sert olmayan, şekilli dışkılama normal sayılır” diye konuşuyor. geceleri uykudan uyandırmakta ise bu ishalin nedeni mutlaka araştırılmalıdır; zira ishal nedeni önemli bir hastalık olabilir ve hastanın ölümüne sebep verebilir. Genellikle kronik ishallerin nedeni ince veya kalın bağırsak hastalıklarıdır; daha nadir sebepler arasında, besinlerin sindiriminde önemli rol oynayan safra ve pankreas hastalıkları yer almaktadır. Kronik ishal nedeni, ince bağırsak, safra veya pankreas hastalıkları olduğunda besinlerin sindirimi ve emilimi bozulur. Vücuda yeterli besin maddesi, element ve mineral giremeyeceği için hastada enerji yetersizliği ile element