Katalog

19 Moskova ile örtülü nüfuz savaşı Turkıye ve Rusya, efconomik akında olumlu seyreden ılişkilerîne karşın garek Kafkasya gerekse Bosna. AKKA ve Harar Havsası petrollari konusunda geçen yıl da örtülü nufuz savaşm sünNttüler. Yılın ilk yansında, Rusya'ıun bağım»zhk hareketini kırmak içm işgal etUğl özoric cumhuriyeti Çeçenya'ya, Çaçenler yanmda savaşmak üzere Türktye'den müîslerin gönderiMfOi duyumlan, fkfl ülk« arasındaki ifişkileri gergmleçtîrdi. Rusya mllislere lepki olarak PKK ilintill gruplara destek verdi. Ekim ayında Rusya'da sözda sürgünde Kürt Parismentoou'nun toplantı dütonlomesi, Ankara'mn nota Ne pttrtastosüna neden oKdu. Türkiye ila Rusya arastnda boru hatfan tekabeti gaçan yıt da yaşandı. Azeriıaycan Uluslararası işletme Şlrfceti (AIOC), Hazar Havzası'ndan çıkarblacak erfcen üretlm petrolünün, Rusya'nın Novofoaiak limanı He Türtdye'nin destek verdiği OOrdetan'ın Supsa Kmanlnn kullanılarak eşzamanlı olarak Iki hal (taeerinden dış piyasalara satışını karariaştırdı. Rusya, TÜrfciye'nin, Boğazlar'dan lanker trafıği geçişinde anriama getirdtği Boftazlar Tüzüğü'ne yfinctık rahatazlığııu sürdürdü. Rusya kasıın ayında, Türkiya'nin Bogazlar'da seyrfleeftor gOvonüğini saglamak amacıyla aldıği önlemlerin. taknlk sonınlarm çözümü kanusuhdaki ihtiyacı çofc aştığını ve Bogazlar rejimiyfle Hgil Montro SözteşmesTne aykın oldugunu savunduğu Mr mektubunu BMeşmiş Milletter Genel Sakratari Butros Oali'ye sundu. Boşta ABD, IMTO'nıın, Avnıpa*da konvaıv ıfeonel kuvvetlerde indirimi dngören anttaşmanın (AKKA) Kafkasya kanat böigesinde Moskova'nın sitah tavantanmn yfiksahümasi konusunda verdiği tavizler, Ankara eşıdsn ckkl stkmtı yarattı. Ankara vo Moskova arastnda, Türfcîye'nin etnik bafilan bulundu&u Azerbaycan İla Orta Asya cumhuriyetleri üzerindekl flrtflU nufu» savaftan, bu yıl da sOrdu. Rusya, OOrcistan ve Ermonisten üe ikili askari anlaşmalar yaparuk bu fki Mke askerlsrfyle biriikta TUrk smınnın ötoki yakasına yarieftf. A ı e t b ^ c a n ise bu yflndaki Rus nufüzune karfi dirvnerak Moskova Re IHfkHarM Türtdye unsuruyla dengelema poHVtesı izledî. Ankaralsrail yakınlaşması Hikmel Çetin'in d^işteri bakanı sıfatıyla 1903 yriında, Israil'in kunıluşundan bu yana bu ülkeyi ziyaret eden an yfiksek düzeyfi Türk yetkîlisi olarak yaptıgı ziyaretin ardmdan AnkaraTel Aviv illfkileri hızh bk gelişme gösterdL Çetki'in ziyaretin) Israil Cumhurbafkam Ezer Mfeizman'a kadar uzanan en üst düzey ziyaretler izled). hrail Basbakanı Izak Rabin'in bir sulkast sonucu flMDrtthnesi, Cumhurbaşkanı Suleyman Dermrerin bu ülkeye yapacauı k n ı m zlyaretinin ertelenmesiyle sonuçlandı.lki ülke arasmda tanmdan ekonomlye ve guvenlik ifbuüâine kadar Yunanistan ile ilişkiler kötüydü Türkiyo ve Yunanistan arasındaki aişkiler, Egefde karasulannın 12 mile çıkartibp çıkartlmayacağı, Atina'mn PKK terönine nrtan biçimde verdigi destek, Batı IVakya Türklerine yönelik baskılar, I Ege'de NATOya baglı karargâhm kurübnasıyla I ilgüi karşMrfı vetolaşmaJar ile yine kötü geçti. TOrkiye ve Yunanistan arasında 12 mil krtdyfe 1994 yılmda tırmanan ilişkilere ragmen ait düzeyde sürdürülen teknik görüşmeler, geçen yıl tamamen»kesildi. Yunanistan, hOkümetin 12 mil konusundj y.ıptıftı açıklamalera tepki olarak tek yanlı olarak kültür IşbHai görüşmelerini kesti. Ankara, Atina*nın teknik diîzeydeki gftüşmelerln başlatılmast istefilni, İkl ülke arasında kabcı banşın gebnesî için Ege'de kıta sahanhğı ve karaatılan dohil tüm sorunlnnn iklli müzakeralerte ele alımnBBi gerektieini bildireı ek geri çevirdl. NATO, Türkiye ve Vunanistan arasında Ege'de bir tümen ve karargâh kunrima» konusunda yaşanan ve Htifakm taaüyetlerinl soriaşbran pühtaün giderilmesi için geçen ytl devraye girdi. ABD'nki bir süradir izledi^ Ankara ve Atina arasında güven artbnu önlemler çerçeveslnde gergbiHk yaşanmaması politikası, tarafinn, savaşın eşiğine getirecek serttoşmslsfi engelledft. Yunanistan, "Düşmanımm düşmarn dostumdur" manttğıyla geçen yıl, PKK terörfine destek veren Suriye İle yakmlaştı. Sam'ın Yunanmtan*a topraklannda üs verdifti haberlen, Türklye'nin sert tepkisine, Suriye'nin yalanlamasına neden oldu. Sa&kk durumu yıt sonıınn doğru ağıriaşan Yünanistan Basbakanı Andreas Papandreu'nun, geçen yıl başmda Şam'a giderek Devlet Başkanı Hafız Esatile görüşmesi. Türkiye'ye karşı AtinaŞam itüfakını nedeştkdl. GÜneydoğu'da çatışmalar svasmda ele geçirilen PKK militanlannın f Yunanİ5tan da eğitim gördüklerini açıklamaian, I Ankara İle Atina IHşkllerinin »crtleşmeslnde Önemli rol oynadı. Yunan fanatlklerinin, dönemin Devlet Bakanı Yıldınm Aktuna*ya taşlı sopalı saidın düzenledikleri Batı Trakya'da, Atina hükümoti de buradakî din adamianna baskılannı sürdürdü. AUna'nm. Iskeçe'deki Türk oemaatinîn oylanyla seçilen Müftü Emtn Ağa'yı, sahte müftülük yapmakla Orta Asya ve Kafkaslar... Kafkastaı^da Ambaycan He Aıeri topraklarmm ydnle 20Ünl işgal attında tııtan Ermenlstan arasında geçen yıl da banş sağlanamadı. Ermeniienn çoftunlukta bukınduğu Azerbaycan'a ait Yukan Karabag sorununda ise çözüm yolunda bir gelişme sa&lanamadı. Ancak Azerbaycan ve ErmenMan arasınd;ı ateşkes devam etti ve Türkiye, Emienistan'a kapah tuttuğu H90 hava koridorunu açarak, Erivan'a Bakü ile uzlaşması yolunda jest yaptı. SSCB'nin dağılmasıyia 1991 yılmda bağınuuzUkiannı ilan eden Orta Asya ve Kafltas cumhuriyetlerinde ilk demokratik anlamda seçimier de bu yıl art arda gerçekleşti. Türkiye, Oürclstan, Azerbaycan ve banşan gelmeai halinde Ermenistan'ın da kattacağı Benelüks modclınin Kafkaslar*da uygulanıram projesM yaşama geçirme çalışmalarma Nz verdi. Türkiye ve Rusya arasındaki nüfuz savaşı karşHıklı zirvelerie geçen yıl da sîMîL Üçüncü Türk Cumhurlyetleri zlrvesi ilk kez Türtdye dışında KırgoJstan'm başkenti Btşkek'te geçen yıl yapridı. Hemen akabinde Rusya, SSCB'nin daftılmasıyla oluşan ve Mr böUmü Türit zirvosine kaMan cumhuriyetlerin üyesl oldufiru Bagımsız DevMlerTopluluğu (BOT) ıhvealnl gerçekleştirdi. Ankara, îçeride yaşanan yetfcl kargaşası yüzünden înişlî çtkışlı Ur boru hatlan ve petrol poMkası icledi. Ancak sonuçta Azefbaycan'a ait Hazar Havzası petrottorinin uzun vadede Bafcfl Ozerinden ukıslararaaı piyasalanı taşmması yolunda ABD'nin çıkarianna uygun düşen lez güçlendi. Suudi Arabistan'da idamlar Ağtıetos ayının büyOk bOUmüncfe gündemi, 4 Türk vatandaşının Suudi Arabistan'da başlan kıbçla kesierek idam edilmesi oluşturdu. İlk olarak 11 ağustosta uyuşturucu kaçakçılığt suçundan tutukfu bulunan Iki Türk vatandaşı idam adrtdı. Türkıye'nin diplomatik glrişîmlerme karşın, 14 ağustosta yine aynı suçtan ikl Türkün daha başlannm kesilmesi ikl ülke arasmdaki illşkilerl gsrginteştirdi. Suudi Arabîstan'm Ankara Büyükeiçtai ElMüfti, Dışişleri Bakanhğı'na çaânlarak, konuye *Hşkin bilgi tstendt. Türidye'nln idamlonn durdurulması içrn en üst düzeyde glnşımterde bulunmasına karçtn. Suudi yetfcHHer "Kımsenin hatırı, AHah'm hatınndan yüksek degiidir. İdamlar süreceknaçıklamasmı yapblar. ıdemlann durdurulmasına yönelik olarak Cumhurbaşkanı Süloyman Demirel ve Başbakan' Çiller*în özel temsîldsi sıfatını taşıyan Praf. Dr. Nevzat Yalçıntaş, Cidde'ye göndenidi. Valçmta^ temaslarının ardından Türk yurttaşlan içîn "umut kapısınm açıldığını" bikJirdi. Dişişleri Bakanlığı, Ynlçıntaş'ın önerüeri doftnıltusunda Suudi Arabıstan'da tutuklu bulunan yaklaşık 70 kadar Türk yurttaşına hukuki yardım safilama çelifmalanna ba^ladı. PKK, Iran, Suriye boş durmadı. . . MHIetler'İn, Kuveyt i 1990 yılmda IşgaNnl ambargo ile cezalandırdığı Irak'ın. Incîrlikie konuşlu Çeklç OOç koruması attındaki Kuzey Irak böigesinde y«şanan isflkrarsuhk, PKKKDP çatışmalan ile büyüdü. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin mart ortasında, Çekiç Güç'ün yarattığı otorite boşluyund<ın yararlanan PKK'nm bölgede yerleşme çabalarmı kırmak amacıyla düzenledlgi operasyon, bir ayı aşkın bir süre sonunda tamamlandı. TSK operasyonlanndan kaçarak komşu Iran ve 8uriye'ye girmeyi başaran PKK terbristleri, güç topladıktan sonra ağustos sonlanna douru» Türkiye sınırı yakınmda Mesııt Barzani liderliğinoskl Tflrtıiye smın yakınmda yur alan Kürdistan Demokratik Partisff (KDP) mevzHerin© saklınya geçtUer. Bosna, Balkan kapısını açtı Balkanlar*da Makedonya ve Arnavutluk'un yanı sıra BulyansUın ve Romanya ile de yakın Hîşlulcr kuran Türkiye için Bosna*ya banşın gefmesi, Ankara*yı Avrupa'ya yakıntastırmada önomli rol oynayacak. Boşnakiarla yakm bafitanna rağmen Bosna konusunda uhıslaraiBaı toplulukla blrHkte hartket etmeye özen gösteren Ankara, kasım sonunda imzalanan ve 1 5 yıh aşkm Mr süre devam eden savası sona eniren anlaşma öncesinde bölgede görev yapan Birleşmis Mllletler Banş Gucu'ne asker verdi. Banş sonrası mültedlenn geri dOnmesîne yardıma olmak için Bosna'ya polls gücü gönderen Ankara, banşı denetleyecek NATO güeOne de asker vermeye hazırtanıyor. Türiüyefnin Bosna konusundaki iki temri politikası şftyle ttzetleneblb: * Boşnaklar, TUrkiye'ye tarihten yadigftr. Bu nedenle Bosna hattuna destek ohınması Ankara politikasmm temel ayağı. * Türkiye'nin aynı derecede önemli ancak kamuoyunda fazla yankı bulmayan ikkici temel politikası ise Bosna'nm Türkiye'nln Balkan poliMuısının bir uzanüsı otması. Balkanlar Türtdye îçin Avrupa'ya açılan yol. Bir diplomatın Kadeslyie, "TOrkîye, Balkanlı olduğu ölçüde Avrupalı oiacak ve Avrupa'da söz sahibî olacak. Avrupa kimliği gücleneoek." Türtdye, Boşnaklar ve HırvatlanJan oluşan fedarasyonun, deflişik dln ve vfctaki devletlerin bfa arada yaşaymileoeklerini gösteren modell oluşturduğuna dikkat çekiyor. Ankara. "yaşayabilirtfl bir model otarak ortaya çıkan bu fMerasyonun, etnik sorunlaria dolu Makedonya, Bulgaristan, Romanya, Amavutkık ve hatta Vünanİstan'ı rahatlatacagına inanıyor. Bosna banşınm, Yeni Vügoslavya Cumhuriyeti'ne uygulanan ambargonun aşamak olarak kaldınlmasıyla sonuçlanması, Türkiye'nin hava ve kara taşımacıhğında uğradığı kayıplan gîdennesl açısmdan da büyük önem taşıyor.